1, 2. a) Hi zi tivisa kuyini lezaku a vanhu va nga maha vanghana va Nungungulu? b) Zini hi to bhula hi zona ka nzima leyi?

KUSUKELA kupswaliweni kala kufeni, a xilaveko xa hina xa hombe liranzo. A vanhu va zi lava nguvu ku kombiswa liranzo — na ku nga hi liranzo la wanuna ni wasati basi. Hi na ni tora ga kuva ni vanghana ni kuva kusuhani ni vanwani. Kanilezi, ku na ni liranzo linwani li lavekako nguvu wutomini ga hina a ku hunza ni lihi — ku nga liranzo la Jehova. A vanhu vo tala va alakanya lezaku a zi nge koteki ku maha wunghana ga liranzo ni Nungungulu wa Ntamu wontlhe, loyi a nga Munhu wa moya le tilweni. Xana hinawu hi zi wonisa zalezo? Ahihi!

² A Biblia gi komba lezaku ku na ni vanhu va nga mbhelelangiko va nga hi vanghana va Nungungulu. A ku ehleketa hi zikombiso zabye zi nga hi vuna nguvu hakuva a ku lwela kuva ni wunghana lego hi wona nchumu wa wu nene ka yontlhe hi nga yi mahako wutomini. A munwe wa vanhu va nga ti wumbele wunghana lego hi Abrahama. (Gonza Jakobe 2:23.) I zi kotisile kuyini kuva ni wunghana lego na Jehova ke? A xa hombe ka wunghana lego kukholwa. Hikwalaho, a Biblia gi wula lezaku Abrahama i “raru wa vontlhe va  kholwako.” (Rom. 4:11) A hi woneni lezi a kukholwa ka Abrahama ku mu vunisileko zona kuva munghana wa Nungungulu. Niku a munwe ni munwani wa hina a nga ti wutisa lezi: ‘Nzi nga ku pimanyisa kuyini a kukholwa ka Abrahama kasi nzi tiyisa wunghana ga mina na Jehova?’

3, 4. a) Tlhamusela a xiringo xa hombe xa kukholwa lexi Abrahama a kumeneko naxo. b) Hikuyini Abrahama a nga ti yimisele ku maha muphahlelo hi Isaka?

³ Hi nga alakanyela wanuna a khosaheleko na a kanziha xitsunga. I ka lipfhumba lo nonoha nguvu wutomini gakwe. A hi tanga yakwe yi mahako lipfhumba lelo li nonoha. A wanuna loye hi Abrahama. I kwalomo ka 125 wa malembe, kanilezi wa ha hi ni ntamu. ^[1] I lanzelwa hi n’wana wakwe Isaka na a pakatsile tihunyi, loyi kuzilava a nga ni 25 wa malembe. Abrahama i na ni mukwana ni za ku dzivela hi zona nzilo. Jehova i mu kombele ku maha muphahlelo hi n’wana wakwe wutsumbu! — Gen. 22:1-8.

⁴ Abrahama i wa hi ka xiringo xa hombe xa kukholwa lexi kuzilava xi nga xona xa hombe ka zontlhe. A vokari va wula lezaku Nungungulu i mahile xapi hi ku kombela nchumu wo kota lowo ka Abrahama, niku a vanwani va wula lezaku Abrahama i ingisile hi ku fayela ni ku kala a nga hi na liranzo. Va zi wonisa lezo hakuva a va na kukholwa, ge hambu ku zwisisa lezi a kukholwa ku tirisako zona. (1 Kor. 2:14-16) Abrahama a nga ingisangi lomu wukhunwini. Kanilezi, i ingisile hi kota ya lezi a nga wona. Hi mahlo ya kukholwa ka lisine, i wa zi wona lezaku a Dadani wakwe wa le tilweni, Jehova, i wa nga ta tshuka a kombela malanza Yakwe yo tsumbeka lezaku ma maha nchumu wu ma siyelako xikhwita hi masiku yo tala. Abrahama i wa zi tiva lezaku loku a ingisa, Jehova i wa ta mu katekisa yena ni n’wana wakwe wo ranzeka. Ku wa seketelwa ka yini a kukholwa loko? Ku wa seketelwa ka wutivi ni zilo zi nga humelele wutomini gakwe.

5. Abrahama i gonzisile kuyini hi Jehova, niku a wutivi lego gi mu khumbisile kuyini?

⁵ Wutivi. Hambu lezi a kuleleko le Ure, gi nga doropa ga maKaldea gi nga tele hi vakhozeli va zifananiso, Abrahama i lo gonza hi Jehova. Zi kotekisile kuyini lezo, kuveni papai wakwe Tera i wa khozela zifananiso ke? (Jox. 24:2) A Biblia a gi wuli hi kukongoma, kanilezi gi komba lezaku Abrahama i wa hi wa xizukulwana xa wutlhanu ni mune xa Xemi, n’wana wa Noa, loyi a nga hi wanuna wa kukholwa ka hombe. Xemi i hanyile kala Abrahama ava kwalomo ka 150 wa malembe. A hi nge wuli hi kutiya lezaku Abrahama i tivile Jehova hi ku gonziswa hi Xemi. Hambulezo, zi wonekisa ku khwatsi Xemi i wa gonzisa ngango wakwe lezi a nga zi tiva xungetano hi Jehova. Hi ndlela yo kari, a wutivi lego gi lo chikela ka Abrahama gi tlhela gi khumba mbilu yakwe. I lo ranza Nungungulu loyi a nga gonza hi yena, niku a wutivi lego gi lo mu vuna ku aka kukholwa kakwe.

6, 7. A zilo lezi zi nga humelela wutomini ga Abrahama zi tiyisisile kuyini a kukholwa kakwe?

⁶ Zilo zi nga humelela wutomini gakwe. Zini zi nga humelela wutomini ga Abrahama zi nga tiyisa a kukholwa kakwe ka Jehova ke? Ku tala ku wuliwa lezaku a maalakanyo ma khumba mbilu, a mbilu yi khumba mitiro. Lezi Abrahama a zi gonzileko xungetano hi Nungungulu zi mu khumbile nguvu mbilu, zi mu maha ava ni xichawo xo eta hi “Jehova, Nungungulu a nga Hehla-hehla, a nwinyi wa tilo ni misava.” (Gen. 14:22) A xichawo lexo xa lisima kasi ku wumba wunghana na Nungungulu. (Maheb. 5:7; Tis. 25:14) A xichawo lexi Abrahama a nga hi naxo hi Nungungulu xi lo mu kuca ku maha xokari.

⁷ Nungungulu i byelile Abrahama na Sara lezaku va rura Ure vaya ka tiko ginwani. Va  wa ta ya hanya matendeni kala vafa. Hi ku ingisa, Abrahama i lo vulula ndlela ya kuva Jehova a mu katekisa a tlhela a mu vikela. Hi xikombiso, Abrahama i wa chava lezaku va ta mu tekela sati wakwe wo saseka, Sara, va tlhela va mu daya. Kunene, i wa hi ni xigelo xo zwala xa ku chava, hambulezo Abrahama a nga tsikangi ku ingisa Jehova hi kota ya lezo. Jehova i lo va vikela makhati mambiri, niku i zile a maha ni xihlamaliso kasi ku maha lezo. (Gen. 12:10-20; 20:2-7, 10-12, 17, 18) A zilo lezo zi humeleleko wutomini ga Abrahama zi lo tiyisa kukholwa kakwe.

8. Hi nga gi kumisa kuyini a wutivi ni zimaho lezi zi nga tiyisako a wunghana ga hina na Jehova ke?

⁸ Xana hinawu hi nga zi kota ku maha wunghana na Jehova? Handle ko kanakana! A wutivi ni zilo za ku gonza ka zona zi kona hi xitalo. Abrahama i wova ni xipanze xi tsongwani ntsena xa titshomba to tala ta wutlhari leti ti nga kona nyamutlha lomu ka Biblia. (Dan. 12:4; Rom. 11:33) A Mhaka ya Nungungulu yi tele hi titshomba leti ti nga engetelako wutivi ga hina xungetano hi “nwinyi [kutani mumahi] wa tilo ni misava” zi tlhela zi hi vuna kuva ni xichawo ni liranzo hi yena. A xikhati lexi a xichawo lexo ni liranzo zi hi kucako ku ingisa Nungungulu, hi sangula ku wona a wuyelo ga ku mu ingisa. Hi kuma lezaku a wusungukati gakwe ga hi vikela niku wa hi katekisa a tlhela a hi tiyisa. Hi gonza lezaku a ku tirela Jehova hi mbilu yontlhe zi nyika kuxalala, ni kurula, ni litsako. (Tis. 34:8; Mav. 10:22) A xikhati lexi a wutivi ga hina gi engetelako hi tlhela hi wona a makatekwa ya ku ingisa Jehova, a kukholwa ka hina ni wunghana ga hina naye zonawu zo kula.

9, 10. a) Zini zi lavekako kasi a wunghana gi tiya? b) Xini xi kombako lezaku Abrahama i wa khatalela wunghana gakwe na Jehova a tlhela a gi tiyisa?

⁹ A wunghana gi ngava tshomba ya lisima. (Gonza Mavingu 17:17.) Hambulezo, a wunghana a gi fani ni xibya lexi u nga xi xavako u xi veka ka wutshamu xi talelwa hi lithuri. A wunghana gi fana ni nchumu wo hanya lowu wu lavako ku hlayisiwa kasi wu kula na wu tsakile. Abrahama i wa khatalela wunghana gakwe na Jehova a tlhela a gi hlayisa. I zi mahisile kuyini?

¹⁰ Abrahama a nga tshukangi a kondla mawoko na a alakanya lezaku i kombisile kale a kuingisa ni xichawo ka Nungungulu. A xikhati lexi yena ni ngango wakwe wa hombe va ngaya Kanani, i lo simama a tsika Jehova a mu rangela kasi ku maha ziboho, a za hombe ni za zitsongwani. Laha Abrahama a nga hi ni 99 wa malembe, na ku kiyela lembe kasi Isaka a pswaliwa, Jehova i lo laya lezaku vontlhe vavanuna va yindlu ya Abrahama va ngheniswa wukwera. Xana Abrahama i solile xileletelo xa Jehova kutani ku lava ndlela ya ku nga xi mahi? Ahihi, i lo tsumba Nungungulu a tlhela a ingisa ka “gwalego siku.”— Gen. 17:10-14, 23.

11. Hikuyini Abrahama a karatekileko hi madoropa ya Sodoma ni Gomora, niku Jehova i mu vunisile kuyini?

¹¹ Kota lezi Abrahama a nga ingisa Jehova  hambu ka zilo zitsongwani, a wunghana gakwe na Nungungulu gi lo simama gi hanya khwatsi gi tlhela gi tiya. I wa ti phofula ka Jehova na a tlhatlhekile, a kombela xivuno loku a hi ni ziwutiso zi mu karatako. Hi xikombiso, laha a ngazwa lezaku Nungungulu i lava ku lovisa madoropa ya Sodoma ni Gomora, Abrahama i lo karateka hi vanhu vo lulama lezaku va wa ta loviswa zinwe ni lava vakubiha ke. Kuzilava i wa karateka hi n’wana wakwe Loti ni ngango wakwe, lava va nga tshama le Sodoma. Abrahama i lo maha ziwutiso zakwe hi kutikoramisa ka hombe na a tsumba Nungungulu, “a Mulamuli wa tiko.” Jehova i lo gonzisa Abrahama hi lihlaza-mbilu lezaku i na ni wuxinji, wa hlola timbilu a wona valulamileko kasi ku va ponisa, hambu ka xikhati xa kulamula. — Gen. 18:22-33.

12, 13. a) A wutivi ga Abrahama ni zontlhe lezi zi humeleleko wutomini gakwe zi mu vunisile kuyini hi kufamba ka masiku? b) Xini xi kombako lezaku Abrahama i wa tsumba Jehova?

¹² A zi kanakanisi lezaku a wutivi ni zontlhe lezi zi humeleleko wutomini ga Abrahama zi mu vunile ku tiyisa wunghana gakwe na Jehova. Hi nzhako ka xikhati, laha a nga kumana ni xiringo xo karata nguvu — laha Jehova a nga mu kombela ku maha muphahlo hi n’wana wakwe Isaka — Abrahama i lo ehleketa hi lezi a nga mu tivisa zona a Munghana wakwe wa le tilweni, kota Munhu wa mu nene. Makunu a hi nga tlheleni hi ya wona wanuna loye wa kukholwa na a kanziha xitsunga tikweni ga Moria. Xana i wa ti byela lezaku Jehova i cicile hi xitshuketi ava munhu wa xapi yo kala ni ku zwela wusiwana? Ka Abrahama, lezo zi wa nga koteki! Hi zi tivisa kuyini?

¹³ Na a nga se hambana ni malanza yakwe, Abrahama i ma byelile lezi: “Tshamani laha ni mbongola, hi taya lahaya mina ni mufana hi ya khozela, hi ta tlhela hi wuya ka nwina.” (Gen. 22:5) I wa lava ku wula yini? Xana i wo hembela malanza yakwe, a ma byela lezaku i wa ta wuya na Isaka na a zi tiva lezaku i wa ta ya maha muphahlelo hi yena ke? Ahihi. A Biblia ga hi vuna ku wona lezi Abrahama a nga zi alakanya. (Gonza Maheberu 11:19.) Abrahama “i lo alakanya lezaku Nungungulu i na ni ntamu hambu ni ku vuxa [Isaka] hi ka vafileko.” Kunene, Abrahama i wa kholwa lezaku a vafileko va ta vuka. I wa zi tiva lezaku Jehova i vuxile a ntamu wakwe ni wa Sara lezaku va pswala n’wana wukhosaneni gabye. (Maheb. 11:11, 12, 18) Abrahama i wa zi tiva lezaku xi hava xi tsanzako ka Jehova. Hikwalaho, i wa tsumba lezaku kova ni xihi xi nga wa ta humelela ka siku lego go nonoha, a n’wana wakwe wo ranzeka i wa ta tlheliselwa kakwe kasi a zitsumbiso zontlhe za Jehova zi fela ku tatiseka. A zi hlamalisi lezi Abrahama a vitanwako lezaku i “raru wa vontlhe va kholwako”!

14. Zikarato muni u kumanako nazo ntirweni wa Jehova, niku a xikombiso xa Abrahama xi nga ku vunisa kuyini?

¹⁴ Hina ke? Lisine lezaku Nungungulu a nga hi kombeli ku maha zilo zo fana ni lezo nyamutlha. Kanilezi wa hi kombela lezaku hi mu ingisa hambu loku a zileletelo zakwe zi hi karatela ku zi ingisa kutani hi nga zwisisi  xigelo xa zona. Wa alakanya a xokari lexi Nungungulu a ku kombelako ku maha, u xi wonako na xi ku karatela? A vokari, ku nga hava ntiro wo xumayela. Kuzilava valwa ni kuchava, loku ku mahako lezaku zi va karatela ku xumayela mahungu yo saseka ka munhu wo kala va nga mu tivi. A vanwani lexi xi va karatelako ku ti hambanisa ni vanwani, ku ngava xikoleni kutani ntirweni. (Ekso. 23:2; 1 Tes. 2:2) Wa tshuka u ti wona na u hi ka xiyimo xo nonoha ku hunza ntamu wa wena, a ku khwatsi hi Abrahama na a kanziha xitsunga le Moria ke? Loku zi hi lezo, tiya hlana hi ku alakanya a xikombiso xa Abrahama ni kukholwa kakwe! A ku ehleketa hi zikombiso za vavanuna ni vavasati va kukholwa zi nga hi kuca ku va pimanyisa hi tlhela hi tshinela ka Jehova kota Munghana wa hina. — Maheb. 12:1, 2.

15. Xini xi hi tiyisako lezaku Abrahama a nga tshukangi a ti sola hi lezi a ingisileko Jehova hi kutsumbeka?

¹⁵ U alakanya lezaku Abrahama i tshukile a ti sola hi lezi a ingisileko Jehova hi kutsumbeka? Wona lezi a Biblia gi wulako hi yena. Gi ngalo: “Abrahama . . . i lofa na a hi wa kale, na a khosahele, na a hi ni malembe ya kutala.” (Gen. 25:8) Laha Abrahama a nga hi ni 175 wa malembe, a ntamu wakwe wu lo mbhela, kanilezi loku a cuwuka nzhako i wa nga ti soli hi nchumu; i wa ti wona na a hanyile wutomi ko tsakisa nguvu. Gi wa hi wutomi gi nga seketelwe ka wunghana gakwe na Jehova. Hambulezo, laha hi gonzako lezaku Abrahama i wa hi ni “malembe ya kutala,” a hi faneli ku chikelela magumo ya lezaku i wa nga ha zi lavi ku simama a hanya.

16. Litsako muni leli Abrahama a to li kuma Paradiseni?

¹⁶ A Biblia gi wula lezi ha Abrahama: “I lo cuwukela a muti lowu wu nga ni ziseketelo, lowu Nungungulu a nga muaki ni mumahi wa wona.” (Maheb. 11:10) Abrahama i wa kholwa lezaku ku ta chikela siku a to wona muti lowo, wu nga Mufumo wa Nungungulu, lowu wu to fumela misava — niku i ta wu wona futsi! Hi nga alakanyela a litsako leli Abrahama a tova nalo hi ku hanya ka misava ya Paradise a tlhela a simama ku tiyisa wunghana gakwe na Jehova! Ehleketa kambe hi lezi a mbilu yakwe yi to khumbiswa zona hi ku tiva lezaku a xikombiso xakwe xa kukholwa xi vunile malanza ya Jehova hi makume ya mazana ya malembe anzhako ka loku a file. Le Paradiseni i ta tlhela a tiva lezaku a ndlela leyi Isaka a tlheliselweko ha yona kakwe yi wa “fananisa” zilo zinwani za hombe. (Maheb. 11:19) I ta tiva kambe lezaku a kubayisa loku a ku zwileko laha a nga ti longisela kasi ku maha muphahlelo hi Isaka ku vunile vanhu vo tala va kukholwa lezaku va alakanyela a kubayisa loku Jehova a ku zwileko a xikhati a nga nyikela N’wana wakwe Jesu Kristu kota nzhiho. (Joh. 3:16) A xikombiso xa Abrahama xa hi vuna hontlheni lezaku hiva ni kubonga ka hombe hi nzhiho, lowu wu nga xikombiso xa hombe nguvu xa liranzo!

17. Zini u ti yimiseleko ku maha, niku hi ta wulawula hi yini ka nzima yi lanzelako?

¹⁷ Ngha munwe ni muwani wa hina a ti yimisela ku pimanyisa kukholwa ka Abrahama. A xikhati lexi hi simamako ku mu tiva khwatsi Jehova, hi ta tiyisa wunghana ga hina naye hi tlhela hi wona makatekwa ya ku mu ingisa ni ku mu tirela hi kutsumbeka. (Gonza Maheberu 6:10-12.) Ngha Jehova ava Munghana wa hina kala kupinzuka! Ka nzima yi lanzelako, hi ta wulawula hi zikombiso zinwani za zinharu za vanhu va kukholwa lava va vileko vanghana va Nungungulu.