1, 2. a) Cini ci nga hi mahako hi wutisa ku: “Kala rini?” b) Hikuyini a zvikombiso zva malandza yo tsumbeka ya kale zvi hi tiyisako nyamutlha?

“KALA rini?” Leco ciwutiso ci mahilweko hi vaphrofeti vambiri vo tsumbeka, Isaya na Habhakuka. (Isaya 6:11; Habakuka 1:2) A cikhati leci Hosi Dhavhidha a nga tsala a Lisimu 13, yenawu i mahile ciwutiso leco mune wa makhati. (Lisimu 13:1, 2) Laha Jesu a nga randzelwe hi vanhu vo kala va nga hi na kukholwa, i wutisilewo aku: “Kala rini?” (Mateu 17:17) Hambu hina hi nga tshuka hi maha ciwutiso leco nyamutlha.

² Cini ci nga hi mahako hi wutisa ku: “Kala rini?” Hi nga ha wutisa lezvo hi kuva hi mahelwe wubihi go kari, kutani loku hi babya hambu ku khosahala. A cigelo cin’wani ku ngava ku bindziwa hi wutomi ‘zvikhatini lezvi zva zvikarato.’ (2 Timote 3:1) A mahanyela yo biha ya vanhu wonawu ma nga tshuka ma hi rera kutani ku hi mbheta ntamu laha ka kuza hi maha ciwutiso leco. Kova ni cihi a cigelo ca kona, zva tiyisa hlana a ku tiva lezvaku Jehovha a nga kawukangi malandza  yakwe yo tsumbeka lawa ma nga maha ciwutiso leco cikhatini ci hundzileko.

3. Cini ci nga hi vhunako loku hi hi ka ciyimo co nonoha?

³ Cini ci nga hi vhunako loku hi kumana ni ciyimo co nonoha? Jakobe, a makabye wa Jesu, i pimiselwe ku tsala lezvi: “Vamakabye, timiselani kala Hosi yi wuya.” Mupostoli Pawule a engeta aku: ‘Muva ni lihlazva-mbilu.’ (Jakobe 5:7; Va Le Efesusi 4:1, 2) Hikwalaho, hi fanele ku timisela hi lihlazva-mbilu. Kanilezvi cini a lihlazva-mbilu, niku hi nga kombisisa kuyini a tshamela legi go saseka?

4, 5. a) Cini a lihlazva-mbilu, niku hi nga li kumisa kuyini? b) Jakobe i li tlhamuselisa kuyini a lihlazva-mbilu? (Wona mufota kusanguleni ka ndzima.)

⁴ A Bhibhiliya gi wula lezvaku a lihlazva-mbilu lita hi ka moya wa ku basa wa Nungungulu. Loku va nga vhuniwi hi Nungungulu, a vanhu vo kala ku mbhelela zvi nga va karatela ku timisela a zviyimo zvo nonoha. A lihlazva-mbilu cinyikiwo ci tako hi ka Nungungulu, niku hi komba lezvaku ha mu randza Jehovha ni vanhu-kuloni loku hi li kombisa. Loku hi nga hi na lihlazva-mbilu, a lirandzo la hina hi van’wani li ta mbhela ntamu. (1 Va Le Korinte 13:4; Va Le Galatia 5:22) A lihlazva-mbilu li patsa yini? Li patsa ku timisela zviyimo zvo nonoha na hi nga mbhelelwi hi litsako. (Va Le Kolosi 1:11; Jakobe 1:3, 4) A lihlazva-mbilu li hi vhuna ku simama hi tsumbekile ka Jehovha kambe hambu loku hi kumana ni zvikarato. Li ta hi vhalela ku phota loku hi xanisiwa. A Bhibhiliya gi wula lezvaku hi fanele ku vhumela ku rindzela hi lihlazva-mbilu. Leco cigondzo ca lisima hi ci kumako ka Jakobe 5:7, 8. (Gondza.)

⁵ Hikuyini hi faneleko ku rindzela kala Jehovha a tatisa zvitsumbiso zvakwe? Mupizani Jakobe i fananisa ciyimo ca hina ni leci ca murimi. A murimi i ti karata nguvhu kasi ku byala timbewu takwe, kanilezvi a nga zvi koti ku nisa vhula kutani ku hatlisisa a kukula ka timbewu takwe. I fanele kuva ni lihlazva-mbilu a rindzela ‘a mihandzu yo saseka ya misava.’ Hinawu ku na ni zvilo zvo tala hi kalako hi nga zvi koti ku zvi wonelela a cikhati hi rindzelako lezvaku Jehovha a tatisa zvitsumbiso zvakwe. (Marku 13:32, 33; Mitiro 1:7) Hi fanele ku rindzela hi lihlazva-mbilu a ku fana ni murimi.

6. Hi gondza yini ka cikombiso ca muphrofeti Mika?

⁶ Muphrofeti Mika i timisele zviyimo zvo bindza zvo kota lezvi hi kumanako nazvo nyamutlha. I hanyile cikhatini ca kufuma ka Hosi Ahaza, loyi a nga hi hosi yo biha nguvhu. A tiko gi wa tele nguvhu hi wubihi, laha ka kuza a Bhibhiliya gi wula lezvaku a vanhu va ‘tlharihile ku maha zvobiha.’ (Gondza Mika 7:1-3.) Mika i wa zvi tiva ku a nga na ku cica nchumu ka lezvo. Makunu i wa ta ku yini? I te: ‘Mina ndzi ta cuwuka ka Jehovha, ndzi langutela a Nungungulu wa kuhanyiswa ka mina; a Nungungulu wa mina i ta ndzizwa.’ (Mika 7:7) Hinawu hi fanele ku rindzela a ku fana na Mika.

7. Hikuyini hi nga faneliko ku rindzela basi kala Jehovha a tatisa zvitsumbiso zvakwe?

⁷ Loku hi hi ni kukholwa ko fana ni loku ka Mika, hi ta rindzela zvitsumbiso zva Jehovha na hi tsakile. Kasi ku kombisa, ehleketa hi cibochwa ci rindzelako siku ga ku  dawa. A ci gi doneli mari siku lego; co kurumeteka ku rindzela. Kanilezvi a ciyimo ca hina ci hambene nguvhu ni leco! Hina hi rindzela Jehovha na hi tsakile hakuva ha zvi tiva ku hi cikhati ci faneleko, i ta tatisa citsumbiso cakwe ca ku hi nyika wutomi ga pindzukelwa! Hikwalaho, hi ‘tiyisela ni ku timisela zvin’we ni ku tsaka.’ (Va Le Kolosi 1:11, 12) A cikhati hi rindzelako, hi fanele ku ti wonela ku ngurangura hiku Jehovha wa hlwela. Loku hi maha lezvo, a nga ta tsaka. — Va Le Kolosi 3:12.

8. Hi gondza yini ka vavanuna ni vavasati va kukholwa va cikhatini ci hundzileko?

⁸ Cini ci to hi vhuna ku rindzela na hi tsakile? Hi nga ehleketa hi vavanuna ni vavasati va kukholwa va cikhatini ci hundzileko lava va nga rindzela zvitsumbiso zva Jehovha hi lihlazva-mbilu. (Va Le Roma 15:4) A cikhati hi ehleketako hi zvikombiso zvabye, zvi nene ku alakanya a cikhati va nga ci mbheta na va rindzela, leci ci nga va kuca ku rindzela, ni lezvi Jehovha a nga va katekisisa zvona hi kota ya lihlazva-mbilu labye.

9, 10. Cikhati co kota kwihi leci Abrahama na Sara va nga ci mbheta na va rindzela a kutatiseka ka zvitsumbiso zva Jehovha?

⁹ Ehleketa hi cikombiso ca Abrahama na Sara. Va gile tshomba ya ‘zvitsumbiso’ hi kota ya lezvi va nga kombisa “kukholwa” ni ‘lihlazva-mbilu.’ A Bhibhiliya gi hi byela ku andzhako ka loku ‘Abrahama a timisele hi lihlazva-mbilu,’ Jehovha i tsumbisile lezvaku i wa ta mu katekisa a mu maha papayi wa tiko ga hombe. (Maheberu 6:12, 15) Hikuyini ku nga laveka lezvaku Abrahama  ava ni lihlazva-mbilu? Hi ku zvi wa ta teka cikhati kasi ku a citsumbiso leco ci tatiseka. Hi 14 ka Nisani wa lembe ga 1943 mahlweni ka Kristu, Abrahama na Sara ni vanhu vontlhe va ngango wabye va tsemakanyile a Congo wa Ewufrate, va nghena Tikweni gi Tsumbisilweko. Kanilezvi andzhako ka lezvo, Abrahama i rindzele 25 wa malembe kasi kuza a pswala Isaka, a gumesa a rindzela 60 wa malembe kasi ku pswaliwa Esawu na Jakobe. — Maheberu 11:9.

¹⁰ Cipandze co kota kwihi leci a nga ci kuma Tikweni gi Tsumbisilweko? A Bhibhiliya gi wula lezvaku Jehovha ‘a nga mu nyikangi tshomba ka gona, ge hambu ni ya ku veka nkondzo wakwe kona; kanilezvi i no mu tsumbisa lezvaku i ta gi nyika kakwe, giva gakwe ni ga pswalo wakwe, hambu lezvi a nga kala a nga seva na n’wana.’ (Mitiro 7:5) Ntsena andzhako ka 430 wa malembe na Abrahama a tsemakanyile a Congo wa Ewufrate, hi kona a pswalo wakwe wu nga maha tiko gi nga wa ta ya hanya ka wutshamu lego. — Eksodusi 12:40-42; Va Le Galatia 3:17.

11. Hikuyini Abrahama a nga ti yimisele ku rindzela, niku makatekwa muni a tova nawo hi kota ya lihlazva-mbilu lakwe?

¹¹ Abrahama i wa ti yimisele ku rindzela hakuva i wa tiyiseka lezvaku Jehovha i ta maha lezvi a nga tsumbisa. I wa kholwa ka Jehovha. (Gondza Maheberu 11:8-12.) Abrahama i rindzele hi kutsaka hambu lezvi a ngafa na ku nga se tatiseka zvitsumbiso zvontlhe zva Nungungulu. Kanilezvi hi nga alakanyela lezvi Abrahama a to tsakisa zvona a cikhati a to vhuka hi ka vafileko misaveni ya paradhise. I ta hlamala nguvhu a cikhati a to gondza matimu ya wutomi gakwe ni ngango wakwe ka zvipandze zvo tala zva Bhibhiliya. * (Wona tlhamuselo wa lahasi.) Hi nga alakanyela lezvi a to tsakisa zvona hi ku tiva a cipandze ca lisima nguvhu leci a ngava naco kutatiseni ka kungo ga Jehovha xungetano hi Mesiya! Handle ko kanakana, i ta ti wona na a rindzele co ci tiva.

12, 13. Hikuyini Josefa a nga fanele kuva ni lihlazva-mbilu, niku i tshamela muni ga gi nene a nga hi nago?

¹² Josefa, a zukulu wa Abrahama, yenawu i wa ti yimisele ku rindzela. I mahelwe wubihi ga hombe nguvhu. A kuranga, i xavisilwe hi vamakabye vakwe lezvaku a maha khumbi na a hi kwalomo ka 17 wa malembe. Hi kufamba ka cikhati, a vhalelwa paxweni vaku i zamile ku pfinya a sati wa n’winyi wakwe. (Genesisi 39:11-20; Lisimu 105:17, 18) Hambu lezvi a nga hi munhu wo tsumbeka ka Nungungulu, zvi wa wonekisa ku khwatsi o tsayisiwa wutshan’wini ga ku katekiswa. Kanilezvi andzhako ka 13 wa malembe, a zvilo zvi no cica. Josefa i humesilwe paxweni, a maha hosi ya wumbiri ya Gibhite. — Genesisi 41:14, 37-43; Mitiro 7:9, 10.

¹³ Xana a wubihi lego gi mu vangele civiti Josefa? I zile a alakanya lezvaku Jehovha i mu tsikile? Ahihi. Josefa ive ni lihlazva-mbilu, a rindzela. Cini ci nga mu vhuna? Kukholwa loku a nga hi nako ka Jehovha. I wa zvi zwisisa ku Jehovha wa zvi wona lezvi zvi mahekako. Hi wona lezvo ka  magezu lawa a nga byela vamakabye vakwe yaku: ‘Mu nga chavi; kasi ndzi ta ti veka wutshan’wini ga Nungungulu xana ke? N’wina mu wa alakanyile ku ndzi mahela kubiha, kanilezvi Nungungulu i no ndzi alakanyela kusasa, kasi a feIa ku maha lezvi zvi mahekileko, ni lezvaku a ponisa a tiko legi ga hombe.’ (Genesisi 50:19, 20) Josefa i wa zvi tiva ku a ku rindzela makatekwa ya Jehovha ku rindzela co ci tiva.

14, 15. a) Hikuyini a lihlazva-mbilu la Dhavhidha li hlamalisako? b) Cini ci nga mu vhuna ku rindzela hi lihlazva-mbilu?

¹⁴ Hosi Dhavhidha yenawu i mahelwe wubihi makhati yo tala. Jehovha i mu totile na a ha hi jaha lezvaku a maha hosi ya Izrayeli. Kanilezvi zvi lavile ku a rindzela 15 wa malembe kasi kuza a maha hosi ya vanhu va lixaka lakwe basi. (2 Samueli 2:3, 4) I mbhetile cikhati co leha na a hanya hi ku tsutsuma ni ku fihlala kasi a pona ku dawa hi Hosi Sawule. * (Wona tlhamuselo wa lahasi.) Kota wuyelo ga kona, Dhavhidha i wa nga hi na muti ka cikhati leco. I wa hanya ka timhako ta lomu ciwuleni kutani ka tiko gin’wani. Ni cikhati leci Sawule a nga dawa yimpini, zvi lavile ku Dhavhidha a simama a rindzela cipimo ca 7 wa malembe kasi kuza a maha hosi ya tiko gontlhe ga Izrayeli. — 2 Samueli 5:4, 5.

¹⁵ Hikuyini Dhavhidha a nga ti yimisele ku rindzela hi lihlazva-mbilu? A hlamulo hi wu kuma ka lisimu yaleyi ya yin’we a nga wutisa ka yona ku ‘Kala rini?’ I te: ‘Mina ndzi tsumbile a wuxinji ga wena, a mbilu ya mina ya nengela kuhanyisweni ka wena. Ndzi ta yimbelela hi Jehovha, hakuva i ndzi mahele makatekwa.’ (Lisimu 13:5, 6) Dhavhidha i wa zvi tiva ku Jehovha wa mu randza niku i wa nga ta tsika ku mu mahela wuxinji. I ehleketile hi makhati lawa Jehovha a nga sina a mu vhunile, niku i wa rindzela a siku legi Jehovha a nga wa ta mbheta a zvikarato zvakwe. Dhavhidha i wa zvi tiva ku loku u rindzela makatekwa ya Jehovha, a wu rindzeli mahala.

16, 17. Jehovha Nungungulu na Jesu va nyikisa kuyini zvikombiso zva zvi nene nguvhu zva ku rindzela?

¹⁶ Jehovha a nga hi byeli ku ‘rindzelani,’ yena na a nga lavi ni ku zvi pima. I nyika cikombiso ca hombe nguvhu ca ku rindzela. (Gondza 2 Pedro 3:9.) Hi cikombiso, ka hundza makume ya mazana ya malembe na Sathani a lumbetile Jehovha le sin’wini ga Edheni aku a nga fumi khwatsi. Jehovha i ci rindzela hi lihlazva-mbilu a cikhati leci a vito gakwe gi to basisiwa hi kumbhelela. Lezvo zvi ta neha makatekwa ya hombe nguvhu ka lava ‘va mu rindzelako’ hi kutsaka. — Isaya 30:18.

¹⁷ Jesu yenawu cikombiso ci nene ca ku rindzela. A cikhati a nga hi laha misaveni, i simamile a tsumbekile kala kufeni. Hi lembe ga 33, i hendleletile a ntsengo wa muphahlo wakwe ka Jehovha le tilweni.  Kanilezvi, zvi lavile ku a rindzela kala 1914 kasi a sangula ku fuma kota Hosi. (Mitiro 2:33-35; Maheberu 10:12, 13) Hambulezvo, wa ha fanele ku rindzela kala ku mbhela a 1000 wa malembe ya Kufuma kakwe kasi ku a valala vakwe vontlhe va lovisiwa. (1 Va Le Korinte 15:25) A cikhati leco ci lehile nguvhu. Kanilezvi a makatekwa ya kona ma ta hundza a kurindzela kakwe.

18, 19. Cini ci to hi vhuna ku rindzela hi lihlazva-mbilu?

¹⁸ Zvi te dlunya ku Jehovha i lava lezvaku hiva ni lihlazva-mbilu, hi rindzela. Cini ci to hi vhuna ku maha lezvo? Hi fanele ku khongela hi kombela moya wa ku basa wa Nungungulu. Alakanya lezvaku a lihlazva-mbilu lita hi ka moya wa ku basa. (Va Le Efesusi 3:16; 6:18; 1 Va Le Tesalonika 5:17-19) Hikwalaho kombela Jehovha lezvaku a ku vhuna ku timisela hi lihlazva-mbilu!

¹⁹ Alakanya kambe leci ci nga vhuna Abrahama, na Josefa, na Dhavhidha lezvaku va rindzela hi lihlazva-mbilu a kutatiseka ka zvitsumbiso zva Jehovha. Kuve kukholwa kabye ni ku tsumba Jehovha. Va wa nga tshami hi ku alakanyela a ciyimo cabye ni lezvi va nga zvi lava basi. Loku hi ehleketa hi lezvi a kurindzela kabye ku nga chachazeliswa zvona, hinawu hi ta kuceka ku rindzela hi lihlazva-mbilu.

20. Zvini hi faneleko ku ti yimisela ku maha?

²⁰ Hambu loku hi kumana ni zvikarato, hi ti yimisele ku ‘rindzela.’ A zvikhati zvin’wani hi nga ha wutisa Jehovha hiku: “Kala rini Hosi?” (Isaya 6:11) Kanilezvi hi ku vhuniwa hi moya wa ku basa wa Nungungulu, hi nga pimanyisa muphrofeti Jeremiya loyi a ngaku: ‘Jehovha ciavelo ca mina, hikwalaho ndzi ta mu tsumba.’ — Mikosi 3:21, 24.