1, 2. Hikuyini a zvisiwana zvi to simama kuva kona nguveni leyi ke?

A CIYIMO ca wutomi inyamutlha ci bihile niku a ci lulamangi. Hi cikombiso, a vaswa vo tala zva va karatela ku kuma ntiro wa ku ti hanyisa. A vokari va veka wutomi gabye mhangweni hi ku rura vaya ka matiko yo ganya. Niku hambu kwalomo ka matiko lawo yo ganya, ku na ni vanhu vo tala va nga zvisiwana. Misaveni yontlhe, a zviganyi zviya zvi engetela ku ganya, a zvisiwana zvi engetela ku vhumala. A mibiko ya zvezvanyana yi komba lezvaku loku hi patsa a titshomba ta vanhu va tsongwani vo ganya va nga kona lomu tikweni, ti hundza a titshomba ta vanhu vontlhe lava van’wani. Zvi te dlunya ku a vanhu vo kari va na ni mali yo ringana ku hlayisa zvizukulwana ni zvizukulwana yi tlhela yi sala, kuveni lezvo ku na ni tibhiliyoni ta vanhu va nga zvisiwana nguvhu. Jesu i kombile ku wa yi zwisisa mhaka leyi a cikhati a ngaku: ‘A zvisiwana zvi na n’wina contlhe cikhati.’ (Marku 14:7) Hikuyini ku nga ni kuhambana loko?

² Jesu i wa zvi tiva ku a Mufumo wa Nungungulu hi wona woce wa ku wu nga cica a ciyimo ca mabhindzu tikweni legi. A Bhibhiliya gi komba lezvaku a “vamahungani,” kutani ciyimo ca mabhindzu, zvin’we ni tihlengeletano ta politika ni ta wukhongeli, zvi maha cipandze ca tiko ga Sathani. (Kuvululelwa 18:3)  A vanhu va Nungungulu va zvi kota ku huma hi kumbhelela ka politika ni ka wukhongeli ga mawunwa. Kanilezvi a kutala kabye a va na ndlela yo huma hi kumbhelela ka cipandze ca mabhindzu ca tiko ga Sathani.

3. Zviwutiso muni hi to zvi kambisisa?

³ Kota maKristu, hi fanele ku hlola a mawonela ya hina xungetano hi mabhindzu ya tiko legi. Kasi ku maha lezvo hi fanele ku ti wutisa lezvi: ‘Ndzi nga tirisisa kuyini a titshomba ta mina kasi ku komba lezvaku ndzi munhu wo tsumbeka ka Nungungulu? Ndzi nga maha yini kasi ndzi nga ti ngheniseli nguvhu ka mabhindzu ya tiko legi? Matshango muni ma kombako lezvaku a vanhu va Nungungulu nyamutlha va mu tsumba hi kumbhelela?’

4, 5. a) Zvini zvi nga humelela a nekwa ya laha ka mufananiso wa Jesu? b) Zvini lezvi Jesu a nga byela valandzeli vakwe a kuva va zvi maha?

⁴ Gondza Luka 16:1-9. A mufananiso wa Jesu wa nekwa yo kala ku tsumbeka wu hi maha hi nyima hi pimisa. A nekwa leyo yi no kecariwa ka n’winyi wa yona, vaku ya xakela titshomba takwe, a si boha ku yi hlongola. * (Wona tlhamuselo wa lahasi.) Kanilezvi a nekwa leyo yi tirisile “wutlhari.” Na yi nga se suka laha ntirweni, yi mahile wunghana ni vanhu kasi va yi vhuna loku yi ta luza ntiro. Jesu a nga hlawutelangi mufananiso lowo kasi ku kuca vapizani vakwe lezvaku va maha zvilo hi ndlela yo kala ku tsumbeka kasi ku hanya. Lezvo hi lezvi zvi mahiwako hi vanhu va tiko. Kanilezvi Jesu i tirisile mufananiso lowu kasi ku va gondzisa mhaka ya lisima nguvhu.

⁵ Jesu i wa zvi tiva ku a ku fana ni nekwa leyo yi nga kumana ni ciyimo co nonoha hi citshuketi, a kutala ka valandzeli vakwe va wa ta bindzelwa hi wutomi tikweni legi go biha. Hikwalaho i va byelile lezvi: ‘Ti maheleni a maxaka hi cuma leci ci nga lulamangiko.’ Hikuyini? Kasi loku a titshomba leto ti mbhela, a vanghana lavo, ku nga Jehovha na Jesu, ‘va fela ku va amukela mixaxeni ya pindzukelwa.’ Hi gondza yini ka wusungukati ga Jesu?

6. Hi zvi tivisa kuyini lezvaku a mabhindzu ya tiko legi ma wa nga mahi cipandze ca kungo ga Nungungulu?

⁶ Jesu a nga wulangi ku hikuyini a ngaku a titshomba ta nyama titshomba ‘ti nga lulamangiko.’ Hambulezvo, a Bhibhiliya gi komba zvi ku dlunya lezvaku a ku hlengeletela mali hi ku xavisa zvilo zvi wa nga hi kungo ga Nungungulu. Hi cikombiso, Jehovha i nyikile Adhamu na Evha zvontlhe zvi nga laveka kasi ku hanya le sin’wini ga Edheni. (Genesisi 2:15, 16) Hi ndzhako ka cikhati, laha Nungungulu a nga va nyika moya wa ku basa a vatotilweko vakwe, ‘ku wa nga hi kona ni mun’we a ngaku ngalo, a zvilo a nga nazvo zva yena yece; kanilezvi va no hlengela zvilo zvontlhelele.’ (Mitiro 4:32) Muphrofeti Isaya i wulile lezvaku ku ta chikela cikhati leci a vanhu vontlhe va toga ni cihi leci ci humesiwako hi misava. (Isaya 25:6-9; 65:21, 22) Kanilezvi loku a cikhati leco ci nga se chikela, ku wa ta laveka lezvaku a valandzeli va Jesu va tirisa “wutlhari.” Ku wa ta laveka lezvaku va hanya hi titshomba ti nga lulamangiko ta tiko legi, va tlhela va ti karatela ku tsakisa Nungungulu.

7. Wusungukati muni legi Jesu a hi nyikako ka Luka 16:10-13?

⁷ Gondza Luka 16:10-13. A nekwa ya laha ka mufananiso wa Jesu yi ti lavele vanghana kasi yi kuma ku wuyelwa. Kanilezvi, Jesu i wa nga lavi lezvaku a valandzeli vakwe va maha vanghana le tilweni hi zvigelo zva makangwa. I wa lava ku hi zwisisa lezvaku a ndlela leyi hi tirisako hi yona a titshomba ta hina ti nga lulamangiko yi nga komba lezvaku hi vanhu vo tsumbeka ka Nungungulu kutani ahihi. Hi nga zvi mahisa kuyini?

8, 9. Nyika zvikombiso zva lezvi a vokari va kombisako zvona ku tsumbeka hi ndlela leyi va tirisako hi yona a titshomba tabye ti nga lulamangiko.

⁸ A yin’we ya tindlela to kombisa kutsumbeka hi titshomba ta hina ku maha minyikelo yo seketela a ntiro wa kuchumayela wa misava yontlhe lowu Jesu a wu phrofetileko lezvaku wu wa ta mahiwa. (Mateu 24:14) A nhanyana wo kari le Indiya i lavile cikaxana co hlayisa mali a cheletela zvingerengere hi kutsongwani-kutsongwani. I tlhelile a nyima ku xava zvibhonekana kasi a tatisa kungo gakwe. A cikhati leci a cikaxana leco ci nga tala, i tekile mali yontlhe leyi a nga veketele a maha hi yona munyikelo wo seketela ntiro wa kuchumayela. A makabye wo kari kwale Indiya i na ni petso wa mikhokho. I mahile munyikelo hi makhokho yo tala nguvhu mutini wa wuhundzuluseli wa le Malayala. Hikuyini? Kota lezvi va nga ni cilaveko ca ku xava makhokho mutini lowo, i zvi wonile na zvi vhuna nguvhu ku maha munyikelo hi makhokho ku hundza loku i wa nyikele hi mali. Lego “wutlhari.” A vamakabye va le Grekia vonawu va maha munyikelo hi mafura ya maolivha, ni kejo, ni zvilo zvin’wani zvo giwa ka ngango wa Bheteli.

⁹ A makabye wo kari le Sri Lanka i hendleletile wutshamu gakwe lezvaku ku mahelwa kona mitlhangano ya bandla ni ya cipandze, ni ku rurela vamakabye va nga ka ntiro wa cikhati contlhe. Loko kutikarata ka hombe a ku mahako hi tlhelo ga timali, hambulezvo zva va vhuna nguvhu a vahuweleli lava va kalako va nga hi na mali yo tala. Ka tiko go kari lomu a ntiro wa hina wu beletelwako, a vamakabye va tirisa mimiti yabye kota tiSalawu ta Mufumo. Lezvo zvi vhuna maphayona ni van’wani va kalako va nga hi na mali yo tala lezvaku va kuma wutshamu go mahela kona mitlhangano na va ngayi hi ku lugara.

10. Hi wahi a mabhindzu yo kari hi ma kumako loku hi hana?

¹⁰ A zvikombiso lezvi zvi komba ku a vanhu va Nungungulu va ‘tsumbeka ka lezvi zvi tsongwani.’ (Luka 16:10) Va tirisa titshomba tabye kasi ku vhuna van’wani. Va ti zwisa kuyini hi kutikarata loku va ku mahako? A vanghana lavo va Jehovha va tsaka hi ku tiva lezvaku a cikhati va kombisako wuhana, va kuma tshomba “yi nene” kutani ya lisine le tilweni. (Luka 16:11) A makabye wo kari  wa cisati a tolovelako ku maha munyikelo hi mali kasi ku seketela ntiro wa kuchumayela i wula lezvaku i humelelwe hi nchumu wo kala ku toloveleka kufambeni ka malembe. I ngalo: “Ndzi polile ku laha ndzi yako ndzi hana zvilo zva mina, ndziya ndzi xuva nguvhu ku kombisa wuhana ka van’wani. Ndzi kombisa wuhana ga hombe hi ku tsetselela, ni kuva ni lihlazva-mbilu hi van’wani loku va ndzi khunguvanyisa kutani ku ndzi nyika wusungukati.” A votala va polile lezvaku va vhuneka nguvhu loku va kombisa wuhana. — Lisimu 112:5; Mavingu 22:9.

11. a) A wuhana ga hina gi kombisa “wutlhari” hi ndlela muni? b) Zvini zvi humelelako cikari ka vanhu va Nungungulu nyamutlha? (Wona mufota kusanguleni ka ndzima.)

¹¹ Hi kombisa “wutlhari” kambe loku hi tirisa a zvilo lezvi hi nga nazvo kasi ku vhuna van’wani ntirweni wa kuchumayela. Loku hi maha lezvo, hambu loku hi nga zvi koti ku nghenela ntiro wa cikhati contlhe kutani ku rura hiya lomu ku nga ni cilaveko ca hombe, hi ta simama hi vhuna van’wani. (Mavingu 19:17) Hi cikombiso, a minyikelo ya hina yi vhuna ku longisela mabhuku ni ku seketela a ntiro wa kuchumayela ka matiko ya wusiwana nguvhu lomu a vanhu vo tala va nghenako lisineni. Ka matiko yo kota Kongo, Madagaskar, ni Ruwanda, a maBhibhiliya ma tshuka ma dhura nguvhu. A Bhibhiliya gin’we ga tshuka gi xavisiwa hi mali yo ringana muholo wa vhiki kutani wa hweti yontlhe. Hi malembe yo tala, a vamakabye va hina va wa kurumeteka ku hlawula cin’we cikari ka ku xavela zvakuga mingango yabye ni ku xava Bhibhiliya. Hi kota ya minyikelo ya van’wani ni lezvi a ‘pfuno wa vokari wu vhunako kuvhumala ka van’wani,’ a hlengeletano ya Jehovha inyamutlha yi hundzulusela ni ku avela maBhibhiliya mahala ka ciro cin’we ni cin’wani ca ngango ni ka zvigondzani zva Bhibhiliya. (Gondza 2 Va Le Korinte 8:13-15.) Hikwalaho lava va nyikako ni lava va nyikiwako vontlhe va zvi kota ku maha vanghana va Jehovha.

12. Abrahama i kombisile kuyini lezvaku i wa mu tsumba Nungungulu?

¹² Hi nga zvi kota ku maha vanghana va Jehovha kambe loku hi nga ti ngheniseli nguvhu ka mabhindzu ya tiko legi, hi hlota a tshomba “yi nene.” Hi zvalezvo a nga maha Abrahama. I ingisile Jehovha, a suka ka dhoropa go ganya nguvhu ga Ure a ya hanya matendeni kasi a maha munghana wa Jehovha. (Maheberu 11:8-10) Contlhe cikhati i wa tsumba Nungungulu wutshan’wini ga ku tsumba titshomba ta nyama. (Genesisi 14:22, 23) Jesu i kucile van’wani lezvaku va pimanyisa a kukholwa ka tshamela lego. Ka khati go kari, i byelile wanuna wo kari wo ganya aku: ‘Loku u randza kuva loyi a mbheleleko, famba u ya xavisa lezvi u nga nazvo, u nyika zvisiwana; kwalaho u tava ni tshomba le tilweni; zvonake tana, u ndzi landzela.’ (Mateu 19:21) A wanuna loye i wa nga hi na kukholwa ko fana ni ka Abrahama. Hambulezvo ku na ni vanhu van’wani va nga mu tsumba Nungungulu.

13. a) Wusungukati muni legi Pawule a nga nyika Timote? b) Hi nga gi tirisisa kuyini a wusungukati ga Pawule nyamutlha?

¹³ Timote i wa hi wanuna wa kukholwa. Andzhako ka ku wula lezvaku Timote i “sochwa go saseka ga Kristu Jesu,” Pawule i mu byelile lezvi: ‘Loku a munhu aya yimpini a nga ti bindzisi hi mitiro ya loku kuhanya, hakuva  i fela ku tsakisa loyi a mu hlomisileko.’ (2 Timote 2:3, 4) A valandzeli va Jesu inyamutlha, a ku patsa lava va 1 000 000 ni ku hundza va nga ka ntiro wa cikhati contlhe, va maha zvontlhe va zvi kotako kasi ku landzela a wusungukati ga Pawule. A va vhumeli ku xengwa hi zvinavetiso zva tiko legi go randza titshomba. Va alakanya a tshinya ga nayo gaku a ‘mupembi i nandza ga mupembisi.’ (Mavingu 22:7) Sathani i lava lezvaku hi mbheta contlhe cikhati ca hina ni ntamu wa hina na hi tirela mabhindzu ya tiko legi. A vokari va maha mangava ya hombe kasi ku xava yindlu, ku xava movha, ku hakhela zvigondzo, kutani ku maha mubuzo wa muchadho. Loku hi nga ti woneli, hi ga tshuka hi tshama ni mangava hi malembe yo tala. Hi kombisa wutlhari loku hi olovisa wutomi ga hina, hi potsa mangava, hi tlhela hi nga tirisi nguvhu mali. Hi ndlela leyo, hi ta tlhatlheka kasi ku tirela Nungungulu wutshan’wini ga ku maha tikhumbi ta mabhindzu ya tiko legi. — 1 Timote 6:10.

14. Zvini hi faneleko ku ti yimisela ku maha? Nyika zvikombiso.

¹⁴ Kasi ku simama hi hanya wutomi go olova, hi fanele ku rangisa Mufumo wa Nungungulu. A patswa wo kari wu wa hi ni koponi ya hombe yi nga bhindzula khwatsi. Kanilezvi va wa lava ku tlhela ka ntiro wa cikhati contlhe. Hikwalaho va bohile ku xavisa koponi yabye, ni ngalava yabye, ni zvilo zvin’wani va nga hi nazvo. Hi kulandzela, va ti hendleletile kasi ku vhunetela kuakeni ka tsindza ga misava yontlhe le Warwick, Nova York. Lego gi wa hi lungelo go hlawuleka ka vona hakuva zvi wa wula ku tira Bheteli zvin’we ni n’wana wabye ni nuna wakwe. Hi mavhiki yo tala va tirile zvin’we ni vapswali va nuna kambe, lava vonawu va nga vhunetela kuakeni laha Warwick. A phayona go kari le Colorado, Estados Unidos, gi kumile ntiro ka bhanku yo kari, kanilezvi gi wa nga tiri masiku wontlhe ya vhiki. A vatholi vakwe va tsakisilwe nguvhu hi matirela yakwe laha ka kuza va mu kombela lezvaku a tira masiku wontlhe ya vhiki, vaku a muholo wakwe wu ta engetelwa kunharu. Kanilezvi, hi ku tiva ku a matirela lawo ma nga ta mu vhumelela ku veka kupima ntirweni wa kuchumayela, a nga vhumelangi ciringo leco. Lezvi zvikombiso zvi tsongwani ntsena zva zvilo zvo tala lezvi a malandza ya Jehovha ma zvi fularelako. Loku hi ti yimisela ku rangisa ntiro wa Mufumo, hi komba lezvaku ha nyika lisima a wunghana ga hina na Nungungulu ni titshomba ta lisine ku hundza a titshomba ta nyama.

15. Titshomba muni ti nehako litsako la hombe?

¹⁵ A kuva ni titshomba ta nyama a zvi wuli ku ha tsakelwa hi Nungungulu. Jehovha i katekisa lava va nga ganya “hi mitiro yi nene.” (Gondza 1 Timote 6:17-19.) Hi cikombiso, a makabye wo kari wa ku hi Lucia i zwile lezvaku ku na ni cilaveko ca vahuweleli le Albhaniya. * (Wona tlhamuselo wa lahasi.) Hikwalaho i rurile le Italiya hi 1993. I wa nga hi na ntiro wa ku ti hanyisa, kanilezvi i wa tsumba ku Jehovha i ta mu khatalela. I gondzile ciAlbhaniya niku i vhunile vanhu vo hundza 60 lezvaku va ti hendleleta. Zva koteka ku hi nga kumi mihandzu yo fana cipandzeni ca hina. Hambulezvo, ni cihi hi ci mahako kasi ku vhuna van’wani lezvaku va tiva Jehovha va  tlhela va maha vanghana vakwe ci ta hi nyika litsako kala kupindzuka. — Mateu 6:20.

16. a) Zvini zvi to humelela a mabhindzu ya tiko legi? b) Lezvo zvi fanele ku khumbisa kuyini a mawonela ya hina hi titshomba ta nyama?

¹⁶ Jesu i kombile zvi ku dlunya lezvaku a mabhindzu ya tiko legi ma ta mbhela. A nga wulangi ku loku a titshomba ta tiko ‘ti tshuka ti mbhela,’ i te ‘loku ti mbhelile.’ (Luka 16:9) Lezvo zvi komba ku ti ta mbhela futsi. Ka masiku lawa yo gumesa, a tibhanku to kari tawa niku a matiko yo kari ma nghenelwa hi wusiwana ga hombe. Kanilezvi na ku nga hi kale, a zvilo zvi ta biha nguvhu ku hundza lezvo. A politika, ni wukhongeli, ni mabhindzu lawa ma nga cipandze ca tiko ga Sathani zvi ta mbhela. Muphrofeti Ezekiyeli na Zefaniya va phrofetile lezvaku a ndzalama ni silivha, lezvi zvi nyikwako lisima la hombe ka mabhindzu ya tiko legi, zvi nga ta ha vhuna nchumu. (Ezekieli 7:19; Zefania 1:18) Hi nga ti zwisa kuyini loku ho ya sangula ku ehleketa wukhosaneni ga hina, hi pola lezvaku hi luzile a titshomba ta lisine hi ku lava a titshomba ti nga lulamangiko ta tiko legi? Hi nga fana ni munhu a mbhetileko wutomi gakwe gontlhe na a tira kasi ku hlengeletela mali, a guma a ya pola lezvaku a mali leyo a hi ya lisine. (Mavingu 18:11) A titshomba ta tiko legi ti ta mbhela. Hikwalaho u nga luzi lungelo ga ku tirisa titshomba ta wena kasi ku ti kumela vanghana le tilweni. Lezvi hi mahelako Jehovha ni Mufumo wakwe zvi ta hi tsakisa nguvhu.

17, 18. Zvini lezvi a vanghana va Nungungulu va zvi rindzelako?

¹⁷ A cikhati leci a Mufumo wa Nungungulu wu to chikela, a ku na munhu a to lugara yindlu kutani ku ceneka mali kasi ku aka. A zvakuga zvi tava kona hi citalo niku zvi nga ta xavisiwa. Ku nga tava ni cilaveko ca ku xava mimuri kutani kutani ku hakhela vadhokodhela. A vanghana va Jehovha va ta ti buza hi zvilo zva zvi nene nguvhu lezvi zvi to humesiwa hi misava. A ndzalama, ni silivha, ni titshomba tin’wani zvi tava zvilo zvo sasekisa; zvi nga ta hava zvilo zva ku a munhu a ganya hi zvona. A mapulangu, ni maribye, ni tisimbi ta ti nene nguvhu zvi ta kumeka mahala kasi ku aka hi zvona tiyindlu to saseka. A vanghana va hina va nga ta hi vhuna hi ku lava mali, kanilezvi va ta hi vhuna hi kuzvirandza. Hi ta ti buza zvin’we hi zvilo zvontlhe lezvi zvi humesiwako hi misava.

¹⁸ Leci cipandzanyana ntsena ca nchachazelo wa hombe lowu wu to kumiwa hi lava va ti mahelako vanghana le tilweni. A vakhozeli va Jehovha laha misaveni va taba mikulungwani hi kutsaka a cikhati va tozwa magezu ya Jesu yaku: ‘Ngonani n’wina mu katekisilweko hi Dhadhani, mu taga a tshomba yi nga wona Mufumo lowu wu longiselelweko n’wina kusukela kusanguleni ka misava.’ — Mateu 25:34.