1, 2. a) A Timboni ta Jehova ti hambanisa kuyini ni mitlawa yinwani ya wukhongeli? b) Hi ta gonza yini ka nzima leyi ni leyi yi lanzelako?

A VANHU va tolovela ku wutisa a Timboni ta Jehova vaku: “Himani murangeli wa nwina?” Va maha xiwutiso lexo hakuva a mitlawa yo tala ya wukhongeli yi na ni murangeli wo kari, wanuna kutani wasati. Kanilezi hina hi tizwa ni matshanza hi ku wula lezaku a Murangeli wa hina a hi munhu wo kala ku mbhelela. A Murangeli wa hina hi Jesu Kristu! Niku yenawu i ingisa a Papai wakwe ni Murangeli wakwe, Jehova. — Mateu 23:10.

² Ku na ni ntlawa wa vavanuna kambe, wu vitaniwako lezaku i “nanza gi tsumbekileko ni go tlhariha,” lowu wu rangelako a vanhu va Nungungulu laha misaveni. (Mateu 24:45) Kanilezi hi zi tivisa kuyini lezaku hi lisine hi Jehova a hi rangelako hi ku tirisa N’wana wakwe ke? Hi ta wona zigelo zinharu zi tiyisako mhaka leyi. Niku hambu lezi Jehova a tirisako vavanuna vo kari kasi ku rangela vanhu vakwe, hi ta zi wona khwatsi lezaku Jehova i wa hi yena a Murangeli wa lisine wa vanhu vakwe niku ka ha hi yena ni nyamutlha. — Isaya 58:11.

3. Xini xi nga mu nyika ntamu Mosi kasi ku rangela vaIsraeli?

³ A moya wa ku basa wu wa nyika ntamu a vayimeli va Nungungulu. Nungungulu i hlawulile Mosi lezaku a maha murangeli wa vaIsraeli. Xini xi nga mu vuna ku maha ntiro lowo wa lisima  nguvu? Jehova i nyikile Mosi a “Moya wakwe wu basileko.” (Gonza Isaya 63:11-14.) Hikwalaho, hi lisine hi Jehova a nga rangela vanhu vakwe, hakuva i moya wakwe wu nga kari wu vuna Mosi.

4. Xini xi nga komba lezaku Mosi i wa rangelwa hi moya wa Nungungulu? (Wona mufota kusanguleni ka nzima.)

⁴ Xana a vanhu va wa zi wona ku Mosi i rangelwa hi moya wa Nungungulu? Ina! A moya wa ku basa wa Jehova wu nyikile Mosi a ntamu wa ku maha zihlamaliso ni ku tivekisa a vito ga Nungungulu ka Faro, loyi a nga hi hosi ya ntamu ya Gipite. (Eksodusi 7:1-3) A moya wakwe wa ku basa wu vunile Mosi lezaku ava murangeli wa liranzo ni wa lihlaza-mbilu. I wa hambene nguvu ni varangeli va matiko manwani, lava va nga hi ni tihanyi ni makangwa! (Eksodusi 5:2, 6-9) Zi te dlunya lezaku Mosi i wa hlawulilwe hi Jehova kasi kuva murangeli wa vanhu Vakwe.

5. Hi vamani vanwani lava Jehova a nga va nyika moya wa ku basa kasi ku rangela vanhu vakwe?

⁵ Hi vamani vanwani lava Jehova a nga va nyika moya wa ku basa kasi ku rangela vanhu vakwe? A Biblia gi ngalo: “Joxua n’wana Nuni i lo tala hi moya wa wutlhari.” (Deuteronome 34:9) “A moya wa Jehova wu lota ka Gideoni.” (Valamuli 6:34) Niku “a moya wa Jehova wu lota ka Davida.” (1 Samueli 16:13) Vontlhe vavanuna lava va wa tsumba moya wa Nungungulu kasi ku maha a zilo lezi va nga kala va nga zi koti hi ntamu wa vona venyi. (Joxua 11:16, 17; Valamuli 7:7, 22; 1 Samueli 17:37, 50) Zi te dlunya lezaku Jehova hi yena a nga va nyika ntamu wa ku maha zilo za hombe, hikwalaho a wudzunzo gi wa fanela yena yece.

6. Hikuyini Jehova a nga lava lezaku a vanhu vakwe va kombisa xichawo ka varangeli vabye le Israeli?

⁶ Zini lezi a vaIsraeli va nga fanele ku maha a xikhati va nga wona lezaku Mosi, na Joxua, na Gideoni, na Davida va wa nyikwa ntamu hi moya wa ku basa wa Nungungulu? Va wa fanele ku va komba xichawo. Wona lezi Jehova a nga wula a xikhati lexi a vanhu va nga ngurangurela Mosi. I wutisile ku: “A vanhu lava va ta nzi kanyisa kala rini ke?” (Mitsengo 14:2, 11) Zi te dlunya ku Jehova hi yena a nga hlawulile vavanuna lavo kasi ku rangela vanhu Vakwe. Loku a vanhu va ingisa vavanuna lavo, hi lisine va wo lanzela Jehova kota Murangeli wabye.

7. A tingelosi ti mu vunisile kuyini Mosi?

⁷ A vayimeli va Nungungulu va wa vuniwa hi tingelosi. (Gonza Maheberu 1:7, 14.) Nungungulu i tirisile tingelosi kasi ku rangela Mosi. Xo ranga, kuve ni ngelosi yi nga “woneka ka yena xihlahleni,” yi mu nyika a ntiro wa ku ya tlhatlhisa vaIsraeli ni ku va rangela. (Mitiro 7:35) Xa wumbiri, Nungungulu i tirisile tingelosi kasi ku nyika Mosi a Nayo lezaku a gonzisa vaIsraeli. (Va Le Galatia 3:19) Xa wunharu, Jehova i mu byelile lezi: “Rangela vanhu, u ya navo laha nzi ku leleteleko kona. Languta a ngelosi ya mina yi ta rangela mahlweni ka wena.” (Eksodusi 32:34) A Biblia a gi wuli lezaku a vaIsraeli va wonile ngelosi na yi maha zilo lezo. Hambulezo, a ndlela leyi Mosi a nga  va gonzisa hi yona ni ku va rangela yi komba khwatsi lezaku i wa vuniwa hi tingelosi.

8. A tingelosi ti mu vunisile kuyini Joxua na Hezekia?

⁸ Himani munwani a nga vuniwa hi tingelosi? A Biblia gi wula lezaku a “nduna ya yimpi ya Jehova,” yi nga ngelosi, yi vunile Joxua ku hlula vaKanani. (Joxua 5:13-15; 6:2, 21) Hi nzhako ka xikhati, laha Hosi Hezekia a nga rangela a vanhu va Nungungulu, ku tile butho ga hombe ga Assiria kasi ku ta hahlula Jerusalema. Kanilezi hi wusiku ginwe basi, “a ngelosi ya Jehova yi lo huma yi ya hlasela 185 000 wa vavanuna.” — 2 Tihosi 19:35.

9. Hambu lezi a vayimeli va Nungungulu va nga kala va nga mbhelelangi, zini lezi a vaIsraeli va nga fanele ku maha?

⁹ A tingelosi ti mbhelele. Kanilezi, a vanhu lava ti nga va vuna va wa nga mbhelelangi. Hi xikombiso, ka khati go kari, Mosi a nga mu dumisangi Jehova. (Mitsengo 20:12) Joxua a nga wutisangi Nungungulu lezaku i fanele ku maha yini a xikhati lexi a vaGibeoni va nga lava ku maha naye xivumelwano. (Joxua 9:14, 15) Ka xikhati xo kari, Hezekia ive ni matshanza. (2 Kronekele 32:25, 26) Hambu lezi a vavanuna lavo va nga kala va nga mbhelelangi, a vaIsraeli va wa fanele ku lanzela wurangeli gabye. A vaIsraeli va wa zi wona lezaku Jehova wa tirisa tingelosi kasi ku vuna vavanuna lavo. Zi te dlunya lezaku hi Jehova a nga rangela vanhu vakwe.

10. Mosi i wa rangelwa hi Nayo wa Nungungulu hi ndlela muni?

¹⁰ A vayimeli va Nungungulu va wa rangelwa hi Mhaka yakwe. Loku gi wulawula hi nayo lowu a vaIsraeli va nga nyikilwe, a Biblia gi wula lezaku i ‘Nayo wa Mosi.’ (1 Tihosi 2:3) Kanilezi gi tlhela gi komba ziku dlunya lezaku Jehova hi yena a nga va nyika Nayo lowo. Mosi yenawu i wa fanele ku wu ingisa. (2 Kronekele 34:14) Hi xikombiso, a xikhati lexi Jehova a nga mu byela lezi a nga fanele ku akisa zona a tabernakeli, “Mosi i lo maha zontlhe khwatsi hi lezi Jehova a mu leleteleko.” — Eksodusi 40:1-16.

11, 12. a) Zini lezi Joxua ni tihosi leti ti nga fumela a vanhu va Nungungulu va nga fanele ku maha? b) A vavanuna lava va nga rangela vanhu va Nungungulu va rangelwe hi Mhaka ya Nungungulu hi ndlela muni?

¹¹ Joxua i wa hi ni xipanze xo kari xa Mhaka ya Nungungulu a xikhati a nga maha murangeli, niku Jehova i mu byelile lezaku a gonza bhuku gakwe ga nayo, a tlhela aku: “U ta gi alakanya mumu ni wusiku, u ti karata ku maha zontlhe lezi zi tsalilweko ka gona.” (Joxua 1:8) A tihosi leti ti nga fumela vanhu va Nungungulu hi kufamba ka masiku tonawu ti wa fanele ku gonza a Nayo lowo siku ni siku, ti wu tsala, ti tlhela ti ingisa “a timhaka ta lowu nayo ni zileletelo za kona, [ti] zi maha.” — Gonza Deuteronome 17:18-20.

¹² A vavanuna lava va nga rangela vanhu va Nungungulu va rangelwe hi Mhaka ya Nungungulu hi ndlela muni? Ehleketa hi xikombiso xa Hosi Josia. A xikhati ku nga kumiwa a Nayo wa Mosi, a matsalani wa Josia i tile nawo a ta mu gonzela. * (Wona tlhamuselo wa lahasi.) “Laha a hosi yi nga zwile a timhaka ta bhuku ga milayo, yi lo hanzula a tinguwo ta yona.” Hi kulanzela, a Mhaka ya Nungungulu yi kucile Josia lezaku a fayetela a zifananiso zontlhe zi nga hi kona tikweni lego a tlhela a longisela mubuzo wa Pasika wa hombe ka yontlhe yi tshukileko yi mahiwa. (2 Tihosi 22:11; 23:1-23) Kota lezi Josia ni varangeli vanwani vo tsumbeka va nga lanzela a Mhaka ya Nungungulu, va wa vumela ku cica a zileletelo lezi va  nga nyika a vanhu va Nungungulu. A kucica loko ku wa vuna vanhu va Nungungulu lezaku va Mu ingisa.

13. A varangeli va vanhu va Nungungulu va wa hambanisa kuyini ni varangeli va matiko manwani?

¹³ A varangeli va matiko manwani va wa rangelwa hi wutlhari ga vanhu. Hi xikombiso, a varangeli va vaKanani ni vanhu vabye va wa maha zilo zo tshisa, zo kota ku hlengela masango ni xaka, ku hlengela masango wanuna ni wanuna kutani wasati ni wasati, ku hlengela masango ni xihari, ku maha miphahlo hi zivanana, ni ku khozela zifananiso. (Levi 18:6, 21-25) Ahandle ka lezo, a varangeli va vaBabuloni ni vaGipite va wa nga hi na milayo ya basiselelo yo fana ni leyi ya vanhu va Nungungulu. (Mitsengo 19:13) Kanilezi, a vanhu va Nungungulu va wa zi wona lezaku a varangeli vabye va va kuca ku khozela hi ndlela yi basileko, va basa hi tlhelo ga xiviri, va tlhela va potsa manyala hi tlhelo ga masango. Zi te dlunya lezaku va wa rangelwa hi Jehova.

14. Hikuyini Jehova a nga kawuka varangeli vo kari va vanhu vakwe?

¹⁴ A hi tontlhe tihosi ti fumeleko vanhu va Nungungulu ti nga lanzela a zileletelo zakwe. A tihosi leto to kala ku tsumbeka ti wa nga vumeli ku lanzela wurangeli ga moya wakwe wa ku basa, ni ga tingelosi, ni ga Mhaka yakwe. A tokari, Jehova i ti kawukile kutani ku ti valeta hi tinwani. (1 Samueli 13:13, 14) Hi nzhako ka xikhati, Jehova i yimisile munhu loyi a nga wa tava murangeli wo mbhelela.

15. a) A vaprofeti va kombisile kuyini lezaku ku wa ta chikela murangeli wo mbhelela? b) Himani a murangeli loye wo mbhelela?

¹⁵ Jehova i tsumbisile hi mazanazana ya malembe lezaku i wa ta yimisa murangeli wo mbhelela wa vanhu vakwe. Hi xikombiso, Mosi i byelile vaIsraeli aku: “Jehova Nungungulu wa wena i ta ku vuxela muprofeti wo kota mina xikari ka vamakabye va wena, loyi mu ta mu ingisa.” (Deuteronome 18:15) Isaya i wulile lezaku a Munhu loye i wa tava “hosana ni murangeli.” (Isaya 55:4) Niku Danieli i wulawulile hi Messia, loyi a nga wa tava “hosi” [“murangeli,” Tradução do Novo Mundo]. (Danieli 9:25) Hi magumo, Jesu Kristu i ti tivekisile kota “Murangeli” wa vanhu va Nungungulu. (Gonza Mateu 23:10.) A vapizani va Jesu va mu lanzele hi kuziranza, niku va wa kholwa lezaku hi yena a hlawulilweko hi Jehova. (Johani 6:68, 69) Xini xi nga va kholwisa lezaku Jesu Kristu hi yena loyi Jehova a nga wa ta mu tirisa kasi ku rangela vanhu vakwe?

16. Xini xi nga komba lezaku Jesu i wa nyikiwa ntamu hi moya wa ku basa?

¹⁶ Jesu i nyikilwe ntamu hi moya wa ku basa. A xikhati lexi Jesu a nga bapatizwa, Johani i wonile “tilo na gi avanyeka, ni moya wu relela hehla kakwe kota tuva.” Xikhatanyana nzhako ka lezo, “a moya wu lo mu yisa xiwuleni.” (Marku 1:10-12) Nzeni ka xikhati lexi Jesu a nga xumayela laha misaveni, a moya wa ku basa wa Nungungulu wu mu nyikile ntamu wa ku gonzisa ni ku maha zihlamaliso. (Mitiro 10:38) Ahandle ka lezo, a moya wa ku basa wu vunile Jesu ku kombisa matshamela yo kota liranzo, kutsaka, ni kukholwa ko tiya. (Johani 15:9; Maheberu 12:2) A ku  na murangeli munwani zi nga woneka khwatsi lezaku i wa hi ni moya wa ku basa wa Nungungulu. Zi te dlunya lezaku Jehova hi yena a nga hlawula Jesu lezaku a maha Murangeli.

17. Zini lezi a tingelosi ti nga maha kasi ku vuna Jesu?

¹⁷ Jesu i vunilwe hi tingelosi. Xikhatanyana nzhako ka loku a bapatizilwe, “a tingelosi ti lota ka Jesu ti ta mu khozela [‘tirela,’ NM].” (Mateu 4:11) Na ku sele tihora to kari kasi a dawa, “ku lo woneka ka yena a ngelosi na yita hi le tilweni, yi ta mu tiyisa.” (Luka 22:43) Jesu i wa zi tiva lezaku Jehova i wa ta rumela tingelosi lezaku ti ya mu vuna ni ka xihi xikhati zi nga laveka. — Mateu 26:53.

18, 19. A Mhaka ya Nungungulu yi rangele a wutomi ga Jesu ni tigonzo takwe hi ndlela muni?

¹⁸ Jesu i rangelwe hi Mhaka ya Nungungulu. Kusukela kusanguleni ka ntiro wakwe kala kufeni kakwe laha ka mhanze ya xanisa, Jesu i wa tsika a Mitsalo yi mu rangela. Hambu a xikhati lexi a nga kari afa, i kumbukile ziprofeto zi nga wulawula hi Messia. (Mateu 4:4; 27:46; Luka 23:46) Kanilezi, a varangeli va wukhongeli ka masiku lawo va wa hambene nguvu na Jesu. Va wa hlawula ku veka Mitsalo hi tlhelo loku yi nga zwanani ni tigonzo tabye. Jesu i tshahile Mhaka ya Nungungulu a xikhati a nga wula lezi ha vona: “Lava vanhu va nzi dzunza hi milomu yabye, kanilezi a timbilu tabye ti le kule na mina. Kanilezi va nzi khozela mahala, hakuva a zigonzo lezi va zi gonzisako zileletelo za vanhu ntsena.” (Mateu 15:7-9) Jehova i wa nga ta tshuka a hlawula vavanuna va kalako va nga lanzeli Mhaka yakwe lezaku va rangela vanhu vakwe.

¹⁹ Jesu i tirisile a Mhaka ya Nungungulu a xikhati a nga gonzisa vanwani. A xikhati lexi a varangeli va wukhongeli va nga zama ku mu phasa, a nga va hlamulangi hi ku tirisa wutlhari ga yena wutsumbu kutani zilo lezi a nga zi gonzile kuhanyeni kakwe. Kanilezi i wa gonzisa vanhu hi ku tirisa Mitsalo. (Mateu 22:33- 40) A xinwani kambe hi ku loku i wa no zi lava, Jesu na a hlamalisele vanhu hi ku va hlawutela zilo zo tala xungetano hi wutomi gakwe le tilweni kutani ku wulawula hi kuvangiwa ka zilo. Kanilezi kota lezi a nga ranza a Mhaka ya Nungungulu, i wa xuva nguvu ku wulawula hi yona ni vanwani, niku “i lo vulula a kupima kabye, lezaku kasi va fela ku pima Mitsalo.” — Luka 24:32, 45.

20. a) Jesu i mu nyikisile kuyini wudzunzo Jehova? b) Kuhambana muni ku nga hi kona xikari ka Jesu na Herodi Agripa I?

²⁰ Hambu lezi a vaingiseli va Jesu va nga hlamaliswa hi mawulawulela yakwe, xontlhe xikhati i wa yisa wudzunzo ka Mugonzisi wakwe, Jehova. (Luka 4:22) A xikhati lexi a wanuna wo kari wo ganya a nga zama ku dzunza Jesu hi ku mu nyika xikhundla xa kuva “Mugonzisi wa Nene,” Jesu i ti koramisile aku: “Hi yini u nzi vitanako uku nzi nene ke? A ku na wa nene saseka munwe, yena Nungungulu.” (Marku 10:17, 18) Kanilezi, Herodi Agripa I, loyi a ngava murangeli wa Judia anzhako ka 8 wa malembe i wa hambene nguvu na Jesu. Ka siku go kari, na va hi ka mutlhangano wo hlawuleka, Herodi i bohile tinguwo ta wuhosi to hlamalisa nguvu ni to dura. A xikhati lexi a vanhu va nga mu wona va tlhela va muzwa na a wulawula, va te: “I gezu ga nungungulu, a hi gezu ga munhu!” Herodi i wa zi ranza ku nyikwa wudzunzo. Kanilezi zini zi nga mu humelela? “Khalakale a ngelosi ya Hosi yi lo muba, hilezi a nga mu nyikangi wudzunzo Nungungulu; i lo giwa hi ziwungwani, afa.” (Mitiro 12:21-23) Zi te dlunya lezaku Jehova a hi yena a nga hlawulile Herodi lezaku a maha murangeli. Kanilezi Jesu i kombile lezaku i hlawulilwe hi Nungungulu, niku xontlhe xikhati i wa yisa wudzunzo ka Jehova kota yena Murangeli wa Hombe wa vanhu Vakwe.

21. Zini hi to wulawula hi zona ka nzima yi lanzelako?

²¹ Jehova i wa nga lavi lezaku Jesu ava Murangeli hi malembanyana basi. Anzhako ka ku vuka hi ka vafileko, Jesu i byelile vapizani vakwe aku: “Wu nyikilwe ka mina a ntamu wontlhe a tilweni ni laha misaveni.” A gumesa aku: “Nzi na nwina a masiku wontlhe, na kona kugumelweni ka xikhati.” (Mateu 28:18-20) Kanilezi a nga rangelisa kuyini vanhu va Nungungulu laha misaveni na a hi le tilweni kota munhu a nga wonekiko ke? Himani loyi Jehova a nga wa ta mu tirisa kasi ku yimela Jesu laha misaveni? Kona a maKristu ma wa ta va tivisa kuyini a vayimeli va Nungungulu? A nzima yi lanzelako yi ta hlamula ziwutiso lezo.