Cini a paradhise? Wutshamu go saseka gi nga ni tisinya ni zvitsangi zvo saseka. A mabhroxura ma tsalilweko matshamu ya le kule yo saseka ma kokako mahlo ma ku kuca kuya ka matshamu lawo kasi u ya pepa u rivala zvikarato zva wena. Hambulezvo, loku hi tlhela kaya hi taya zvi kumisa zvalezvi hi nga zvi siyisa zvona.

Kanilezvi, loku hi ehleketa hi ku tshuka a misava yiva paradhise, a timbilu ta hina to tsaka. Xana a misava yi tava paradhise, kutani wova noro ntsena?

Cima ka kale, a vanhu va ti wutisa zvo tala xungetano hi paradhise. A votala va tsakela paradhise hi kota ya lezvi a Bhibhiliya gi wulawulako hi ‘simu ga Edheni, gi nga hi le Mutsuwuka-gambo.’ Cini ci nga maha paradhise lego giva go koka mahlo? A Bhibhiliya ga hlamula giku: ‘Jehovha Nungungulu i no milisa laha misaveni tontlhe tisinya ti sasekileko kucuwukekeni, na ti sasekile ku giwa.’ A simu lego gi wa sasekile niku gi wa hi wutshamu ga gi nene. Ka tisinya ti nga hi lomo, ku wa hi kona kambe a ‘sinya ya wutomi cikari ka simu.’ — Genesisi 2:8, 9.

Tlhatakumbiri, a bhuku ga Genesisi gi wulawula hi mune wa micongo yi nga khulungela sin’wini ga Edheni. A yimbiri ka micongo leyo ya ha tiviwa inyamutlha — ku nga congo wa Tigre (Hiddekeli) ni Eufrate. (Genesisi 2:10-14) A micongo leyo ya yimbiri yi khulungela ka bimbi gi mahako mbhinghano wa Arábia Saudita ni Iraque, lomu a kale ku nga lumba Persia.

Zva zwisiseka a kuva a paradhise ga laha misaveni wu hi nchumu wa lisima ka vahanyi va le Persia. A tapete go kari gi gwimbilweko le muzewu wa Filadélfia le Pensilvânia, Estados Unidos, gi kumilweko le Persia ga zana ga malembe ga wu 16, gi kombisa simu gi bhiyelweko hi muro gi tsaletelweko tisinya ni zvitsangi zvo saseka. A gezu ga ciPersia gi tlhamuselako ku “simu gi bhiyelweko hi muro” gi wula kambe ku “paradhise,” niku lezvi zvi nga lomu ka tapete lego zvi hi alakanyisa lezvi a Bhibhiliya gi zvi wulako xungetano hi kusaseka ka simu ga Edheni.

Hi lisine, a matimu ya paradhise ma hlawutelwa hi tirimi ni midhawuko yo tala misaveni yontlhe. Laha a vanhu va nga kari va endza vaya ka matshamu yo hambanahambana ya misava, va wa famba ni matimu ya paradhise go sangula lawa hi kufamba ka cikhati ma patsilweko ni kukholwa zvin’we ni mitsheketo ya matshamu lawo. Hambu ni nyamutlha, a vanhu va vitana matshamu yo saseka ya ntumbuluko lezvaku i paradhise.

A vapoli vo kari va matshamu va ti byelile ku va thumbile paradhise gi lahlekileko. Hi cikombiso, Charles Gordon, a nduna ya butho ga le Gra-Bretanya, laha a nga endzela Seychelles hi 1881, i no hlamaliswa hi kusaseka ka nkova wa Mai, a wu vitana ku i simu ga Edheni. Inyamutlha a nkova lowo wu woniwa kota Tshomba ya Misava yontlhe. Ka zana ga malembe ga wu 15, a muendzi wa muItalia a vitwako Cristóvão Colombo i wa alakanya lezvaku i wa hi kusuhani ni ku pola a simu ga le Edheni a cikhati leci a nga chikela ka cihlale ca le Hispaniola, leci zvezvi ku nga Republika Dominikana ni Haiti.

A bhuku ga matimu ga masikwini ya hina,gi vitwako Mapping Paradise, gi na ni 190 wa mimapa ni ku hundza ya kale, leyi yi kombisako Adhamu na Evha na va hi le Edheni. Ka mimapa leyo ku na wun’we wo kala ku toloveleka wa zana ga malembe ga wu 13, wu tsalilweko hi Beatus wa le Liébana. Le hehla ka wona ku na ni retangulo ga gi tsongwani gi nga ni paradhise hi laha cikari. Ka makhona ya kona ku na ni mune wa micongo yi tsalilweko ku “Tigre,” “Eufrate,” “Pixoni,” ni “Gihoni,” yi khulungelako ka paradhise lego. Ku wuliwa ku lezvo zvi yimela a kuhangalaka ka wuKristu ka mune wa makhona ya misava. A mapa lowo wu komba ku hambu lezvi laha ku nga hi ni Paradhise go sangula ku nga ha tiviwiko ga ha simama gi alakanyelwa na gi hi go saseka.

John Milton, a mutsali wa magezu yo sasekiselwa wa muNgiza, a hanyileko ka zana ga malembe ga  wu 17 i tiviwa hi mahungu yakwe ma nga ni hloko ya mhaka: Paradhise gi lahlekileko, ma seketelwako ka matimu ya Genesisi ma wulawulako hi kuwonha ka Adhamu ni kuhlongolwa kakwe le sin’wini ga Edheni. Ka mahungu lawo i khanyisile a citsumbiso ca lezvaku a vanhu va tlhela va hanya kala kupindzuka laha misaveni hi ku wula lezvi: “Hakunene a misava yi ta maha paradhise.” Andzhako ka lezvo, i tlhelile a tsala mahungu ma nga hi ni hloko ya mhaka Paradhise gi vhuxilweko.

Zvi te dlunya lezvaku a paradhise gi lahlekileko laha misaveni i nchumu wa lisima matin’wini ya vanhu. Makunu hikuyini inyamutlha a vanhu va kalako va nga ha celi kota hi gona? A bhuku Mapping Paradise gi komba lezvi: “A vanhu . . . va gondzako timhaka ta wukhongeli a va hi na mhaka ni kutsongwani ni ku lava ku tiva ku a paradhise gi wa kumeka kwihi.”

A vakhongeli vo tala va gondzisiwa lezvaku loku vafa vaya tilweni. A va gondzisiwi nchumu hi wutomi ga kuhanya ka paradhise laha misaveni. Hambulezvo, ka Lisimu 37:29 a Bhibhiliya gi ngalo: ‘A valulamileko va taga tshomba ya tiko, va aka ka gona kala kupindzuka.’ Kota lezvi a misava ya hina yi hambeneko nguvhu ni paradhise, cini ci nga hi tiyisekisako lezvaku a misava yi ta tshuka yiva paradhise? *

Jehovha Nungungulu, loyi a vangileko Paradhise go sangula, i tsumbisa ku tlhela a gi vhuxa. Hi ndlela muni? Alakanya lezvaku Jesu i hi gondzisile ku khongela hiku: ‘A wute Mufumo wa wena. Kurandza ka wena a ku mahiwe misaveni, kota lezvi ku mahiwako le tilweni.’ (Mateu 6:10) Lowo Mufumo wa misava yontlhe wu nga mandleni ya Jesu Kristu wu to vhaleta mifumo yontlhe ya vanhu. (Danieli 2:44) Hi ku tirisa Mufumo lowo, Nungungulu i ta maha lezvaku a misava yiva paradhise.

Muphrofeti Isaya i pimiselwe ku tsala matshamela ya Paradhise, lomu a kukarateka kontlhe ni tiholova zvi to fuva. (Isaya 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23) Hi ku kuca ku gondza mitsalo leyi lomu ka Bhibhiliya ga wena. Loku u maha lezvo u ta wona lezvi Nungungulu a tsumbisako ku nyika vanhu vo ingisa. Lava va to hanya ka cikhati leco va ta ti buza hi paradhise ni ku tsakelwa hi Nungungulu ku nga lezvi Adhamu a nga zvi luza. — Kuvululelwa 21:3.

Cini ci hi tiyisako lezvaku a Paradhise laha misaveni a hi noro, kanilezvi gi tava kona? Hiku a Bhibhiliya gi hi byela lezvi: ‘A matilo nja Jehovha, kanilezvi a misava i yi nyikile ka vanana va vanhu..’ A Paradhise laha misaveni citsumbiso leci “Nungungulu loyi a nga hembiko a nga tsumbisa hi kaleloko ka matiko.” (Lisimu 115:16; Titusi 1:2) Hi nga wona sasekela ga citsumbiso leco hi ci kumako lomu ka Bhibhiliya, ca Paradhise gi to tshama kala kupindzuka!