1, 2. a) Zini lezi Jehova a hi tivisileko? b) Xitsumbiso muni hi xi kumako ka Isaya 46:10, 11 ni 55:11?

A BIBLIA gi sangula hi magezu yo olova, na ma hi ya ntamu yaku: “A kusanguleni Nungungulu i lo vanga tilo ni misava.” (Genesisi 1:1) Ka zilo zo tala lezi Nungungulu a zi vangileko, zilo zi tsongwani ntsena hi zi wonako, niku zitsongwani nguvu hi zi zwisisako xungetano hi zilo za le ndengelengeni, a kuwonekela, ni ntamu wa misava wa ku koka zilo. (Mutshawuteli 3:11) Kanilezi Jehova i hi tivisile a kungo gakwe xungetano hi misava ni vanhu. I vangile vanhu hi mufananiso wakwe niku i lava lezaku va hanya misaveni na va tsakile. (Genesisi 1:26) Va wa tava vana vakwe, niku yena i wa tava Papai wabye.

² Ka xipimo xa wunharu xa Genesisi, hi gonza lezaku a kungo ga Jehova gi vukelwe. (Genesisi 3:1-7) Kanilezi a ku na xikarato lexi Jehova a tsanzekako ku xi lulamisa. A ku na munhu a zi kotako ku mu valela ku maha lezi a zi lavako. (Isaya 46:10, 11; 55:11) Hi nga tiyiseka lezaku a kungo go sangula ga Jehova gi ta tatiseka hi xikhati xi faneleko!

3. a) Tigonzo muni ta lisima ti hi vunako ku zwisisa lezi a Biblia gi gonzisako? b) Hikuyini hi lavako ku wulawula hi tigonzo leto zezi? c) Ziwutiso muni hi to zi kambisisa?

 ³ Handle ko kanakana, ha gi tiva a kungo ga Nungungulu xungetano hi misava ni vanhu, zinwe ni ntiro lowu Jesu a nga nawo nzeni ka kungo lego. Leto tigonzo ta lisima nguvu ta Biblia, niku kuzilava hi tona hi nga ranga hi ti tiva a xikhati hi nga sangula ku gonza a Mhaka ya Nungungulu. Zalezi hi lava ku vuna vanhu vanwani lezaku vonawu va tiva tigonzo leto ta lisima. Hi na ni lungelo ga hombe ga ku maha lezo ka nguva leyi ya lembe, laha hi rambako vanhu lezaku vata Xialakanyisweni xa kufa ka Kristu. (Luka 22:19, 20) Loku vata ka mutlhangano lowo wa lisima, va ta gonza zotala xungetano hi kungo go tsakisa nguvu ga Nungungulu. Hikwalaho, lexi xikhati xa xi nene nguvu xa ku ehleketa hi ziwutiso lezi hi nga zi tirisako kasi ku kuca vanhu lezaku vava kona. Ka nzima leyi, hi ta kambisisa ziwutiso zinharu: Hi gihi a kungo ga Nungungulu xungetano hi misava ni vanhu? Hikuyini gi kalako gi nga se tatiseka? Niku hikuyini a muphahlo wa nzhiho wa Jesu wu nga wona a pfhungulo yi vululako a nyangwa ya ku a kungo ga Nungungulu gi tatiseka?

4. A zivangwa zi “kanela a kungangamela ka Nungungulu” hi ndlela muni?

⁴ Jehova Muvangi wo hlamalisa nguvu. Zontlhe lezi a zi mahileko zi tlakukile nguvu. (Genesisi 1:31; Jeremia 10:12) Hi gonza yini ka kusaseka ni kutshamiseka ka zilo loku hi ku wonako ka zivangwa zakwe ke? Hi gonza ku zontlhe lezi Jehova a zi vangileko za vuna, kusukela ka lexi xa xi tsongwani ka zontlhe kala ka lexi xa hombe. Ahandle ka lezo, u ti zwisa kuyini loku u ehleketa hi kuhlamalisa ka selula ga miri wa munhu, kutani loku u wona xinwanana xa ha hi ku pswaliwako? Ahati loku u wona a kusaseka ka gambo a xikhati gi pelako? A zilo lezo za hi hlamalisa hakuva Jehova i hi vangile hi ndlela ya ku hi zi kota ku tiva a zilo zo saseka. — Gonza Tisimu 19:1; 104:24.

5. Zini lezi Jehova a zi mahileko kasi a zivangwa zakwe zontlhe zi tirisana khwatsi?

⁵ Hi wutlhari, Jehova i vekele mimbhingano a zivangwa zakwe zontlhe. I mahile a milayo ya ntumbuluko, a tlhela a yimisa milayo ya mahanyela. I vekile milayo leyo kasi a zilo zontlhe zi nga kona zi tirisana khwatsi. (Tisimu 19:7-9) A zilo zontlhe zi nga kona wuakweni zi na ni wutshamu ga zona ni ntiro wa zona. Hi xikombiso, a nayo wa gravidade (wu mahako ku a zilo zi nga tshami laha ndengelengeni) wu maha lezaku ku simama kuva ni moya wu nene laha misaveni, wu tlhela wu wonelela a mati ya bimbi lezaku ma nga tali ku hunza mpimo. Loku ku wa nga hi na gravidade, zi wa nga ta koteka ku hanya misaveni. A mimbhingano leyi Jehova a yi vekileko ka zivangwa zakwe yi maha lezaku kuva ni kuxaxameteka ko mbhelela ka zilo wuakweni. Lezo zi komba ku i na ni kungo hi misava leyi ni vanhu. A xikhati hi xumayelako, hi nga vuna vanwani lezaku va tiva a Muvangi wa wuako legi go hlamalisa. — Kuvululelwa 4:11.

6, 7. Hi zihi a zinyikiwo zo kari lezi Jehova a nyikileko Adamu na Eva?

⁶ A kungo ga Jehova ku wa hi lezaku a vanhu va hanya kala kupinzuka laha misaveni. (Genesisi 1:28; Tisimu 37:29) Wa hana, niku i va nyikile zilo zo tala za zi nene a vanhu vo  sangula, Adamu na Eva. (Gonza Jakobe 1:17.) Jehova i va nyikile a kutlhatlheka ko hlawula ni wuzikoti ga ku pimisa, ku ranza vanwani, ni ku maha wunghana. A Muvangi i wa bhula na Adamu, a mu gonzisa ku maha za zi nene. Adamu i tlhelile a gonza ku ti hlayisa, ni ku hlayisa zihari ni misava. (Genesisi 2:15-17, 19, 20) Jehova i mahile Adamu na Eva hi ndlela ya ku vazwa kunanziha, va zizwa loku va henyiwa, va wona, va ingisa, va tlhela vazwa masema ya zilo za zi nene lezi a va maheleko. Hi ndlela leyo va wa tazwa kunanziha ka wutomi mutini wabye wo saseka. Adamu na Eva va wa hi ni mitiro yo tala yo tsakisa ya ku yi maha. Niku va wa ta simama va gonza ni ku tiva zilo ziswa kala kupinzuka.

⁷ Zini zinwani zi nga hi kungo ga Nungungulu? Jehova i nyikile Adamu na Eva a wuzikoti ga ku pswala vana vo mbhelela. A vana vabye vonawu va wa ta pswala vana, kala a vanhu va tata misava yontlhe. Jehova i wa lava lezaku a vapswali va ranza vana vabye, a ku fana ni lezi yena a nga ranza a vana vakwe vo sangula vo mbhelela, Adamu na Eva. I nyikile vanhu a misava ni zilo zontlhe zo tsakisa ni zo saseka lezi zi nga ka yona. Wu wa tava wona muti wabye, niku va wa nga ta tshuka va tekelwa muti lowo. — Tisimu 115:16.

8. Hikuyini Nungungulu a nga nyika Adamu na Eva a nayo wu nga ka Genesisi 2:16, 17?

⁸ A zilo a zi tekelangi ku fambisa lezi Jehova a nga zi lavisile zona. Ku no humelela yini? Jehova i nyikile Adamu na Eva a nayo wunwe wo olova kasi va tiva lezaku a kutlhatlheka kabye ku na ni mbhingano. I te: “U ngaga tontlhelele tisinya ti nga lomu sinwini hi matsenya; kanilezi a sinya ya ku tiva kusaseka ni kubiha u nga yigi; hakuva a siku lego u ta nga yiga, u tafa.” (Genesisi 2:16, 17) A nayo lowo wu wa nga karati ku wu zwisisa. Wu wa nga ta va karatela ku wu ingisa kambe, hakuva ku wa hi ni zakuga zinwani zo tala zo nanziha sinwini lego.

9, 10. a) Zini lezi Satani a nga lumbeta Jehova? b) Adamu na Eva va hlawulile yini? (Wona mufota kusanguleni ka nzima.)

⁹ Satani Diabolus i tirisile nyoka kasi ku khohlisa Eva lezaku a tsika ku ingisa Papai wakwe, Jehova. (Gonza Genesisi 3:1-5; Kuvululelwa 12:9) I tirisile a mhaka ya kuva a vana va Nungungulu laha misaveni va nga vumelelwi kuga a mihanzu ya “sinya yinwe ya simu” kasi ku mu tata hloko. Zi wo khwatsi hi loku aku: ‘U lava ku wula ku a mu vumelelwi ku maha ni xihi mu xi lavako?’ Hi kulanzela, aku: “Mu nga tafa futsi.” Kanilezi i wo hemba. Anzhako ka lezo, i zamile ku kholwisa Eva lezaku a ku na xilaveko xa ku ingisa Nungungulu. Satani i te: “Nungungulu wa zi tiva lezaku, a siku lego mu gako yona, a mahlo ya nwina ma ta vululeka.” Hi magezu lawo, Satani i wa wula lezaku Jehova a nga lavi ku vaga sinya leyo hakuva yi nga va nyika wutivi go hlawuleka. Hi kugumesa, i mu tsumbisile mawunwa aku: “Mu [ta] kota Nungungulu, mu tiva kusasa ni kubiha.”

¹⁰ Adamu na Eva va wa fanele ku hlawula lezaku va ta ingisa Nungungulu, kutani va ta ingisa a nyoka leyo. Lexi xi nga tsakisiko hi ku va hlawulile ku tsika ku ingisa Nungungulu. Va ti patsile na Satani, va ala lezaku Jehova a maha Papai wabye. Va wa hi voce  makunu; va wa nga ha vikelwi hi Jehova. — Genesisi 3:6-13.

11. Hikuyini Jehova a nga kala ku xiba hi makatla a xionho xa Adamu na Eva?

¹¹ Anzhako ka ku tshova a nayo wa Nungungulu, Adamu na Eva va wa nga ha mbhelelangi. Ahandle ka lezo, va mahile valala va Nungungulu hakuva wa venga a wubihi. A ‘mahlo yakwe ma basile, laha ka kuva a hluleka ku cuwuka kubiha.’ (Habakuka 1:13) Loku Jehova i wa nga mahangi nchumu xungetano hi xionho xa Adamu na Eva, a kutshamiseka ka zivangwa zakwe zontlhe ku wa hi mhangweni. A tingelosi ni vanhu na va simamile va ti wutisa ku za laveka ku ingisa lezi a wulako ke. Kanilezi Jehova a nga tshuki a tshova milayo leyi a yi yimisileko; xontlhe xikhati wa yi lanzela. (Tisimu 119:142) Hambu lezi Adamu na Eva va nga tlhatlhekile ku hlawula, va wa nga hi na ndlela yo potsa a makhombo ya kuva va tsikile ku ingisa Jehova. Hi magumo va file, va tlhelela ntshurini lowu va mahilweko hi wona. — Genesisi 3:19.

12. Zini zi nga humelela vana va Adamu?

¹² A xikhati lexi Adamu na Eva va ngaga hanzu lowo, zi wa nga ha ringani ku Jehova a va amukela ngangweni wakwe. Hikwalaho, i va hlongolile sinwini ga Edeni, niku va wa nga ta ha tlhela kambe. (Genesisi 3:23, 24) Jehova i va mahile va tshovela a mihanzu ya xiboho xabye. (Gonza Deuteronome 32:4, 5.) Kota wuyelo ga kona, va wa nga ta ha zi kota ku pimanyisa matshamela ya Jehova hi kumbhelela. Adamu i luzile wumanziko go saseka nguvu a tlhela a luzisa ni vana vakwe kambe. Lexi a nga xi kota ku nyika vana vakwe kungambheleli, ni xionho, ni kufa basi. (Va Le Roma 5:12) I va tekele a lungelo ga ku hanya kala kupinzuka. Adamu na Eva va wa nga ta ha pswala vana vo mbhelela, niku a vana vabye vonawu va wa nga ta zi kota ku pswala vana vo mbhelela. Kusukela loku a mahile lezaku Adamu na Eva va fularela Nungungulu, Satani i zama ku kucetela vanhu vontlhe lezaku va mu fularelawu. — Johani 8:44.

13. Zini lezi Jehova a zi lavako hi vanhu?

¹³ Jehova i wa ha va ranza a vanhu. Hambu lezi Adamu na Eva va nga mu fularele, yena i wa ha lava lezaku a vanhu vava kuzwanana ku nene naye. I wa nga lavi lezaku ni munwe wabye afa. (2 Pedro 3:9) Hikwalaho, Nungungulu i tekele ku maha malulamiselo kasi a vanhu va zi kota ku maha vanghana vakwe. I wa ta zi mahisa kuyini lezo na a nga tshovi milayo yakwe ke? A hi zi woneni.

14. a) Hi kuya hi Johani 3:16, zini lezi Nungungulu a nga maha kasi ku tlhatlhisa vanhu ka xionho ni kufa? b) Xiwutiso muni lexi hi nga vunako vanhu ku tiva a hlamulo wa kona?

¹⁴ Gonza Johani 3:16. A kutala ka vanhu hi va rambako Xialakanyisweni va gi tiva vesi legi hi hloko. Kanilezi a muphahlo wa  Jesu wu mahisa kuyini lezaku zi koteka ku hanya kala kupinzuka? Hi na ni lungelo ga ku vuna vanhu ku zwisisa a hlamulo wa xiwutiso lexi a xikhati hi va rambako lezaku vata Xialakanyisweni, a xikhati hi nga navo laha Xialakanyisweni, ni xikhati hi va enzelako anzhako ka loku xi hunzile. Laha va yako va zwisisa a nzhiho, va taya va zwisisa lezi Jehova a va ranzisako zona a vanhu ni lezi a tlharihisileko zona. Zilo muni hi nga va bhulelako xungetano hi nzhiho?

15. Jesu i wa hambanisa kuyini na Adamu?

¹⁵ Jehova i lavile munhu wo mbhelela loyi a nga zi kota ku nyikela wutomi gakwe kota nzhiho. A wanuna loye i wa fanele kuva munhu a tsumbekako ka Jehova, na a vumela ku nyikela wutomi gakwe hi kota ya vanhu. (Va Le Roma 5:17-19) Jehova i rurisile wutomi ga xivangwa xakwe xo sangula, Jesu, le tilweni gita misaveni. (Johani 1:14) Hikwalaho, Jesu ive munhu wo mbhelela, a ku fana ni lezi Adamu a nga hi zona kusanguleni. Kanilezi, a ku hambana na Adamu, Jesu i mahile lezi Jehova a nga zi rinzela ka munhu wo mbhelela. Hambu a xikhati a nga kumana ni ziringo zo tshisa, a nga zangi a tshovile hambu nayo munwe basi wa Nungungulu.

16. Hikuyini a nzhiho wu nga xinyikiwo xo saseka nguvu?

¹⁶ Hi kufa na a mbhelele, Jesu i wa zi kota ku tlhatlhisa vanhu ka xionho ni kufa. I wa hi zontlhe lezi Adamu a nga fanele ku ngha a vile zona. Jesu i wa hi munhu wo mbhelela, wo tsumbeka a tlhela a ingisa Nungungulu hi kumbhelela. (1 Timote 2:6) I hi fele, niku a muphahlo wakwe wu nyika vontlhe vavanuna, ni vavasati, ni vanana a lungelo ga ku hanya kala kupinzuka. (Mateu  20:28) A nzhiho hi wona a pfhungulo leyi yi vululako a nyangwa ya ku a kungo ga Nungungulu gi tatiseka. — 2 Va Le Korinte 1:19, 20.

17. Zini zi to koteka hi kota ya nzhiho?

¹⁷ Jehova i hakhele a nzhiho hi ntsengo wa hombe nguvu. (1 Pedro 1:19) I hi wona hi hi va lisima nguvu laha ka kuza a vumela ku tsika N’wana wakwe a hi fela. (1 Johani 4:9, 10) Hi ndlela yo kari, Jesu i mahile papai wa hina wutshanwini ga Adamu. (1 Va Le Korinte 15:45) Jesu i hi vululele ndlela ya kuva hi hanya kala kupinzuka hi tlhela hi tlhelela ngangweni wa Nungungulu. Hi ku tirisa a nzhiho, a vanhu va ta maha vo mbhelela niku Jehova i ta va amukela ngangweni wakwe na a nga tshovi a milayo yakwe. Hi nga alakanyela a kutsakisa ka zona a xikhati lexi vontlhe lava va tsumbekako ka Jehova va tova vanhu vo mbhelela! Hi magumo, a vanhu vontlhe le tilweni ni laha misaveni va ta patsana va maha ngango wunwe. Hontlheni hi tava vana va Nungungulu. — Va Le Roma 8:21.

18. Hi rini laha Jehova a tova “zontlhe ka vontlhe”?

¹⁸ Hambu lezi a vapswali va hina vo sangula va nga ala Jehova, a nga tsikangi ku ranza vanhu, niku i va humesele nzhiho. Niku hambu lezi hi kalako hi nga mbhelelangi, Satani a nge hi valeli ku tsumbeka ka Jehova. Hi ku tirisa a nzhiho, Jehova i ta hi vuna kuva vanhu vo lulama hi kumbhelela. Hi nga alakanyela lezi a wutomi gi to tshamisa zona a xikhati lexi “ni wihi loyi a cuwukako N’wana, a kholwa ka yena” a to kuma wutomi ga pinzukelwa! (Johani 6:40) A Papai wa hina wa liranzo ni wo tlhariha i ta tatisa kungo gakwe a tlhela a vuna vanhu lezaku va maha vo mbhelela. Ka xikhati lexo, Jehova i tava “zontlhe ka vontlhe.” — 1 Va Le Korinte 15:28.

19. a) A ku bonga nzhiho zi fanele ku hi kuca ku maha yini? (Wona a kwadru “ A hi hloteni vanhu va timbilu ti nene.”) b) Zini hi to wulawula hi zona ka nzima yi lanzelako?

¹⁹ A ku bonga nzhiho zi fanele ku hi kuca ku bhulela vanwani xungetano hi xinyikiwo lexi xa lisima nguvu. A vanhu va fanele ku tiva lezaku Jehova i tirisa a nzhiho kasi ku vululela vanhu vontlhe a lungelo ga ku hanya kala kupinzuka. Kanilezi a nzhiho wu maha zo hunza lezo. Wu tlhela wu hlamula a ziwutiso lezi Satani a nga zi vuxa le sinwini ga Edeni. Ka nzima yi lanzelako hi ta wulawula hi lezi wu hlamulisako zona.