Lomu ka Biblia, a gezu ga xiGreki legi a zikhati zinwani gi hunzuluselwako ku “kutsumbeka” hi ku kongoma gi wula “nchumu xi nga xi nene.” Gi nga ha wula nchumu xi nga saseka hi tlhelo ga mahanyela.

A maKristu ma ma nyika nguvu lisima a magezu ya mupostoli Paule yaku: “Hi xuva kuva ni mahanyela ma nene matlhelweni wontlhe.” Zi patsa yini lezo?

Mixo ni mixo a vanhu vo tala va ti wona laha ka xibuku loku va lava kuya ka wutshamu go kari. Hikuyini? Hakuva va lava ku woneka na va sasekile. Hambulezo, ku na ni zilo za lisima ku hunza ku tsemeta misisi hi ndlela yo kari kutani kuva ni tinguwo to saseka. Kunene, a mbilu yi nga engetela kusaseka ka munhu kutani ku ku hungula.

A Biblia a gi fihli lezaku hina vanhu hi na ni kunavela ka ku maha za kubiha. A bhuku ga Genesisi 8:21 gi wula lezi: “A maalakanyo ya timbilu ta vanhu ma bihile kusukela wunwananeni gabye.” Hikwalaho, kasi hiva vanhu vo tsumbeka, hi fanele kulwa ni kunavela ka hina ka mapswalwa ka ku lava ku maha za kubiha. Mupostoli Paule i lo komba a yimpi yakwe ya kulwa ni xionho hi ku wula lezi: “Nza tsakela a nayo wa Nungungulu hi munhu loyi a nga xikari ka mina. Kanilezi nza wona munwani nayo zirweni za mina, lowu wu lwako ni nayo wa kupima ka mina, wu nzi kokela wukhumbini ga nayo wa kuonha lowu wu nga kona zirweni za mina.” — Va Le Roma 7:22, 23.

Hi xikombiso, loku a mbilu ya hina yi hi kucetela ku onha ni ku navela kungatsumbeki, a hi faneli ku zi vumelela. Ha zi kota ku ala. Loku hi ala maalakanyo yo biha, hi nga simama hiva vanhu vo tsumbeka hambu lezi a vanhu vo tala hi hanyako navo va kalako va nga tsumbeki.

Kasi hiva vanhu vo tsumbeka, hi fanele ku rangelwa hi nayo wo tiya wa mahanyela. Hambulezo, lexi xi nga tsakisiko hi lezaku a kutala ka vanhu va mbheta xikhati xo leha na va pimisa hi ‘milayo yabye ya maambalela’ ku hunza lexi va xi mbhetako na va pimisa hi lezi va faneleko ku hanyisa zona. Kota wuyelo ga kona, va ti yimelela hi wukanganyisi go tala kasi ku lulamisa timhaka tabye. A bhuku Lisine xungetano hi kungatsumbeki (hi xiNgiza) gi ngalo: “Hi tolovelo, hina vanhu hi hambunyeta milayo yo kari kasi hi simama hi wonekisa ku khwatsi hi vanhu vo tsumbeka.” Hambulezo, xana ku na ni nayo wo tsumbeka wu to hi vuna ku hlawula hi hoce lezaku hi nga tsumbeka kala kwihi niku a kungatsumbeki zi nene ke? Ina.

A vanhu va tsanza-vahlayi misaveni yontlhe va zi wona kubaseni lezaku a Biblia gi na ni nayo lowo. A Biblia gi na ni nayo wa mahanyela ya ma nene nguvu. (Tisimu 19:7) Gi nyika zileletelo zo tsumbeka ka wutomi ga ngango, ntiro, mahanyela, ni tlhelo  ga ku tirela Nungungulu. Gi kari gi kombisa lezo kusukela kale. A milayo ya gona yi tira ka matiko wontlhe, hlonge, tixaka ni ka vanhu vontlhe. Loku hi gonza Biblia, hi ehleketa hi lezi hi gonzako hi tlhela hi lanzela lezi gi hi byelako, hi ta toloveta a mbilu ya hina lezaku yiva yo tsumbeka ni yo lulama.

Hambulezo, ku na ni zinwani zi lavekako laha ka ku hlula kungatsumbeki a ku hunza ku kuma wutivi ga lisine ga Biblia. Zi tano hakuva hi hanya ka tiko ga mahanyela yo biha gi hi kucetelako ku lanzela mahanyela ya gona yo biha. Hikwalaho, hi fanele ku kombela Nungungulu lezaku a hi vuna ni ku hi seketela. (Va Le Filipi 4:6, 7, 13) Loku hi maha lezo, hi tava ni ntamu wa ku yimela lezi zi lulamileko hi tlhela hi tsumbeka ka zilo zontlhe.

Hitoshi, a kumbukilweko ka nzima yo sangula, i lo bhinzula ku tiviwa kota mutiri wo tsumbeka. Zalezi i tirela munhu a ku nyikako lisima a kutsumbeka. Hitoshi i wula lezi: “Nza tsaka nguvu lezi makunu nzi kumileko ntiro wu mahako lezaku nzi tshama ni livalo li basileko.”

A hi yena yece a zi wonisako lezo. Ehleketa hi zikombiso za vokari va vunekileko hi ku hanya hi matshinya ya milayo ya Biblia ya kuva “ni mahanyela ma nene matlhelweni wontlhe.”

• Livalo li basileko

  “Na nzi hi ni 13 wa malembe nzi lo tsika xikola kasi nzi tira ni makhamba. Kota wuyelo ga kona, a 95 wa tipursento ta zibya za mina nzi wa zi kumile hi kukanganyisa. Hi nzhako ka xikhati nzi lo chada, zonake mina ni nuna wa mina hi lo sangula ku gonza Biblia ni Timboni ta Jehova. Hi lo tiva lezaku Jehova * Nungungulu wa venga wukanganyisi, hikwalaho hi lo cica mahanyela ya hina. Hi 1990, hi lo ti hendleleta ka Jehova hi bapatizwa kota Timboni ta Jehova.” — Mavingu 6:16-19.

  “A kale a yindlu ya mina yi wa tele hi zilo zo yiviwa, kanilezi zezi a za ha hi kona; niku lezo zi nzi maha nziva ni livalo li basileko. Loku nzi alakanyela a malembe yo tala lawa nzi ngava mukanganyisi, nzi mu bonga nguvu Jehova hi kuva a nzi tsetselele hi matsenya. Siku ni siku nziya kuetleleni a moya wa mina na wu tsakile hi ku tiva lezaku makunu Jehova wa nzi tsakela.” — Cheryl, Irlanda.

  “A xikhati lexi a mutholi wa mina a nga pola lezaku nzi wa alile ku xaviwa hi muxavi wa hina wa hombe, i lo nzi byela lezi: ‘A Nungungulu wa wena hi yena a ku mahako uva munhu wo tsumbeka! Hakunene i thomo a kuva na wena laha ka koponi leyi.’ A kuva nzi tsumbeka ka zilo zontlhe zi nzi maha nziva ni livalo li basileko mahlweni ka Jehova Nungungulu. Niku zi tlhela zi nzi maha nzi zi kota ku vuna maxaka ya mina ni vanhu vanwani lezaku vonawu va tsumbeka.” — Sonny, Hong Kong.

• Kurula ka maalakanyo

  “Nzi tira kota muvuneteli ka banko ya misava yontlhe. Ka bhinzu legi, a kuganya ku woniwa na ku hi ni lisima ku hunza kutsumbeka. A mawonela ya votala hi lawa: ‘Zi bihele kwihi a kungatsumbeki kutsongwani kasi lezo zi vuna ku pswalisa mali ni ku yi anzisa?’ Kanilezi hi kuva nzi tsumbeka, nzi na ni kurula ka maalakanyo. Nzi ti yimisele kutsumbeka na ku nga khataliseki wuyelo ga kona. A vatholi va mina va zi tiva khwatsi lezaku nzi nga ta tshuka nzi va hembela.” — Tom, Estados Unidos.

• Ku tizwa u hi munhu

  “A murangeli wa mina i lo nzi kuca ku hemba xungetano hi zilo zo kari zi nga yivilwe laha ntirweni, kanilezi nzi lo ala. A xikhati lexi a vayivi va kona va nga poleka, a mutholi wa mina i lo nzi bonga nguvu hi kuva munhu wo tsumbeka. A kutsumbeka misaveni yi teleko hi vanhu vo kala kutsumbeka zi lava kutiya-hlana. Kanilezi hi magumo, hi ta tsumbiwa hi tlhela hi kombiswa xichawo hi vanwani.” — Kaor, Japão.

A kuva ni livalo li basileko, kurula ka maalakanyo, ni ku tizwa u hi munhu, zi komba lezaku a kutsumbeka zi bhinzula nguvu. Wa kaneta mhaka leyi?