1, 2. Hikuyini Paule a nga tsalela papilo a maKristu ya vaHeberu?

KU WA hi lembe ga 61 Nguveni ya Hina. A mabandla ya wuKristu le Israeli ma wa hi xikhatini xa kurulanyana. Hambu lezi mupostoli Paule a nga hi paxweni le Roma, i wa rinzela ku tlhatlhiwa nzeni ka xikhati xi tsongwani. A munghana wakwe Timote i wa ha hi ku tlhatlhiswa, niku va wa hi ni makungo ya ku enzela vamakabye vabye va maKristu le Judia. (Maheb. 13:23) Hambulezo, anzhako ka ntlhanu wa malembe, Jerusalema i wa ta ‘ranzelwa hi tiyimpi,’ kota lezi Jesu a nga sina a profetile. Ka xikhati lexo, ku wa ta laveka lezaku a maKristu le Judia, nguvunguvu lawa ma nga hanya Jerusalema, ma maha xokari hi xihatla. Jesu i wa sina a ma tlharihisile lezaku ma wa fanele ku tsutsuma loku ma wona zilo lezo na zi sangula ku tatiseka. — Luka 21:20-24.

² Hi 28 wa malembe kusukela loku Jesu a wulile xiprofeto lexo, a maKristu yo tsumbeka ya vaJuda lawa ma nga hanya le Israeli ma wa sina ma lwisana khwatsi ni tixanisa zinwe ni kuvukelwa ka hombe. (Maheb. 10:32-34) Hambulezo, Paule i wa zi tiva lezaku va wa hi kusuhani ni ku kumana ni xinwe xa ziringo za hombe nguvu za kukholwa kabye. (Mat. 24:20, 21; Maheb. 12:4) I wa lava lezaku va tshama va longile ku yimisana ni xihi va nga wa ta kumana naxo. Ku wa ta laveka lezaku vava ni kutimisela ni kukholwa ka hombe, loku ku nga laveka kasi ku ponisa a wutomi gabye.  (Gonza Maheberu 10:36-39.) Hikwalaho, Paule i lo susumetiwa hi moya wa Jehova lezaku a va tsalela papilo vamakabye lavo vo ranzeka, legi gi nga wa ta hlamula zilaveko zabye zo hlawuleka. Inyamutlha, a papilo lego gi tiviwa kota bhuku ga Maheberu.

3. Hikuyini hi faneleko ku chela kota hi bhuku ga Maheberu?

³ Hontlheni nyamutlha hi fanele ku chela kota hi lezi Paule a tsaleleko maKristu lawo ya vaHeberu ya zana ga malembe go sangula. Hikuyini? Hakuva hinawu hi ka xiyimo xo fana ni xalexo. ‘Xikhatini lexi xa zikarato,’ a vanhu va Jehova va yimisana ni tixaka tontlhe ta kuvukelwa ni tixanisa. (2 Tim. 3:1, 12) Handle ko kanakana ha kombisa lezaku a kukholwa ka hina ni kutinyiketela zi tiyile. Hambulezo, zalezi a kutala ka hina hi hanya ka xikhati xo rula; a hi kumani ni tixanisa to kongoma. Kanilezi a ku fana ni maKristu ya masikwini ya Paule, hontlheni hi fanele ku tshama na hi alakanya a mhaka leyi ya lisima — lokuloku hi ta yimisana ni xiringo xa hombe ka zontlhe ziringo za kukholwa ka hina! — Gonza Luka 21:34-36.

4. Wu li yini a mutsalo wa lembe wa 2016, niku hikuyini wu faneleko?

⁴ Zini zi to hi vuna ku ti longisela kasi ku lwisana ni zimaho lezo zi to chikela lokuloku? Lomu ka bhuku ga Maheberu, Paule i tlhamusele zilo zo tala lezi zi to hi vuna ku tiyisa kukholwa ka hina. A xinwe xa zilo za lisima nguvu xi dlunyatisilwe ka vesi go ranga ka xipimo xo gumesa xa papilo lego. A vesi lego hi gona gi nga hlawuliwa kasi gi maha mutsalo wa lembe wa 2016. Wu hi khongotela wuku: ‘Ngha a liranzo la nwina la wumakabye li simama.’ — Maheb. 13:1.

5. Xini a liranzo la wumakabye?

⁵ Zi wula yini a ku kombisa liranzo la wumakabye? A gezu ga xiGreki legi Paule a gi tirisileko gaku phi·la·del·phiʹa, hi kukongoma gi wula “ku ranza makabye.” A liranzo la wumakabye liranzo li patsako kubohana ko tiya ko kota loku u nga vako nako ni xiro xa ngango kutani munghana wa hombe. (Joh. 11:36) A hi mahi ku khwatsi hi vakamakabye, kanilezi hova vakamakabye. (Mat. 23:8) A kubohana ka hina ko tiya ku songiwa khwatsi hi magezu lawa: “Ranzanani hi liranzo la wumakabye; loyi ni loyi a dzunza munwani ku hunza wutsumbu.” (Rom. 12:10) A liranzo lelo loku li patsiwa ni a·gaʹpe, li nga liranzo li seketelwako ka matshinya ya milayo, li vuvumisa kupangalatana xikari ka vanhu va Nungungulu.

6. A maKristu ya lisine ma zwisisa yini xungetano hi liranzo la wumakabye?

⁶ Hi kuya hi tlhari yo kari, a magezu “‘liranzo la wumakabye’ ma kalanyana ku ma kuma handle ka mabhuku ya wuKristu.” Ka xiJuda, a gezu “makabye” ka zikhati zinwani gi wa nga wuli lava va nga maxaka ntsena, hambulezo gi wa patsa vanhu va tiko ga Juda basi, gi wa nga patsi vanhu va matiko manwani. Kanilezi, a wuKristu gi patsa makholwa wontlhe, na ku nga khataliseki a tiko legi va tako hi ka gona. (Rom. 10:12) Kota vamakabye, hi gonzisiwa hi Jehova lezaku hi ranzana hi liranzo la wumakabye. (1 Tes. 4:9) Kanilezi, hikuyini zi nga za lisima a ku tsika liranzo la hina la wumakabye li simama?

7. a) Hi xihi xigelo xa hombe xa kuva hi kombisana liranzo la wumakabye? b) Wula xigelo xinwani xa kuva zi hi za lisima a ku tiyisa kuranzana ka hina.

⁷ A hlamulo wo kongoma hi lezaku Jehova i lava ku hi kombisana liranzo lelo. A hi nge wuli lezaku ha mu ranza Nungungulu kuveni ha ala ku ranza vamakabye va hina. (1 Joh. 4:7, 20, 21) Tlhatakumbiri, hi na ni  xilaveko xa ku vunana, nguvunguvu zikhatini za zikarato. Paule i wa zi tiva lezaku a maKristu yo kari ya vaHeberu lawa a nga ma tsalela ma wa ta tsika a miti ya wona ni titshomba ta wona lokuloku. Jesu i tlhamusele lezi a xikhati lexo xi nga wa ta nonohisa zona. (Mar. 13:14-18; Luka 21:21-23) Hikwalaho, a maKristu lawo ma wa fanele ku tiyisa nguvu a kuranzana ka wona a ku hunza kale. — Rom. 12:9.

8. Zini hi faneleko ku maha zalezi na ku nga se sangula a kuxaniseka ka hombe?

⁸ Lokuloku ku ta tlhatlhiwa a timheho ti hahlulako ta kuxaniseka ka hombe nguvu ku hunza ni kwihi ku tshukileko kuva kona kutani ku to tshuka kuva kona. (Mar. 13:19; Kuv. 7:1-3) Hikwalaho, zi tava zi nene kuva hi ingisa a wusungukati legi gi pimisilweko gaku: “Yana, tiko ganga, enghena tindlwini ta wena, u ti valela; fihlala xikhatanyana, kala a zanga yi hunza.” (Isa. 26:20) Za koteka ku ngha a ‘tiyindlu’ leto ku wuliwa mabandla ya hina. Hi kwalomo hi tlhanganako kona kota vamakabye kasi ku khozela Jehova. Kanilezi a ku tlhangana hi kukhanzakanya a zi eneli. Paule i alakanyisile a maKristu ya vaHeberu lezaku ma wa fanele ku lonzowota a zikhati lezo kasi ku susumetana “liranzweni ni mitirweni yo saseka.” (Maheb. 10:24, 25) Hi fanele ku kulisa a liranzo la hina la wumakabye zezi, hakuva lezo zi ta hi vuna ni ka xihi xiringo kutani nzhingo hi to kumana nawo xikhatini xi tako.

9. a) Malungelo muni hi nga nawo ya ku kombisa liranzo la wumakabye nyamutlha? b) Nyika zikombiso za lezi a vanhu va Jehova va kombisisako zona a liranzo la wumakabye.

⁹ Hambu zezi ku kalako ku nga se sangula a kuxaniseka ka hombe, hi na ni xilaveko xa hombe xa liranzo la wumakabye. A vamakabye vo tala va xaniseka nguvu hi kota ya kutsekatseka ka misava, tindambi, zingulu, mitsunami, kutani makhombo manwani ya ntumbuluko. A vamakabye vanwani va xaniseka hi kota ya ku vukelwa ni ku xaniswa. (Mat. 24:6-9) Ahandle ka zontlhe lezo, ku na ni wusiwana legi hi lwako nago siku ni siku hi ku hanya ka tiko legi go biha. (Kuv. 6:5, 6) A xikhati lexi a zikarato lezo zi engetelekako, hi vululekelwa hi tindlela ta ku kombisa a kueta ka liranzo la hina la wumakabye. Hambu lezi “a liranzo la vanyingi li [to] titimela,” hina hi fanele ku kombisa lezaku a liranzo la hina la wumakabye la simama. — Mat. 24:12. ^[1]

10. Zini hi to wulawula hi zona zalezi?

¹⁰ Hambu lezi hi yimisanako ni zikarato zo tala, hi nga maha yini kasi a liranzo la hina la wumakabye li simama? Hi nga kombisa kuyini lezaku hi nalo liranzo lelo hi vamakabye va hina? Anzhako ka ku wula ku, ‘ngha a liranzo la nwina la wumakabye li simama,’ mupostoli Paule i xaxametile tindlela to tala ta lezi a maKristu ma nga zi mahisako zona. A hi woneni a ntlhanu wa tona ni yinwe.

11, 12. Zi wula yini ku rurela vapfhumba? (Wona mufota kusanguleni ka nzima.)

¹¹ “Mu nga rivali ku amukela vafambi.” (Gonza Maheberu 13:2.) A gezu legi gi hunzuluselweko “ku amukela vafambi” gi wula ku kombisa “wunene ka vanhu u nga va tiviko.” A mhaka leyi yi hi alakanyisa a xikombiso xa Abrahama na Loti. Hi wumbiri gabye va kombisile wunene ka vanhu va nga va tiviko. Hi magumo va lo tiva lezaku a vanhu lavo tingelosi. (Gen. 18:2-5; 19:1-3) Paule i kumbukile a zikombiso lezo kasi ku kuca maKristu ya vaHeberu lezaku ma kombisa liranzo hi ku rurela vapfhumba.

¹² Xana ha rurela vanwani hi ku va ramba hi taga navo kutani ku bhula ni ku tiyisana mitini ya hina ke? A ku na xilaveko xa ku  longisela zilo zo karata kutani zo dura kasi hi wuliwa lezaku ha zi tiva ku rurela vanghana; ne hi nga rambi ntsena lava hi alakanyako lezaku va ta tshuka va hi rambawo. (Luka 10:42; 14:12-14) A kungo ga hina ku tiyisana; a hi ku hlamalisa vanwani! Hambu loku hi nga mu tivi khwatsi a muwoneleli wa hina wa xipanze ni sati wakwe, xana ha va rurela hi matsenya? (3 Joh 5-8) Hambu lezi hi tshamako na hi khomekile ni lezi a wutomi gi binzako, za lisima kuva hi “nga rivali ku amukela” vapfhumba!

13, 14. Hi nga va ‘alakanyisa kuyini lava va nga makhotsweni’?

¹³ “Alakanyani lava va nga makhotsweni.” (Gonza Maheberu 13:3.) Paule i wa nga wulawuli hi zibochwa za halahala. I wa wulawula hi vamakabye lava va valelweko hi kota ya kukholwa kabye. Paule wutsumbu i wa sina a valelwe mune wa malembe paxweni a xikhati lexi a nga tsala magezu lawo ma ngaya ka maKristu ya vaHeberu. (Fil. 1:12-14) I lo dzunza vamakabye hi kuva va kombisile ku “zwela wusiwana lava va nga lomu makhotsweni.” (Maheb. 10:34) A ku hambana ni lava va nga seketele Paule a xikhati lexi a nga hi paxweni, a maKristu lawo ya vaHeberu ma wa hi kule ni lomu Paule a nga valelwe kona. Ma wa ta mu alakanyisa kuyini? Ma wa ta maha lezo hi ku mu khongelela hi ku tikisa. — Maheb. 13:18, 19.

¹⁴ Hinawu nyamutlha hi nga hava kule ni vamakabye va hina lava va valelweko paxweni. Kuzilava a hi nge zi koti ku va vuna a ku fana ni lezi va vunisiwako zona hi Timboni leti ti hanyako kusuhani ni paxo. Kanilezi hi nga kombisa ku va zwela wusiwana ni liranzo la wumakabye hi ku alakanya vamakabye lavo vo tsumbeka ni ku wulawula hi vona xontlhe xikhati mikhongelweni ya hina, hi khongotela Jehova lezaku a va vuna. Hi xikombiso, xana ha alakanya a vamakabye vo tala lava va valelweko paxweni le Eritreia, ni vanana ka zikhati zinwani, a ku patsa ni vamakabye vanharu — Paulos Eyassu, Isaac Mogos, na Negede Teklemariam — lava va nga ni 20 wa malembe ni ku hunza na va hi paxweni ke?

15. Hi nga maha yini kasi a wukati ga hina gi dzunzeka?

¹⁵ “Ngha na kutekana ku dzunzeka ka vanhu vontlhe.” (Gonza Maheberu 13:4.) Hi nga tlhela hi kombisa liranzo la hina la wumakabye hi kuva ni mahanyela ma basileko. (1 Tim. 5:1, 2) Hi xikombiso, loku hi “onha” makabye wa hina hi ku maha naye wubhayi kutani ku maha wubhayi ni xiro xa ngango wakwe, hi daya a kutsumbana loku ku nga tshinya ga liranzo la wumakabye. (1 Tes. 4:3-8) Ahandle ka lezo, hi nga alakanya lezi a sati a to ti zwisa zona loku a tiva lezaku a nuna wakwe a nga tsumbeki kakwe hi ku hlalela zithombe za masango. Xana lezo zi wa ta kombisa xichawo hi yena ni lulamiselo ga wukati ke? — Mat. 5:28.

16. Hikuyini a kueneliswa hi lezi u nga nazo zi hi vunako ku kombisa liranzo la wumakabye?

¹⁶ “Eneliswani hi lezi mu nga nazo.” (Gonza Maheberu 13:5.) A litsako la lisine hi li kuma hi ku tsumba Jehova. Li hi vuna kuva ni mawonela ma nene xungetano hi titshomba. (1 Tim. 6:6-8) Li hi vuna ku wona lezaku a wuxaka ga hina na Jehova zinwe ni vamakabye va hina va wuKristu ga lisima nguvu ku hunza ni xihi xi xaviwako hi mali. A munhu a eneliswako a nga tshameli ku solasola, ku ngurangura, kutani ku hlota zihoxo za vanwani; a nga telwi hi xiluse kutani makangwa kambe — lezi zi nga valelako a liranzo la wumakabye lezaku li nga kuli. Kanilezi, a ku eneliswa hi lezi u nga nazo zi vuvumisa a moya wa wuhana. — 1 Tim. 6:17-19.

17. A ku ‘tiya hlana’ zi hi vunisa kuyini ku kombisa liranzo la wumakabye?

¹⁷ ‘Tiya hlana.’ (Gonza Maheberu 13:6.) A ku tsumba Jehova zi hi nyika kutiya-hlana  ni ka xihi xikarato hi kumanako naxo. A hlana lowo wu hi maha hi wona zilo hi ndlela yi nene. Loku a liranzo la wumakabye li patsana ni mawonela ma nene, li hi vuna ku aka ni ku tiyisa a makholwa-kulori. (1 Tes. 5:14, 15) Hambu ka xikhati lexi xi tako xo nonoha nguvu xa kuxaniseka ka hombe, hi ta zi kota ku ‘ololoka hi tlakusa a tihloko ta hina’ hi ku tiva lezaku a kutlhatlhiswa ka hina ku laha kusuhani. — Luka 21:25-28.

18. Hi nga tiyisisa kuyini a liranzo la wumakabye hi madota ya hina?

¹⁸ “Alakanyani varangeli va nwina.” (Gonza Maheberu 13:7, 17.) Loku hi alakanya a ntiro wa hombe lowu a madota ma hi mahelako — na ma nga holi nchumu — a liranzo la wumakabye leli hi nga nalo hi wona li ta tiya niku hi ta engetela ku va bonga hi ntiro wabye. Hi wa nga ta tshuka hi lava lezaku va mbhela litsako kutani ku keta hi kota ya zimaho za hina. Kanilezi, hi kuingisa ka hina ni kutikoramisa hi va “dzunza nguvu hi liranzo hi kota ya ntiro wabye.” — 1 Tes. 5:13.

19, 20. Hi nga simamisa kuyini ku engetela ku kombisa liranzo la wumakabye?

¹⁹ A zi kanakanisi lezaku a vanhu va Jehova va tiveka khwatsi hi liranzo labye la wumakabye. Paule i wa zi wona lezo masikwini yakwe. Hikwalaho i lo kuca vontlhe ‘lezaku va anza liranzweni lelo.’ (1 Tes. 4:9, 10) A liranzo la wumakabye li lava ku chukwatiswa xontlhe xikhati!

²⁰ Laha hi wonako a mutsalo wa lembe nzeni ka lembe legi, ngha hi ehleketa kambe hi ziwutiso lezi: Nzi nga engetela kuva murureli wa vapfhumba ke? Nzi nga alakanyisa kuyini a vamakabye va hina va valelweko mapaxweni? Nza kombisa a xichawo xi faneleko hi lulamiselo ga Nungungulu ga wukati? Xini xi to nzi vuna ku kuma litsako la lisine? Nzi nga engetelisa kuyini ku tsumba Jehova ke? Nzi nga tirisanisa kuyini khwatsi ni lava va rangelako? Loku hi ti tsitsirita ka zipanze lezo za ntlhanu ni xinwe, a mutsalo wa hina wa lembe wu nga tava xikombiso ntsena xi hayekilweko khurisini ga Salawu ya hina ya Mufumo. Wu ta hi alakanyisa ku ingisa a wusungukati legi gi nge: ‘Ngha a liranzo la nwina la wumakabye li simama.’ — Maheb. 13:1.