1. Hi lihi a lixaka la hombe la liranzo, niku u nga li tlhamuselisa kuyini? (Wona mufota laha hehla.)

JEHOVA hi yena a Xibuka xa liranzo. (1 Johani 4:7) A liranzo la hombe ka tontlhe tixaka ta liranzo hi leli li seketelwako ka matshinya ya milayo. Lomu ka Biblia, a liranzo lelo li tlhamuselwa hi gezu ga xiGreki gaku a·gaʹpe. Liranzo li patsako ku zwela wusiwana kutani ku khatala hi munwani, niku hi li kombisa hi ku va mahela za zi nene vanwani. A ku kombisa liranzo lelo zi hi nyika litsako niku zi hi maha hizwa kunanziha ka wutomi.

2, 3. Jehova i kombisile kuyini liranzo hi vanhu?

² Jehova i sangulile ku kombisa liranzo hi vanhu na a nga se maha Adamu na Eva. I mahile misava hi ndlela ya ku yiva ni zontlhe hi zi lavako kasi ku hanya. Ahandle ka lezo, i yi mahile yiva wutshamu ga ku hi hanya ka gona na hi xalele. Zontlhe lezo, i wa nga zi maheli yena nwinyi, kanilezi i zi mahele hina. A xikhati a nga mbheta ku longisela muti wa hina, hi kona a nga vanga vanhu na va hi ni matshamela ya ku va hanya kala kupinzuka misaveni ya paradise.

 ³ Hi kufamba ka xikhati, Jehova i kombisile liranzo hi vanhu hi ndlela ya hombe nguvu. Hambu lezi Adamu na Eva va nga tsikile ku mu ingisa, Jehova i wa tiyiseka lezaku a vana vabye va ta mu ranza. Hikwalaho, i longisele nzhiho hi muphahlo wa N’wana wakwe kasi ku va tlhatlhisa. (Genesisi 3:15; 1 Johani 4:10) Neti a nga tsumbisa ku humesa nzhiho, zi wo khwatsi hi loku wu sina wu hakhelwe. Anzhako ka 4000 wa malembe, Jehova i no nyikela N’wana wakwe a belekilweko yece kasi ku tlhatlhisa vanhu. (Johani 3:16) A ho ku mu bonga Jehova hi liranzo lelo la hombe!

4. Hi zi tivisa kuyini lezaku a vanhu vo kala ku mbhelela va nga kombisa liranzo li humako mbilwini?

⁴ Ahati hina ke? Lezi hi kalako hi nga mbhelelangi, xana hi nga zi kota ku kombisa liranzo? Hi nga zi kota, hakuva Jehova i hi mahile hi mufananiso wakwe. I hi mahile hi ndlela ya ku hi zi kota ku mu pimanyisa. Lisine ku a hi xikhati xontlhe zi olovako ku kombisa liranzo lelo, kanilezi za koteka. Abeli i kombisile lezaku i wa mu ranza Nungungulu a xikhati lexi a nga teka a zilo za zi nene nguvu ka zontlhe a nga hi nazo a maha hi zona muphahlo. (Genesisi 4:3, 4) Noa yenawu i kombisile liranzo li humako mbilwini a xikhati a nga simama ku huwelela a mahungu ya Nungungulu hi malembe yo tala hambu lezi a vanhu va nga kala va nga lavi ku mazwa. (2 Pedro 2:5) Abrahama i kombile lezaku a liranzo lakwe hi Nungungulu li wa hi la hombe nguvu ku hunza zontlhe hi ku vumela ku maha muphahlo hi n’wana wakwe Isaka. (Jakobe 2:21) Hi fanele ku pimanyisa vavanuna lavo va kukholwa, hi kombisa liranzo hambu loku zi karata.

5. Hi tihi tindlela leti hi nga kombisako hi tona a liranzo la lisine?

⁵ A Biblia gi hi byela lezaku a liranzo la lisine a li kombisiwi hi “kuwulawula, kutani hi lirimi” kanilezi li kombisiwa ‘kumaha ni lisine’. (1 Johani 3:18) Xana lezo zi wula lezaku a magezu ya hina a ma nge kombisi liranzo? Ahihi. (1 Va Le Tesalonika 4:18) Zi wula ku a hi zikhati zontlhe zi enelako a ku wula basi hiku: “Nza ku ranza.” Hi fanele ku zi kombisa hi mitiro. Hi xikombiso, loku a vamakabye va hina va vumala zakuga kutani tinguwo, a ku va byela magezu yo saseka basi a zi va vuni nchumu. (Jakobe 2:15, 16) Hi zalezo kambe ni ku ranza Jehova ni muakelani wa hina. Hi nga lumbeli ku khongela ka Jehova basi lezaku a hi engetela vatiri kuxumayeleni. Hi fanele ku maha lezo na hi kari hi hiseka nguvu ntirweni lowo. — Mateu 9:38.

6, 7. a) Xini a liranzo lo kala “li nga hi na kuxengetela”? b) Nyika zikombiso zo kari za liranzo lo xengetela.

⁶ Mupostoli Johani i te hi fanele ku ranza hi ‘kumaha ni lisine’. Hikwalaho, a liranzo la hina li fanele kuva liranzo lo kala “li nga hi na kuxengetela”, kutani “li nga ti mahisiko”. (Va Le Roma 12:9; 2 Va Le Korinte 6:6) A munhu a nga tshuka a maha ku khwatsi o kombisa liranzo. Kanilezi xana li tava liranzo la lisine? Xini xi mu kucako ku maha  lezo? A liranzo lo xengetela, kutani lo farisa, a hi liranzo.

⁷ A hi woneni zikombiso zo kari za liranzo lo xengetela. A xikhati lexi Satani a nga bhula na Eva le sinwini ga Edeni, lezi a nga wula zi wo khwatsi i zi wula hi ku mu ranza. Kanilezi hi lisine ku wa nga hi ku mu ranza. (Genesisi 3:4, 5) A xikhati lexi Davida a nga hi hosi, i wa hi ni munghana waku hi Ahitofeli. Kanilezi hi kufamba ka xikhati, Ahitofeli i mu tsikile hi ku lava ku tshamiseka. Lezo zi kombile ku i wa nga hi munghana wa lisine. (2 Samueli 15:31) Inyamutlha, a vahluwuki ni vanhu vanwani va vangako kuhambana lomu bandleni va tirisa “timhaka . . . to saseka ni kunanziha.” (Va Le Roma 16:17, 18) Va maha ku khwatsi vo khatala hi vanwani, kanilezi hi lisine vo ti kokela gabye.

8. Zini hi faneleko ku ti wutisa?

⁸ A xo biha nguvu hi ku a liranzo lo xengetela li mahelwa ku khohlisa vanhu. Kanilezi ho kota ku khohlisa vanhu basi, Jehova a nga khohliswi. Jesu i te lava va ti mahako vaxengeteli va ta tsayisiwa nguvu. (Mateu 24:51) Kota malanza ya Jehova, a hi lavi ku ti maha vaxengeteli. Hikwalaho, hi fanele ku ti wutisa lezi: ‘Nza kombisa liranzo la lisine, kutani nzo fayelisela vanghana kasi zi nzi fambela khwatsi?’ A hi woneni 9 wa tindlela ta ku kombisa liranzo lo kala “li nga hi na kuxengetela”.

9. A liranzo la lisine li ta hi kuca ku maha yini?

⁹ Tira hi kutsaka hambu loku lezi u mahako zi nga woniwi hi munhu. Hi fanele ku ranza ku mahela vanwani a zilo za zi nene za ku zi nga ta tshuka zi tiviwa hi munhu. (Gonza Mateu 6:1-4.) Ananiasi na Safira va wa nga hi na mawonela lawo. A xikhati va nga maha munyikelo, va wa lava ku zi tiviwa hi vanwani. Va tlhelile va hemba xungetano hi ntsengo wa lezi va nga humesa. A kuxengetela kabye ku va mahile va tsayisiwa. (Mitiro 5:1-10) Kanilezi loku hakunene hi ranza vamakabye va hina, zi ta hi tsakisa ku va mahela zilo na hi nga rinzeli ku zi tiviwa hi vanwani. Hi kuma xikombiso xi nene ka vamakabye lava va vunako Hubye yi Fumako a ku longisela zakuga za moya. A va ti kokeli wudzunzo, niku a va byeli munhu a ku zini va mahako.

10. Hi nga nyikisa kuyini wudzunzo vanwani?

¹⁰ Nyika wudzunzo vanwani. (Gonza Va Le Roma 12:10.) Jesu i va nyikile wudzunzo a vapostoli vakwe a xikhati a nga va hlambisa mikonzo. (Johani 13:3-5, 12-15) Hinawu hi fanele ku ti karatela kuva vanhu vo ti koramisa, hi tirela vanwani. A vapostoli a va tekelangi ku zi zwisisa ku hikuyini Jesu a nga va hlambisa mikonzo, kala laha va nga amukela a moya wa ku basa. (Johani 13:7) Hi nyika wudzunzo vanwani hi ku kala hi nga alakanyi ku hi chukwana ku hunza vona hi lezi hi nga gonza nguvu, hi nga ganya, kutani hi nga ni malungelo yo hlawuleka. (Va Le Roma 12:3) A hi luseli vanwani loku va dzunziwa, kanilezi hi tsaka  navo hambu loku hi alakanya ku hinawu hi wa fanele ku dzunziwa.

11. Hikuyini hi faneleko ku dzunza vanwani ntsena loku zi ringana?

¹¹ Dzunza vanwani na zi huma mbilwini. Xontlhe xikhati hi fanele ku hlota tindlela ta ku dzunza vanwani. Loku hi maha lezo, hi ta “akana” ni vamakabye va hina. (Va Le Roma 14:19) Kanilezi hi fanele ku va dzunza ntsena loku zi ringana. Hi nga va xengeteli. A hi faneli ku maha ku khwatsi ho dzunza munhu kuveni a mbilu yi wula zinwani, kutani ku potsa ku nyika wusungukati munhu, kuveni ga laveka. (Mavingu 29:5) Hi tava vaxengeteli loku hi dzunza vanwani hi gumesa hi sangula ku solasola loku hi hambene navo. Mupostoli Paule i wa hi ni liranzo la lisine. A xikhati lexi a nga tsalela maKristu ya le Korinte, i ma dzunzile hi zilo za zi nene lezi ma nga maha. (1 Va Le Korinte 11:2) Kanilezi laha ku nga laveka lezaku va kawukiwa, i va tlhamusele khwatsi a xigelo xa kona hi ndlela ya liranzo. — 1 Va Le Korinte 11:20-22.

12. Hi nga kombisisa kuyini liranzo la lisine hi wuhana ga hina?

¹² Kombisa wuhana. Jehova i lava lezaku hana ka vamakabye va hina. (Gonza 1 Johani 3:17.) Kanilezi hi fanele ku maha lezo hi zigelo zi faneleko. Hi nga ti wutisa lezi: ‘Laha kaya ka mina nzi ramba vanghana va mina basi kutani vanhu nzi va wonako va hi va lisima lomu bandleni ke? Xana nzi ramba ntsena lava nzi alakanyako lezaku vonawu va ta nzi mahela xokari? Kutani nza kombisa wuhana ka vamakabye va mina lava nzi nga va tiviko khwatsi kutani va kalako va nga hi na makotela yo nzi mahela nchumu?’ (Luka 14:12-14) Hi xikombiso, u ta ku yini loku a makabye wo kari a lava xivuno kasi ku maha ziboho za wutlhari. Ahati loku a wokari u mu rambileko kaya ka wena a nga bongi ke? Jehova i ngalo: “Rurelanani kuenzeni ka nwina, mu nga kalali [‘mu nga nguranguri’, NM].” (1 Pedro 4:9) Hi ta tsaka nguvu loku hi hana hi zigelo zi faneleko. — Mitiro 20:35.

13. a) Hi kwihi laha ku nga lavekako lezaku hiva ni lihlaza-mbilu? b) Hi nga maha yini kasi ku vuna lava va nga ni gome?

¹³ Vuna lava va nga ni gome. A xileletelo xa Biblia xaku ‘vunani lava va nga ni gome, mu hi ni lihlaza-mbilu ka vanhu vontlhe’ xi nga komba ku hi na ni liranzo la lisine kutani ahihi. (1 Va Le Tesalonika 5:14) A vamakabye vo tala va nga hi ni gome va gumile va tiya kukholweni. Kanilezi a vanwani zi lava ku hi simama hi va vuna hi lihlaza-mbilu ni liranzo. Hi nga va vunisa kuyini? Hi nga tirisa Biblia kasi ku va tiyisa,  hi va ramba lezaku hi famba navo kuxumayeleni, kutani ku va ingisela loku va ti phofula. Ahandle ka lezo, hi nga nyimi laha kaku a makabye loyi “i tiyile” kutani “i na ni gome” basi. Hi fanele ku alakanya lezaku hontlheni ku na ni laha hi ku kotako ni laha hi nga ni gome. Hambu mupostoli Paule i wulile hi yece lezaku i wa hi ni gome. (2 Va Le Korinte 12:9, 10) Hontlheni ha zi lava ku vuniwa ni ku tiyisiwa hi vanwani.

14. Zini hi faneleko ku maha kasi hiva ni kurula ni vamakabye va hina?

¹⁴ Hlota kurula. A kuva ni kurula ni vamakabye va hina i nchumu wa lisima nguvu. Hambu loku hi ti byela ku a wokari a nga hi khomangi khwatsi, hi fanele ku maha zontlhe hi zi kotako kasi ku vuxa kurula. (Gonza Va Le Roma 12:17, 18.) Loku hi khunguvanyisa munhu, hi fanele ku kombela rivalelo. Kanilezi hi fanele ku maha lezo na zi huma mbilwini. Hi xikombiso, wutshanwini ga ku wula ku: “Nzi rivalele loku zi ku kwatisile,” zi ngava chukwana ku vumela nanzu wa hina hiku: “Nzi rivalele, nzi no phazama.” A kurula ku laveka nguvu xikari ka nuna ni sati. A hi zi nene ku a nuna ni sati va ku khwatsi vo ranzana loku va hi lomu ka vanhu kuveni loku va hi voce va ranza ku miyelelana, ku rukatelana, hambu ku banana.

15. Hi nga kombisa kuyini lezaku hi tsetselela na zi huma mbilwini?

¹⁵ Tsetselela na zi huma mbilwini. Loku a wokari a hi khunguvanyisa, hi fanele ku mu tsetselela hi tlhela hi nga tshami ni xiviti, hambu loku a munhu loye a nga zi tivi ku i hi khunguvanyisile. A ku tsetselela na zi huma mbilwini zi wula ku ‘timiselana hi liranzo, hi pinyamela ku hlayisa a wunwe ga moya hi xiboho xa kurula’. (Va Le Efesusi 4:2, 3) Kasi ku tsetselela hi ndlela leyo, hi fanele ku nyima ku gayela lezi a munhu loye a nga maha. A liranzo “a li  alakanyeli hi kubiha loku li mahelweko kona”. (1 Va Le Korinte 13:4, 5) Hi lisine, a ku tshama ni xiviti zi nga tshuka hi onha a kuzwanana ka hina ni makabye loye zi tlhela zi daya wuxaka ga hina na Jehova. (Mateu 6:14, 15) Hi komba lezaku hi tsetselele na zi huma mbilwini loku hi khongelela a munhu loyi a nga hi khunguvanyisa. — Luka 6:27, 28.

16. Hi fanele ku ti wonisa kuyini loku hi nyikwa ntiro wo hlawuleka?

¹⁶ Rangisa za vanwani. Loku hi nyikwa ntiro wo hlawuleka hlengeletanweni ya Jehova, hi nga komba lezaku hi na ni liranzo la lisine hi ku ‘nga ti laveli a za hina ntsena, kanilezi hi lavela kusasa a muakelane wa hina’. (1 Va Le Korinte 10:24) Hi xikombiso, mitlhanganweni ya hina ya hombe, a vakombeteli hi vona vo ranga ku chikela. Hikwalaho, va nga tshuka va ringwa ku vekisa matshamu ya wuchukwana kasi va tshama kona ni maxaka yabye. Kanilezi, a kutala kabye va hlawula wutshamu ga nyalidede. Lezo zi komba ku va na ni liranzo la lisine. U nga xi pimanyisisa kuyini a xikombiso xabye?

17. Loku a muKristu a maha xionho xa hombe, a liranzo la lisine li ta mu kuca ku maha yini?

¹⁷ Wulela zionho u zi mahako xihundleni u tlhela u zi tsika. A maKristu yo kari ma mahileko zionho za hombe ma zama ku zi fihla, kuzilava hi ku chava kuwa tingana kutani ku mbheta ntamu vanwani. (Mavingu 28:13) Kanilezi a ku fihla xionho a zi kombisi liranzo hakuva zi vangela khombo a muonhi ni vanwani. Hi ndlela muni? Phela Jehova a nga nyima ku katekisa bandla hi moya wa ku basa, zi maha ku a bandla gi ngavi ni kurula. (Va Le Efesusi 4:30) Loku a muKristu wo kari a maha xionho xa hombe, a liranzo la lisine li ta mu kuca ku wulawula ni madota kasi ma mu vuna. — Jakobe 5:14, 15.

18. Hikuyini a liranzo la lisine li nga la lisima?

¹⁸ A liranzo hi gona tshamela ga hombe ka wontlhe. (1 Va Le Korinte 13:13) Li vuna vanhu ku tiva a valanzeli va lisine va Jesu ni ku tiva lava hakunene va pimanyisako Jehova, a Xibuka xa liranzo. (Va Le Efesusi 5:1, 2) Paule i zile aku: “Loku nzi nga hi na liranzo a nzi nchumu.” (1 Va Le Korinte 13:2) A hi simameni ku kombisa liranzo hi “kumaha ni lisine”.