1. a) Ciboho muni leci a vaswa va faneleko ku ci maha xungetano hi wumandziko gabye? b) Cini ci nga va vhunako lezvaku va nga karateki nguvhu? (Wona mufota laha hehla.)

A WUTOMI gi fana ni lipfhumba. Loku a munhu a lava ku endza, zvi ngava wutlhari loku a ranga hi ku maha makungo ya ku i taya kwihi. Vaswa, a makungo ya lomu mu lavako kuya kona wutomini ma mahiwa zvalezvi ma ha hiko vaswa. Lisine ku zvi nga tshuka zvi nga olovi ku maha makungo lawo. A nhanyana wo kari wa ku hi Heather i te: “Zva vanga kuchava. Phela u fanele ku boha ku u ta maha yini wutomini ga wena gontlhe.” Loku u ti zwisa lezvo, alakanya lezvaku Jehovha i ngalo: ‘U nga chavi, . . . hakuva ndzi Nungungulu wa wena! Ndzi ta ku tiyisa, ndzi ku vhunetela.’ — Isaya 41:10.

2. U zvi tivisa kuyini lezvaku Jehovha i lava lezvaku u maha makungo ma to ku maha uva ni wumandziko go tsakisa?

² Jehovha i ku kuca ku maha makungo ya wumandziko ga wena hi wutlhari. (Mutshawuteli 12:1; Mateu 6:20) I lava lezvaku u tsaka. Lezvo ha zvi wona khwatsi loku hi wona, hi ingisela, ni kuga lezvi a zvi vangileko. Jehovha wa hi  khatalela kambe hi tindlela tin’wani. I hi nyika wusungukati a tlhela a hi gondzisa a mahanyela ya ma nene. Hikwalaho, loku a vanhu va ala a wusungukati gakwe, a nga tsaki. I va byela lezvi: ‘Mu ti hlawulela lezvi zvi nga ndzi tsakisiko. . . . A malandza ya mina ma ta tsaka, kanilezvi n’wina mu tava ni tingana. Langutani a malandza ya mina ma ta yimbelela hi kutsaka ka timbilu tabye.’ (Isaya 65:12-14) Loku hi maha zviboho hi wutlhari wutomini, hi neha wudzundzo ka Jehovha. — Mavingu 27:11.

3. Makungo muni lawa Jehovha a ku kucako ku ma maha?

³ Makungo muni lawa Jehovha a ku kucako ku ma maha? Kasi u tsaka, u fanele ku tiva Jehovha u tlhela u mu tirela. Hi zvalezvo Jehovha a nga va mahisa zvona a vanhu. (Lisimu 128:1; Mateu 5:3) A zvihari zvo tiva kuga, ni kunwa, ni ku pswala vana basi. Kanilezvi a vanhu a va tshamisangi lezvo. Jehovha i lava lezvaku u maha makungo ya wutomi ga wena hi ndlela ya ku uva ni litsako u tlhela u humelela. A Muvangi wa wena i ‘Nungungulu wa lirandzo,’ loyi a mahileko vanhu “hi mufananiso wakwe.” (2 Va Le Korinte 13:11; Genesisi 1:27) U tava ni litsako loku u pimanyisa a Nungungulu wa hina wa lirandzo. A Bhibhiliya gi ngalo: ‘Ku katekile [“zva tsakisa nguvhu,” Tradução do Novo Mundo] ku nyika ku hundza ku nyikiwa.’ (Mitiro 20:35) A wu se zvi wona lezvo ha wece ke? Lelo lisine la wutomi. Hikwalaho, Jehovha i lava lezvaku u maha makungo ya wumandziko na u susumetiwa hi ku randza van’wani ni ku randza Jehovha. — Gondza Mateu 22:36-39.

4, 5. Cini ci nga mu nyika litsako Jesu?

⁴ Jesu Kristu i mu vekele cikombiso co mbhelela n’wina vaswa. Na a ha hi n’wanana, kuzvilava i wa zvi randza ku hlakana. Kota kuwula ka Mhaka ya Nungungulu, ku na ni ‘cikhati ca ku hleka’ ni ‘cikhati ca ku kina.’ (Mutshawuteli 3:4) Jesu i wa gondza a Mitsalo kambe kasi a tshinela ka Jehovha. A cikhati a nga hi ni 12 wa malembe, a vagondzisi lomu tempeleni va zile va “hlamala hi kutlhariha kakwe ni mihlamulo yakwe.” — Luka 2:42, 46, 47.

⁵ A cikhati a nga hi wa hombe, Jesu i wa kuma litsako hi ku maha lezvi a nga rumiwa hi Nungungulu. Hi cikombiso, Nungungulu i wa lava lezvaku a ‘kanela a mahungu yo saseka ka lava va vhumalako’ ni ‘ku tlhelisela kuwona ka zvikhumu.’ (Luka 4:18) A Lisimu 40:8 li tlhamusela lezvi Jesu a nga ti zwisa zvona, loku liku: ‘Ndza nengela ku maha kurandza ka wena.’ Jesu i wa tsaka hi ku gondzisa vanhu xungetano hi Papayi wakwe. (Gondza Luka 10:21.) Ka khati go kari a nga bhula ni wasati wo kari xungetano hi wukhozeli ga lisine, Jesu i byelile vapizani vakwe aku: ‘A zvakuga zva mina hi ku maha a kurandza ka loyi a ndzi rumileko, ni ku mbhetisa a ntiro wakwe.’ (Johani 4:31-34) Jesu i wa tsaka hi ku kombisa lirandzo hi Nungungulu ni van’wani. Loku u maha zvalezvo, wenawu u ta tsaka.

6. Hikuyini zvi nga zvi nene ku bhula ni van’wani xungetano hi makungo ya wena ya wumandziko?

⁶ A maKristu yo tala ma sangulile ntiro wa wuphayona na ma ha hi vaswa, niku lezvo zvi ma nehele litsako. Zvi nga ku yini loku wo bhula ni vanhu vo kota lavo xungetano  hi makungo ya wena? A Bhibhiliya gi ngalo: ‘Laha a wusungukati gi nga hava, a zvikungo zva tsandzeka.’ (Mavingu 15:22) Kuzvilava a vamakabye lavo va ta ku byela lezvaku a ntiro wa wuphayona wu ku nyika gondziselelo yi to ku vhuna wutomini ga wena gontlhe. Jesu i gondzile zvilo zvo tala ka Papayi wakwe na a ha hi le tilweni. A cikhati leci a nga chumayela laha misaveni, i simamile a gondza. I wa kuma litsako a cikhati a nga bhulela van’wani a mahungu yo saseka a tlhela a simama a tsumbeka ka zviyimo zvo nonoha. (Gondza Isaya 50:4; Maheberu 5:8; 12:2) A hi woneni lezvi a ntiro wa cikhati contlhe wu nga ku nyikisako zvona litsako.

7. Hikuyini a vaswa vo tala va tsakisiwako hi ntiro wa ku maha vapizani?

⁷ Jesu i hi rumile ku “maha vapizani” ni ku gondzisa vanhu. (Mateu 28:19, 20) Loku u hi ni makungo ya ku lowu wuva wona a ntiro wa wutomi ga wena, u tava ni wutomi go tsakisa gi dhumisako Nungungulu. A ku fana ni mitiro leyi yin’wani, zvi teka cikhati kasi kuza u wu kota khwatsi a ntiro lowu. A makabye wo kari wa ku hi Timothy a nga sangula wuphayona na a ha hi tangeni yo sangula ku ti tshotshota i te: “Ndza zvi randza ku tirela Jehovha ka ntiro wa cikhati contlhe hakuva hi yona ndlela ya ku komba lezvaku ndza mu randza. Kusanguleni, ndzi wa nga zvi koti ku sangula zvigondzo zva Bhibhiliya, kanilezvi laha ndzi nga rura ndziya ka cipandze cin’wani, ndzi sangulile zvigondzo zvo tala hi hweti yin’we basi. A cigondzani cin’we ci sangulile kuta Salawini ya Mufumo. Andzhako ka ku gondza a Cikola ca Bhibhiliya ca Vamakabye va Magwendza ca tihweti timbiri, ndzi kumile ciavelo ciswa niku zvalezvi ndzi sangulile mune wa zvigondzo. Ndza zvi randza ku gondzisa vanhu, hakuva ndza zvi wona ku a moya wa ku basa wa cica wutomi gabye.” * (Wona tlhamuselo wa lahasi.) — 1 Va Le Tesalonika 2:19.

8. Zvini lezvi a vaswa vo kari va mahako kasi ku chumayela vanhu vo tala?

⁸ A vaswa vo kari va gondza lirimi lin’wani. Hi cikombiso, Jacob, wa le Estados Unidos, i tsalile lezvi: “A cikhati ndzi nga hi ni 7 wa malembe, a kutala ka lava ndzi nga gondza navo va wa hi vaVhiyetname. Ndzi wa xuva ku bhula navo xungetano hi Jehovha, hikwalaho andzhako ka cikhatanyana ndzi mahile makungo ya ku gondza lirimi labye. A cipandze ca hombe ndzi gondzile hi ku fananisa A Murinzeli wa ciNgiza ni loyi wa ciVhiyetname. Ndzi mahile wunghana kambe ni vamakabye va bandla ga ciVhiyetname gi nga hi laha kusuhani. A cikhati ndzi nga tlhanganisa 18 wa malembe, ndzi no sangula wuphayona. Hi ndzhako ka cikhati, ndzi yile ka Cikola ca Bhibhiliya ca Vamakabye va Magwendza. A cikola leci ca ndzi vhuna nguvhu ka ntiro wa wuphayona lowu ndzi nga ka wona zvezvi, laha ndzi nga ndzoce dhota ka ntlawa wa ciVhiyetname. A vaVhiyetname vo tala va hlamala hi lezvi ndzi nga gondza lirimi labye. Va ndzi vhumelela ku nghena mimitini yabye niku a kutala ka zvikhati ndza gondza navo Bhibhiliya. A vokari va  kula vaza va bhabhatiswa.” — Ringanisa ni Mitiro 2:7, 8.

9. A ntiro wa ku maha vapizani wu hi gondzisa yini?

⁹ A ntiro wa ku maha vapizani wu ku gondzisa mahanyela ma nene, ku bhula ni van’wani, tindlela ta ku hungula kuchava ni kuva ni wukheta kuwulawuleni. (Mavingu 21:5; 2 Timote 2:24) Kanilezvi a ntiro lowu wu tsakisa nguvhu hi lezvi wu gondzisako tindlela ta ku tirisa Mitsalo kasi ku tlhamusela lezvi u zvi kholwako. U gondza ku tirisana khwatsi na Jehovha kambe. — 1 Va Le Korinte 3:9.

10. U nga li kumisa kuyini litsako ntirweni wa ku maha vapizani hambu loku zvi karata ku chumayela cipandzeni ca n’wina?

¹⁰ U nga kuma litsako ntirweni wa ku maha vapizani hambu loku zvi kala ku kuma vanhu va vhumelako ku gondza Bhibhiliya cipandzeni ca n’wina. Kasi ku maha vapizani, a bandla gontlhe gi tira zvin’we kota ntlawa. Hambu loku a hi makabye mun’we basi a nga kuma munhu a mahako mupizani, hontlheni ha tsaka hakuva hontlheni hi hlotile. Hi cikombiso, Brandon, loyi a ngava phayona hi 9 wa malembe ka cipandze ku nga hi ni vanhu va tsongwani ntsena va nga gondza Bhibhiliya, i ngalo: “Ndza zvi randza ku chumayela a mahungu yo saseka hakuva hi zvalezvo Jehovha a hi rumako ku maha. Ndzi sangulile wuphayona neti ndzi nga mbheta cikola. Ndza zvi randza ku kuca vamakabye va ha hiko vaswa bandleni ga hina ni ku wona a kukula kabye ka moya. Andzhako ka ku gondza a Cikola ca Bhibhiliya ca Vamakabye va Magwendza, ndzi kumile ciavelo ciswa ca wuphayona. Lisine lezvaku a ndzi se tshuka ndzi kuma munhu cipandzeni ca hina a nga kula aza a bhabhatiswa, kanilezvi a van’wani va va kumile. Ndza tsaka hi lezvi ndzi nga maha makungo ya ku hlengela hi citalo ntirweni wa ku maha vapizani.” — Mutshawuteli 11:6.

11. I ndlela muni ya ku tirela Jehovha leyi a vaswa vo tala va kumako litsako ka yona?

¹¹ Ku na ni malungelo yo tala ya ku tirela Jehovha. Hi cikombiso, a vaswa vo tala va vhunetela kuakeni. Ka laveka mazanazana ya tiSalawu ta Mufumo. A matshamu lawo ma dhumisa Jehovha, hikwalaho a ku vhunetela ku ma aka zvi nga ku nyika litsako. U ngava ni litsako kambe la ku tira ni vamakabye va wena. U nga gondza zvilo zvo tala, zvo kota ku maha ntiro wa wu nene na u potsa timhango u tlhela u tiva ku tirisana khwatsi ni vawoneleli va wena.

12. A ntiro wa wuphayona wu nga ku vhululela malungelo muni?

¹² A makabye wo kari wa ku hi Kevin i ngalo: “Kusukela na ndza ha hi n’wanana, ndzi wa zvi lava nguvhu ku nghenela ntiro wa cikhati contlhe. Hi magumo ndzi sangulile ku phayona na ndzi hi ni 19 wa malembe. Ndzi wa kuma zvo ti hanyisa hi ku tira masiku yo kari ya vhiki ni makabye a nga hi muaki. Ndzi gondzile ku fulela tiyindlu, ni ku fasela majanela ni tivati. Hi ndzhako ka cikhati, ndzi mbhetile malembe mambiri ka ntlawa wa ku lamulela timhango, laha hi nga aketa tiSalawu ta Mufumo ni mimiti ya vamakabye. A cikhati ndzi ngazwa ku le Joni ku na ni cilaveko ca vaaki, ndzi rumele cikombelo ca mina ndzi  tlhela ndzi rambiwa ndzi famba. Lomu Afrika, ndzi mbheta mavhiki matsongwani kuakeni ka Salawu yin’we na ndzi suka ndziya ka yin’wani, zvi fambisa zvezvo. A ntlawa wa mina wa kuaka wo khwatsi i ngango. Hi hanya zvin’we, hi gondza zvin’we Bhibhiliya, hi tlhela hi tira zvin’we. Ndzi kuma litsako kambe hi ku chumayela ni vamakabye va cipandze leci hi nga ka cona. A makungo lawa ndzi nga maha na ndza ha hi n’wanana ma ndzi nyikile litsako hi tindlela ta ku ndzi wa nga ti alakanyelangi.”

13. Hikuyini a vaswa vo tala va tsakako hi ku tirela Jehovha le Bheteli?

¹³ A vokari va nga hi maphayona zvalezvi va tira Bheteli. A ku tira Bheteli wutomi go tsakisa hakuva zvontlhe u mahako laho u mahela Jehovha. A ngango wa Bheteli wu vhunetela ku humesa maBhibhiliya ni mabhuku ma vhunako vanhu lezvaku va gondza lisine. A mutiri wo kari wa Bheteli wa ku hi Dustin i ngalo: “Ndzi ti vekele mixuvo ya ku nghenela ntiro wa cikhati contlhe na ndzi hi ni 9 wa malembe, niku ndzi sangulile wuphayona a cikhati ndzi nga mbheta cikola. Andzhako ka lembe ni khihlanya, ndzi rambilwe ndzita Bheteli, laha ndzi nga ta gondza ku tirisa michini yo gandla ndzi gumesa ndzi gondza ku maha milongoloko ya mikomputadhori. Laha Bheteli, ndzi kuma litsako la kuzwa a mahungu ya lezvi a ntiro wa ku maha vapizani wu andzisako zvona misaveni yontlhe na ma  ha kufumela. Zva ndzi tsakisa nguvhu ku tira laha hakuva zvi ndzi vhuna ku tshinela ka Jehovha.”

14. Zvini u nga mahako zvezvi lezvi zvi to ku longisela kasi ku nghenela a ntiro wa cikhati contlhe?

¹⁴ U nga ti longiselisa kuyini kasi ku nghenela ntiro wa cikhati contlhe? Kasi u mu tirela khwatsi Jehovha hi laha zvi kotekako hi kona, u fanele ku ti karatela kuva ni matshamela ya wuKristu. Gondza Mhaka ya Nungungulu hi kukhandzakanya, u ehleketa hi yona, u tlhela u kombisa a kukholwa ka wena loku u hi mitlhanganweni ya bandla. Na wa ha gondza cikola, u nga engetela wutlhari ga wena ga ku bhulela van’wani a mahungu yo saseka. Gondza ku kombisa kukhatala hi vanhu hi ku kombela mawonela yabye hi wutlhari, u tlhela u ingisela khwatsi a mihlamulo yabye. U nga ti nyiketela kambe kasi ku maha mitiro laha bandleni, yo kota ku basisa ni ku lungisa a Salawu ya Mufumo. Jehovha wa tsaka hi ku tirisa a vanhu va ti koramisako va tlhela va vhumela ku tira. (Gondza Lisimu 110:3; Mitiro 6:1-3) Mupostoli Pawule i rambile Timote lezvaku a tira kota murumiwa hi lezvi a nga dzundziwa hi vamakabye. — Mitiro 16:1-5.

15. Zvini u nga mahako kasi u zvi kota ku nghenela ntiro wa wuphayona?

¹⁵ A kutala ka malandza ya cikhati contlhe ma fanele kuva ni ntiro wa kutihanyisa. (Mitiro 18:2, 3) Kuzvilava u nga maha kurso yo kari yo koma yi to ku vhuna ku kuma ntiro wu ku siyelako cikhati cipandzeni ca n’wina. Bhula ni muwoneleli wa n’wina wa cipandze zvin’we ni maphayona man’wani xungetano hi makungo ya wena, u va kombela mawonela yabye. Hi kulandzela, ‘hendleleta mitiro ya wena yontlhe ka Jehovha,’ kota kuwula ka Bhibhiliya, “a makungo ya wena ma ta maheka.” — Mavingu 16:3; 20:18.

16. A ntiro wa cikhati contlhe wu nga ku longiselisa kuyini kasi ku rwala wutihlamuleli gin’wani cikhatini ci tako?

¹⁶ Tiyiseka lezvaku Jehovha i lava lezvaku u “kuma” wumandziko go tsakisa nguvhu. (Gondza 1 Timote 6:18, 19.) A ntiro wa cikhati contlhe wu ku vhuna kuva muKristu wo buvha laha u tirako ni malandza man’wani ya cikhati contlhe. Ahandle ka lezvo, a votala va polile lezvaku a kuva va nghenele ntiro wa cikhati contlhe na va ha hi vaswa zva va vhuna wukatini gabye. A kutala ka zvikhati, lava va nga hi maphayona na va nga se chadha va simama va phayona zvin’we kota patsa. — Va Le Roma 16:3, 4.

17, 18. A mbilu ya wena yi patsekisa kuyini kumaheni ka makungo?

¹⁷ A Lisimu 20:4 li wula lezvi ha Jehovha: “Ngha a ku nyika a mixuvo ya mbilu ya wena, a mbhelelisa a makungo ya wena wontlhe.” A cikhati u mahako makungo ya wumandziko ga wena, alakanyela lezvi hakunene u zvi lavako wutomini. Ehleketa hi lezvi Jehovha a mahako ka masiku ya hina ni lezvi u nga mahako ntirweni wakwe. Hi kulandzela, maha makungo ma to mu xalalisa.

¹⁸ Loku u tirisa wutomi ga wena kasi ku tirela Jehovha hi citalo ni ku mu nyika wudzundzo, u tava ni litsako la hombe. U ta ‘ti xalalisa ha Jehovha, yena a ku nyika a kuxuva ka mbilu ya wena.’ — Lisimu 37:4.