1, 2. Hikuyini a wunghana ga Jonatani na Davida gi nga xikombiso xo hlamalisa xa kutsumbeka?

JONATANI kuzilava i hlamalisilwe nguvu hi ndlela leyi Davida a ngalwa hi yona na Goliate, loyi a nga hi xihotlovila. Davida i lo ta yima mahlweni ka Hosi ya ka Israeli Saule, a papai wa Jonatani, na a “hi ni hloko ya muFilistia canjeni gakwe.” (1 Sam. 17:57) Kuzilava Jonatani i wa hlamala a kutiya-hlana ka Davida. Zi wa dlunyatekile lezaku Nungungulu i wa hi na Davida, niku “a mbilu ya Jonatani yi lo bohana ni mbilu ya Davida.” Kunene, “Jonatani i lo maha xivumelwano na Davida, hakuva i wa mu ranza kota wutsumbu gakwe.” (1 Sam. 18:1-3) Wutomini gakwe gontlhe i lo tsumbeka ka Davida.

² A liranzo la Jonatani hi Davida li lo simama li tiyile hambu lezi Nungungulu a nga hlawulile Davida kota hosi yi nga wa ta fuma anzhako ka Saule. Jonatani i karatekele Davida a xikhati lexi Saule a nga hlota ku mu daya. Kasi ku tiyisa munghana wakwe, Jonatani i loya xiwuleni xa Judia le Horesa. I lo ya vuna Davida lezaku a ti “tiyiseta hi ka Nungungulu,” aku: “U nga chavi . . . ; wena u ta fumela va ka Israeli, mina nzi tava nduna ya wena.” — 1 Sam. 23:16, 17.

3. Xini xi nga hi xa lisima nguvu ka Jonatani a ku hunza ku tsumbeka ka Davida, niku hi zi tivisa kuyini? (Wona mufota kusanguleni ka nzima.)

 ³ A kutala ka hina ha hlamala nguvu loku hi wona vanhu vo tsumbeka. Hambulezo, hi ta luza xigonzo xa lisima nguvu loku hi hlamala lezi Jonatani a tsumbekisileko zona ka Davida, na hi nga cheli kota hi kutsumbeka kakwe ka Nungungulu. Kasi hikuyini Jonatani a nga wona Davida kota munghana wutshanwini ga ku mu wona kota nala? Zi te dlunya lezaku ku wa hi ni xokari xi nga hi xa lisima nguvu ka Jonatani a ku hunza wutsumbu gakwe. Alakanya lezaku i vunile Davida hi ku mu “tiyiseta hi ka Nungungulu.” Lezo zi komba ziku dlunya lezaku a ku tsumbeka ka Nungungulu hi zona zi nga hi zo ranga mbilwini ya Jonatani. Hakunene, a kutsumbeka kakwe ka Jehova hi kona ku nga mu maha a tsumbeka ka Davida. Niku hi wumbiri gabye, a vavanuna lava va hlayisile a xihlambanyo xabye xaku: “Jehova a ave xikari ka mina na wena, ni xikari ka pswalo wa mina ni wa wena kala kupinzuka.” — 1 Sam. 20:42.

4. a) Xini xi to hi nyika litsako ni kuxalala ka lisine? b) Zini hi to wulawula hi zona ka nzima leyi?

⁴ Kota maKristu, a hi hlamali a kutsumbeka ka vanwani ntsena; hina wutsumbu ha tsumbeka ka ziro za ngango, vanghana, ni ka makholwa-kulori. (1 Tes. 2:10, 11) Kanilezi, kutsumbeka muni ku faneleko ku ranga timbilwini ta hina? Hi fanele ku tsumbeka ka Loyi a hi nyikileko wutomi kuranga! (Kuv. 4:11) A ku hlayisa kutsumbeka loko zi hi nyika litsako la lisine ni kuxalala. Kanilezi loku hi lava ku tsumbeka ka Nungungulu, hi fanele ku khomelela kakwe hambu loku hi kumana ni minzhingo ya hombe. Ka nzima leyi hi ta wulawula hi lezi a xikombiso xa Jonatani xi nga hi vunisako zona ku tiyisa kutsumbeka ka hina ka Jehova ka mune wa ziyimo zo karata: 1) loku a murangeli wo kari a soleka, 2) loku ku laveka lezaku hi hlawula wo tsumbeka ka yena, 3) loku hi alakanyelwa za hava kutani ku tshikulelwa, 4) loku zi hi karatela ku tatisa xitsumbiso xa hina.

5. Hikuyini a vaIsraeli zi nga va karatela ku tsumbeka ka Nungungulu a xikhati lexi Saule a nga hi hosi?

⁵ Hambu lezi Nungungulu a nga totile Saule, a papai wa Jonatani, kota hosi, hi kufamba ka masiku Saule i lo tsika ku ingisa zonake a aliwa hi Jehova. (1 Sam. 15:17-23) Kota lezi Nungungulu a nga kala ku tekela ku mu susa xitshanwini xa wuhosi, a mahanyela yakwe yo biha ma wa hi xiringo ka malanza yakwe ni lava va nga hi kusuhani naye. Zi wa nga olovi ku tsumbeka ka Nungungulu ka xikhati lexo a hosi leyi yi nga hi “xitshanwini xa wuhosi xa Jehova” yi ngaya yi pela hi hloko kubiheni.— 1 Kro. 29:23.

6. Zini zi kombako lezaku Jonatani i simamile a tsumbekile ka Jehova?

⁶ Ka khati go sangula legi Saule a nga kombisa moya wo kala ku ingisa, a n’wana wakwe Jonatani i kombisile kutsumbeka ka Jehova. (1 Sam. 13:13, 14) Muprofeti Samueli i wa wulile ku ngalo: “Jehova a nga ta tsika a vanhu vakwe, hi kota ya vito gakwe ga hombe.” (1 Sam. 12:22) Jonatani i kombisile lezaku i wa zi kholwa lezo a xikhati lexi a butho ga hombe ga vaFilistia gi nga hi ni 30.000 wa tikareta gi nga vukela Israeli. Saule i wo va ni 600 wa vavanuna ntsena — niku hi yena yece na Jonatani va nga hi ni matlhari! Hambulezo, Jonatani i loya wugovelweni ga vaFilistia na a hi yece ni muweleli wa matlhari yakwe. Jonatani i lo wula lezi: “A xi kona xi tsanzekisako Jehova ku ponisa, hambu loku ku hi vanhu vo tala kutani va tsongwani.” A vaIsraeli lavo va vambiri va lo hlasela a 20 wa vavanuna ka wutshamu lego. Hi kulanzela a “misava yi lo tsekatsekiswa. Ku wa hi ni kuchaveka ka hombe ku tileko hi ka Nungungulu.” A vaFilistia va lo djudjeka mapimo va dayana hi voce. Hi ndlela leyo, a kukholwa ka Jonatani ka Nungungulu ku lo mu nyika kuhlula. — 1 Sam. 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20.

7. Jonatani i mu khomisile kuyini papai wakwe?

⁷ Hambu lezi a wunghana ga Saule na Nungungulu  gi ngaya gifa, Jonatani i lo tirisana khwatsi ni papai wakwe kala laha zi nga koteka hi kona. Hi xikombiso, va walwa zinwe yimpi kasi ku vikela a vanhu va Nungungulu.— 1 Sam. 31:1, 2.

8, 9. Hi tsumbeka ka Nungungulu hi ndlela muni loku hi kombisa xichawo hi lava va nga ni wukosi?

⁸ A ku fana na Jonatani, hi nga tsumbeka ka Jehova hi ku ingisa vafumeli hi laha zi kotekako hi kona, kota lezi Nungungulu a zi lavako, hambu loku a vanwani va soleka. Hi xikombiso, hambu loku a hosi yo kari ya mufumo yi hi ni wukanganyisi, hi simama hi kombisa xichawo hi xiyimo xa yona hakuva hi lava ku “ingisa a mufumo” hi laha zi kotekako hi kona. (Gonza Va Le Roma 13:1, 2.) Kunene, hontlheni hi nga tsumbeka ka Jehova hi ku kombisa xichawo ka lava a va nyikako wukosi.— 1 Kor. 11:3; Maheb. 13:17.

⁹ Olga, ^[1] wa le America Dzonga, i kombisile kutsumbeka ka Nungungulu hi ku kombisa xichawo ka nuna wakwe hambu ka ziyimo zo karata. A nuna wakwe i wa mu xanisa hi malembe hi kuva Mboni ya Jehova. I wa mu swiretela, a mu rukatela, a mu miyelela, a tlhela a mu dzukisela aku i ta teka vanana a ti fambela. Kanilezi Olga i wa nga tlheliseli kubiha hi kubiha. I wa ti karatela kuva sati wa mu nene hi ku longisela a zakuga ni tinguwo ta nuna wakwe, ni ku hlayisa a maxaka yakwe. (Rom. 12:17) Loku zi koteka, i wa mu pangalata ka mitlhangano ya maxaka yakwe kutani ka vanghana. Hi xikombiso, a xikhati lexi a nuna wakwe a nga lava kuya marilweni ya papai wakwe ka doropa ginwani, Olga i lo longisela vanana ni zontlhe zi nga laveka ka lipfhumba lelo. I lo rinzela nuna wakwe nyangweni ya chechi kala a nkhozo yi mbhela. Anzhako ka malembe yo tala, a nuna wakwe i lo sangula ku cica hi ku wona a lihlaza-mbilu ni xichawo xa Olga. Zezi wa mu heleketa Salawini ya mufumo, a tlhela a mu kuca ku famba, niku ka zikhati zinwani wa tshama va wona zinwe mitlhangano. — 1 Ped. 3:1.

10. Jonatani i mu tivisile kuyini loyi a nga fanele ku tsumbeka ka yena?

¹⁰ Kota lezi Saule a nga bohile ku daya Davida, Jonatani i wa fanele ku hlawula lezaku i ta tsumbeka ka Davida kutani ka papai wakwe. Hambu lezi a nga mahile xivumelwano na Davida, Jonatani i wa ti koramisa ka papai wakwe. Hambulezo, Jonatani i wa zi tiva lezaku Nungungulu i na Davida, na ku nga hi Saule.  Hikwalaho, Jonatani i hlawulile ku tsumbeka ka Davida ku hunza ku tsumbeka ka Saule. I tlharihisile Davida lezaku a fihlala a tlhela a wulawula khwatsi hi yena mahlweni ka Saule.— Gonza 1 Samueli 19:1-6.

11, 12. A ku ranza Nungungulu zi hi vunisa kuyini ku hlawula ku tsumbeka ka yena?

¹¹ A ku tsumbeka ka Nungungulu zi vunile makabye wa xisati le Australia a vitwako Alice lezaku a tiva lezi a nga fanele ku tsumbekisa zona ka vanwani. A xikhati a nga sangula ku gonza a Biblia, i wa bhulela maxaka yakwe a zilo zi nene lezi a nga zi gonza. Hi kufamba ka masiku, Alice i lo byela maxaka yakwe lezaku i wa nga ta haga navo makhisimuso, a tlhela a tlhamusela a zigelo za kona. Kusanguleni va wo mu zwela, kanilezi hi kutsongwani-kutsongwani va lo sangula ku mu vukela. Va wa zi wonisa ku khwatsi Alice o kala a nga ha khatali hi vona. Alice i ngalo: “Hi magumo mamani i lo wula lezaku a nza ha hi n’wana wakwe. Lezo zi lo nzi bayisa nguvu hakuva nzi wa ma ranza nguvu maxaka ya mina. Hambulezo, nzi lo boha ku rangisa Jehova ni N’wana wakwe mbilwini ya mina, niku ka mutlhangano wu nga lanzela nzi lo bapatizwa.” — Mat. 10:37.

¹² Loku hi nga ti woneli, hi nga tshuka hi tsumbeka nguvu ka tiko, xikola, kutani ntlawa wo kari wa zibelabela laha ka kuza hi magumo hi tsika ku tsumbeka ka Jehova. Hi xikombiso, Hélio i wa ranza ku bela a cuva ya xadreji. A xikola xakwe xi wa hi ni malembe na xi pala ka mapalisana ya cuva, niku Hélio i wa lava ku maha zontlhe zi nga hi ntanwini wakwe. Kanilezi i wula lezi: “Hi kutsongwani-kutsongwani nzi lo sangula ku tsumbeka nguvu ka xikola ku hunza ku tsumbeka ka Nungungulu. A mapalisana lawa ma nga mahiwa kumbheleni ka viki ma lo sangula ku nzi gela xikhati xa ntiro wa kuxumayela. Hikwalaho, nzi lo boha ku huma ntlaweni wa ku bela cuva.” — Mat. 6:33.

13. A ku tsumbeka ka Nungungulu zi nga hi vunisa kuyini ku yimisana ni zikarato za ngango?

¹³ Laha ngangweni zi nga tshuka zi karata nguvu ku hlawula loyi u to tsumbeka ka yena. Hi xikombiso, Ken i ngalo: “Nzi wa lava ku enzela mamani wa mina a khosaheleko hi kukhanzakanya ni kuta na nzi mu teka a ta tshama na hina. Kanilezi mamani ni sati wa mina va wa nga zwanani. Kusanguleni zi wa nzi karatela hakuva ku wa nga hi na ndlela ya ku tsakisa munwe, loyi munwani a nga khunguvanyeki. Nzi lo gumesa nzi zi zwisisa lezaku ka ziyimo zo kota lezo, nzi fanele ku tsumbeka ka sati wa mina kuranga. Hikwalaho, nzi lo lava mahela gi tsakelwako hi sati wa mina.” A kutsumbeka kakwe ka Nungungulu ni xichawo lexi a nga naxo hi Mhaka yakwe zi vunile Ken lezaku a tiya hlana a tlhamusela sati a ku hikuyini va nga fanele ku kombisa wunene ka mamani wakwe a tlhela a tlhamusela mamani a ku hikuyini a faneleko ku kombisa xichawo ka sati wakwe. — Gonza Genesisi 2:24; 1 Va Le Korinte 13:4, 5.

14. Saule i tshikulele Jonatani hi ndlela muni?

¹⁴ A kutsumbeka ka hina ka Jehova ku nga ringiwa loku a wokari a nga ni wutihlamuleli a hi alakanyela za hava. Za koteka ku ngha Jonatani a kumene ni xikarato lexo. Hosi Saule, loyi a nga hi a totilweko wa Nungungulu, i wa zi tiva lezaku a n’wana wakwe i na ni wunghana na Davida, kanilezi i wa nga xi zwisisi a xigelo xa wunghana lego. Saule i lo poyila Jonatani hi zanga. Hambulezo, Jonatani a nga photangi. A nga tsikangi ku tsumbeka ka Nungungulu kutani ka Davida, loyi hi kufamba ka xikhati a nga wa ta maha hosi ya Israeli. — 1 Sam. 20:30-41.

15. Hi fanele ku hlamulisa kuyini loku a makabye wo kari a hi tshikulela?

¹⁵ Lomu mabandleni ya vanhu va Nungungulu nyamutlha, za kanakanisa nguvu a ku hi nga tshuka hi tshikulelwa. Hambulezo, lava va rangelako xikari ka hina a va mbhelelangi niku va nga tshuka va zi khoma hi choka yinwani lezi hi mahako. (1 Sam. 1:13-17) Loku hi alakanyelwa  za hava kutani ku tshikulelwa, ngha hi simama ku tsumbeka ka Jehova.

16. Hi fanele ku tsumbeka ka Nungungulu ka ziyimo muni wutshanwini ga ku rangisa za hina wutsumbu?

¹⁶ Saule i wa kucetela Jonatani lezaku a rangisa za wutsumbu gakwe. (1 Sam. 20:31) Kanilezi a kutsumbeka kakwe ka Nungungulu ku lo mu kuca ku maha wunghana na Davida wutshanwini ga ku ti kokela wuhosi. Hi nga pimanyisa a xikombiso xa Jonatani xa ku nga ti kokeli ga yena wutsumbu loku hi alakanya lezaku a munhu a amukelekako ka Jehova hi loyi “a nga hunzuliko xifungo xakwe, hambu loku a lahlekelwa yena wutsumbu.” (Tis. 15:4) Jonatani a nga ‘hunzulangi xifungo xakwe’ ka Davida; hinawu hi fanele ku tatisa a zitsumbiso za hina. Hi xikombiso, loku a xivumelwano xo kari xa mabhinzu xi binza nguvu ku xi tatisa a ku hunza lezi hi nga zi rinzela, a kutsumbeka ka hina ka Jehova ni xichawo lexi hi nga naxo hi Biblia zi ta hi kuca ku tatisa a ‘ina’ wa hina. Ahati loku a wukati ga hina gi kumana ni zikarato hi nga kala hi nga zi rinzelangi? Handle ko kanakana, a ku ranza Jehova zi ta hi kuca ku tsumbeka ka sati wa hina kutani nuna. — Gonza Malaki 2:13-16.

17. U vunekisile kuyini hi xigonzo lexi?

¹⁷ A ku ehleketa hi xikombiso xa Jonatani zi fanele ku hi kuca kuva hi pimanyisa a kutsumbeka kakwe ka Nungungulu. Hi nga ti laveli za wutsumbu ga hina ntsena. A ku fana na Jonatani, ngha hi simama ku tsumbeka ka Jehova ni ka vanhu vakwe, hambu loku va tshuka va hi khunguvanyisa. Loku hi tsumbeka ka Jehova Nungungulu ka ziyimo zo binza, hi maha lezaku a mbilu yakwe yi tsaka; lezo zi hi nyika kuxalala ka hombe nguvu. (Mav. 27:11) Loku hi simama ku tsumbeka ka Jehova, hi ta wona lezi a to zi maha hi magumo kasi ku vuna lava va hi ranzako. Ka nzima yi lanzelako hi ta wulawula hi zigonzo za lisima lezi hi nga zi kumako hi ku kambisisa a mitiro ya vanhu vo tsumbeka ni vo kala ku tsumbeka va hanyileko masikwini ya Davida.