1. Hi zi tivisa kuyini lezaku a vanhu va Nungungulu va wa ta huma ka Babuloni wa Hombe, niku ziwutiso muni zi to hlamuliwa?

KA NZIMA yi nga hunza, hi tivile lezi a maKristu yo tsumbeka ma nga mahisa zona tikhumbi ta Babuloni wa Hombe. Lexi xi tsakisako hi ku ma wa nga ta simama wukhumbini kala kupinzuka. Hi tiva lezo hi lezi Nungungulu a byelako vanhu vakwe lomu ka Biblia, aku “humani” ka mufumo wa misava yontlhe wa wukhongeli ga mawunwa. (Gonza Kuvululelwa 18:4.) Lezo zi komba ku a maKristu ma wa ta huma ka Babuloni wa Hombe. Hontlheni ha xuva nguvu ku tiva lezaku ma wa ta huma rini! Kanilezi a hi sanguleni hi ku hlamula ziwutiso lezi: Zini lezi a Zigonzani za Biblia zi nga ti yimisele ku maha xungetano hi Babuloni wa Hombe hambu mahlweni ka 1914? A vamakabye va hina va wa hiseka ku ya chikela kwihi ntirweni wa kuxumayela xikhatini xa Yimpini yo Sangula ya Misava? Xana a vanhu va Nungungulu va yisilwe wukhumbini Babuloni xikhatini lexo hi lezi va nga phazama zokari?

2. Zini lezi a Zigonzani zo sangula za Biblia zi bohileko ku maha hambu mahlweni ka Yimpi yo Sangula ya Misava?

² Malembe yo tala mahlweni ka Yimpi yo Sangula ya Misava  (1914-1918), Charles Taze Russell ni Zigonzani zinwani za Biblia va wonile lezaku a wuKristu ga mawunwa gi wa nga gonzisi lisine la Biblia. Hikwalaho va lo boha ku nga ti patsi ni wukhongeli ga mawunwa. A Murinzeli wa xiNgiza wa 1879 i te a tichechi tontlhe ti ti wulako muswika wo tsumbeka wa Kristu kanilezi ti seketelako mifumo ya misava ti lumba Babuloni wa Hombe, loyi a Biblia gi nge xibhayi. — Gonza Kuvululelwa 17:1, 2.

3. Zini lezi a Zigonzani za Biblia zi nga maha kasi ku komba lezaku zi wa nga ha lavi ku lumba wukhongeli ga mawunwa? (Wona mufota kusanguleni ka nzima.)

³ A vavanuna ni vavasati vo tsumbeka va wa zi tiva lezaku loku va simama ka wukhongeli ga mawunwa, va wa nga ta katekiswa hi Nungungulu. Hikwalaho, a kutala ka vona va lo rumela mapapilo tichechini tabye na ma wula ku a va ha zi lavi ku khongela navo. A vanwani va yile hi ku lera a mapapilo yabye hi gezu go tlakuka lomu chechini. Lomu va nga kala va nga vumelelwi ku maha lezo, va wa rumela mapapilo ka xiro xinwe ni xinwani xa chechi. A Zigonzani za Biblia zi lo zi veka kubaseni lezaku zi wa nga ha lavi ku ti patsa ni wukhongeli ga mawunwa! Loku va wa no zi maha ka malembe ya mahlweni ka lezo, kuzilava na va delwe. Kanilezi lomu ka va 1870, a mifumo matikweni yo tala yi wa nga ha seketeli nguvu tichechi a ku fana ni kale. Makunu a vanhu va wa zi kota ku wulawula hi Biblia va tlhela va kaneta lezi zi wuliwako tichechini na va tlhatlhekile.

4. A Zigonzani za Biblia zi wa mu wonisa kuyini Babuloni wa Hombe xikhatini xa Yimpi yo Sangula ya Misava? Tlhamusela.

⁴ A Zigonzani za Biblia zi wonile lezaku zi wa nga eneli ku byela maxaka, ni vanghana, ni vakhongeli-kulobye ntsena lezaku a va ha zi lavi ku lumba wukhongeli ga mawunwa. Va wa lava ku a misava yontlhe yi zi tiva lezaku Babuloni wa Hombe xibhayi xa wukhongeli! Hikwalaho kusukela Dezembro wa 1917 kala kusanguleni ka 1918, a makume matsongwani ya mazana ya Zigonzani za Biblia ma lo nyikela 10.000.000 wa ziphephana hi kuhiseka. A xiphephana lexo xi wa hi ni nzima yi nga hi ni hloko ya mhaka yi nge: “Kuwa ka Babuloni.” A xiphephana lexo xi lo komba lisine xungetano hi wuKristu ga mawunwa. Kota lezi u nga zi alakanyako, a varangeli va chechi va lo zangara nguvu! Kanilezi a Zigonzani za Biblia a zi nyimangi. Zi wa ti yimisele ku simama zi xumayela zi tlhela zi ingisa “Nungungulu ku hunza ku ingisa vanhu.” (Mitiro 5:29) Zi hi komba yini lezo? Zi hi komba lezaku xikhatini xa Yimpi yo Sangula ya Misava, a maKristu lawo ma wa nga ngheni wukhumbini; kanilezi, ma wo huma wukhongelini ga mawunwa, ma tlhela ma vuna vanwani a ku maha lezo.

5. Hikuyini hi wulako lezaku a vamakabye va wa hiseka nguvu xikhatini xa Yimpi yo sangula ya Misava?

⁵ A kale hi wa wula lezaku a malanza ya Nungungulu ma wa nga amukeleki kakwe xikhatini  xa Yimpi yo Sangula ya Misava hakuva ma wa nga hiseki kuxumayeleni. Hi xigelo lexo, hi wa alakanya lezaku Jehova i vumelele Babuloni wa Hombe lezaku a va maha tikhumbi hi xikhati xo kari. Hambulezo, a vamakabye vo tsumbeka lava va tireleko Nungungulu ka malembe ya 1914 kuya ka 1918 hi nzhako ka xikhati va tlhamusele lezaku kota ntlawa, va wa maha zontlhe va nga zi kota kasi ku simama va xumayela. A ku tiva khwatsi lezi zi humeleleko Zigonzani za Biblia xikhatini lexo zi hi vuna ku zwisisa zimaho zo kari zi nga lomu ka Biblia.

6, 7. a) A Zigonzani za Biblia zi kumene ni zikarato muni xikhatini xa Yimpi yo Sangula ya Misava? b) Zini zi kombako lezaku a Zigonzani za Biblia zi wa hiseka?

⁶ Xikhatini xa Yimpi yo Sangula ya Misava, a Zigonzani za Biblia zi wa khomekile nguvu hi ntiro wo xumayela. Kanilezi va wa hi ni zikarato zo tala nguvu kambe. A hi woneni zimbiri za kona. Xo sangula, a Zigonzani za Biblia zi wa nga se gonza ku xumayela hi ku tirisa Biblia ntsena. Zi wa tolovele ku nyikela mabhuku ni ku tsika mabhuku lawo ma tlhamusela lisine. Hikwalaho, a xikhati lexi a bhuku “A fihlakalo wu tatisekileko” (The Finished Mystery) gi nga sangula ku beletelwa hi mufumo kusanguleni ka 1918, a vamakabye vo tala zi va karatele nguvu ku xumayela. A xikarato xa wumbiri xi humeleleko ka lembe galego kuve kunghena ka funzeketa ga Espanya. A wubabyi lego ga mhango go thapelana nguvu gi mahile vamakabye zi va karatela ku enza va xumayela na va tlhatlhekile. Kanilezi a Zigonzani za Biblia zi mahile zontlhe zi nga zi kota kasi ku simama ni ntiro wa zona wo xumayela.

⁷ Hi 1914, a ntlawa wutsongwani wa Zigonzani za Biblia wu lo kombisa a “Fotodrama da Criação.” A filmi lego ga mifota ya ku fambafamba yi nga hi ni pfumawulo gi wa hi nchumu wa wuswa ka xikhati lexo. A Drama leyo, kota lezi yi nga vitaniswa zona, yi wa kombisa matimu ya vanhu kusukela  kuvangiweni ka Adamu kala ka Mufumo wa Kristu wa 1000 wa malembe. Hi 1914, ku nga lembe legi va nga sangula hi gona ku kombisa drama leyo, yi wonilwe hi vanhu vo hunza 9.000.000. Hi nga ehleketa: A vanhu lavo va hunza a ntsengo wa Timboni tontlhe ta Jehova ti nga kona misaveni yontlhe nyamutlha! A mibiko yinwani yi komba lezaku hi 1916, a vanhu vo hunza 809.000 va wonile mitlhangano ya laha kubaseni le Estados Unidos, niku hi 1918, a ntsengo lowo wuve kusuhani ka 950.000. A Zigonzani lezo za Biblia zi wa hiseka futsi!

8. A vamakabye lava va nga kari va rangela va zi tiyisisile kuyini a Zigonzani za Biblia xikhatini xa Yimpi yo sangula ya Misava?

⁸ Xikhatini xa Yimpi yo Sangula ya Misava, a vamakabye lava va nga kari va rangela va lo tira hi kutikarata kasi ku humesa mabhuku ma seketelwako ka Biblia va nyika Zigonzani zontlhe za Biblia va tlhela va zi tiyisa. A xivuno lexo xa liranzo xi va tiyisile kasi ku simama va xumayela. Richard H. Barber, loyi a nga hi muxumayeli wo hiseka xikhatini lexo, i wulile lezi: “Hi zi kotile ku simama hi rumela vawoneleli va tsongwani va fambafambako ni ku simama hi hangalasa A Murinzeli (The Watch Tower) hi tlhela hi mu rumela Canadá lomu a nga kari a beletelwa.” I lo engeta aku: “Nzi vile ni lungelo ga ku rumela bhuku “A fihlakalo wu tatisekileko” hi zibhukwana zi nga ringana ku nghena lomu phaketini ka vanghana vo kari va nga tekelwe bhuku lego hi mufumo. Makabye Rutherford i lo hi kombela ku maha migotsovanyano ka madoropa yo hambanahambana le mupela-gambo wa Estados Unidos ni ku tlhela hi rumela vakaneli kasi ku zama ku tiyisa vamakabye hi laha zi kotekako hi kona.”

9. a) Zini lezi a vanhu va Nungungulu va nga zi phazama xikari ka 1914 ni 1919? b) Hambu lezi va nga fanele ku lulamisa zilo lezo, zini zi nga wa tava xihoxo a ku zi alakanya?

⁹ Ku wa hi ni zilo zo kari lezi a Zigonzani za Biblia zi nga fanele ku zi lulamisa. Va wa nga zi zwisisi khwatsi ku Jehova i wula yini loku aku hi fanele ku ingisa mifumo. (Va Le Roma 13:1) Hikwalaho, kota ntlawa a hi xontlhe xikhati va nga kala va nga ti ngheniseli ka politika xikhatini xa yimpi. Hi xikombiso, a xikhati lexi a hosi ya Estados Unidos yi nga kombela vanhu lezaku va kombelela kurula hi 30 ka Maio wa 1918, A Murinzeli i kucile Zigonzani za Biblia lezaku zonawu zi kombelela kurula. A vamakabye vo kari va nyikele mali kasi ku vunetela yimpi, niku a vanwani va zile va maha masochwa va nghena yimpini. Kanilezi hambu lezi ku nga hi ni lezi va nga zi phazama, zi wa tava xihoxo a ku alakanya lezaku hi zalezo zi nga va nghenisa wukhumbini ga Babuloni wa Hombe. A mhaka yo tiya hi lezaku va wa sina va humile hi kumbhelela mufunweni wa misava  yontlhe wa wukhongeli ga mawunwa xikhatini ya Yimpi yo Sangula ya Misava. — Gonza Luka 12:47, 48.

10. A Zigonzani za Biblia zi kombisile kuyini lezaku zi wa hi ni xichawo hi wutomi?

¹⁰ Lisine lezaku a Zigonzani za Biblia zi wa nga zi zwisisi khwatsi a ku zi wula yini ku a maKristu ma nga ti ngheniseli ka politika. Kanilezi zi wa zi tiva ku zi bihile a ku daya munwani. Hikwalaho hambu a vamakabye vatsongwani lava va nga maha masochwa va tlhela va khoma zibhamu xikhatini xa Yimpi yo Sangula ya Misava va alile ku daya vanwani. A vokari va nga ala ku daya va wa vekiwa laha a yimpi yi hisako kasi va dawa.

11. Gi te yini a wuhosi a xikhati lexi a Zigonzani za Biblia zi nga ala kulwa yimpi?

¹¹ Satani i lo zangara nguvu hi kota ya kutsumbeka ka vamakabye lavo mahlweni ka Nungungulu. Kota wuyelo ga kona i lo vanga zikarato hi vito ga nayo. (Tisimu 94:20) James Franklin Bell, a nduna ya butho ga Estados Unidos, i lo byela Makabye Rutherford na Makabye Van Amburgh lezaku a mufumo wu zamile ku yimisa nayo wuswa wu vumelelako ku daya ni wihi munhu a alako kulwa yimpi. I wa wula nguvunguvu a Zigonzani za Biblia. Na yi zangarile, a nduna leyo yi lo byela Makabye Rutherford lezaku a nayo lowo a wu yimiswangi hi kota ya lezi a hosi ya Estados Unidos yi nga wu ala. Yi lo engeta yiku: “Kanilezi ha zi tiva ku hi ta mu kumisa kuyini, niku hi zalezo hi lavako ku maha!”

12, 13. a) Hikuyini a ntlhanu wa vamakabye ni vanharu va nga konelwa ku tshama xikhati xo leha paxweni? b) Xana a paxo gi mahile vamakabye va tsika kutiyimisela kabye ka ku ingisa Jehova? Tlhamusela.

¹² Hi kugumesa a mufumo wu lo kuma ndlela ya ku tsayisa Zigonzani za Biblia. Makabye Rutherford na Makabye Van Amburgh, ni vanwani va ntlhanu ni munwe lava vonawu va nga yimela a Sociedade Torre de Vigia, va lo khonwa. A mulamuli loyi a nga rangela mhaka leyo i lo wula lezaku a vamakabye lavo va wa hohlota a ku hunza ntlawa wunwe wa masochwa ya Alemanya. I wulile lezaku va zangarisile nguvu a mufumo, ni masochwa, ni tichechi tontlhe niku va wa fanele ku tsayiswa nguvu. ^[1] (Wona tlhamuselo le magumo ka nzima.)  Hikwalaho a Zigonzani lezo za Biblia za ntlhanu ni zinharu zi lo konelwa ku tshama xikhati xo leha paxweni le Atlanta, Georgia. Kanilezi a xikhati yi nga mbhela yimpi, va lo humeswa, a nanzu wabye wu vinyiwa.

¹³ Hambu a xikhati va nga hi paxweni, a vavanuna lavo va ntlhanu ni vanharu va wa ti yimisele ku ingisa nayo wa Nungungulu. Hi zi tivisa kuyini lezo? Va lo tsalela hosi ya Estados Unidos va kombela ku humesiwa paxweni. Ka papilo lego, va wulile lezaku a Biblia gi hi byela ku hi nga dayi, hikwalaho ni wihi munhu a ti hendleletileko ka Nungungulu loku a tsika ku mu ingisa ha womu a nga ta tsakelwa hi Nungungulu niku i ta loviswa. Va lo tlhamusela lezaku hi zalezo zi va mahako va ti yimisela ku nga dayi munhu. A ku tsalela hosi zilo zo kota lezo zi wa lava hlana wa hombe! Zi wa nga kanakanisi lezaku a vamakabye lavo va wa ti yimisele ku ingisa Jehova.

14. Na u tirisa Mitsalo, tlhamusela lezi zi nga humelela kusukela 1914 kala 1919.

¹⁴ Malaki 3:1-3 i tlhamusela lezi zi humeleleko Zigonzani za Biblia kusukela 1914 kala kusanguleni ka 1919. (Gonza.) Jehova Nungungulu, “a Hosi” ya lisine, na Jesu Kristu, “a ntsumi wa xivumelwano,” va lo ta hlola “a vana va ka Levi,” lava va nga yimela vatotilweko. Anzhako ka kuva Jehova a va kawukile a tlhela a va basisa, va wa longile ku kuma ntiro wuswa. Hi 1919, Jesu i lo yimisa a “nanza gi tsumbekileko ni go tlhariha” kasi gi rangela ni ku gonzisa malanza wontlhe ya Nungungulu. (Mateu 24:45) Hi kugumesa a vanhu va Nungungulu va lo huma Babuloni wa Hombe. Kusukela kwalaho, va lo gonza zo tala xungetano hi kuranza ka Nungungulu, a liranzo labye li engetela. A vo ku ma bonga a makatekwa lawo! ^[2] — Wona tlhamuselo le magumo ka nzima.

15. Hi nga zi kombisa kuyini lezaku ha bonga a kuva hi humele ka Babuloni wa Hombe?

¹⁵ Ha bonga nguvu hi lezi hi humileko Babuloni wa Hombe. Satani a nga zi koti ku fuvisa wukhozeli ga lisine. I tsanzekile! Kanilezi a hi faneli ku rivala lexi Jehova a nga hi humesela xona. A kungo gakwe ku a vanhu vontlhe va poniswa. (2 Va Le Korinte 6:1) Kanilezi a wukhongeli ga mawunwa ga ha simama ku fumela vanhu va timbilu ti nene, niku a vanhu lavo va fanele ku vuniwa hi hina! A hi maheni zontlhe hi zi kotako kasi hi pimanyisa a vamakabye va hina vo tsumbeka, hi vuna vanhu lezaku va huma ka Babuloni wa Hombe!