1, 2. Zini lezi a Biblia gi nga zi profeta xungetano hi kuengeteleka ka ntsengo wa vanhu va Jehova?

A MALANZA yo tsumbeka ya Jehova laha misaveni, ku nga Timboni takwe, ma wumba hlengeletano leyi hakunene yi nga hiko na ku fananiswa ni yinwani. Lisine lezaku yi wumbiwa hi vanhu vo kala ku mbhelela lava va mahako zihoxo. Hambulezo, a moya wa Nungungulu wu vuna bandla gakwe ga misava yontlhe lezaku gi kula. Wona zilo zitsongwani zo tsakisa lezi Jehova a zi mahako ni vanhu vakwe, hambu lezi va nga mbhelelangiko.

² A xikhati lexi a masiku yo gumesa ya tiko legi ma nga sangula hi 1914, a vanhu va Nungungulu laha misaveni va wa hi vatsongwani nguvu. Kanilezi Jehova i lo katekisa ntiro wabye wo xumayela. Ka makume ya malembe ma nga lanzela, a vanhu va timiliyoni va lo gonza lisine la Biblia va maha Timboni ta Jehova. Hi lisine, Jehova i wa sina a profetile kukula loko ko hlamalisa hi ku wula lezi: “Loyi tsongwani i ta enzeleka ava khume ga mazana, ni loyi wa tsongwani nguvu i tava a tiko ga ntamu. Mina Jehova nzi ta zi hatlisisa zikhatini za zona.” (Isa. 60:22) Hakunene, a xiprofeto lexo xa tatiseka masikwini lawa yo gumesa. Hikwalaho, a ntsengo wa vanhu va Nungungulu laha misaveni wa hombe ku hunza vahanyi va matiko yo tala.

3. A malanza ya Nungungulu ma kombisa kuyini liranzo?

 ³ Inyamutlha, Jehova i tlhela a vuna vanhu vakwe lezaku va kombisa tshamela gakwe ga hombe — ku nga liranzo. (1 Joh. 4:8) Jesu, loyi a pimanyisileko a liranzo la Nungungulu, i byelile vapizani vakwe aku: “Nza mu nyika a nayo muswa, wa kuva mu ranzana . . . Loku mu ranzana, a vanhu vontlhe va ta zi tiva lezaku mu vapizani va mina.” (Joh. 13:34, 35) Lezo zi vile za lisima, nguvunguvu xikhatini xa tiyimpi to tshisa ti mahekileko ka malembanyana nzhako. Hi xikombiso, ka Yimpi ya Wumbiri ya Misava ntsena ku delwe xipimo xa 55 wa timiliyoni ta vanhu. Hambulezo, a Timboni ta Jehova a ti patsekangi kuhalateni loko ka nkhata ku khumbileko misava yontlhe. (Gonza Mika 4:1, 3.) Lezo zi ti vunile ku simama ti nga hi “na nanzu nkhateni wa” vanhu vontlhe. — Miti. 20:26.

4. Hikuyini a kuanza ka vanhu va Jehova ku hlamalisako?

⁴ A kuanza ka vanhu va Nungungulu ku maheka nzeni ka tiko go biha nguvu, legi a Biblia gi wulako lezaku gi rangelwa hi Satani, “a nungungulu wa misava” leyi. (2 Kor. 4:4) I rangela a mifumo ya politika ya misava leyi ni zihaxa-mahungu za yona. Kanilezi a nga ta tshuka a zi kota ku nyimisa ntiro wo xumayela mahungu yo saseka. Hambulezo, hi ku tiva lezaku a xikhati xi mu saleleko xi tsongwanyani, Satani i zama ku hambukisa vanhu ka wukhozeli ga lisine, niku i tirisa tindlela to tala kasi ku maha lezo. — Kuv. 12:12.

5. Hikuyini ka zikhati zinwani a vokari va nga hi khunguvanyisako? (Wona mufota kusanguleni ka nzima.)

⁵ A bandla ga wuKristu gi khanyisa lisima la ku ranza Nungungulu ni vanwani. Jesu i kombile ku hi zalezo zi nga wa ta laveka. Na a hlamula xiwutiso xo kari xungetano hi nayo wa hombe, i te ngalo: “U ta ranza Hosi Nungungulu wa wena hi mbilu ya wena yontlhe, ni muhefemulo wa wena wontlhe, ni kupima ka wena kontlhe. Lowu hi nayo wa hombe ni wa kuranga. Ni wa wumbiri wu fananako na wona, hi lowu: U ta ranza wakelene na wena kota lezi u ti ranzako wena.” (Mat. 22:35-39) Hambulezo, a Biblia gi zi veka kubaseni lezaku kota wuyelo ga xionho xa Adamu, hontlheni hi pswaliwa na hi nga mbhelelangi. (Gonza Va Le Roma 5:12, 19.) Hikwalaho, ka zikhati zinwani a vokari lomu bandleni va nga tshuka va wula kutani ku maha zilo zi to hi khunguvanyisa. Lezo zi nga ringa liranzo la hina hi Jehova ni vanhu vakwe. Hi ta maha yini ka ziyimo lezo? Hambu malanza ya kale yo tsumbeka ya Nungungulu ma wulile ni ku maha zilo zi khunguvanyisileko vanwani, niku hi nga gonza xokari ka lezi a Biblia gi hi byelako hi mhaka leyo.

6. Eli i tsikile ku laya vana vakwe hi ndlela muni?

⁶ Hi xikombiso, Mupristi wa Hombe Eli i wa hi ni vana vambiri va nga kala va nga hanyi hi milayo ya Jehova. Hi gonza lezi: “A vana va Eli va wa hi vavanuna vo biha. Va wa nga mu tivi Jehova.” (1 Sam. 2:12) Hambu lezi a papai wabye a nga maha ntiro wa lisima kasi ku vuvumisa wukhozeli ga lisine, a vana vakwe va wa maha zionho za hombe. Eli i wa yi tiva khwatsi mhaka leyo niku i wa fanele ku va laya, kanilezi a nga mahangi za hombe hi mhaka leyo. Kota wuyelo ga kona, Nungungulu i lo lamula ngango wa Eli. (1 Sam. 3:10-14) Hi kufamba ka xikhati, a pswalo wakwe wu wa nga ta ha vumelelwa ku maha vapristi va hombe. Loku u wa hanyile xikhatini xa Eli, na u te yini lezi Eli a nga kala a nga mahi nchumu hi kuonha ka vana vakwe? Na u khunguvanyekile, u tsika ku tirela Nungungulu ke?

7. Zionho muni za hombe lezi Davida a zi mahileko, niku zini lezi Nungungulu a nga maha hi mhaka leyo?

⁷ Davida i wa ranziwa hi Jehova, loyi a nga mu wona kota ‘munhu wa mbilu yakwe.’  (1 Sam. 13:13, 14; Miti. 13:22) Kanilezi hi nzhako ka xikhati i lo maha wubhayi na Batexeba, a mu xurisa nyimba. A nuna wakwe Uria i wa hi yimpini ka xikhati lexo. Laha a nga wuya kaya hi xikhatanyana, Davida i lo hlota tindlela ta ku mu maha a hlengela masango na Batexeba kasi zi wonekisa ku khwatsi a nyimba leyo yakwe. Kanilezi Uria a nga vumelangi, hikwalaho Davida i lo mu dayisa yimpini. I lo xaniseka nguvu hi zionho zakwe — yena ni ngango wakwe va lo welwa hi makhombo. (2 Sam. 12:9-12) Hambulezo, Nungungulu i lo mu mahela tipswalo wanuna loye a nga ti karatela ku famba “hi nongameto wa mbilu ni kululama” wutomini gakwe. (1 Tih. 9:4) Loku u wa hi munwe wa vanhu va Nungungulu va nga hanya xikhatini lexo, na u te yini? Na u khunguvanyekile hi kota ya xionho xa Davida ke?

8. a) Mupostoli Pedro i tsanzekisile kuyini ku tatisa lezi a nga wula? b) Anzhako ka kuva Pedro a mahile zihoxo, hikuyini Jehova a nga simama ku mu tirisa?

⁸ A xikombiso xinwani xi nga lomu ka Biblia hi lexi xa mupostoli Pedro. Jesu i wa mu hlawulile kuva mupostoli; hambulezo, Pedro i wa tshuka a wula ni ku maha zilo a nga guma a ti sola hi zona. Hi xikombiso, ka xikhati xo kari xo binza, a vapostoli va lo tsika Jesu yece. Pedro i wa wulile lezaku hambu loku lava vanwani va mu tsika, yena i wa nga ta mu tsika. (Mar. 14:27-31, 50) Hambulezo, a xikhati lexi Jesu a nga khonwa a yiswa ka hubye ya kulamula, a vapostoli vontlhe — a ku patsa na Pedro — va lo mu tsika yece. Pedro i lo kaneta hi kuphindaphinda aku a nga mu tivi Jesu. (Mar. 14:53, 54, 66-72) Hambulezo, Pedro i lo ti sola nguvu, niku Jehova i lo simama a mu tirisa. Loku u wa hi mupizani ka xikhati lexo, xana lezi Pedro a nga maha na zi khumbile kutsumbeka ka wena ka Jehova?

9. Xini xi ku tiyisako lezaku Nungungulu i maha kululama xontlhe xikhati?

⁹ Hi wonile zikombiso zitsongwani za vanhu va mahileko zilo zi khunguvanyisileko vanwani. Kanilezi, hambu ka mazana ya malembe ma hunzileko ni ka xikhati xa hina, hi nga kuma zikombiso za vanhu va tirelako Jehova va nga maha zilo za kubiha lezi zi nga  khunguvanyisa vanwani. A xiwutiso hi lexi, u ta kuyini loku ku humelela zilo zo kota lezo? U ta tsika zihoxo zabye zi ku khunguvanyisa, u tsika Jehova ni vanhu vakwe ke? Kutani u ta alakanya lezaku Jehova wa nyika xikhati a vaonhi lezaku va hunzuluka niku i ta lulamisa zihoxo lezo a tlhela a maha kululama ke? Hi tlhelo ginwani, lava va mahileko zionho za hombe va tshuka va ala tipswalo ta Jehova va nga hunzuluki. Ka ziyimo lezo, u ta tsumba lezaku Jehova i ta lamula vaonhi lavo hi xikhati xa kona, kuzilava hi ku va susa bandleni ke?

10. Zini lezi Jesu a zi zwisisileko xungetano hi zihoxo za Judasi Iskarioti na Pedro?

¹⁰ A Biblia gi hi komba matimu ya malanza ya Nungungulu ma nga simama ma tsumbekile kakwe ni vanhu vakwe hambu loku a vanwani va mahile zihoxo za hombe. Hi xikombiso, anzhako ka kuva a mbhetile wusiku gontlhe na a khongela ka Papai wakwe, Jesu i lo hlawula 12 wa vapostoli. Judasi Iskarioti i wa hi munwe wa vapostoli lavo. A xikhati lexi Judasi a nga mu tokometa, Kristu a nga tsikangi zilo lezo zi onha kuzwanana kakwe ni Papai wakwe, Jehova; ge hambu laha Pedro a nga mu ala. (Luka 6:12-16; 22:2-6, 31, 32) Jesu i wa zi tiva ku a zihoxo lezo a hi za Jehova ni vanhu vakwe vontlhe. I lo simama a maha ntiro wakwe wo saseka hambu lezi a valanzeli vakwe va nga maha zilo zi nga tsakisiko. Jehova i lo mu chachazela hi ku mu vuxa hi ka vafileko, a mu vululela ndlela ya lezaku ava Hosi ya Mufumo wa le tilweni.— Mat. 28:7, 18-20.

11. Zini lezi a Biblia gi nga profeta xungetano hi malanza ya Jehova xikhatini xa hina?

¹¹ Jesu i wa hi ni xigelo xo zwala xa ku tsumba Jehova ni vanhu vakwe, niku wa ha hi naxo. Hi lisine, loku hi ehleketa hi zilo lezi Jehova a zi mahako hi ku tirisa malanza yakwe masikwini lawa yo gumesa, za hlamalisa nguvu. A ku na vanhu vanwani va xumayelako lisine misaveni yontlhe, hakuva a va rangelwi hi Jehova a ku khwatsi hi lezi a rangelako bandla gakwe gi nga ni wumunwe nyamutlha. Isaya 65:14 i wulawula hi matshamela ya moya xikari ka vanhu va Nungungulu, aku: “Langutani a malanza ya mina ma ta yimbelela hi kutsaka ka timbilu tabye.”

12. Hi fanele ku zi wonisa kuyini a zihoxo za vanwani?

¹² A malanza ya Jehova ma tsaka hi zilo zo saseka ma zi kotako ku maha hi lezi ma rangelwako hi yena. Kanilezi, a tiko legi gi rangelwako hi Satani gi kari gi rila, laha a wubihi gi yako gi kula. Kunene, zi wa nga tava wutlhari a ku mu nyika nanzu Jehova kutani bandla gakwe hi kota ya zihoxo za malanza matsongwani yakwe. Hi fanele ku simama hi tsumbeka ka Jehova ni tindlela takwe hi tlhela hi gonza lezi hi faneleko ku zi khomisa zona a zihoxo za vanwani.

13, 14. a) Hikuyini hi faneleko kuva ni lihlaza-mbilu hi vanwani? b) Hi xihi xitsumbiso hi faneleko ku tshama na hi xi alakanya?

¹³ Hi ta kuyini loku a nanza go kari ga Nungungulu gi tshuka gi wula kutani ku maha nchumu wu hi bayisako? A Biblia gi nyika tshinya ga nayo ga lisima gaku: “U ngave ni moya wa ku hatlisela ku zangara, hakuva a zanga yi tshama timbilwini ta zipumbu.” (Mutsh. 7:9) Hi nga rivali lezaku ka hunza xipimo xa 6.000 wa malembe na hi suselwe kumbhelela le sinwini ga Edeni. A vanhu va nga mbhelelangiko va byekelela ku maha zihoxo. Hikwalaho, zi wa nga tava zi nene ku rinzela lezaku a makholwa-kulori ma ku khwatsi vanhu vo mbhelela, kutani ku tsika zihoxo zabye zi hi susela litsako la kuva xipanze xa vanhu va Nungungulu masikwini lawa yo gumesa. Xi wa tava xihoxo xa hombe kambe a ku tsika zihoxo za vanwani zi hi khunguvanyisa,  zonake hi tsika hlengeletano ya Jehova. Loku lezo zi wo maheka, hi wa ta luza lungelo ga ku maha kuranza ka Nungungulu ni kutsumba ka ku hanya misaveni yiswa ya Nungungulu.

¹⁴ Kasi hi simama ni litsako la hina la hombe ni kutsumba ku tiyileko, hi fanele ku tshama na hi alakanya a xitsumbiso xa Jehova xi chavelelako nguvu, xaku: “Nzi ta vanga a tilo giswa ni misava yiswa, a zilo za kale zi nga ta ha alakanyiwa, ge hambu ku wuya lomu malangeni.” (Isa. 65:17; 2 Ped. 3:13) U nga tsiki zihoxo za vanwani zi ku luzisa makatekwa lawo.

15. Zini lezi Jesu a ngaku hi fanele ku maha loku a vanwani va hi onhela?

¹⁵ Hambulezo, kota lezi hi kalako hi nga se nghena misaveni yiswa, hi fanele ku ehleketa hi mawonela ya Nungungulu xungetano hi lezi hi faneleko ku lulamisisa zona timhaka loku a vanwani va wula kutani ku maha zilo zi hi bayisako. Hi xikombiso, hi fanele ku alakanya a tshinya ga nayo gi wulilweko hi Jesu gaku: “Loku mu tsetselela vanhu a zigoho zabye, a Raru wa nwina wa le tilweni i ta mu tsetselelawu. Kanilezi loku mu nga va tsetseleli a zigoho zabye, na yenawu a Raru wa nwina a nga ta mu tsetselela a zigoho za nwina.” Alakanya kambe lezaku a xikhati lexi Pedro a nga wutisa lezaku hi fanele ku tsetselela “kala ntlhanu ni kumbiri ke?”, Jesu i lo mu hlamula aku: “A nzi ku byeli nziku: Ku kala ntlhanu ni kumbiri; kanilezi ku kala ku maha 70 wa makhati ma wuyetilweko hi ntlhanu ni kumbiri.” Zi te dlunya lezaku Jesu i wa wula ku xontlhe xikhati hi fanele ku tsetselela; a kungo ga hina ga hombe gi fanele kuva lego. — Mat. 6:14, 15; 18:21, 22.

16. Xikombiso muni xo saseka xi vekilweko hi Josefa?

¹⁶ Josefa, a n’wana wa matewula ka vana vambiri va pswelweko hi Jakobe na Rakeli, i hi vekele xikombiso xo saseka xa lezi hi faneleko ku khomisa zona a zihoxo za vanwani. A khume ga vamakabye va Josefa va wa hi ni xiluse hi yena hi lezi a nga ranziwa nguvu hi papai wabye. Va lo mu xavisa a maha khumbi le Gipite. Anzhako ka malembe yo tala, a ntiro wo saseka lowu Josefa a nga wu maha leyo wu lo mu maha ava wa wumbiri hi wukosi anzhako ka hosi ya tiko lego. A xikhati lexi ku ngava ni ndlala lomu va nga tshama kona, a vamakabye va Josefa va loya Gipite kasi ku ya xava zakuga, kanilezi a va mu tivangi. Josefa na a tirisile wuhosi gakwe kasi ku va tlhelisela kubiha ko tshisa loku va nga mu mahele. Kanilezi, i lo va ringa kasi ku wona ku va cicile mahanyela yabye ke. A xikhati a nga wona lezaku va cicile, i lo ti tivekisa kabye. Anzhako ka xikhati xo kari, i lo va byela lezi: “Mu nga chavi, nzi ta mu wundla ni vana va nwina.” A matimu ya Biblia ma engeta maku: “Zinghaho i lo va chavelela, a tangalisa timbilu tabye.” — Gen. 50:21.

17. U ta maha yini loku a vanwani va maha zihoxo?

¹⁷ Wutlhari kambe a ku alakanya lezaku kota lezi hontlheni hi mahako zihoxo, kuzilava va kona hi va onhelako. Loku hi pola ku hi onhele munwani, a Biblia gi hi leletela lezaku hi mu yela hi ya zama ku lulamisa mhaka leyo. (Gonza Mateu 5:23, 24.) Ha tsaka nguvu loku a vanwani va nga veketeli zihoxo za hina, hikwalaho hinawu hi fanele ku maha zalezo. Ka Va Le Kolosi 3:13 hi kuciwa lezi: “Honiselanani ni ku tsetselelana; loku munhu a hi ni xisolo ka munwani, kota lezi Hosi yi nga mu tsetselela, nwinawu mahani zalezo.” Hi kuwula ka bhuku ga Va Le Korinte 13:5, a liranzo la wuKristu “a li alakanyeli hi kubiha loku li mahelweko kona.” Loku hi tsetselela vanwani, Jehova i ta hi tsetselelawu. Loku zita mhakeni ya lezi hi khomisako zona a zihoxo za vanwani, a mahela ga wuKristu ku pimanyisa ndlela ya tipswalo leyi a Papai wa hina a hi khomako hi yona loku hi maha zihoxo. — Gonza Tisimu 103:12-14.