1, 2. a) Zikarato muni lezi a vanhu vo tala va tako hi ka matiko manwani va tlhanganako nazo nyamutlha? (Wona mufota laha hehla.) b) Mupostoli Paule i hi alakanyisa yini, niku ziwutiso muni hi to bhula hi zona?

KWALOMO ka 30 wa malembe nzhako, na a nga se maha Mboni ya Jehova, Osei i lo suka kaya kakwe Ghana a ya tshama Europa. ^[1] (Wona tlhamuselo le magumo ka nzima.) I ngalo: “Nzi tekele ku zi pola lezaku a kutala ka vanhu va wa nga khatali hi mina. A xinwani xi nga nzi dzukisa hi lezi ku nga titimelisa zona. A xikhati nzi nga suka laha ku chikako miaviyawu nzi biwa hi xirami xaku cima nzi pswaliwa nzi wa nga se xizwa, nzi lo sangula ku rila.” Osei zi mu karatele nguvu ku gonza lirimi. Hikwalaho zi tekile lembe ni ku hunza kasi aza a kuma ntiro wa wu nene. Niku kota lezi a nga hi kule ni kaya, i wa xuva ku wona maxaka yakwe a tlhela azwa xiwunza.

² Alakanyela lezi u nga wa ta lava ku va ku khomisa zona loku u wa hi ka xiyimo xo fana ni lexi. Handle ko kanakana u wa ta tsaka hi ku amukelwa khwatsi Salawini ya Mufumo hi vanhu va ku ranzako na va nga khatali hi lomu u tako hi kona kutani hlonge ya wena. Kunene, a Biblia gi byela maKristu ya lisine lezaku ma nga “rivali ku amukela vafambi.” (Maheberu  13:2.) Hikwalaho, a hi bhuleni hi ziwutiso lezi: Jehova i va wonisa kuyini a vafambi? Xana hi fanele ku cica mawonela ya hina hi vafambi? Niku hi nga vunisa kuyini a munhu a tako hi ka tiko ginwani lezaku a ti wona a hi kaya bandleni ga hina?

3, 4. Hi kuyelana na Eksodusi 23:9, Nungungulu i wa lava ku a vaIsraeli va va khomisa kuyini a valuveli, niku hikuyini?

³ Anzhako ka loku Jehova a tlhatlhisile vanhu vakwe wukhumbini le Gipite, i va nyikile milayo yi nga va gonzisa ku kombisa wunene ka vanhu va tixaka tinwani va humileko navo. (Eksodusi 12:38, 49; 22:21) Kota lezi a kutala ka zikhati a wutomi gi kalako gi nga va oloveli a vafambi, Jehova i lo va hlayisa hi liranzo. Hi xikombiso, va wa kutsula a zakuga lezi a vatshoveli va nga zi siyetela masinwini yabye. — Levi 19:9, 10.

⁴ Ahandle ko laya vaIsraeli lezaku va komba xichawo a vanhu va matiko manwani, Jehova i wa lava kambe lezaku va alakanya lezi zi bayisisako zona ku hanya ka tiko ginwani. (Gonza Eksodusi 23:9.) Hambu a xikhati lexi a vaIsraeli va nga kala va nga se maha tikhumbi Gipite, a vaGipite va wa sina va va venga hi kota ya lezi va nga hambane navo. (Genesisi 43:32; 46:34; Eksodusi 1:11-14) A vaIsraeli va xanisekile nguvu kuhanyeni kabye kota valuveli. Makunu Jehova i wa lava lezaku va alakanya lezo va tlhela va kombisa wunene ka valuveli lava va nga hanya navo. — Levi 19:33, 34.

5. Xini xi to hi vuna ku khoma khwatsi vafambi a ku fana na Jehova?

⁵ Jehova a nga cicangi. Hikwalaho loku a vanhu va tiko ginwani vata bandleni ga hina, a hi faneli ku rivala lezaku Jehova wa ha va khoma khwatsi vanhu lavo. (Deuteronome 10:17-19; Malaki 3:5, 6) Nyima u ehleketa hi zikarato lezi a vanhu va tiko ginwani va tlhanganako nazo. Hi xikombiso, kuzilava a va li tivi khwatsi a lirimi la lomu va nga kona niku kuzilava va khomiwa hi ndlela ya hava. A hi ti karateleni ku va vuna hi tlhela hi va khoma hi ndlela ya yi nene. — 1 Pedro 3:8.

6, 7. Xini xi kombako ku a maKristu yo sangula ya vaJuda ma gonzile ku hlula xihlawulela?

⁶ A maKristu yo sangula ma gonzile ku potsa xihlawulela xi nga tolovelekile ka vaJuda. Hi Pentekosta ya lembe ga wu 33, a maKristu ya vaJuda ma nga hanya Jerusalema ma rurele vanhu vaswa va ngata hi ka matiko manwani hi liranzo. (Mitiro 2:5, 44-47) Lezo zi kombile lezaku a maKristu ya vaJuda va wa zi zwisisa a ku zi wula yini “ku amukela vafambi.”

⁷ Hambulezo, laha a bandla ga wuKristu gi ngaya gi kula, ku lo humelela zilo zi nga komba xihlawulela. A vaJuda lava va nga wulawula xiGreki va lo sola hi lezi a tinoni tabye ti nga kala ti nga khomiwi khwatsi. (Mitiro 6:1) Kasi ku lulamisa mhaka leyo, a vapostoli va lo hlawula ntlhanu wa vavanuna ni vambiri va va rumela kasi ku nga ha kalavelwi munhu. A vapostoli va lo hlawula  vavanuna va nga hi ni mavito ya xiGreki, kuzilava na va mahela ku a tinoni leto ti nga ha karateki. — Mitiro 6:2-6.

8, 9. a) Ziwutiso muni zi to hi vuna ku ti hlola kasi ku pola ku hi na ni xihlawulela kutani a hi naxo? b) Xini hi faneleko ku xi tsika? (1 Pedro 1:22)

⁸ Kani ha zi pola kutani ahihi, hontlheni ha nwela matshamela ya lomu hi kulelako kona. (Va Le Roma 12:2) A zikhati zinwani hi ngazwa a vaakelani va hina, vatiri-kulori, kutani zigonzani-kulori na va wulawula kubiha hi vanhu va lixaka lo kari, tiko ginwani kutani hlonge ya vanwani. Xana a zilo lezo za hava zi hi khumba ku ya chikela kwihi? Zini hi mahako loku a wokari a wulawula zahava hi tiko hi nga pswaliwa ka gona kutani mahanyela yo kari ya lomu hi tako hi kona?

⁹ Hi xikhati xo kari mupostoli Pedro i vile ni xihlawulela hi vanhu vo kala va nga hi vaJuda. Kanilezi hi kutsongwani-kutsongwani i gonzile ku tsika tshamela lego ga hava. (Mitiro 10:28, 34, 35; Va Le Galatia 2:11-14) Hinawu, loku hi pola lezaku hi na ni xihlawulela, hambu xova xitsininani, kutani ku ti wona na hi hi ni hlonge ya chukwana ku hunza vanwani, hi fanele ku ti karatela ku fularela tshamela lego hi kumbhelela. (Gonza 1 Pedro 1:22.) Xini xi to hi vuna ku maha lezo? Alakanya lezaku kani hita hi ka tiko gihi, hontlheni a hi mbhelelangi niku i hava xikari ka hina a ringanelwako hi kuponiswa. (Va Le Roma 3:9, 10, 21-24) Hikwalaho a hi na xigelo xa ku ti wona na hi hi va chukwana ku hunza vanwani! (1 Va Le Korinte 4:7) Hi fanele ku ti wonisa lezi mupostoli Paule a ti wonisileko zona. I byelile maKristu-kulobye lezaku va wa nga “ha hi vapfhumba ni valuveli” kanilezi va wa hi “va le ngangweni wa Nungungulu.” (Va Le Efesusi 2:19) Hontlheni hi fanele ku ti karatela ku susa ni xihi xihlawulela hi nga naxo kasi hi ambala a munhu muswa. — Va Le Kolosi 3:10, 11.

10, 11. Boazi i pimanyisisile kuyini a mawonela ya Jehova hi vafambi?

¹⁰ A wanuna wo tsumbeka Boazi i pimanyisile a mawonela ya Jehova hi vafambi. Hi ndlela muni? A xikhati Boazi a ngaya a ya wona masimu yakwe hi xikhati xa ku tshovela, i lo wona Rute, a wasati wa muluveli wa le tikweni ga Moabi. I wa tira yi nga chayi kukutsuleni ka mavele. Hi kuya hi Nayo wa Mosi, Rute i wa hi ni fanelo ya ku kutsula. Kanilezi laha Boazi a ngazwa lezaku Rute i wa rangile hi ku kombela kasi ku kutsula mavele sinwini gakwe, i lo hlamala nguvu a tlhela a mu vumelela ku kutsula ni laha ka lawa va nga wungeletele. — Gonza Rute 2:5-7, 15, 16.

¹¹ Lezi zi nga maheka hi kulanzela zi komba kubaseni lezaku Boazi i wa khatala hi Rute niku i wa ku zwisisa a kukarateka kakwe ka kuva muluveli. I lo mu kuca ku tira ni vanhanyana-kulobye kasi a nga xanisiwi hi majaha lawa ma nga tira ka simu lego. I tlhelile a mu lavela zakuga zo enela ni mati, a ku fana ni lezi a nga nyika vatiri vakwe. Boazi i kombisile xichavo a tlhela a tiyisa-hlana a wasati loyi wa xisiwana a nga hi muluveli. — Rute 2:8-10, 13, 14.

12. A vafambi va nga vunekisa kuyini loku hi va kombisa wunene?

¹² Boazi a nga mahelangi wunene Rute hi kota ya lezi a nga kombisile liranzo ka nwingi wakwe Naomi ntsena, kanilezi hi  lezi a nga sangulile ku tirela Jehova kambe a tlhela a tsumba lezaku i ta mu hlayisa. Laha Boazi a nga kari a kombisa wunene kakwe, i wo pimanyisa a wunene ga Jehova. (Rute 2:12, 20; Mavingu 19:17) Hinawu nyamutlha, loku hi kombisa wunene hi ta zi kota ku vuna “vanhu vontlhe” lezaku va gonza lisine va tlhela va tiva lezaku Jehova wa va ranza nguvu. — 1 Timote 2:3, 4.

13, 14. a) Hikuyini hi faneleko ku losa vafambi Salawini ya Mufumo? b) Xini xi to ku vuna ku bhula ni munhu wa mudawuko wunwani na u tlhatlhekile?

¹³ Hi nga kombisa wunene ka vafambi hi ku va losa hi ndlela ya liranzo Salawini ya Mufumo. Loku va ha hi ku chikela ka tiko go kari, a vanhu vanwani va tshuka vava ni tingana va tlhela va tshama voce. Hi kota ya mahanyela yabye kutani wusiwana va nga tshuka va ti wonela hasi xikari ka vanhu va hlonge yinwani kutani va tiko ginwani. Hikwalaho, hi fanele ku ranga hi hina hi va losa hi tlhela hi va komba wunene ni ku khatala hi vona. Loku a lirimi la wena li hi kona ka JW Language, a longoloko lowo wo gonza hi wona tirimi wu nga ku vuna ku gonza ku va losa hi lirimi labye. — Gonza Va Le Filipi 2:3, 4.

¹⁴ Kuzilava a wu tlhatlheki ku bhula ni munhu a tako hi ka wutshamu ga mahanyela yo hambana ni ya nwina. Kasi ku hlula maalakanyo lawo, u nga mu bhulela zitsongwani hi wutomi ga wena. Kuzilava u nga pola ku mu na ni matshamela yo tala yo fana a ku hunza lezi u nga zi alakanyela. Alakanya lezaku a mudawuko ni mudawuko wu na ni matshamela ya wona ya ma nene ni ya hava.

15. Xini xi to hi vuna ku zwisisa matshamela ya lava va rurelako tikweni ga hina?

¹⁵ Kasi ku vuna vanwani lezaku va ti wona va hi kaya lomu bandleni, ti wutise lezi, ‘Loku nzi wa hi muluveli ka tiko ginwani,  nzi wa ta lava ku va nzi khomisa kuyini?’ (Mateu 7:12) Kombisa lihlaza-mbilu hi lava va lwako ni ku ti zwananisa ni tiko ginwani. Kusanguleni, hi nga tshuka hi nga zwisisi khwatsi a mapimisela yabye kutani ndlela leyi va khumbekako hi yona. Kanilezi, wutshanwini ga ku rinzela ku va fana ni vanhu va lomu ka hina, zi ngo yini loku ho vumela tshamela gabye? — Gonza Va Le Roma 15:7.

16, 17. a) Zini hi nga mahako kasi hi tolovelana ni vanhu va mahanyela yo hambana ni ya lomu hi tshamako kona? b) Zini hi nga mahako kasi ku vuna vanhu va tiko ginwani va nga bandleni ga hina?

¹⁶ Loku hi ti nyika xikhati xa ku gonza mahanyela ya vanhu va tako hi ka matiko manwani, zi nga hi vuna ku va tiva khwatsi. Wukhozelini ga hina ga ngango, hi nga hlota mahungu xungetano hi mahanyela ya vanhu va matiko manwani va nga bandleni ga hina kutani xipanzeni xa hina. A ndlela yinwani yi nga hi vunako ku tolovelana ni vanhu lavo ku va ramba hi taga navo kaya ka hina. Jehova “i vululele a vamatiko a nyangwa ya kukholwa,” hikwalaho hinawu hi fanele ku mu pimanyisa hi ku vululela nyangwa a vapfhumba va le ‘ngangweni wa hina wa kukholwa’ mitini ya hina. — Mitiro 14:27; Va Le Galatia 6:10; Joba 31:32.

¹⁷ Loku hi ti nyika xikhati xo tshama ni ngango wu tako hi ka tiko ginwani, zi ta hi vuna ku wu tiva khwatsi ni ku bonga  kutikarata loku va ku mahako kasi ku ti zwananisa ni mahanyela ya hina. Hi nga ha wona lezaku va lava ku vuniwa kasi va gonza lirimi liswa. Hi nga tlhela hi va vuna ku kuma wutshamu ga gi nene ga ku tshama kona ni ku kuma ntiro wa chukwana. A zilo zo khwatsi hi lezo zi nga va vuna nguvu a vamakabye va hina. — Mavingu 3:27.

18. Xikombiso muni xa xichawo ni kubonga lexi a vanhu va tako hi ka tiko ginwani va nga xi pimanyisako nyamutlha?

¹⁸ Handle ko kanakana, a vanhu va tako hi ka tiko ginwani, zi ta lava ku va maha zontlhe va zi kotako kasi ku ti zwananisa ni mahanyela ya tiko giswa. Rute i vekile xikombiso xi nene mhakeni leyi. A kuranga i lo kombisa xichawo hi mahanyela ya tiko giswa hi ku kombela ku vumelelwa ku kutsula. (Rute 2:7) I wa nga zi teki kota fanelo yakwe hambu ku zi wonisa ku khwatsi i wo deviwa nchumu. Xa wumbiri, i wa nga zi maheli mihoni a ku byela vanwani lezaku wa bonga wunene legi va nga mu mahela. (Rute 2:13) Loku a vanhu va tako hi ka tiko ginwani va kombisa moya lowo, a vamakabye ni vanhu va xipanze lexi va hanyako ka xona va ta va komba nguvu xichawo.

19. Hikuyini hi faneleko ku maha vafambi va ti wona va hi kaya xikari ka hina?

¹⁹ Ha tsaka nguvu hi lezi Jehova a kombisako tipswalo hi ku vumelela vanhu vontlhe a kuzwa mahungu yo saseka. Kuzilava matikweni yabye a vokari va wa nga vumelelwi ku gonza Biblia kutani kuya mitlhanganweni ni vanhu va Jehova. Makunu lezi ku nga vululeka ndlela yaku va tlhangana na hina, hi fanele ku va vuna kasi va tizwa va hi kaya. Za koteka ku ngha hi hi zisiwana kutani hi nga zi koti ku va nyika nchumu, kanilezi loku hi va mahela wunene, hi pimanyisa a liranzo leli Jehova a nga nalo hi vona. Kota “vapimanyisi va Nungungulu,” ngha hi maha zontlhe hi zi kotako kasi ku maha vafambi va ti wona va hi kaya xikari ka hina! — Va Le Efesusi 5:1, 2.