1, 2. Hikuyini Nungungulu a nga wona Danieli kota “wanuna a ranzekako nguvu,” niku hi ngava vanhu vo ingisa ku fana na Danieli hi ndlela muni?

LAHA a vaJuda va nga chikela le Babuloni wa kale kota tikhumbi, va lo kuma lezaku a tiko lego gi wa tele hi zifananiso ni vanhu va nga bohilwe hi mimoya ya kubiha. Hambulezo, a vaJuda vo tsumbeka, vo kota Danieli ni vanghana vakwe va vanharu, va lo ala ku wumbiwa hi tiko ga Babuloni. (Dan. 1:6, 8, 12; 3:16-18) Danieli ni vanghana vakwe, va wa ti yimisele ku khozela Jehova yece kota Muwumbi wabye, niku va zi kotile! Danieli i hanyile Babuloni kala a yafa; hambulezo, a ngelosi ya Nungungulu yi lo wula lezaku i wa hi “wanuna a ranzekako nguvu.” — Dan. 10:11, 19.

² Xikhatini xa kutsaliwa ka Biblia, a muwumbi i wa teka wumba a gi manyamanya kala ku huma xibya lexi a xi lavako. Inyamutlha a vakhozeli va lisine va wona Jehova kota Hosi ya Hombe wuakweni gontlhe, loyi a nga ni ntamu wa ku wumba vanhu ni matiko. (Gonza Jeremia 18:6.) Nungungulu i na ni ntamu kambe wa ku wumba munwe ni munwani wa hina. Hambulezo, wa zi tiva lezaku hi tlhatlhekile ku ti hlawulela niku i lava lezaku hi mu ingisa hi ku zi ranza. Makunu a hi yiseni kupima ka lezi hi nga simamisako zona kuva wumba go olova mandleni ya Nungungulu, hi ku ehleketa hi  zipanze lezi za zinharu: 1) Hi nga potsisa kuyini matshamela ma to hi maha hi sihalala loku hi nyikwa wusungukati hi Nungungulu? 2) Xini xi to hi vuna ku simama hi fana ni wumba go olova? 3) A vapswali va nga maKristu va nga ti koramisisa kuyini ka Nungungulu a xikhati lexi va wumbako vana vabye?

3. Matshamela muni ma nga mahako mbilu ya hina yi sihalala? Kombisa.

³ Mavingu 4:23 i ngalo: “Hlayisa mbilu ya wena ku hunza zontlhe, hakuva yona i hlowo ya wutomi.” Matshamela muni ma sihalalisako hi faneleko ku ti wonela ka wona? A yokari hi lawa: matshanza yo hunza mpimo, ku hanya xionhweni, ni ku kala kukholwa. A matshamela lawo ma nga vanga moya wa ku nga ingisi. (Dan. 5:1, 20; Maheb. 3:13, 18, 19) Hi zalezo zi nga humelela a xikhati lexi Uzzia, hosi ya Juda, a nga sangula kuva ni matshanza. (Gonza 2 Kronekele 26:3-5, 16-21.) Kusanguleni, Uzzia “i lo maha kululama mahlweni ka Jehova,” a “chivirika ku hlota Nungungulu.” Kanilezi “laha a nga wa hi ni ntamu, a mbilu yakwe yi lo ti kukumukisa,” a rivala lezaku a ntamu lowo wuta hi ka Nungungulu! I lo zama ni ku hisa libani tempeleni — wu nga hi ntiro wa vapristi va lixaka la ka Aroni. Laha a vapristi va nga zama ku mu kawuka, Uzzia i lo va zangarela! Give gihi wuyelo ga kona? I lo biwa hi hlokonho kala kufeni, a ‘lova’ za tingana mandleni ya Nungungulu. — Mav. 16:18.

4, 5. Zini zi nga humelelako loku hi nga ti woneli ka matshanza? Nyika xikombiso.

⁴ Loku hi nga ti woneli ka matshanza, hinawu hi nga ha sangula ku “ti alakanyela hi ku hunza fanelo,” laha ka kuza hi ala wusungukati hi nyikwako hi Mitsalo. (Rom. 12:3; Mav. 29:1) Ehleketa hi lezi zi humeleleko a dota ga muKristu gaku hi Jim legi gi nga kala ku zwanana ni madota-kulobye ka mhaka yo kari ya bandla. Jim i wula lezi: “Nzi lo byela vamakabye lavo lezaku a va na liranzo, nzi guma nzi huma nzi va siya.” Anzhako ka 6 wa tihweti, i lo rura aya ka bandla ga laha kusuhani, kanilezi a nga yimiswangi kota dota seyo. I ngalo: “Zi lo nzi bayisa nguvu. A matshanza ya mina ma lo kula nguvu laha ka kuza nzi tsika lisine.” Jim i lo mbheta khume ga malembe na a ngayi mitlhanganweni. I bika lawa: “A matshanza ya mina ma lo nzi hlula, nzi sangula ku mu nyika nanzu Jehova hi lezi zi nga kari zi humelela. Nzeni ka malembe lawo, a vamakabye va wa nzi enzela va zama ku bhulisana na mina, kanilezi nzi wa nga vumeli ku vuniwa.”

⁵ Lezi zi mahekeleko Jim zi komba lezi a matshanza ma mahisako zona munhu a ti yimelela, ma mu maha a sihalala wutshanwini go olova. (Jer. 17:9) Jim i tlhamusela lezi: “Nzi wa nga tsiki ku veka kupima ka mina ka lezi nzi nga alakanya ku a vanwani vo hoxisa.” U tshuka u bayisiwa hi muKristu-kuloni kutani ku bayiseka hi ku luza malungelo yo kari? Loku zi hi tano, zini u nga maha? Uve ni matshanza? Kutani a xa hombe ka wena ku wa hi ku maha kurula ni makabye wa wena ni ku simama u tsumbekile ka Jehova? — Gonza Tisimu 119:165; Va Le Kolosi 3:13.

6. Zini zi nga humelelako loku hi hanya hi xionho?

⁶ A ku hanya hi xionho, ni ku xi fihla, zonawu zi nga maha munhu a ala wusungukati ga Nungungulu. Hi ndlela leyo, a xionho xi gumesa xi ku khwatsi i nchumu wo toloveleka. A makabye wo kari i wulile lezaku hi kufamba ka xikhati a mahanyela yakwe ya hava ma wa nga ha mu karati. (Mutsh. 8:11, NM) A makabye munwani, a nga ranza ku wona zithombe za masango, hi nzhako ka xikhati i wulile lezi: “Nzi lo sangula ku solasola madota.” A mahanyela yakwe ma wa kari ma onha wumoya gakwe. Hi kugumesa, a mahanyela yakwe ma lo poleka, a kuma xivuno lexi xi nga laveka. Lisine lezaku hontlheni a hi mbhelelangi. Kanilezi,  loku hi sangula kuva ni moya wa ku solasola kutani ku ti yimelela ka xionho xo kari wutshanwini go lava ku tsetselelwa ni ku vuniwa hi Nungungulu, a mbilu ya hina yi sangulile ku sihalala.

7, 8. a) A vaIsraeli va kale va kombisile kuyini lezi a ku kala kukholwa zi mahisako zona munhu a sihalala? b) Hi gonza yini ka lezo?

⁷ Ha kuma xikombiso xa lezi a ku kala kukholwa zi mahisako zona mbilu yi sihalala ka vaIsraeli lava Jehova a va tlhatlhisileko le Gipite. A tiko lego gi wonile Nungungulu na a gi mahela zihlamaliso zo tala za hombe. Kanilezi a xikhati lexi va nga hi kusuhani ni ku nghena ka Tiko gi Tsumbisilweko, va lo komba ku ngavi na kukholwa. Wutshanwini go tsumba Jehova, va lo sangula ku chava va ngurangurela Mosi. Va lo tlhela va lava ni ku tlhela Gipite, lomu va nga hi tikhumbi! Lezo zi lo mu bayisa nguvu Jehova. I lo wula lezi: “A vanhu lava va ta nzi kanyisa kala rini ke?” (Mitse. 14:1-4, 11; Tis. 78:40, 41) Hi kota ya kusihalala ka timbilu tabye ni ku kala kukholwa, a xizukulwana lexo xi lofa xontlhe xiku bhi lomu xiwuleni.

⁸ Inyamutlha, laha hi yako hi tshinela misaveni yiswa, a kukholwa ka hina ku kari ku ringwa. Hikwalaho, wutlhari a ku hlola kukholwa ka hina. Hi xikombiso, hi nga hlola lezi hi ma wonisako zona a magezu ya Jesu ma nga ka Mateu 6:33. Ti wutise lezi: ‘A ziboho za mina ni lezi nzi zi rangisako za komba lezaku hakunene nza kholwa magezu ya Jesu ke? Xana nzi wa ta tshuka nzi boha ku ngayi mitlhanganweni kutani ntirweni wa kuxumayela hi kota ya ku lava mali? Nzi ta maha yini loku nzi kucetelwa ku engetela ntiro? Nzi ta vumela ku wumbiwa hi misava, hambu ku huma lisineni ke?’

9. Hikuyini hi faneleko ku tshama hi ku ti ‘hlola’ lezaku hi kona kukholweni ke, niku hi nga zi mahisa kuyini?

⁹ Kota xikombiso xinwani, ehleketela hi nanza ga Jehova legi zi gi karatelako ku ingisa matshinya ya milayo ya Biblia, xungetano hi vanghana, vanhu va susilweko bandleni, kutani zihungato. Ti wutise lezi: ‘Nzi naxo xikarato lexo ke?’ Loku hi pola lezaku ha sangula kuva ni tshamela lego, hi fanele ku hlola kukholwa ka hina hi xihatla! A Biblia gi hi nyika wusungukati legi: “Ti hloleni wutsumbu ga nwina, mu wona loku mu hi kona kukholweni; ti kambeni wutsumbu ga nwina.” (2 Kor. 13:5) Hi fanele ku tshama hi ku ti hlola lezi hi nga zona hi ku tirisa a Mhaka ya Nungungulu.

10. Zini zi nga hi vunako kuva wumba go olova mandleni ya Jehova?

¹⁰ Kasi ku hi vuna ku simama hi fana ni wumba go olova, Nungungulu i tirisa a Mhaka yakwe, ni bandla ga wuKristu, ni ntiro wa kuxumayela. A ku fana ni lezi a mati ma olovisako wumba, a ku gonza Biblia siku ni siku ni ku ehleketa zi nga hi vuna ku olova mandleni ya Jehova. Xikhati xa kale, Jehova i wa layile a tihosi ta ka Israeli lezaku ti tsala Nayo wa Nungungulu ti tlhela ti wu gonza siku ni siku. (Deut. 17:18, 19) A vapostoli va wa zi zwisisa lezaku a ku gonza Mitsalo ni ku ehleketa hi yona za lisima kuxumayeleni kabye. Va lo tshaha va tlhela va kumbuka Mitsalo ya xiHeberu makhati yo tala nguvu ka mapapilo yabye, va tlhela va kuca lava va nga va xumayela lezaku va maha zalezo. (Miti. 17:11) Hinawu nyamutlha, ha li wona lisima la ku gonza a Mhaka ya Nungungulu siku ni siku ni ku ehleketa nguvu hi yona. (1 Tim. 4:15) A ku maha lezo zi hi vuna ku simama hi ti koramisa mahlweni ka Jehova hi tlhela hi olova mandleni yakwe.

11, 12. Jehova i gi tirisisa kuyini a bandla ga wuKristu kasi ku hi wumba hi kuya hi xilaveko xa munwe ni munwani wa hina? Nyika xikombiso.

¹¹ Hi ku tirisa a bandla ga wuKristu, Jehova wa zi kota ku hi wumba hi kuya hi xilaveko xa munwe ni munwani wa hina. Jim, loyi a kumbukilweko kusanguleni, i lo sangula ku  olova laha a dota ko kari gi nga khatala nguvu hi yena. I ngalo: “A nga tshukangi a nzi sola kutani ku nzi nyika nanzu hi xiyimo xa mina. I lo simama ava ni mawonela ma nene hi mina a kombisa ku lava ku nzi vuna.” Loku ku hunzile xipimo xa tihweti tinharu, a dota lego gi lo ramba Jim lezaku aya mutlhanganweni wa wuKristu. Jim i bika lawa: “A bandla gi lo nzi amukela hi matsenya, niku a liranzo labye li lo nzi kuca ku maha xiboho. Nzi lo sangula ku wona lezaku a xa lisima a hi lezi mina nzi ti zwisako zona. Hi ku vuniwa hi vamakabye ni sati wa mina — loyi a nga simama a tiyile hi tlhelo ga moya — nzi lo tlhela nzi kuma ntamu wa ku vuka. Nzi lo tiyiswa nguvu kambe hi tinzima ‘A culpa não cabe a Jeová’ ni ‘Sirva lealmente a Jeová’, ti nga ka A Sentinela ga 15 ka Novembro wa 1992.”

¹² Hi kufamba ka xikhati, Jim i lo tlhela ava dota. Kusukela laho kala nyamutlha, i vuna vamakabye lezaku va hlula ziringo zo fana ni lexo va tlhela va vuka hi tlhelo ga moya. I gumesa hi magezu lawa: “Nzi wa ti byela lezaku nzi na ni kuzwanana ko tiya na Jehova, kasi lezo nzi wo ti hembela! Nza ti sola hi lezi nzi nga tsika matshanza ma nzi vala mahlo ka zilo za lisima ni ku nzi maha nzi veka tihlo ka zihoxo za vanwani.” — 1 Kor. 10:12.

13. A kuxumayela ku nga hi vuna kuva ni matshamela muni, niku mabhinzu muni ma nga vako kona?

¹³ A ntiro wa kuxumayela wu nga hi wumbisa kuyini kasi hi vuneka? A ku xumayela muhungu yo saseka ka vanwani zi nga hi gonzisa ku ti koramisa ni ku kombisa matshamela yo hambanahambana ya mbhanzu wa moya wa Nungungulu. (Gal. 5:22, 23) Ehleketa hi matshamela ma nene u ma kumileko kuxumayeleni. A ku hunza lezo, laha hi kombisako a wumunhu go fana ni ga Kristu, hi sasekisa a mahungu ya hina, lezi zi nga khumbako mawonela ya vanhu vo kari hi va kumako wutirelini. Hi xikombiso, a Timboni timbiri le Austrália ti lo miyela ti ingisela hi xichawo  laha a wasati wo kari a nga ti rukatela. Kanilezi, hi nzhako ka xikhati, a wasati loye i lo ti sola nguvu hi lezi a nga mahile a gumesa a tsalela hofisa ya ravi. Nzeni ka papilo lego a nga tsala, i te ngalo: “Nzi lava ku kombela rivalelo ka vanhu lavo va vambiri va lihlaza-mbilu ni vo ti koramisa hi lezi nzi nga va chepetisa zona. Nzi mahile wupumbu ga hombe nguvu hi ku yima mahlweni ka vanhu vambiri va hangalasako Mhaka ya Nungungulu, nzi va hlongola hi ndlela leyo.” Xana a wasati loye na a tsalile lezo loku a vahuweleli lavo va wa no zangaranyana vonawu? Za kanakanisa. Hi nga wona lezi a kuxumayela ka hina ku hi vunisako zona hina ni vaakelani va hina!

14. Zini lezi a vapswali va faneleko ku maha kasi va bhinzula khwatsi laha va wumbako vana vabye?

¹⁴ A kutala ka vanana va ranza nguvu ku gonza, niku hi tshamela gabye va ti koramisa. (Mat. 18:1-4) Hikwalaho, a vapswali va tlharihileko va nga ti karatela ku gonzisa lisine a vanana vabye ni ku va maha va li ranza. (2 Tim. 3:14, 15) Hi lisine kasi va humelela, a vapswali va fanele ku ranga hi ku nghenisa lisine timbilwini ta vona wutsumbu, va hanya hi lona. Loku a vapswali va maha lezo, a vana vabye va tazwa lisine va tlhela va li hanya kambe. Niku va ta wona a gonziselelo ya vapswali kota xikombiso xa liranzo la Jehova.

15, 16. A vapswali va nga zi kombisa kuyini lezaku va mu tsumba Nungungulu loku a n’wana wabye a susiwa?

¹⁵ A vana vanwani va gumesa va tsika Jehova kutani ku susiwa bandleni, hambu loku va wundlilwe lisineni. Lezo zi vanga kubayisa ngangweni wabye. A makabye wo kari wa xisati le Djoni i wula lezi: “A xikhati lexi a makabye wa mina a nga susiwa, zi wa ku khwatsi i nofa. Zi lo nzi panza nguvu mbilu!” Zini lezi yena ni vapswali vakwe va nga maha? Va lo lanzela xileletelo xi nga lomu ka Mhaka ya Nungungulu. (Gonza 1 Va Le Korinte 5:11, 13.) A vapswali vakwe va te: “Hi lo boha ku ingisa Biblia, hi tsumba lezaku a ku maha zilo hi mawonela ya Nungungulu zi pswala mihanzu yi nene. Hi lo wona kususiwa kakwe bandleni kota kulaya ka Nungungulu niku hi wa tiyiseka lezaku Jehova i kawuka hi liranzo, hi mpimo wu nene kambe. Hikwalaho, hi wo wulawula ni n’wana wa hina ntsena loku zi hi zilo za hombe za ngango.”

¹⁶ I ti zwisile kuyini a n’wana wabye? Hi nzhako ka xikhati i wulile lezi: “Nzi wa zi tiva ku a maxaka ya mina a ma nzi vengi, kanilezi ma wo ingisa Jehova ni hlengeletano yakwe.” I lo tlhela aku: “Loku u kurumeteka ku kombela Jehova lezaku a ku vuna ni ku ku tsetselela, u zi wona khwatsi lezaku wa xi lava xivuno xakwe futsi.” Hi nga alakanyela a litsako li ngava kona ngangweni lowo a xikhati lexi a jaha lego gi nga wuyela! Kunene, loku hi veka kupima ka hina ka tindlela tontlhe ta Nungungulu, hi nga kola mihanzu yi nene.— Mav. 3:5, 6; 28:26.

17. Hikuyini hi faneleko ku hanya hi ku ti koramisa mahlweni ka Jehova, niku a ku maha lezo zi ta hi vunisa kuyini?

¹⁷ Muprofeti Isaya i lo wulawula hi xikhati xa kugumesa ka wukhumbi ga vaJuda laha a vanhu vo ti sola va nga wa ta wula lezi: “Wena Jehova u dadani wa hina; hina hi wumba, wena u muwumbi wa hina, hina hontlhe hi ntiro wa mandla ya wena. U nga zangari ku hunzisa, O Jehova, u nga hi alakanyeli kugoha kala kupinzuka! Kanilezi alakanya lezaku hina hontlhe hi vanhu va wena.” (Isa. 64:8, 9) Loku hinawu hi ti koramisa ka Jehova, hi tlhela hi hanyisa zalezo wutomini ga hina gontlhe, i ta hi wona kota vanhu vo ranzeka nguvu, a ku fana na muprofeti Danieli. A ku hunza lezo, Jehova i ta simama ku hi wumba hi ku tirisa a Mhaka yakwe, moya wakwe, ni hlengeletano yakwe kasi hi magumo hi yima mahlweni kakwe kota “vana va Nungungulu” vo mbhelela. — Rom. 8:21.