1, 2. Zvini lezvi a vanhu va zvi wonako laha ka Timboni ta Jehovha?

A VANHU vo tala va zvi wona ku a Timboni ta Jehovha ti hambene ni vanhu van’wani. Hi cikombiso, a mutsali wo kari wa ku hi Anton Gill i dzundzile a matshamela ya Timboni ta cikhatini ca vaNazi le Alemanya. I tsalile lezvi: “A Timboni ta Jehovha ti ti mahile valala va hombe va vaNazi. . . . Hi 1939 ku wa hi ni 6000 wa tona [tivaleni ta xanisa].” Hi kulandzela, i te hambu lezvi ti nga xaniseka nguvhu, a Timboni ti wa tiviwa kota vanhu vo tsumbeka, va simamako va rulile loku va xanisiwa, va tsumbeka ka Nungungulu wabye, va tlhela va zwanana.

² Ka malembe ma ha hi ku hundzako, a vanhu va le Joni vonawu va wonile nchumu wu hambanisako Timboni ta Jehovha ni vanhu van’wani. Hi cikhati co kari, a Timboni ta valandi ti wa nga vhumelelwi ku maha mitlhangano ni leti ta valungu. Kanilezvi, hi Sonto ya 18 ka Dezembro wa 2011, ku tlhangene Timboni to hundza 78 000 ka kampu ya bhola ya hombe ka tontlhe le Jonasbheki (Johanesburgo). Ti wa hi Timboni ta  tihlonge to hambana ta lomu Joni ni ta matiko ya lomu kusuhani. A mun’we wa vawoneleli va kampu leyo i te: “Cima a ku se tshuka ku tlhangana vanhu vo ti khoma khwatsi ku fana ni lava ka wutshamu legi. Vontlhe va bohile khwatsi. Mu basisile kampu leyi yi saseka khwatsi. Kanilezvi a ca hombe ka zvontlhe hi ku mu vanhu va midhawuko yo hambanahambana.”

3. Cini ci mahako ku a hlengeletano ya hina yi hambana ni tin’wani?

³ A magezu lawo ya vanhu va nga hiko Timboni ma komba zvi ku dlunya lezvaku hi vanhu vo hambana ni van’wani. (1 Pedro 5:9) Hikuyini hi hambanako ni tihlengeletano tin’wani? Hi lezvi hi ti karatelako ku tsika zvontlhe lezvi zvi kalako zvi nga mu tsakisi Jehovha, na hi vhuniwa hi Bhibhiliya ni moya wa kubasa wa Nungungulu. Hi ‘rundzuwula a munhu wa kale’ hi ‘ambala a munhu muswa.’ — Va Le Kolosi 3:9, 10.

4. Zvini hi to wulawula hi zvona ka ndzima leyi niku hikuyini?

⁴ Loku hi tlhatlhile a munhu wa kale, a hi faneli ku tlhela hi mu boha kambe. Ka ndzima leyi, hi ta tiva lezvi hi nga rundzuwulisako zvona a munhu wa kale hi tlhela hi tiva ku hikuyini zvi nga zva lisima ku maha lezvo. Hi ta wona kambe lezvaku hambu loku a munhu a nghenile hi hloko kumaheni ka zvilo zvo biha, a nga zvi kota ku cica. Hi kulandzela, hi ta wona lezvi lava va nga ni malembe yo tala lisineni va faneleko ku maha kasi va nga ha bohi kambe a munhu wa kale. Hikuyini hi lavako ku wulawula hi mhaka leyi? Hi lezvaku a vokari va tirelako Jehovha va tsika ku ti wonela, va sangula ku maha lezvi va nga maha na va nga se mu tiva Jehovha. Hikwalaho, a mun’we ni mun’wani wa hina i fanele ku alakanya a citlharihiso leci: ‘Loyi a alakanyako lezvaku i yimile, a ti wonele, a nga dzuka awa.’ — 1 Va Le Korinte 10:12.

5. a) Tlhamusela hi mufananiso ku hikuyini a ku tlhatlha a munhu wa kale zvi nga zva cihatla. (Wona mufota kusanguleni ka ndzima.) b) Zvilo muni zvi mahako cipandze ca munhu wa kale zvi kumbukiwako ka Va Le Kolosi 3:5-9?

⁵ U ngaku yini loku wo pola lezvaku a tinguwo ta wena ti chakile niku ta nuha? A wu nge tshami nato u hlwela. Hi kufanana, loku hi pola lezvaku ha maha zvilo zvi vengiwako hi Jehovha, hi fanele ku zvi tsika hi cihatla. Pawule i wulawulile hi zvilo lezvo zvo biha, aku: ‘Tsikani zvontlhe.’ Zvalezvi a hi woneni a zvimbiri zva kona: a wubhayi ni kungahlazveki. — Gondza Va Le Kolosi 3:5-9.

6, 7. a) A magezu ya Pawule ma kombisa kuyini lezvaku a ku tlhatlha munhu wa kale zvi lava kutikarata? b) A wutomi ga Sakura gi wa tshamisile kuyini? c) Cini ci nga mu nyika ntamu wa kuva a cica?

⁶ Wubhayi. Lomu ka Bhibhiliya, “a wubhayi” gi patsa kuva a vanhu va hlengela masango na va nga chadhangi hi nayo kota nuna ni sati. Pawule i wulile lezvaku a maKristu ma fanele ku ‘daya zviro’ zva wona laha ka wubhayi. Lezvo zvi wula ku hi fanele kulwa nguvhu kasi ku hlongola kunavela ka hava. A ku maha lezvo zvi nga tshuka zvi karata, kanilezvi zva koteka!

 ⁷ Lezvo hi nga zvi wona ka cikombiso ca makabye wa cisati wa le Japani wa ku hi Sakura. * (Wona tlhamuselo wa lahasi.) Na a ha kula, Sakura i wa tolovela ku xukuvala ni kuzwa ciwundza. Kasi ku mbheta ciwundza cakwe, i sangulile ku hlengela masango na a hi ni 15 wa malembe. I hlengele masango ni vanhu vo tala nguvhu niku hi magumo i bhoxile tinyimba tinharu. I bika lawa: “Kusanguleni, ndzi wa tizwa na ndzi tiyile loku ndzi maha wubhayi, na ndzi ti byela ku ndza randziwa. Kanilezvi laha ndzi ngaya ndzi hlengela masango, ndzi waya ndzi ti wona na ndzi hi laha tsendzeleni.” Sakura i simamile ku hanyisa lezvo kala a tlhanganisa 23 wa malembe. Hi laho a nga sangula ku gondza Bhibhiliya ni Timboni ta Jehovha, a tlhela a tsakisiwa hi lezvi a nga zvi gondza. Jehovha i mu vhunile ku tsika mahanyela yakwe yo biha a tlhela a hlula a nandzu ni tingana leti a nga tizwa. Zvalezvi Sakura i tira kota phayona ga cikhati contlhe, niku a nga hazwi ciwundza. I ngalo: “Ndzi tsaka nguvhu hi kuva lirandzweni la Jehovha siku ni siku.”

8. Wula zvilo zvo kari lezvi Nungungulu a zvi wonako na zvi nga hlazvekangi.

⁸ Kungahlazveki. Lomu ka Bhibhiliya, a ‘kungahlazveki’ a ku nyimi laha ka wubhayi basi. Ku nga wula zvilo zvo kota ku dzaha kutani ku hlawutela mafenya ya tihlamba. (2 Va Le Korinte 7:1; Va Le Efesusi 5:3, 4) Hambu a zvilo zvo biha lezvi a vanhu va zvi mahako cihundleni zvo kota ku gondza mabhuku ma vhuxako manyawunyawu ya masango ni ku cuwukisela zvithombe zva vanhu vo kala va nga bohangi tinguwo. Lezvo zvi nga va yisa ka mukhuwo wu nga hlazvekangiko wa ku hlakanisela zviro zva wubeleki kasi ku ti vangela manyawunyawu ya masango. (Va Le Kolosi 3:5) * — Wona tlhamuselo wa lahasi.

9. Zvini zvi nga humelelako loku munhu a sangula kuva ni “kumbilukela ka kubiha” ka masango?

⁹ A vanhu va tolovelako ku hlalela zvithombe zva masango va gumesa vava ni “kumbilukela ka kubiha” ka masango va tlhela va nga ha zvi koti ku ti khoma. A vakambisisi va wula lezvaku a munhu a pelileko hi hloko kuhlaleleni ka zvithombe zva masango i fana ni cidhakwa kutani munhu wo kala a nga zvi koti ku hambana ni fole. Zva zwisiseka ku hikuyini a mukhuwo lowo wu nga ni mihandzu yo bava. Lezvo zvi patsa kuzwa tingana, kuva ni wulolo kutireni, ku susa litsako laha ngangweni, ku daya wukati, hambu ku maha munhu a ti sunga. Andzhako ka ku mbheta lembe na a nga ha hlaleli zvithombe zva masango, a wanuna wo kari i te hi kona makunu a ti wonako na a hi munhu.

10. Ribeiro i zvi kotisile kuyini ku ti tlhatlha ka zvithombe zva masango?

¹⁰ A vanhu vo tala zva va karatela ku nyima ku wona zvithombe zva masango. Kanilezvi zva koteka. Wona cikombiso ca Ribeiro wa le Brazil. Na a ha hi jaha, i sukile laha kaya a ya tira ka koponi ya ku gaya maphepha kasi ma tlhela ma tirisiwa, laha a nga ya wona marevhista ya zvithombe zva masango. Ribeiro i te: “Hi kutsongwani-kutsongwani ndzi pelile hi hloko kubukeleni ka zvithombe lezvo. Zvi zile zvi chikela laha ka ku ndzi nga ha rindzeli ku a wasati loyi ndzi nga hanya naye a huma lomu  ndlwini kasi ndzi sangula ku sixtira tivhidhiyu ta zvithombe zva masango.” Kanilezvi ka siku go kari na a hi ntirweni, Ribeiro i cuwukile nyandza ya mabhuku ma nga lava ku gayiwa, a wona bhuku gi ngaku Xihundla Xa Litsako Ngangweni. I tekile bhuku lego a gi gondza niku lezvi a nga zvi kuma zvi mu mahile a gondza Bhibhiliya ni Timboni ta Jehovha. Kanilezvi zvi mu tekele cikhati co leha kasi ku tsema ku cuwukisela zvithombe zva masango. Cini ci nga mu vhuna? I tlhamusele lezvi: “A mukhongelo, ni cigondzo ca Bhibhiliya, ni ku ehleketa hi lezvi ndzi nga gondza, zvi ndzi mahile ndzi tsakiswa nguvhu hi matshamela ya Nungungulu laha ka kuza a lirandzo la mina hi Jehovha liva ni ntamu nguvhu ku hundza a kunavela ka mina ko lava ku wona zvithombe zva masango.” Hi ku vhuniwa hi Bhibhiliya ni moya wa ku basa wa Nungungulu, Ribeiro i cicile mahanyela yakwe, a bhabhatiswa, niku zvalezvi i tira kota dhota ga bandla.

11. Cini ci to vhuna munhu lezvaku a ti tlhatlha ka zvithombe zva masango?

¹¹ Wona lezvaku a hi ku gondza Bhibhiliya basi zvi nga vhuna Ribeiro lezvaku a ti tlhatlha ka zvithombe zva masango. Zvi lavile lezvaku a ehleketa khwatsi hi lezvi a nga gondza a tlhela a zvi tsika zvi khumba mbilu yakwe. I khongele ka Jehovha lezvaku a mu vhuna. A zvilo lezvo zvi tiyisile nguvhu a lirandzo lakwe hi Nungungulu laha ka kuza liva ni ntamu ku hundza ku lava ku wona zvithombe zva masango. Hinawu loku hi lava ku ti tlhatlha ka zvithombe zva masango, hi fanele ku randza Jehovha hi mbilu yontlhe, hi venga kubiha. — Gondza Lisimu 97:10.

12. Cini ci nga vhuna Stephen lezvaku a tsika a zanga ni kuwulawula ko nyenyeza?

¹² A vanhu vo kari va hatlisa ku zangara va tlhela va rukatela van’wani. Loku va maha lezvo, a ngango wabye wontlhe wa sokola. A papayi wo kari le Australia wa ku hi Stephen i wa zvi randza nguvhu ku ruka ni ku zangara nguvhu hi zvilo zvi nga vhuniko nchumu. I ngalo: “Ndzi hambene makhati manharu ni sati wa mina niku makunu hi wa lava ku tlhatlha wukati.” Hi laho, va sangulile ku gondza Bhibhiliya ni Timboni ta Jehovha, niku Stephen i ti karatele ku hanya hi lezvi a nga zvi gondza. I wula lezvaku na a nga se tiva Jehovha, ni cihi ci nga mu swira ci wa mu kwatisa nguvhu laha ko tlhela a ku khwatsi i bhomba gi lavako ku buwuka. Kanilezvi a zvilo zvi chukwatile nguvhu a cikhati a nga sangula ku landzela wusungukati ga Bhibhiliya. I ngalo: “A wutomi ga ngango wa hina gi chukwatile nguvhu. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, zvalezvi ndzi na ni kurula ka hombe nguvhu.” Inyamutlha, Stephen i tira kota nandza ga wutireli, niku a sati wakwe i na ni malembe na a tira kota phayona ga cikhati contlhe. A madhota ya bandla gabye me ngalo: “Stephen makabye wo rula, wa zvigingi, niku wa ti koramisa.” Ma tlhelile ma wula lezvaku a ma se mu wona na a zangarile. Hambulezvo, Stephen a nga ti dzundzi hi kucica loku a ku mahileko ka wumunhu gakwe.  I ngalo: “A makatekwa wontlhe lawo na ndzi nga ma kumangi loku ndzi wa nga vhumelangi ku tsika Jehovha a cica wumunhu ga mina gontlhe.”

13. a) Hikuyini a zanga yi nga ni mhango? b) A Bhibhiliya gi hi byela yini hi mhaka leyi?

¹³ A Bhibhiliya gi hi byela lezvaku hi fanele ku potsa a zanga, ni guwa, ni ku rukatela van’wani. (Va Le Efesusi 4:31) Lezvo zvi tala ku vhuxa tiholova. A vanhu vo tala nyamutlha va alakanya ku a cizangazangani ni ku leva zvilo zvo toloveleka. Kanilezvi a ku maha lezvo zvi chakisa a Muvangi wa hina. A vamakabye vo tala zvi lavile ku va cica mahanyela yabye, va ambala a munhu muswa. — Gondza Lisimu 37:8-11.

14. Xana zva koteka ku a munhu wo leva a cica ava wo rula?

¹⁴ A makabye wo kari wa ku hi Hans i tira kota dhota ka bandla go kari le Austria. A mutlhanganisi wa hubye ya madhota ka bandla lego i ngalo: “Hans mun’we wa vamakabye vo rula nguvhu lava u nga tsakelako ku wonana navo.” Kanilezvi, a kale i wa nga tshamisangi lezvo. Na a ha hi muswa, i sangulile kunwa yi nga chayi a tlhela a leva. Ka khati go kari a nga popilwe, i zangarile nguvhu laha ka kuza a daya cigango cakwe. Lezvo zvi mu mahile a vhalelwa paxweni 20 wa malembe, kanilezvi a paxo a gi zvi kotangi ku mu cica. Hi kulandzela, a mamani wakwe i kombele dhota go kari lezvaku gi mu endzela. Hi laho, Hans i sangulile ku gondza Bhibhiliya. I ngalo: “Yive yimpi ya hombe kasi ku tlhatlha a munhu wa mina wa kale. A mitsalo yi nga ndzi tiyisa kuve Isaya 55:7, a nge: ‘A wa kubiha ngha a tsika ndlela yakwe,’ ni 1 Va Le Korinte 6:11, a wulawulako hi vanhu va nga tsikile mahanyela yo biha  aku: ‘A van’wani va n’wina va wa hi vakunghaho.’ Jehovha ive ni lihlazva-mbilu hi malembe yo tala, a ndzi vhuna hi moya wakwe wa ku basa lezvaku ndzi ambala a munhu muswa.” Hans i bhabhatisilwe na a ha hi paxweni, niku i humile na a mbhetile 17 wa malembe ni khihlanya a hi lomo. I ngalo: “Ndzi bonga Jehovha hi wuxinji gakwe ga hombe ni kutsetselela kakwe.”

15. b) Cini cin’wani ci nga cipandze ca munhu wa kale? b) A Bhibhiliya gi yini hi zvona?

¹⁵ A ku hemba cipandze cin’wani ca munhu wa kale. Hi cikombiso, a vanhu vo tala va randza ku hemba kasi va nga hakheli mikhupo kutani kasi ku vhika a nandzu wabye. Kanilezvi Jehovha i “Nungungulu wa lisine.” (Lisimu 31:5) Hikwalaho, i lava lezvaku a vakhozeli vakwe va ‘tsika mawunwa,’ va ‘wulawula lisine.’ (Va Le Efesusi 4:25; Va Le Kolosi 3:9) Zvi te dlunya ku hi fanele ku wulawula lisine hambu loku zvi wisa tingana kutani zvi hi karatela. — Mavingu 6:16-19.

16. Cini ci to hi vhuna ku tlhatlha a munhu wa kale?

¹⁶ A zvi koteki ku tlhatlha munhu wa kale hi ntamu wa wena n’winyi. Sakura, na Ribeiro, na Stephen, na Hans vontlhe va lwile nguvhu kasi ku tsika mahanyela yabye ya kale. Kanilezvi leci ci nga va vhuna kuve Mhaka ya Nungungulu ni moya wakwe wa ku basa. (Luka 11:13; Maheberu 4:12) Kasi hi vhuneka hi ntamu lowo, hi fanele ku gondza Bhibhiliya siku ni siku, hi ehleketa hi lezvi hi gondzako, hi tlhela hi khongela cikhati contlhe hi kombela wutlhari ni ntamu wa kuva hi hanya hi zvona. (Joxua 1:8; Lisimu 119:97; 1 Va Le Tesalonika 5:17) Ha vhuneka kambe hi Mhaka ya Nungungulu ni moya wa ku basa loku hi vhuxeta mitlhangano hi tlhela hiva kona mitlhanganweni ya kona. (Maheberu 10:24, 25) Zvi nene kambe ku tirisa khwatsi a zvilo zvo tala lezvi a hlengeletano ya Jehovha yi hi nyikako, zvo kota marevhista, JW Broadcasting, JW Library, ni jw.org.— Luka 12:42.

17. Hi ta wulawula hi yini ka ndzima yi landzelako?

¹⁷ Hi wulawulile hi zvilo zvo tala zvo biha lezvi a maKristu ma faneleko ku zvi rundzuwula ma tlhela ma nga ha zvi tlheleli kasi ma tsakisa Jehovha. Kanilezvi a hi lezvo basi zvi lavekako. Hi fanele ku tlhela hi ambala a munhu muswa hi tlhela hi tshamisa zvezvo wutomini ga hina gontlhe. Ka ndzima yi landzelako, hi ta wona mamahela ya kona.