1, 2. a) Mawonela muni yo hambana va nga nawo vanhu xungetano hi ku tlhatlheka ku ti hlawulela? b) A Biblia gi hi gonzisa yini xungetano hi kutlhatlheka ka hina ko ti hlawulela, niku ziwutiso muni zi to hlamuliwa?

A WASATI wo kari a nga lava ku maha xiboho, i lo byela munghana wakwe aku: “U nga nzi mahi nzi ehleketa; tekela ku nzi byela lezi nzi faneleko ku maha. Hi zona zi olovako.” A wasati loye i wa lava ku byeliwa lezi a nga fanele ku maha wutshanwini ga ku tirisa a kutlhatlheka kakwe ko hlawula, xi nga xinyikiwo xo saseka xi tako hi ka Muvangi wakwe. Wena ke? Wa zi ranza ku ti mahela ziboho ha wece, kutani u lava ku mahelwa hi vanwani? U ku wonisa kuyini a kutlhatlheka ko hlawula?

² A vanhu va na ni mawonela yo hambana xungetano hi ku tlhatlheka ku hlawula. A vokari va wula lezaku a ku tlhatlheka ku hlawula a zi kona hakuva Nungungulu i sina a tsalile zontlhe hi to maha wutomini ga hina. A vanwani va wula lezaku a ku tlhatlheka ku hlawula zi wa ta koteka ntsena loku hi wa tlhatlhekile ku maha ni xihi hi xi lavako. Kanilezi, a Biblia gi gonzisa lezaku hina hi vangilwe na hi hi ni wutlhari ni kutlhatlheka ko ti hlawulela zilo zo saseka. (Gonza Joxua 24:15.) Lomu ka Biblia hi tlhela hi  kuma a mihlamulo ya ziwutiso lezi: Xana a kutlhatlheka ka hina ko ti hlawulela ku na ni mimbhingano? Hi fanele ku ku tirisisa kuyini a kutlhatlheka ka hina kasi ku ti mahela ziboho? A ziboho lezi hi zi mahako zi kombisa kuyini liranzo la hina hi Jehova? Hi nga kombisa kuyini xichawo hi ziboho za vanwani?

3. Jehova i ku tirisisile kuyini a kutlhatlheka kakwe ko mbhelela?

³ Jehova i na ni kutlhatlheka ko mbhelela, niku hi nga kuma xigonzo xa hombe ka lezi a ku tirisisako zona. Hi xikombiso, i hlawulile a vaIsraeli lezaku va maha vanhu vakwe, a “tiko gakwe wutsumbu.” (Deuteronome 7:6-8) I wa hi ni xigelo xa ku va hlawula. I wa lava ku hlayisa a xitsumbiso a mahileko ka munghana wakwe Abrahama. (Genesisi 22:15-18) Niku xontlhe xikhati Jehova i tirisa kutlhatlheka kakwe hi liranzo ni kululama. Hi nga wona lezo ka ndlela leyi a nga kawuka hi yona a vaIsraeli loku va nga mu ingisi. Laha va nga ti sola hi mbilu yontlhe ka lezi va zi mahileko, Jehova i wa va kombisa liranzo ni tipswalo. I te ngalo: “Nzi ta chuma a kutlhelela kabye nzhako, nzi va ranza hi mbilu yontlhe ya mina.” (Hosea 14:4) Jehova i hi vekele xikombiso xi nene hi ku tirisa kutlhatlheka kakwe kasi ku vuna vanwani!

4, 5. a) Himani munhu wo sangula ku nyikwa kutlhatlheka ka ku hlawula hi Nungungulu, niku i ku tirisisile kuyini? b) Xiwutiso muni lexi a munwe ni munwani wa hina a faneleko ku ti maha?

⁴ Jehova i hlawulile ku maha a tingelosi ni vanhu na va hi ni kutlhatlheka ko hlawula. A xivangwa xo sangula xa Jehova hi Jesu. I vangilwe hi mufananiso wa Nungungulu na a hi ni kutlhatlheka ko hlawula. (Va Le Kolosi 1:15) Jesu i ku tirisisile kuyini kutlhatlheka kakwe? Na a nga seta misaveni, Jesu i hlawulile ku simama a tsumbekile ka Nungungulu, wutshanwini ga ku ti patsa na Satani kuvukeleni kakwe. A xikhati a ngata misaveni, i hlawulile ku ala ziringo za Satani. (Mateu 4:10) Hikwalaho, ka wusiku legi a nga dawa hi manziko wa kona, Jesu i byelile Papai wakwe lezaku i wa lava ku maha kuranza Kakwe. I te ngalo: “Dada, loku u zi ranza, susa a gombe legi ka mina; ahemba-lokoke, na ku nga hi kuranza ka mina, kanilezi ka wena a ku maheke.” (Luka 22:42) Xana hakunene za koteka ku pimanyisa Jesu, hi tirisa a kutlhatlheka ka hina kasi ku dumisa Jehova ni ku maha kuranza kakwe?

⁵ Ina, hi nga mu pimanyisa Jesu hakuva hinawu hi mahilwe hi mufananiso wa Nungungulu. (Genesisi 1:26) Kanilezi, a hi na kutlhatlheka ko mbhelela a ku fana na Jehova. A Mhaka ya Nungungulu yi tlhamusela lezaku Jehova i hi vekele mimbhingano kutlhatlhekeni ka hina niku i rinzela lezaku hi vumela a mimbhingano leyo. Hi xikombiso, nzeni ka ngango, a sati i fanele ku ti koramisa ka nuna wakwe, a vana va ingisa vapswali vabye. (Va Le Efesusi 5:22; 6:1) A mimbhingano leyo yi ku khumbisa kuyini a kutlhatlheka ka hina  ko hlawula? A hlamulo wa xiwutiso lexi wu nga komba wumanziko ga hina ga pinzukelwa.

6. Nyika xikombiso xi kombako a lisima laku a kutlhatlheka ka hina kuva ni mimbhingano.

⁶ Xana a kutlhatlheka ku nga ni mimbhingano ku ngava kutlhatlheka ka lisine futsi? Ina! Hikuyini? Hakuva a mimbhingano ya hi vikela. Hi xikombiso, hi nga hlawula ku fambisa mova hiya ka doropa go kari ga le kule. Kanilezi hi nga alakanyela ku tshuka ku nga hi na milayo ya mafambela ka ruwa lego; a munhu ni munhu i famba hi laha a ku lavako a tlhela a tsutsumisa lezi a zi lavisako zona. U wa ta tiya ku famba hi ruwa lego? A wu nge tiyi. A mimbhingano ya laveka kasi vontlhe va fela ku vuneka hi kutlhatlheka ka lisine. A hi woneni a zikombiso zo kari za lomu ka Biblia zi kombako lezi a mimbhingano yi vekilweko hi Jehova yi nga hi vunisako zona.

7. a) Kuhambana muni ku nga hi kona ka Adamu ni zihari? b) Tlhamusela ndlela yinwe leyi Adamu a tirisileko khwatsi a kutlhatlheka kakwe hi yona.

⁷ A xikhati lexi Jehova a nga vanga a wanuna wo sangula, Adamu, i mu nyikile a xinyikiwo xo fana ni lexi a nga nyika tingelosi, xa ku tlhatlheka ku hlawula. Kanilezi a zihari a nga zi nyikangi a kutlhatlheka loko. Adamu i tirisile khwatsi a kutlhatlheka kakwe ko hlawula hi ndlela muni? Adamu ive ni litsako la ku chula mavito zihari. Nungungulu “i lo zi yisa ka munhu kasi a wona lezaku i ta zi chulisa kuyini mavito ya zona.” Anzhako ka ku zi hlola hi xinwe xinwe, Adamu i lo zi chula mavito ma zi fanelako. A ku na vito ni ginwe legi Jehova a nga gi cica ka lawa ma nga hlawulilwe hi Adamu. “A mavito wontlhe lawo a munhu a nga ma chula ka zivangwa zontlhelele, walawo ma lova mavito ya zona.” — Genesisi 2:19.

8. Adamu i tirisisile kuyini a kutlhatlheka kakwe hi ndlela ya hava, niku zive ni wuyelo muni?

⁸ Jehova i nyikile Adamu a ntiro wa ku maha a misava yiva paradise hi ku mu byela lezi: “Pswalani, mu anza, mu tata misava, mu yi fumela; mu fumela ni zidluwani za bimbi, ni tinyanyani ta tilo, ni zontlhe zi hanyako, zi fambako misaveni.” (Genesisi 1:28) Kanilezi Adamu i hlawulile kuga a hanzu wu nga beletelwe, a tlula a mbhingano lowu wu nga vekilwe hi Jehova. Hi kota ya lezi Adamu a tirisileko a kutlhatlheka kakwe hi ndlela ya hava, a vanhu va xaniseka hi malembe yo tala. (Va Le Roma 5:12) A hi woneni a makhombo ya lezi zi hlawulilweko hi Adamu. Lezo zi ta hi kuca ku tirisa khwatsi a kutlhatlheka ka hina hi tlhela hi vumela a mimbhingano leyi Jehova a hi vekeleko.

9. Kuhlawula muni loku Jehova a nyikileko vanhu vakwe a vaIsraeli, niku zini lezi va tsumbisileko ku maha?

⁹ A vanhu vontlhe va lo hunziselwa a kungambheleli ni kufa hi Adamu na Eva. Hambulezo, ha hi ni lungelo ga ku tirisa a xinyikiwo xa kutlhatlheka ko hlawula. Hi nga wona lezo ka lezi Nungungulu a nga tirisanisa zona ni vaIsraeli. Jehova i va nyikile lungelo ga ku hlawula kuva tiko gakwe kutani ku nga mahi. (Eksodusi 19:3-6) Na va tirisa  kutlhatlheka kabye, a vaIsraeli va hlawulile kuva vanhu va Nungungulu va tlhela va vumela mimbhingano leyi a nga va vekele. Va te ngalo: “Zontlhe lezi Jehova a zi wulileko hi ta zi maha.” (Eksodusi 19:8) A ya hava hi lezaku hi kufamba ka xikhati va lo hlawula ku tsika lezi va nga tsumbisile Jehova. Hi nga kuma xigonzo xa lisima ka xikombiso lexo. Xontlhe xikhati hi fanele ku tirisa khwatsi a xinyikiwo xa ku hlawula hi tlhela hi simama ku namarela ka Jehova ni ku ingisa milayo yakwe. — 1 Va Le Korinte 10:11.

10. Zikombiso muni zi nga ka Maheberu xipimo 11 zi kombako lezaku a vanhu vo kala kumbhelela va nga tirisa a kutlhatlheka kabye kasi ku dumisa Nungungulu? (Wona mufota kusanguleni ka nzima.)

¹⁰ Ka xipimo 11 xa Maheberu, hi kuma 16 wa mavito ya vavanuna ni vavasati vo tsumbeka va hlawulileko ku nyika xichawo a mimbhingano yi vekilweko hi Jehova. Kota wuyelo ga kona, va kumile makatekwa yo tala ni kutsumba ko tsakisa hi wumanziko. Hi xikombiso, Noa i wa hi ni kukholwa ka hombe niku i hlawulile ku ingisa zileletelo za Nungungulu za ku aka taru kasi ku ponisa a ngango wakwe ni zizukulwana zi nga hata. (Maheberu 11:7) Abrahama na Sara va lo ingisa Nungungulu hi ku zi ranza, vaya ka tiko legi a nga tsumbisile ku va nyika. Hambu lezi va ngava ni lungelo kutani “xikhati xa ku tlhelela” doropeni ga Ure, a va mahangi lezo hakuva va wa veka kupima ka xitsumbiso xa Nungungulu hi wumanziko. A Biblia gi wula lezaku va wa “navela a tiko gi nene ku hunza” Ure. (Maheberu 11:8, 13, 15, 16) Mosi i alile titshomba ta Gipite, a hlawula “kuva a xaniswa zinwe ni vanhu va Nungungulu, ku hunza kuva ni litsako la kuonha ka xikhatanyana.” (Maheberu 11:24-26) A hi pimanyiseni a kukholwa ka vavanuna lavo ni vavasati hi tlhela hi bonga a xinyikiwo xa ku tlhatlheka ku hlawula, hi xi tirisela ku maha kuranza ka Nungungulu.

11. a) Makatekwa muni ya hombe ma nehiwako hi kutlhatlheka ko hlawula? b) Xini xi ku kucako ku tirisa khwatsi a kutlhatlheka ka wena?

¹¹ Zi nga ha wonekisa ku khwatsi za olova ku mahelwa ziboho hi munwani, kanilezi hi wa ta luza makatekwa ya hombe nguvu ma nehiwako hi kutlhatlheka ko hlawula. Makatekwa muni? A Biblia ga ma tlhamusela ka Deuteronome 30:19, 20. (Gonza.) Ka vesi 19, hi gonza lezaku Nungungulu i va nyikile kuhlawula a vaIsraeli. Ka vesi 20, hi gonza lezaku Jehova i va nyikile lungelo ga ku komba lezi va nga mu ranzisa zona. Hinawu hi nga hlawula ku khozela Jehova. Hi na ni lungelo go hlawuleka kambe ga ku tirisa a xinyikiwo xa hina xa ku tlhatlheka ku hlawula kasi ku dumisa Jehova hi tlhela hi komba lezi hi mu ranzisako zona!

12. Zini lezi hi nga faneliko ku tshuka hi maha hi xinyikiwo xa hina xa ku tlhatlheka ku hlawula?

¹² Hi nga alakanyela ku tshuka u teka xinyikiwo xa lisima u nyika munghana wa wena. U wa ta kuyini loku o hoxa a xinyikiwo xa wena laha taleni, kutani ku xi tirisela ku bayisa hi xona munwani? U wa ta bayiseka. Jehova i hi nyikile xinyikiwo xa ku tlhatlheka ku hlawula. Hikwalaho wa bayiseka loku a wona vanhu na va tirisa kutlhatlheka kabye hi ndlela ya hava va tlhela va maha ziboho zo biha kutani zi bayisako vanwani. A Biblia gi wulile lezaku “masikwini yo gumesa,” ku wa ta tala hi vanhu va “nga bongiko.” (2 Timote 3:1, 2) Hi nga kombisa kuyini lezaku ha bonga a xinyikiwo xo saseka lexi Jehova a hi nyikileko? Niku hi nga potsisa kuyini ku xi tirisa hi ndlela ya hava?

13. Hi nga potsisa kuyini ku tirisa a kutlhatlheka ka hina ka wuKristu hi ndlela ya hava?

 ¹³ Hontlheni hi tlhatlhekile ku hlawula vanghana, tinguwo ni kutisasekisa, ni zihungato hi zi lavako. Hambulezo, hi nga tshuka hi tirisa kutlhatlheka ka hina kasi ku maha ziboho zi kalako zi nga mu tsakisi Nungungulu kutani ku lanzela lezi zi mahiwako hi vanhu va tiko. (Gonza 1 Pedro 2:16.) Wutshanwini ga ku tirisa kutlhatlheka ka hina kota lungelo ga ku maha zilo zo biha, hi fanele ku ku tirisela ku maha “zontlhe ziva kudzunzwa ka Nungungulu.” — 1 Va Le Korinte 10:31; Va Le Galatia 5:13.

14. Hikuyini hi faneleko ku tsumba Jehova a xikhati hi tirisako a kutlhatlheka ka hina?

¹⁴ Jehova i te: “Hi mina Jehova, Nungungulu wa wena, Loyi a ku gonzisako lezi zi ku vunako, Loyi a ku rangelako ndleleni leyi u faneleko ku famba ha yona.” (Isaya 48:17) Hi fanele ku tsumba Jehova hi tlhela hi vumela a mimbhingano leyi a vekileko kasi hi fela ku maha ziboho za zi nene. Hi fanele ku ti koramisa hi vumela lezaku “a ndlela ya munhu a yi le ntanwini wakwe, kambe a munhu a nga zi koti ku lulamisa a mazambo yakwe.” (Jeremia 10:23) Adamu ni vaIsraeli vo kala ku tsumbeka va hlawulile ku tlula mimbhingano yi vekilweko hi Jehova, va ti tsumba. A hi gonzeni xo kari ka xikombiso xabye xo biha. Wutshanwini ga ku ti tsumba, hi fanele ku “tsumba Jehova hi mbilu ya [hina] yontlhe.” — Mavingu 3:5.

15. Hi gonza yini ka tshinya ga nayo gi nga ka Va Le Galatia 6:5?

¹⁵ Hi fanele ku kombisa xichawo hi kutlhatlheka loku a vanwani va nga nako ka ku ti mahela ziboho. Hikuyini? Kota lezi hontlheni hi tlhatlhekileko ku ti mahela ziboho, a hi  xontlhe xikhati a maKristu mambiri ma to maha ziboho zo fana. Lezo zi patsa ziboho za mahanyela ni za wukhozeli. Alakanya a tshinya ga nayo gi nga ka Va Le Galatia 6:5. (Gonza.) Loku hi alakanya lezaku a muKristu munwe ni munwani i ta rwala nzhwalo wa ziboho zakwe hi yece, hi ta kombisa xichawo hi kutlhatlheka loku a vanwani va nga nako ko hlawula lezi va zi lavako.

16, 17. a) A kutlhatlheka ko hlawula ku vile xikarato le Korinte hi ndlela muni? b) Paule i ma vunisile kuyini maKristu lawo, niku lezo zi hi gonzisa yini?

¹⁶ A hi woneni xikombiso xa lomu ka Biblia xi kombako a ku hikuyini hi faneleko ku kombisa xichawo hi kutlhatlheka ka vamakabye va hina. A maKristu ya bandla ga le Korinte ma wa kanetisana xungetano hi kuga nyama yi nga phahlelwe ka zifananiso leyi hi kugumesa yi nga xavisiwa bazarini. A livalo la maKristu yo kari li wa ma vumelela kuga nyama leyo hakuva ma wa zi tiva lezaku a zifananiso a hi za nchumu. Kanilezi, ka vokari va nga khozela zifananiso lezo na va nga seva maKristu zi wa ku khwatsi loku vaga a nyama leyo vo zi khozela. (1 Va Le Korinte 8:4, 7) Lexo xi wa hi xikarato xa hombe nguvu lexi xi nga wa ta avanyisa bandla. Paule i ma vunisile kuyini maKristu lawo lezaku ma lulamisa xikarato lexo xa hombe?

¹⁷ A kuranga, Paule i lo va alakanyisa lezaku a zakuga zi wa nga ta tiyisa a wunghana gabye na Nungungulu. (1 Va Le Korinte 8:8) Hi kulanzela, Paule i va tlharihisile lezaku va nga tsiki a “kutlhatlheka” kabye ku bayisa tivalo ta lava va nga hi ni gome. (1 Va Le Korinte 8:9) Hi kugumesa, i lo byela lava va nga hi ni tivalo to hatlisa ku khumbeka lezaku va nga lamuli lava va bohako kuga nyama leyo. (1 Va Le Korinte 10:25, 29, 30) Hikwalaho ka timhaka ta hombe ti yelanako ni kukhozela, a muKristu munwe ni munwani i wa fanele ku ti mahela ziboho hi yece. Xana a hi faneli ku kombisa xichawo hi kutlhatlheka loku a vamakabye va hina va nga nako ko ti mahela ziboho hambu ka zilo za zitsongwani? — 1 Va Le Korinte 10:32, 33.

18. U ta kombisa kuyini lezaku wa xi nyika lisima a xinyikiwo xa wena xa ku tlhatlheka ku hlawula?

¹⁸ Jehova i hi nyikile xinyikiwo xa ku tlhatlheka ku hlawula, lexi xi hi nyikako kutlhatlheka ka lisine. (2 Va Le Korinte 3:17) Ha xi nyika lisima xinyikiwo lexi hakuva xa hi vumelela ku maha ziboho zi kombako lezi hi mu ranzisako zona Jehova. Hikwalaho a hi simameni ku maha ziboho zi mu dumisako, hi tlhela hi kombisa xichawo hi fanelo leyi a vanwani va nga nayo ya ku hlawula lezi va to xi tirisisa zona a xinyikiwo lexi xo saseka.