1, 2. Zvini zvi nga humelela Pawule na Silasi le Filipi? (Wona mufota laha hehla.)

HI NGA alakanyela a ciyimo leci. Ku wa hi phindzulani wa wusiku. A varumiwa vambiri, Pawule na Silasi, va vhalelwe ka paxo ga le ndzeni, lomu ka munyama wa hombe dhoropeni ga Filipi. A va na ku suka laha va nga kona hakuva va bohilwe minenge, niku vazwa kubayisa hi lezvi va nga biwa yi nga chayi. (Mitiro 16:23, 24) Va khomilwe hi cidlemo bazarini kusanguleni ka siku lego, ci va rorovisela ci va yisa kulamulweni. Hi kulandzela, va va rundzuwulele tinguwo tabye va tlhela va vaba yi nga chayi hi tinhonga. (Mitiro 16:16-22) Hi nga wona kubiha kontlhe loko! Pawule i wa hi muRoma, hikwalaho i wa fanele ku lamulwa hi ndlela yi faneleko. * — Wona tlhamuselo wa lahasi.

² Na a hi lomu paxweni, kuzvilava Pawule i alakanyele lezvi zvi nga humelele ka siku lego a tlhela a ehleketa hi vanhu lava va nga hanya le Filipi. Va wa nga hi na sinagoga dhoropeni lego,  a ku fana ni madhoropa man’wani lawa Pawule a nga ma endzele. Hikwalaho a vaJudha va wa khozela lehandle ka dhoropa kusuhani ni congo. (Mitiro 16:13, 14) Xana ku wo kala ku nga hi na khume ga vavanuna va vaJudha dhoropeni lego, wu nga wona ntsengo wu nga laveka kasi kuva ni sinagoga ke? A vanhu va le Filipi va wa tizwa matshandza nguvhu hi kuva vaRoma. (Mitiro 16:21) Kuzvilava hi zvalezvo zvi nga va maha va nga alakanyi ku Pawule na Silasi, va nga hi vaJudha, va ngava vaRoma kambe. A ku hi zvona ni ku a hi zvona, a hi zvi tivi. A co tiya hi lezvaku Pawule na Silasi va vhalelwe paxweni hi ndlela yo kala yi nga lulamangi.

3. Cini leci kuzvilava ci nga mu vangela kukarateka Pawule a cikhati va nga mu vhalela paxweni, kanilezvi mawonela muni a nga va nawo?

³ Kuzvilava Pawule i ehleketile kambe hi lezvi a nga chikelisa zvona le Filipi. Ka tihwetanyana ndzhako, Pawule i wa hi le tlhatuko wa Bimbi ga Egeu, le Azia Menor, laha a moya wa ku basa wu nga mu vhalela hi kuphindaphinda lezvaku a nga chumayeli ka matshamu yo kari. Zvi wo khwatsi hi loku a moya wa ku basa wu mu kokela kuya ka wutshamu gin’wani. (Mitiro 16:6, 7) Kanilezvi kwihi? Ka muwoniso wo kari le Trowasi, Pawule i byelilwe lezvi: ‘Tlhatuka, uta leno Makedhoniya,’ zvi si tekela ku dlunyateka ku Jehovha i lava lezvo! Hikwalaho, Pawule i no tekela ku suka aya Makedhoniya. (Gondza Mitiro 16:8-10.) Kanilezvi na a ha hi ku chikela Makedhoniya, i tekela ku khon’wa a vhalelwa paxweni. Hikuyini Jehovha a nga tsika zvilo lezvo zvi mu humelela? Kona i wa ta mbheta cikhati muni paxweni? Hambu loku ku hi ku Pawule i wa ti maha zviwutiso lezvo, a kukholwa kakwe ku simamile ku tiyile a tlhela a simama ava ni litsako. Hi wumbiri gabye, yena na Silasi va sangulile ku ‘khongela, va yimbelela tisimu to dhumisa Nungungulu.’ (Mitiro 16:25) A kurula ka Nungungulu ku hlayisile timbilu tabye ni maalakanyo yabye.

4, 5. a) A ciyimo ca hina ci nga fana ni leci ca Pawule hi ndlela muni? b) A ciyimo ca Pawule ci cicisile kuyini na va nga zvi rindzelangi?

⁴ U tshuka u ti zwisisa ku khwatsi hi Pawule? Kuzvilava u tshukile u kombela Nungungulu lezvaku a ku vhuna ku maha ciboho co kari, u tlhela u ti wona na u landzela wurangeli ga moya wa ku basa. Hambulezvo hi kufamba ka cikhati, zvi ku vangela zvikarato kutani u kurumeteka ku cica zva hombe wutomini ga wena. (Mutshawuteli 9:11) Loku u ehleketa hi ciyimo leco, u nga ha ti wutisa ku hikuyini Jehovha a nga tsika zvilo zvo kari zvi humelela. Makunu, cini ci nga ku vhunako ku simama u timisela u tlhela u tsumba Jehovha hi kumbhelela? A hlamulo wa ciwutiso leci hi nga wu kuma ka lezvi zvi nga humelela Pawule na Silasi hi kulandzela.

⁵ Na va kari va yimbelela, ku humelele zvilo zvo tala zvo kala va nga zvi rindzelangi. A kuranga, ku vile ni kutsekatseka ka hombe ka misava, a tivati ta paxo ti vhululeka hi citshuketi. Hi kulandzela, a zvibochwa zvontlhe zvi tlhatlheka lomu zvi nga bohilwe kutani ku fasiwa. Andzhako ka lezvo, a murindzeli wa paxo i zama ku ti daya, Pawule a mu beletela. Kota wuyelo ga kona, yena ni ngango wakwe va bhabhatiswa. Hi mandziko wa kona ni mixo, a tinduna ti ruma a murindzeli lezvaku a ya humesa Pawule na Silasi lomu paxweni a va kombela a kuva va huma dhoropeni lego hi kurula. Laha ti nga tiva lezvaku Pawule na Silasi vaRoma, a tinduna leto ti zwisisile lezvaku ti mahile cihoxo ca hombe, tita hi toce ti ta va heleketa  kala va huma. Kanilezvi na va nga se famba, Pawule na Silasi va lavile ku ranga hi ku ya salisa Lidhiya, a makabye wabye a nga ha hi ku bhabhatiswa. Kwalaho va londzowotile ku tiyisa vamakabye van’wani le Filipi. (Mitiro 16:26-40) Hi nga wona lezvi a zvilo zvi nga cicisa zvona hi ku hatlisa!

6. Zvini hi to wulawula hi zvona ka ndzima leyi?

⁶ Hi gondza yini ka matimu lawa? Hi gondza lezvaku loku hi kumana ni zvikarato, a hi faneli ku karateka hakuva Jehovha a nga maha zvilo zvo kala hi nga zvi rindzelangi. A cigondzo leco ci mu khumbile nguvhu Pawule. Lezvo hi zvi wona ka lezvi a nga tsalela vamakabye va le Filipi xungetano hi kukarateka ni kurula ka Nungungulu. I te: ‘Mu nga kanakaneli [“mu nga karatekeni hi,” Tradução do Novo Mundo] nchumu; kanilezvi a timhakeni tontlhe tivisani a mixuvo ya n’wina ka Nungungulu.’ (Gondza Va Le Filipi 4:6, 7.) Ka ndzima leyi hi ta wulawula hi magezu lawo, hi tlhela hi wona matimu man’wani ya Bhibhiliya ma kombako zvilo lezvi Jehovha a nga zvi maha na zvi nga rindzelwangi. Hi kugumesa, hi ta wulawula hi lezvi a “kurula ka Nungungulu” ku nga hi vhunisako zvona ku timisela tixanisa na hi tsumba Jehovha hi kumbhelela.

7. Pawule i wa lava ku gondzisa yini ka papilo legi a nga tsalela vamakabye va le Filipi, niku hina hi gondza yini?

⁷ Zvini lezvi a vamakabye va le Filipi va nga zvi alakanya a cikhati va nga gondza papilo legi Pawule a nga va tsalela? Kuzvilava a kutala kabye va alakanyile lezvi zvi nga humelele Pawule na Silasi, ni lezvi Jehovha a nga va vhunisa zvona hi ndlela yo kala va nga yi rindzelangi. Cigondzo muni leci Pawule a nga lava ku va nyika ka papilo lego? I waku: Mu nga karatekeni. Khongelani, mu ta kuma “a kurula ka Nungungulu, loku ku nga hiko na kupimiwa.” Zvi wula kuyini lezvo? A maBhibhiliya man’wani ma li “ku hundza zvontlhe lezvi hi zvi alakanyelako” kutani ku “ku hundza makungo wontlhe ya vanhu.” Hikwalaho, Pawule i wa wula lezvaku a “kurula ka Nungungulu” ka hombe nguvhu ku hundza ni zvihi lezvi hi nga zvi alakanyelako. Hambu lezvi a zvikhati zvin’wani hi kalako hi nga zvi tivi a ku hi nga lulamisisa kuyini a zvikarato zva hina, Jehovha wa zvi tiva. Niku a nga maha zvilo zvo kala hi nga zvi rindzelangi. — Gondza 2 Pedro 2:9.

8, 9. a) Hambu lezvi Pawule a nga xanisilwe le Filipi, zvilo muni zva zvi nene zvi nga humelela hi kota ya lezvo? b) Cini ci nga maha ku a vamakabye le Filipi va tsumba magezu ya Pawule hi kumbhelela?

⁸ Kuzvilava a papilo ga Pawule gi tiyisile vamakabye le Filipi, laha va nga ehleketa hi lezvi Jehovha a nga mahile ka khume ga malembe lawa ma nga ha hi ku hundza. Hambu lezvi Jehovha a nga tsikile Pawule na Silasi va xaniswa, lezvi zvi va humeleleko zvi gumesile hi ku ‘vhikela ni ku tiyisa’ a mahungu yo saseka. (Va Le Filipi 1:7) A tihosi ta le Filipi ti wa nga ta ha tiya ku xanisa a bandla giswa ga wuKristu. Kuzvilava a kuva Pawule a kumbukile lezvaku muRoma, zvi vhunile ku  mupizani Luka a sala le Filipi a cikhati leci Pawule na Silasi va nga famba. Hi ndlela leyo, Luka i wa ta simama a vhuna maKristu ya maswa lawa ma nga hi le Filipi.

⁹ A cikhati leci a vamakabye le Filipi va nga gondza a papilo ga Pawule, va zvi tivile ku lezvi a nga tsala a hi zva ku zvi sukela. Pawule i wa humelelwe hi tixanisa ta hombe. Ni cikhati leci a nga tsala papilo lego, i wa hi cibochwa laha kaya kakwe le Roma. Hambulezvo i simamile a kombisa lezvaku i wa hi ni “kurula ka Nungungulu.” — Va Le Filipi 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11. Zvini hi faneleko ku maha loku hi karateka, niku zvini hi nga zvi rindzelako?

¹⁰ Cini ci nga hi vhunako lezvaku hi nga ‘karateki hi nchumu,’ kanilezvi hiva ni “kurula ka Nungungulu”? A magezu lawa Pawule a nga tsalela vamakabye va le Filipi ma komba lezvaku loku hi bindziwa hi cikarato co kari, a muri wa kona mukhongelo. Hikwalaho loku hi karatekile, hi fanele ku teka kukarateka ka hina hi ku chela ka mukhongelo. (Gondza 1 Pedro 5:6, 7.) A cikhati u khongelako ka Jehovha, tiyiseka lezvaku wa ku khatalela. Contlhe cikhati mu bonge hi makatekwa lawa a ku nyikako. U nga tshuki u rivala lezvaku Jehovha wa zvi kota ‘ku maha nguvhunguvhu ku hundza zvontlhe lezvi hi zvi kombelako, kutani ku alakanya.’ — Va Le Efesusi 3:20

¹¹ A ku fana ni lezvi zvi nga humelela Pawule na Silasi, hinawu hi nga tshuka hi hlamala hi lezvi Jehovha a zvi mahako kasi ku hi vhuna. Zva koteka ku a nga mahi zvilo zvi kokako kupima ka votala, kanilezvi ku tava zvalezvi hi zvi lavako ka cikhati leco. (1 Va Le Korinte 10:13) Lezvo a zvi wuli ku hi fanele ku kondla mawoko, hi tshama hiku Jehovha i ta lulamisa cikarato ca hina. Hi fanele ku maha co kari mayelano ni mikhongelo ya hina. (Va Le Roma 12:11) Lezvi hi mahako zvi komba ku a cikombelo ca hina ci huma mbilwini zvi tlhela zvi maha lezvaku Jehovha a kuma co ci katekisa. Hi nga rivali lezvaku Jehovha a nga maha zva hombe ku hundza lezvi hi mu kombelako kutani lezvi hi zvi alakanyako. A zvikhati zvin’wani i maha zvilo zvo kala hi nga zvi rindzelangi. Hikwalaho a hi wulawuleni hi zvikombiso zvo kari zvi to tiyisa a kutsumba ka hina ka lezvaku Jehovha wa zvi kota ku maha zvilo zvo kala hi nga zvi rindzelangi.

12. a) Zvini a nga maha Hosi Hezekiya a cikhati leci Hosi Senakeribhe a nga mu dzukisela? b) Hi gondza yini ka ndlela leyi Jehovha a nga lulamisa hi yona cikarato leco?

¹² Lomu ka Bhibhiliya hi kuma zvikombiso zvo tala zva makhati lawa Jehovha a nga maha zvilo zvo kala zvi nga rindzelwangi. Hi cikombiso, a cikhati leci Hezekiya a nga hi hosi ya Judha, Senakeribhe, a hosi ya Asiriya, i vhukele a tiko lego, a khozisa madhoropa wontlhe ku sala Jerusalema basi. (2 Tihosi 18:1-3, 13) Hi kulandzela, Senakeribhe i no wuya a ta dhumela Jerusalema. Zvini a nga maha Hosi Hezekiya? A kuranga, i no khongela ka Jehovha kasi a mu vhuna a tlhela a kombela wusungukati ka muphrofeti Isaya. (2 Tihosi 19:5, 15-20) Hi kulandzela, i kombisile kuringanisela hi ku hakhela nandzu lowu Senakeribhe a nga mu nyika. (2 Tihosi 18:14, 15) Hi kugumesa, i longisele a dhoropa lego kasi ku kuma kuvhikeleka loku gi randzelwa hi cikhati co leha. (2 Kronekele 32:2-4) Zvi gumesisile kuyini? Jehovha  i no rumela ngilozi yi ya daya 185 000 wa masochwa ya Asiriya hi wusiku gin’we basi. Hambu Hezekiya i wa nga zvi rindzelangi ku lezvo zvi maheka! — 2 Tihosi 19:35.

13. a) Hi gondza yini ka lezvi zvi nga humelela Josefa? b) Zvilo muni zvi nga humelela Sara lezvi a nga kala a nga zvi rindzelangi?

¹³ Ehleketa hi lezvi zvi nga humelela Josefa. A cikhati a nga hi paxweni le Gibhite, i wa nga alakanyi ku i ta tshuka a maha wa wumbiri hi wukosi lomu Gibhite kutani lezvaku Jehovha i ta mu tirisa kasi ku ponisa a ngango wakwe. (Genesisi 40:15; 41:39-43; 50:20) Handle ko kanakana, lezvi Jehovha a nga maha zvi hundza zvontlhe lezvi Josefa a nga alakanya ku zvi nga tshuka zvi maheka. Ehleketa kambe hi kokwani wakwe, Sara. Xana i wa zvi rindzele ku Jehovha a mu vhumelela ku pswala n’wana ha yece, wutshan’wini ga ku mu kuma laha ka nandza gakwe ga cisati ke? Handle ko kanakana i wa nga alakanyi ku i ta tshuka a pswala Isaka. — Genesisi 21:1-3, 6, 7.

14. Kutsumba muni hi nga nako hi Jehovha?

¹⁴ A hi rindzeli lezvaku Jehovha a mbheta zvikarato zva hina hi cihlamaliso na yi nga se chikela a misava yiswa. Ne a hi rindzeli lezvaku Jehovha a maha zvilo zvo hlamalisa wutomini ga hina. Hambulezvo, ha zvi tiva lezvaku cikhatini ci hundzileko Jehovha i  vhunile malandza yakwe yo tsumbeka hi tindlela to hlamalisa, niku a nga cicangi. (Gondza Isaya 43:10-13.) Lezvo zvi hi maha hi mu tsumba. Ha tsumba lezvaku i ta hi nyika a ntamu wu lavekako kasi hi maha kurandza kakwe. (2 Va Le Korinte 4:7-9) Hi gondza yini ka cikombiso ca Hezekiya na Josefa na Sara? Hi gondza lezvaku loku hi simama hi tsumbekile, Jehovha a nga hi vhuna hambu ka zviyimo zvo nonoha nguvhu.

15. Cini ci to hi vhuna kuva ni “kurula ka Nungungulu” hambu loku hi kumana ni zvikarato, niku zvi kotekisa kuyini lezvo?

¹⁵ Hi nga zvi kotisa kuyini kuva ni “kurula ka Nungungulu” hambu loku hi yimisana ni zvikarato? Hi fanele kuva ni wunghana go tiya na Jehovha. A wunghana lego hi gi kuma ntsena hi kota ya muphahlo wa ndzhiho wa Jesu Kristu. A ndzhiho wun’we wa mitiro yo hlamalisa ya Jehovha. Hi kota ya ndzhiho, ha kuma ku tsetselelwa zviwonho zva hina, hiva ni livhalo li basileko, hi tlhela hi tshinela ka Jehovha. — Johani 14:6; Jakobe 4:8; 1 Pedro 3:21.

16. Zvini zvi to humelela loku hi amukela a “kurula ka Nungungulu”? Nyika cikombiso.

¹⁶ Zvini zvi to humelela loku hi amukela “a kurula ka Nungungulu, loku ku nga hiko na kupimiwa”? A Bhibhiliya gi wula lezvaku ku ta “hlayisa” a timbilu ta hina ni maalakanyo ya hina. (Va Le Filipi 4:7) Ka lirimi leli a Bhibhiliya gi nga tsaliwa hi lona, a gezu ku “hlayisa” gi wa hi gezu ga wusochwa gi nga wula a ntlawa wa masochwa ma nga nyikilwe ntiro wa ku vhikela dhoropa. A vahanyi va le Filipi va wa vhikelwa hi wun’we wa mitlawa ya tshamela lego. Va wa etlela na va rulile hakuva va wa zvi tiva lezvaku a dhoropa gabye gi vhikelwe. Hi ndlela yo fana, loku hi hi ni “kurula ka Nungungulu” a hi karateki niku a timbilu ta hina ni maalakanyo ya hina zvi tshama na zvi rulile. Ha zvi tiva lezvaku Jehovha wa khatala hi hina niku i hi xuvela zva zvi nene. (1 Pedro 5:10) Lezvo zvi hi vhikela ku reriwa hi kukarateka kutani hi gome.

17. Cini ci to hi vhuna ku tsumba Jehovha kuxanisekeni ka hombe?

¹⁷ Lokuloku a kuxaniseka ka hombe ku ta chikelela vanhu vontlhe. (Mateu 24:21, 22) A hi zvi tivi ku zvini zvi to humelela mun’we ni mun’wani wa hina. Hambulezvo a hi faneli kukarateka nguvhu hi cikhati leco. Lisine ku a hi zvi tivi ku zvini lezvi Jehovha a to maha, hambulezvo a Nungungulu wa hina ha mu tiva. Ha zvi tiva lezvi a nga mahela malandza yakwe cikhatini ci hundzileko. Hi zvi wonile lezvaku a ci kona ca ku ci nga vhalela kungo gakwe lezvaku gi nga tatiseki. Niku a nga tshuka a maha lezvo hi ndlela yo kala hi nga yi rindzelangi! Hikwalaho, khati ni khati legi Jehovha a hi mahelako nchumu, hi kuma “kurula ka Nungungulu, loku ku nga hiko na kupimiwa” hi ndlela yin’wani ya yiswa.