NZI alakanya mixo yo kari ku nga titimela nguvu ka malembe yo tala nzhako, le Dakota do Sul, Estados Unidos. Nzi wa zi tiva ku nzi laha kusuhani ni kuzwa xirami xo womisa ni marambo. Nzi wa hi zinwe ni ntlawana wa vanhu ka xibarakana xo kala ku kufumetwa, hontlheni na hi rurumela. Hi wa nyimile laha kusuhani ni thangi ga hombe gi nga tele hi mati, niku ma wa titimela! Khwatsi nzi mu hlawutela zitsongwani za wutomi ga mina kasi mu zwisisa ku hikuyini hi nga hi laho.

Nzi pswalilwe hi 7 ka Março wa 1936. A vapswali va mina va wa hi ni mune wa vana; mina nzi wa hi xigumanzeni. Hi wa tshama ka simu ga gi tsongwani le mutsuwuka-gambo wa Dakota do Sul. A ku rima ku wa maha xipanze xa lisima wutomini ga ngango wa hina, kanilezi ku wa nga hi xipanze xo ranga. A vapswali va mina va bapatizilwe hi 1934 kota Timboni ta Jehova. Va wa hendleletile wutomi gabye ka Jehova, hikwalaho a ku maha kuranza kakwe zi wa hi wona nchumu wa lisima nguvu ka vona. A papai wa mina, Clarence, i tirile kota nanza ga bandla (legi nyamutlha gi vitaniwako ku mutlhanganyisi wa hubye ya madota) ka xibandlana xa hina le Conde, Dakota do Sul. Hi kufamba ka xikhati, tio wa mina Alfred yenawu i mahile ntiro walowo.

A ngango wa hina wu waya mitlhanganweni viki ni viki wu tlhela wu famba hi muti ni muti wu bhulela vanwani xungetano hi kutsumba ka wumanziko go tsakisa gi kumbukiwako lomu ka Biblia. A xikombiso xa vapswali va mina ni lezi va nga hi gonzisa zi hi vunile ku ranza Jehova. Mina ni makabye wa mina, Dorothy, hi mahile vahuweleli va Mufumo na hi hi ni 6 wa malembe. Hi 1943, nzi ti tsalelisile ka Xikola xa Wutireli ga Nungungulu, na xa ha hi ku sangula.

A Migotsovanyano ni mitlhangano ya xipanze zi wa hi za lisima wutomini ga hina. Nza ha  alakanya a gotsovanyano wo kari hi 1949 le Sioux Falls, Dakota do Sul. Makabye Grant Suiter i vekile kanelo yi nga ku “A xikhati xi nga sala xi komile nguvu ku hunza lezi u zi alakanyako!” I khanyisile lezaku a maKristu wontlhe ma ti hendleletileko ma fanele ku tirisa a wutomi ga wona kasi ku xumayela a mahungu yo saseka ya Mufumo wa Nungungulu. Anzhako ka lezo, nzi lo hendleleta wutomi ga mina ka Jehova. Nzi bapatizilwe ka mutlhangano wa xipanze wu nga lanzela hi 12 ka Novembro wa 1949, le Brookings. Hi xalexo xi mahileko ku nziva ka xibarakana lexiyani xo titimela, kota lezi nzi wulileko kusanguleni. A mune wa hina hi wa rinzela ku bapatizwa lomu ka thangi ga hombe ga simbi.

Anzhako ka lezo nzi lo boha ku phayona. Nzi sangulile hi 1 ka Janeiro wa 1952, na nzi hi ni 15 wa malembe. A Biblia gi ngalo: “Hlengela ni tlhari, u tava tlhariwo,” niku ku wa hi ni vanhu vo tala vo tlhariha ngangweni wa hina lava va nga seketela xiboho xa mina xa ku maha phayona. (Mavingu 13:20) Nzi wa tolovela kuya kuxumayeleni na tio Julius, a nga hi ni 60 wa malembe. Hambu lezi a nga hi wa hombe nguvu ka mina, hi wa zi ranza ku famba zinwe sinwini. Nzi gonzile zo tala nguvu kakwe ni ka lezi a zi hanyileko. Dorothy yenawu i lo sangula ku phayona.

Na nza ha hi jaha, a vapswali va mina va wa ramba a vawoneleli va xipanze ni vasati vabye hi ta tshama navo. Nzi vunilwe nguvu hi patswa wa Jesse na Lynn Cantwell. Va wa khatala hi mina va tlhela va nzi tiyisa. Loku va enzela mabandla ya laha kusuhani, va wa tolovela ku nzi ramba nzi famba navo sinwini. Nzi wa tsaka nguvu hi kuva zinwe navo! Nzi wa lava ku tshama nzi khomekile hi ntiro wa Jehova a ku fana na vona nzi tlhela nzi phayona.

A muwoneleli wa hina wa xipanze a nga lanzela hi Bud Miller. Nzi wa hi ni 18 wa malembe a xikhati lexi yena ni sati wakwe Joan va nga enzela a bandla ga hina. Ka xikhati lexo nzi wa fanele kuya ka kometi ya ku vitanela lava va yako wusochweni. Va wa lava lezaku nzi maha ntiro nzi nga wu wona na wu lwisana ni nayo wa Jesu wa ku nga ti ngheniseli ka politika. Kanilezi nzi wa lava ku xumayela a mahungu yo saseka ya Mufumo. (Johani 15:19) Hikwalaho nzi va kombele lezaku nzi woniwa kota mufundisa.

 A nzi no ku tsaka a xikhati lexi makabye Miller a nga nzi byela lezaku i wa ta famba na mina kasi aya bhulisana ni kometi. I wa nga hi na tingana, niku i wa nga dzukiselwi hi munhu. I wa yi tiva khwatsi a Mitsalo kambe. A kuva nzi fambile naye zi nzi tiyisile nguvu! Kumbheleni ka ximumu xa 1954, kota wuyelo ga kubhulisana loko, a kometi yi vumele a xikombelo xa mina xa kuva nzi woniwa kota mufundisa. Makunu nzi wa tlhatlhekile ku mu mahela zo tala Jehova.

Xikhatanyana nzhako ka lezo, nzi rambilwe ku ya tira Beteli, laha ku nga vitaniwa ku i Simu ga Torre de Vigia ka xikhati lexo, le Staten Island, Nova York. Nzi tirile seyo hi xipimo xa malembe manharu. Nzi vile ni matshango yo tala ya ma nene hakuva nzi tivene ni vamakabye vo tala vo tlhariha nzi tlhela nzi tira navo.

Le sinwini ga Staten Island ku wa hi ni xitichi xa radu xa WBBR. Xi tirisilwe hi Timboni ta Jehova kusukela 1924 kala 1957. Ku wa hi 15 kuya ka 20 ntsena wa ziro za ngango wa Beteli zi nga avelwe ku tira lomu sinwini. A kutala ka hina hi wa ha hi vaswa vo kala ku wu tiva khwatsi ntiro. Kanilezi hi wa tira ni makabye munwe wa hombe a totilweko, Eldon Woodworth. Hi wa mu wona kota papai wa hina niku i hi gonzisile zilo zo tala. Loku a wokari a tshuka a nga zwanani ni munwani, Makabye Woodworth i waku, “Za hlamalisa lezi a Hosi yi zi mahako na yi tirisa vanhu vo kala ku mbhelela.”

Makabye Frederick W. Franz yenawu i wa hi na hina niku i hi vunile hontlheni. I wa hi munhu wo tlhariha niku i wa gi tiva khwatsi a Biblia. I wa khatala hi munwe ni munwani wa hina. A mubhiki wa hina ku wa hi Harry Peterson. Zi wa hi olovela nguvu ku mu vitana hi vito gakwe go gumesa a ku hunza legi gakwe ga lisine gaku Papargyropoulos. Yenawu i wa totilwe, niku i wa wu ranza a ntiro wa simu. Makabye Peterson i wa maha khwatsi a ntiro wakwe laha Beteli kanilezi i wa nga tshuki a rivala a ntiro wa simu. I wa nyikela mazana ya marevista hweti ni hweti. I wa gi tiva khwatsi a Biblia kambe niku i wa hlamula a ziwutiso zo tala hi nga mu maha.

Le sinwini, hi wa longisela mihanzu ni matsawu hi zi chetela ka zikotela. Hi lembe hi wa longisela  xipimo xa 45 000 wa zikotela za mihanzu ni matsawu kasi zi tirisiwa hi ngango wa Beteli. Nzi tirile na Etta Huth, a nga hi makabye wo tlhariha nguvu. Hi yena a nga hi tsalela a zileletelo lezi hi nga zi tirisa kasi ku longisela mihanzu ni matsawu. A vamakabye va xisati va xipanze lexo va wata va ta tira na hina, niku Etta i wa vunetela ku longisela a ntiro wabye. Hambu lezi a nga tiva zo tala ka ntiro wa ku chetela a zilo lomu ka zikotela, xontlhe xikhati i wa nyika xichawo a vamakabye va xinuna lava va nga hi vawoneleli le sinwini. I hi vekele xikombiso xi nene.

Angela Romano i wa hi munwe wa vamakabye va xisati lava va ngata va ta vunetela sinwini. Hi Etta a mu vunileko ku tiva lisine. Mina na Angie hi chadile hi Abril wa 1958, hi tlhela hi ti buza ku mu tirela zinwe Jehova hi 58 wa malembe. Nzeni ka malembe lawo, a kutsumbeka ka Angie ka Jehova ku tiyisile a wukati ga hina. I tlharihile, niku nza mu tsumba khwatsi, hambu ni ka xihi xikarato.

A xikhati lexi a vamakabye va nga xavisa a miako ya WBBR le Staten Island hi 1957, nzi tirile Beteli ya Brooklyn hi xikhatanyana. Hi nzhako ka xikhati, nzi chadile na Angie, nzi suka Beteli. Hi tirile kota maphayona hi malembe manharu le Staten Island. Hi xikhati xo kari, nzi tlhelile nzi tirela lava va nga xava a xitichi xa hina xa radu, lexi makunu xi nga vitaniwa ku i WPOW.

Mina na Angie hi lo boha ku olovisa wutomi kasi hi zi kota ku ya tira ni kwihi lomu ku nga laveka. Kota wuyelo ga kona, hi 1961 hi amukele a xirambo xa kuva hi ya tira kota maphayona yo hlawuleka doropeni ga Falls, le Nebraska. Kanilezi anzhako ka xikhatanyana na hi hi seyo, hi rambilwe kuya Xikoleni xa Wutireli ga Mufumo xa hweti yinwe le Dzongeni ka Lansing, Nova York. Hi yi tsakelile a gonziselelo hi yi kumileko, na hi alakanya ku loku hi mbheta xikola hi ta tlhela hi ya Nebraska. Hikwalaho hi hlamalile nguvu a xikhati lexi hi nga amukela a xiavelo xa xiswa. Hi wo rumelwa ku ya tira kota varumiwa le Camboja! Ka tiko lego go saseka ga le dzongeni wa Asia hi tlhelo ga mutsuwuka-gambo, hi wonile, ni kuzwa, hi tlhela hi ringa zilo za ziswa ka hina. Hi wa zi lava nguvu ku bhulela vanhu va leyo a mahungu yo saseka ya Mufumo.

Kanilezi a xiyimo xa politika xi lo cica le Camboja, hikwalaho hi wa fanele kuya dzongeni ka Vietname. Anzhako ka malembe mambiri nzi lo babya nguvu, hi kurumeteka ku tlhela Estados Unidos. Zi tekile xikhatanyana kasi ku nzi chukwata. A xikhati nzi nga chukwata hi lo tlhela hi sangula ku phayona.

Hi Março wa 1965 hi lo sangula ku enzela mabandla. Hi 33 wa malembe, mina na Angie hi ti buzile hi ntiro wa ku wonelela xipanze ni muganga, hi tlhela hi vunetela migotsovanyanweni. Nzi wa wu ranza a ntiro lowo, kota lezi a migotsovanyano yi tolovelako kuva xikhati xo tsakisa ka mina. Hi malembe yo kari hi enzele mabandla ya lomu doropeni ga Nova York ni manwani ya lomu kusuhani, niku a kutala ka migotsovanyano yi wa mahiwa Kampwini ya Yankee.

Mina na Angie hi amukele ziavelo zo tala za ziswa ni zo karata kufambeni ka malembe. Hi 1995,  nzi kombelilwe ku gonzisa a Xikola xa Gonziselelo ya Wutireli. Anzhako ka malembe manharu, hi rambilwe a kuya Beteli. A nzi no ku tsaka hi ku tlhela nzi wuya Beteli anzhako ka 40 wa malembe, laha nzi nga sangulela kona a ntiro wo hlawuleka wa xikhati xontlhe. Hi xikhati xo kari, nzi tirile ka Xipanze xa Ntiro nzi tlhela nziva mugonzisi ka zikola zo tala za moya. Hi 2007, a Hubye yi Fumako yi wumbile a Xipanze xa Zikola za Moya kasi ku khatalela a zikola zontlhe zi gonzisiwako laha Beteli, niku nzive muwoneleli wa xipanze lexo hi malembe yo kari.

Ka malembana lawa, ku cicilwe zo tala ka zikola zi gonzisiwako laha Beteli. Hi 2008 ku sangulile a Xikola xa Madota ya Bandla. Ka malembe mambiri ma nga lanzela, ku gonzisilwe madota yo hunza 12 000 wa wona Beteli ya Patterson ni ya Brooklyn. A xikola lexo xa ha mahiwa ni zezi ka matshamu manwani yo tala. Hi 2010 a Xikola xa Gonziselelo ya Wutireli xi cicile vito xiva Xikola xa Biblia xa Vamakabye va Magwenza, ku tlhela ku wumbiwa xikola xinwani, xi nga vitaniwa ku Xikola xa Biblia xa Mipatswa ya maKristu.

Hi Setembro wa 2014, a zikola lezo za zimbiri zi patsilwe laha ka kunwe ziva Xikola xa Vavangeli va Mufumo. A zigonzani za kona ku ngava mipatswa, kutani vamakabye va xinuna ni va xisati vo kala va nga chadangi. A votala a va no ku tsaka a xikhati lexi va nga tiva lezaku a xikola lexi xi wa ta mahiwa matikweni yabye. Za tsakisa ku wona lezaku a votala va tava ni lungelo ga ku gonza a zikola lezo. A nzo ku bonga hi lezi nzi tivanileko ni vanhu vo tala va cicileko zo tala wutomini gabye kasi va ta kuma a gonziselelo leyi.

Loku nzi ehleketa hi wutomi ga mina kusukela ka xibarakana xo titimela lexi nzi nga hi ka xona na nzi nga se bapatizwa kala nyamutlha, nza mu bonga nguvu Jehova hi vanhu vo tala vo tlhariha nzi nga tivana navo. Va nzi vunile ku mu tiva ni ku mu tirela khwatsi. A vanwani va wa hi tinzisana ka mina; a vanwani va wa hi tinhonzo. Niku a votala va wata hi ka matiko ya mahanyela yo hambana ni lawa ya mina. Kanilezi nzi wa zi wona hi mitiro yabye ni mahanyela yabye lezaku va mu ranza nguvu Jehova. A nzo ku bonga hi kuva ni vanghana vo tala xikari ka vanhu va Jehova lava nzi gonzako ka vona.