1, 2. a) Hikuyini a magezu ma nga ka Deuteronome 6:4 ma tivekako nguvu? b) Hikuyini Mosi a nga wula magezu lawo?

HI MAZANA ya malembe, a 6 wa magezu ya xiHeberu ma nga ka Deuteronome 6:4 ma tiriswa nguvu hi vakhozeli va xiJuda kota xipanze xa mukhongelo wabye. Va ma phindaphinda siku ni siku, mixo ni gambo. A mukhongelo lowo wu vitaniwa ku i Shema, ku nga gezu go sangula ka vesi legi. Hi mukhongelo lowo, a vaJuda va kombisa kutihendleleta kabye ka Nungungulu.

² Lawo manwe ya magezu lawa Mosi a byelileko a tiko ga Israeli gi nga tlhangene mikoveni ya Moabi hi 1473 Mahlweni ka Nguva ya Hina. Xi wa chikele a xikhati xaku a tiko lego gi tsemakanya a congo wa Jordani kasi ku teka a Tiko gi Tsumbisilweko. (Deut. 6:1) Mosi, loyi a nga va rangele hi 40 wa malembe, i wa lava lezaku va tiya-hlana ka zikarato lezi va nga wa ta kumana nazo. Va wa fanele ku tsumba Jehova va tlhela va tsumbeka kakwe kota Nungungulu wabye. Handle ko kanakana, a magezu yo gumesa ya Mosi ma wa ta va khumba nguvu a vanhu lavo. Anzhako ka kuva a kumbukile a Milayo ya Khume ni zileletelo zinwani lezi Jehova a nga va nyikile, Mosi i lo wula magezu ya ntamu ma nga ka Deuteronome 6:4, 5. (Gonza.)

3. Ziwutiso muni hi to zi kambisisa ka nzima leyi?

 ³ Xana a vaIsraeli lava va nga tsombene na Mosi va wa nga zi tivi lezaku Jehova Nungungulu wabye i “Jehova munwe”? Va wa zi tiva. A vaIsraeli vo tsumbeka va wa tiva ni ku khozela Nungungulu munwe ntsena — ku nga Nungungulu wa vakokwani vabye Abrahama, Isaka na Jakobe. Makunu, hikuyini Mosi a nga va byela lezaku Jehova a Nungungulu wabye i “Jehova munwe” ke? Xana a wumunwe ga Jehova gi wa yelana ni ku mu ranza hi mbilu yontlhe, ni muhefemulo wontlhe, ni ntamu wontlhe, kota lezi zi kombiswako ka vesi 5? Kona a magezu ma nga ka Deuteronome 6:4, 5 ma wula yini ka hina nyamutlha?

4, 5. a) Zi wula yini a ku “Jehova munwe”? b) Jehova i hambanisa kuyini ni vanungungulu va matiko?

⁴ Hi yena yece. A gezu “munwe” hi xiHeberu ni tirimi tinwani gi nga wula zinwani ahandle ka ntsengo. Gi nga wula nchumu wu nga woce, ku nga hiko ni wunwani wo fana nawo. Zi wonekisa ku khwatsi Mosi i wa nga wuli magezu lawo kasi ku kaneta tigonzo ta mawunwa taku nungungulu vanharu laha ka kunwe. Jehova hi yena Mumahi wa tilo ni misava, a Hosi ya Hombe wuakweni gontlhe. A ku na Nungungulu munwani wa lisine ahandle ka yena; a ku na nungungulu a fanako naye. (2 Sam. 7:22) Hikwalaho, Mosi i wo alakanyisa vaIsraeli lezaku va fanele ku khozela Jehova yece. Va wa nga faneli ku lanzela mahanyela ya vanhu va nga va ranzele, lava va nga khozela vanungungulu vo tala. A vokari xikari ka vanungungulu lavo va mawunwa va wa woniwa na va rangela zipanze zo kari za ntumbuluko. A vanwani va wa hi maravi ya nungungulu wo kari.

⁵ Hi xikombiso, a vaGipite va wa khozela Rá, nungungulu wa gambo, na Nut, nungungulu wa tilo, na Geb, nungungulu wa misava, na Hapi nungungulu wa Nilo, ni zihari zo tala zi nga woniwa kota zo basa. A kutala ka vanungungulu lavo va lo xaniswa hi Jehova hi ku tirisa a Mitungu ya Khume. A nungungulu wa nduma ka vaKanani ku wa hi Baali, a nungungulu wa kubeleka, loyi ka zikhati zinwani a nga hi nungungulu wa tilo, wa vula, ni wa xingulu. Ka matshamu yo tala, Baali ku wa hi yena nungungulu wa hombe kambe. (Mitse. 25:3) A vaIsraeli va wa fanele ku alakanya lezaku a Nungungulu wabye, a nga yena “Nungungulu” wa lisine, i “Jehova munwe.” — Deut. 4:35, 39.

6, 7. Hi wihi tlhamuselo wunwani wa gezu “munwe,” niku xana Jehova i kombisile kuva “munwe” hi ndlela muni?

⁶ A nga cicacici niku wa tsumbeka. A gezu “munwe” gi wula a wumunwe ga kungo ni ntiro kambe. Jehova Nungungulu a nga na timbilu timbiri niku a nga cicacici. Xontlhe xikhati i wulawula lisine, niku wa tsumbeka. I tsumbisile Abrahama lezaku a pswalo wakwe wu wa taga tshomba ya Tiko gi Tsumbisilweko, niku i lo maha zihlamaliso za hombe kasi ku tatisa xitsumbiso lexo. A 430 wa malembe lawa ma nga hunza a ma hungulangi a kutiyimisela ka Jehova ka ku zi tatisa. — Gen. 12:1, 2, 7; Ekso. 12:40, 41.

⁷ Anzhako ka mazana ya malembe, a xikhati a nga byela vaIsraeli lezaku va wa hi timboni takwe, Jehova i te: “Hi mina yena. Hi mahlweni ka mina a ku na nga mahiwa Nungungulu, ge hambu nzhako ka mina a nga ta kuva kona munwani.” Na a khanyisa a kungo gakwe gi nga ciciko, i lo engeta aku: “A kusukela lezi ni kuya mahlweni nzi yaloye.” (Isa. 43:10, 13; 44:6; 48:12) Hi nga wona lungelo lego ga vaIsraeli — legi hinawu hi nga nago — ga kuva malanza ya Jehova, a Nungungulu loyi a nga cicaciciko ni wo tsumbeka ka zontlhe a mahako! — Mala. 3:6; Jak. 1:17.

8, 9. a) Zini lezi Jehova a zi lavako ka vakhozeli vakwe? b) Jesu i khanyisisile kuyini a lisima la magezu ya Mosi?

 ⁸ Mosi i lo alakanyisa a vaIsraeli lezaku Jehova a nga cicacici ka liranzo lakwe ni kukhatala kakwe hi vona. Hi xigelo lexo, zi wa zwala a kuva va khozela yena yece, va mu ranza hi kumbhelela, hi mbilu yabye yontlhe, ni muhefemulo wabye wontlhe, ni ntamu wabye wontlhe. A vanana vonawu va wa fanele ku mu khozelisa zalezo hakuva a vapswali va wa fanele ku gonzisa vanana vabye ni kwihi va nga kona. — Deut. 6:6-9.

⁹ Kota lezi Jehova a nga cicaciciko ka kungo gakwe ni kuranza kakwe, zi te dlunya ku lezi a nga zi lava ka vaIsraeli hi zalezi a zi lavako ka vakhozeli va lisine nyamutlha. Kasi hi mu khozela hi ndlela yi mu tsakisako, hinawu hi fanele ku khozela yena yece hi tlhela hi mu ranza hi mbilu yontlhe, kupima kontlhe, ni ntamu wa hina wontlhe. Hi lisine, hi zalezo Jesu Kristu a nga hlamula wokari. (Gonza Marku 12:28-31.) Hikwalaho, a hi woneni lezi hi nga kombisako zona hi mitiro ya hina lezaku ha zi zwisisa hi kumbhelela a ku “Jehova Nungungulu wa hina i Jehova munwe.”

10, 11. a) Hi khozela Jehova yece hi ndlela muni? b) A majaha ya maHeberu le Babuloni ma kombisile kuyini lezaku ma wa khozela Jehova yece?

¹⁰ Kasi Jehova ava Nungungulu wa hina wa munwe, hi fanele ku khozela yena yece. A hi faneli ku mu khozela na hi covela ni vanwani vanungungulu, kutani ni mikhuwo yinwani ya makhozelela. Hi fanele ku alakanya lezaku Jehova a hi munwe wa vanungungulu, hambu kuva yena wa hombe ni wa ntamu ka vona. Kova Yena yece a faneleko ku khozelwa. — Gonza Kuvululelwa 4:11.

¹¹ Ka bhuku ga Danieli, hi kuma matimu ya majaha ya maHeberu — Danieli, na Hanania, na Mixaeli, na Azaria. Va lo komba lezaku va wa khozela Jehova yece hi ku ala kuga zakuga zo kala ku hlazeka va tlhela va ala ku khizamela xifananiso xa Nebukadnezzare. Lezi va nga zi rangisa zi wa dlunyateka; va wa ti yimisele ku tsumbeka ka Jehova. — Dan. 2:1–3:30.

12. Kasi hi khozela Jehova yece, zilo muni hi faneleko ku ti wonela ka zona?

¹² Kasi hi khozela Jehova yece, hi fanele ku ti wonela lezaku hi nga tsiki nchumu wutomini ga hina wu teka kutani ku yivanyana a wutshamu legi gi lumbako Jehova yece. Zi ngava zilo muni? Ka Milayo ya Khume, Jehova i lo zi veka kubaseni lezaku a vanhu vakwe va wa nga faneli kuva ni vanungungulu vanwani ahandle ka yena niku va wa nga faneli ku khozela zifananiso. (Deut. 5:6-10) Inyamutlha, ku na ni makhozelela yo tala ya zifananiso, niku a manwani ma karata ku ma pola. Kanilezi Jehova a nga cicangi; wa ha venga wukhozeli ga zifananiso ni nyamutlha. Kunene, wa ha hi “Jehova munwe.” A hi woneni ku lezo zi wula yini ka hina.

13. Zilo muni hi nga tshukako hi zi ranza nguvu ku hunza Jehova?

¹³ Ka Va Le Kolosi 3:5 (gonza), hi kuma wusungukati ga ntamu gi yako ka maKristu xungetano hi lezi zi nga ma tsanzekisako ku khozela Jehova yece. Wona lezaku a likaka, kutani ku lava zilo hi ndlela yo hunzeleta, li kombiswa kota lixaka la ku khozela zifananiso. Zi tano hakuva a zilo lezi munhu a zi navelako, zo kota titshomba, zi nga tshuka zi mu fumela nguvu laha ka kuza zi maha nungungulu wa ntamu. Kanilezi loku hi cuwuka vesi gontlhe, za tekela ku woneka lezaku a zionho lezi zinwani zi kumbukilweko zi yelana ni ku navela zilo hi kuhunzeleta, lezi zi fanako ni ku khozela zifananiso. A kunavela nguvu zilo lezo zi nga hi maha hi nga ha mu ranzi Jehova. Xana hi nga ti veka khombyeni hi ku tsika zilo lezo zi hi fumela laha  ka kuza Jehova a nga ha mahi “Jehova munwe” ka hina? Ahihi.

14. Xitlharihiso muni lexi mupostoli Johani a xi nyikileko?

¹⁴ Mupostoli Johani yenawu i lo wulawula hi mhaka leyo a xikhati a nga nyika xitlharihiso xaku loku a munhu a ranza zilo zi nga lomu tikweni — zo kota “kunavela ka nyama, ni kunavela ka mahlo, ni kutikulisa hi kota ya zilo za loku kuhanya” — “a liranzo la Dadani a li kona ka yena.” (1 Joh. 2:15, 16) Lezo zi komba ku hi fanele ku tshama hi ku hlola mbilu ya hina kasi ku wona ku xana ya xengwa hi zihungato za tiko, vanghana va tiko, ni mabohela ni kutisasekisa ka tiko ke. A ku ranza tiko zi nga patsa ku lwela ku “ti lavela a zilo za hombe,” zo kota ku nghenela mauniversidade. (Jer. 45:4, 5) Hi kusuhani nguvu ni ku nghena misaveni yiswa yi tsumbisilweko. Hikwalaho, za lisima a ku tshama na hi alakanya magezu ya ntamu ya Mosi, yaku: “Jehova Nungungulu wa hina i Jehova munwe.” Loku hi zwisisa khwatsi a magezu lawo, hi ta maha zontlhe hi zi kotako kasi ku mu khozela yece, hi ndlela yi mu tsakisako. — Maheb. 12:28, 29.

15. Hikuyini Paule a nga alakanyisa maKristu lezaku Nungungulu i “Jehova munwe”?

¹⁵ A kuva Jehova a hi munwe zi wula wumunwe kambe ni kuva ni kungo ginwe, ku nga matshamela lawa hina vakhozeli vakwe hi faneleko ku ma kombisa laha hi mu tirelako. A bandla ga wuKristu ga zana ga malembe go sangula gi wa wumbiwa hi vaJuda, vaGreki, vaRoma, ni vanhu va matiko manwani. Va wata hi ka wukhongeli go hambanahambana, niku va wa hi ni mikhuwo yo hambana ni mawonela yo hambana kambe. Hi kota ya lezo, a vanwani zi va karatele ku vumela makhozelela maswa kutani ku tsika zontlhe zi yelanako ni lezi va nga khozelisa zona kale. Mupostoli Paule i lo zi wona na zi ringana a ku va alakanyisa lezaku  a maKristu ma na ni Nungungulu munwe, ku nga Jehova. — Gonza 1 Va Le Korinte 8:5, 6.

16, 17. a) Xiprofeto muni xi tatisekako masikwini ya hina, niku i wuyelo muni gi vako kona? b) Xini xi nga onhako a wumunwe ga hina?

¹⁶ Gi tshamisile kuyini a bandla ga wuKristu nyamutlha? Muprofeti Isaya i lo profeta lezaku “a masikwini yo gumesa,” a vanhu va matiko wontlhe va wa taya hi kuna xitsungeni xa Jehova xa wukhozeli ga lisine. Va wa taku: “[Jehova] i ta hi gonzisa a tindlela takwe; zonake hi ta famba mipfutleni yakwe.” (Isa. 2:2, 3) A zo ku hi tsakisa a ku wona xiprofeto lexo na xi tatiseka! Kota wuyelo ga kona, a mabandla yo tala ma na ni vanhu va tihlonge to hambanahambana, mikhuwo yo hambana, ni tirimi to hambana, lava va dumisako Jehova. Hambulezo, a kuhambanahambana loko ku nga tshuka ku vuxa zikarato zi lavako kuva hi chela kota hi zona.

¹⁷ Hi xikombiso, u ma wonisa kuyini a maKristu-kuloni lawa ma tako hi ka midawuko yo hambana nguvu ni lowu wa wena? Kuzilava a lirimi labye, ni tinguwo tabye, ni matshamela yabye, ni zakuga zabye zi hambene ni lezi u nga zi tolovela. Xana wa tolovela ku va potsa, u bhula ni va mudawuko wa wena basi? Ahati loku a madota ya bandla ga wena — ya xipanze xa nwina kutani ya hofisa ya ravi — ma hi vanana ka wena kutani ma hi ya mikhuwo ni hlonge yo hambana ni ya wena? Wa tsika zilo lezo zi onha a wumunwe ni kungo ginwe legi a vanhu va Jehova va faneleko kuva nago ke?

18, 19. a) Wusungukati muni gi kumbukiwako ka Va Le Efesusi 4:1-3? b) Hi nga maha yini kasi a bandla gi simama gi hi ni wumunwe?

¹⁸ Xini xi nga hi vunako ku potsa ntlhamu lowo? Mupostoli Paule i lo nyika wusungukati gi vunako ka maKristu ya le Efesusi, gi nga hi doropa go ganya legi gi nga hi ni vanhu va tixakaxaka. (Gonza Va Le Efesusi 4:1-3.) Wona lezaku Paule i rangile hi ku kumbuka matshamela yo kota kutikoramisa, lihlaza-mbilu, kutimisela, ni liranzo. A matshamela lawa ma nga fananiswa ni timhanze ti tiyisako yindlu. Kanilezi hambu loku yi hi ni timhanze to tiya, a yindlu yi fanele ku hlayisiwa kasi yi nga hatlisi kufa. Paule i lo kuca maKristu ya le Efesusi lezaku ma ti karatela ku “hlayisa a wunwe ga moya.”

¹⁹ A munwe ni munwani wa hina i fanele ku chela kota hi kuva a maha xipanze xakwe kasi ku hlayisa wumunwe ga bandla. Hi nga zi mahisa kuyini? A xo ranga ku lwela kuva ni matshamela lawa Paule a ma kumbukileko — ku nga kutikoramisa, lihlaza-mbilu, kutimisela, ni liranzo. Anzhako ka lezo hi ti karatela ku vuvumisa “xiboho xa kurula.” Hi fanele ku ti karatela ku lulamisa ni xihi xi nga vangako kuhambana. Loku hi maha lezo, hi tava hi hlayisa a kurula ni wumunwe ga hina go saseka.

20. Hi nga zi kombisa kuyini lezaku ha zi zwisisa ku “Jehova Nungungulu wa hina i Jehova munwe”?

²⁰ “Jehova Nungungulu wa hina i Jehova munwe.” A magezu lawa ma na ni ntamu nguvu, niku ma tiyisile vaIsraeli lezaku va yimisana ni zikarato lezi va nga wa ta kumana nazo loku va kari va nghena Tikweni gi Tsumbisilweko. A ku zwisisa magezu lawa zi ta hi nyika ntamu wa ku yimisana ni kuxaniseka ka hombe loku ku nga kwalaha nyongeni, zi tlhela zi hlayisa kurula ni wumunwe Paradiseni legi gi to lanzela. Ngha hi khozela Jehova yece hi ku mu ranza ni ku mu tirela hi muhefemulo wontlhe hi tlhela hi ti karatela ku hlayisa wumunwe ni vamakabye va hina va maKristu. Loku hi simama ku maha lezo, hi nga tsumba lezaku hi ta wona a kutatiseka ka lezi Jesu a nga wula xungetano hi lava a to va lamula kota tiyivu, zaku: “Ngonani nwina mu katekisilweko hi Dadani, mu taga a tshomba yi nga wona mufumo lowu wu longiselelweko nwina kusukela kusanguleni ka misava.” — Mat. 25:34.