MATIMU YA HINA
Mova wa pfumawulo wu nga tiviwa hi timiliyoni ta vanhu
“Kova ni mova wunwe ntsena wa pfumawulo ntirweni wa Hosi le Brazil, niku wa tiviwa hi timiliyoni ta vanhu, wu nga ‘mova wa pfumawulo wa Torre de Vigia.’” — Nathaniel A. Yuille, hi 1938.
KUSANGULENI ka va 1930, a ntiro wa Mufumo wu wa nga tsutsumi le Brazil. Kanilezi hi 1935, Nathaniel na Maud Yuille, va nga hi maphayona, va lo tsalela Joseph F. Rutherford, loyi a nga rangela a ntiro wa kuxumayela ka xikhati lexo. Va lo wula lezaku va xuva ku tirela niku va wa ta “tsaka hi kuya ni kwihi” lomu va nga wa ta rumelwa.
Nathaniel, loyi a nga hi njiniyela a nga kumile peceni, i wa hi ni 62 wa malembe. I wa hi murangeli wa ntiro ka bandla ga Timboni ta Jehova le São Francisco, Califórnia, Estados Unidos. I wa xaxametile ntiro wa kuxumayela ka wutshamu lego niku i wa tirisile michini ya pfumawulo kasi ku hangalasa mahungu yo saseka. A wutlhari gakwe ni moya wa ku tira hi kuziranza zive makatekwa xiavelweni xakwe xa xiswa kota nanza ga ravi ka simu ga hombe ni ga tirimi to tsalangana — a Brazil.
Nathaniel na Maud va lo chikela le Brazil hi 1936, zinwe ni phayona-kulobye tlhelo muhunzuluseli Antonio P. Andrade. Va lota ni muthwalo wa lisima— 35 wa magramafoni ni mova wa pfumawulo. Ka xikhati lexo, a Brazil, gi nga tiko ga wutlhanu hi wuhombe misaveni yontlhe, gi wova ni xipimo xa 60 wa vahuweleli ntsena! Hambulezo, a zitiro lezo za ziswa za pfumawulo zi lo vuna ku xumayela vanhu va timiliyoni hi malembe ma tsongwani.
Anzhako ka hweti yinwe na va chikele va ka Yuille, a hofisa ya ravi yi lo longisela gotsovanyano wo sangula wa ntiro, lowu wu mahilweko le São Paulo. A mova wa pfumawulo, lowu zi wonekisako ku khwatsi wu wa fambiswa hi Maud, wu lo huma wu hangalasa a kanelo ya vanhu vontlhe, lezi zi nga neha 110 wa vanhu! A longoloko wa gotsovanyano lowo wu lo nyika ntamu a vahuweleli, lava va nga kuceka ku engetela ntiro wabye wa kuxumayela. Va lo gonza ku xumayela hi ku tirisa mabhuku ni makartawu ya wukustumunyu, zinwe ni mahungu ma thepilweko ka gramafoni hi xiNgiza, xiJerimani, xiHungria, xiPolonia, xiPanyoli, ni xiPutukezi hi nzhako ka masiku.
A mova lowu wa pfumawulo wu chiketile mahungu yo saseka ka timiliyoni ta vanhu
A migotsovanyano yinharu, yi mahilweko le São Paulo, Rio de Janeiro, ni Curitiba hi 1937, yi lo tsutsumisa a ntiro wa kuxumayela. A mova wa pfumawulo wu wa famba ni vatsombani hi muti ni muti. José Maglovsky, loyi a nga hi mufana ka xikhati lexo, i lo tsala lezi hi nzhako ka masiku: “Hi wa veka mabhuku ya hina laha ka meza. Laha a mova wa pfumawulo wu nga kari wu haxa a mahungu ya Mufumo, hina hi wa bhula ni lava va nga huma hi lomu mitini kasi ku ta wona lezi zi mahekako.”
A vanhu va wa bapatizwa micongweni, na ku hi ni vahlambi va worako masani laha kusuhani. Lezo zi wa nyika lungelo ga ku xumayela mahungu yo saseka hi mova wa pfumawulo! Laha a kanelo ya kubapatiza ya makabye Rutherford yi nga kari yi polonga lomu ka michini yo kulisa magezu, a mova wu wa ranzelwa hi vanhu va ngata hi kuhlamala va tazwa kanelo leyo na yi kari yi hunzuluselwa yiya ka xiPutukezi. Hi kulanzela, lava va ngaya kubapatizweni va wa biselwa tisimu ta Mufumo hi xiPolonia. A vamakabye va wa longoloka nato na va yimbelela hi tirimi to hambanahambana. A Anuário de 1938 gi bikile lawa: “Zi wa alakanyisa lezi munhu ni munhu a nga zwisa zona mahungu hi lirimi lakwe hi Pentekosta.”
Anzhako ka migotsovanyano leyo, Sonto ni Sonto, yi ngava ya vula kutani ya mumu, ku wa bisiwa tikanelo ti seketelwako ka Biblia hi mova wa pfumawulo kasi ti zwiwa hi vanhu lomu maparki, lomu mitini, ni lomu ka tikoponi ta laha tsinza ka São Paulo ni madoropa ya lomu kusuhani. Hweti ni hweti a mova wa pfumawulo wu wa enzela 3.000 wa vanhu va hlokonho va nga hanya ka pfhuka wa 97 wa tikilometro nwalungu wa São Paulo. Hi kufamba ka xikhati, ku lo wumbiwa bandla go nyuka. Hambu lezi va nga hi kuxanisekeni, a vahuweleli lavo va Mufumo va lo vumelelwa ku enzela ntlawa wunwani wa vanhu va hlokonho kasi ku ya va bhulela mahungu ya Biblia ma chavelelako.
Hi magumo ku lo chikela mahungu ma thepilweko hi xiPutukezi hi 1938. Ka siku ga vaKatolika ga ku rila vafileko, a mova wa pfumawulo wu lo fambafamba lomu zilahleni, wu bisa a mahungu ma thepilweko yaku: “Va kwihi lava va fileko?,” “Jehova,” ni “Titshomba,” lawa ma nga zwiwa hi 40.000 wa vanhu ni ku hunza!
A kuhuwelelwa loko ka lisine la Biblia ku wa va vangela xiviti a vafundisa niku a kutala ka zikhati va wa kucetela tihosi lezaku ti miyeta mova lowo wa pfumawulo. Makabye Yuille i lo alakanya khati go kari legi a paderi a nga kuca xidlemo lezaku xi pomela mova wa pfumawulo. Kanilezi a hosi ya muganga ni maphoyisa va lo chikela va ingisela longoloko wontlhe. A hosi ya muganga yi lo suka ni mabhuku ma seketelweko ka Biblia. A ku vangi ni woyonga ka siku lego. Hambu lezi ku nga hi ni lava zi nga va zangarisa, a mubiko wa Brazil ka Anuário de 1940 wu lo wula lezaku a lembe ga 1939 “gi wa hi xikhati xa xi nene xa ku vontlhelele va tirela a Nungungulu wa Hombe ni ku huwelela vito gakwe.”
A kuchikela ka “mova wa pfumawulo wa Torre de Vigia” hakunene ku cicile zahombe ntirweni wa kuxumayela le Brazil. Ku vunile ku chiketa mahungu ya Mufumo ka timiliyoni ta vanhu. Hambu lezi a mova lowo wa nduma wu nga xavisiwa hi 1941, a Timboni ta Jehova ta makume ya mazana ti lo simama ti xumayela a mahungu yo saseka ka vanhu va timbilu ti nene sinwini lego ga hombe ga Brazil. — Matimu ya hina le Brazil.
