A ku kombela ku tsetselelwa — I ndlela ya yinene ya ku vhuxa kurula

“AKU KOMBELA ku tsetselelwa zvi na ni ntamu. Zvi lulamisa a tiholova na ku nga lwiwi, zvi vhuxa kuzwanana cikari a matiko, ku maha mifumo yi zvi wona lezvaku a vanhu va yona va xaniseka, zvi tlhela zvi maha lezvaku a vanhu va zwanana.” A magezu lawa ma tsalilwe hi Deborah Tannen, a mutsali wo tiveka nguvhu ni mutivi wa tirimi wa univhersidhadhe ya Georgetown, le Washington, D.C.

A Bhibhiliya ga sekela lezvaku a ku kombela ku tsetselelwa na zvi huma mbilwini, a kutala ka zvikhati, hi yona ndlela ya yinene ya ku vhuxa kuzwanana. Hi cikombiso, ka mufananiso wa Jesu wa n’wana a lahlekileko, a cikhati leci a nga boha ku wuya kaya a tlhela a kombela ku tsetselelwa na zvi huma mbilwini, a papayi wakwe i no vhumela ku mu amukela kambe laha kaya. (Luka 15:17-24) U ngavi ni matshandza nguvhu laha ka kuza u tsandzeka ni ku kombela a ku tsetselelwa. Kunene, ka vanhu vo ti koramisa a ku kombela ku tsetselelwa a zvi karati.

A ku kombela ku tsetselelwa zva vhuna nguvhu

Abhigayili, a wasati wo tlhariha wa le Izrayeli wa kale i nyikile cikombiso ca cinene ci kombako a ntamu wa ku kombela kutsetselelwa hambu lezvi ka ku loyi a nga wonhile ku wa hi nuna wa kona. Na a hi ciwuleni, Dhavhidha loyi hi ndzhako ka cikhati a nga maha hosi ya Izrayeli, yena ni vavanuna vakwe va no vhikela a ntlhambi wa Nabhali, a nuna wa Abhigayili. Kanilezvi a cikhati leci a majaha ya Dhavhidha ma nga mu kombela pawa ni mati, Nabhali i no ma ruka a tlhela a ma hlongola. Na a zangarile, Dhavhidha i no teka 400 kasi va yalwa na Nabhali ni ngango wakwe. Laha a nga zvi tiva Abhigayili i no khinga Dhavhidha. A cikhati leci Abhigayili a nga wona Dhavhidha i no khizama a korama lahasi, aku: “Hosi yanga, a nandzu wa kona a wuve wa mina; tsika a nandza ga wena ga cisati gi wulawula na wena, u ingisela a magezu ya nandza ga wena ga cisati.” Abhigayili i no tlhamusela mhaka a gumesa a nyika Dhavhidha a cinyikiwo ca zvakuga ni zvakunwa. Andzhako ka lezvo Dhavhidha i te ngalo: “Tlhela hi kurula ndlwini ya wena. Ndzi zvi zwile lezvi u nga wula, ndzi ta maha lezvi u nga kombela.” — 1 Samuweli 25:2-35.

A kutikoramisa ka Abhigayili zvin’we ni magezu yakwe ya ku kombela ku tsetselelwa hi kota ya xapi yi mahilweko hi nuna wakwe, zvi ponisile a ngango wakwe. Dhavhidha i zile a mu bonga hi lezvi a nga mu vhalela a kuva ni nandzu wa nkhata. Hambu lezvi ku nga kala ku nga hi Abhigayili a nga kalile ku mu khoma khwatsi Dhavhidha ni vavanuna vakwe, i no vhumela a nandzu wa ngango wakwe a tlhela a vhuxa kurula na Dhavhidha.

A cikombiso cin’wani ca munhu a nga zvi tiva ku kombela ku tsetselelwa hi mupostoli Pawule. Ka khati go kari zvi lavile ku a ti yimelela mahlweni ka Tribhunali ya Hombe ya vaJudha. Na zangarisiwa hi magezu ya lisine ya Pawule, Ananiyasi, a mupristi wa hombe i no ruma lava va nga hi kusuhani ka Pawule lezvaku va muba nomu. Hikwalaho, Pawule i te ngalo kakwe: “Nungungulu i ta kuba, wena khurisi ndziwena u pendilweko hi mhemba. Hikuyini wena loyi u tshamileko laha kasi ku ndzi lamula hi Nayo u hambunyetako Nayo hi ku laya lezvaku ndzi biwa?” A cikhati leci lava va nga hi laho va nga lumbeta Pawule lezvaku wa ruka a mupristi wa hombe, Pawule i no tekela ku vhumela a cihoxo cakwe, aku: “Vamakabye, ndzi wa nga zvi tivi lezvaku mupristi wa hombe. Hakuva ku tsalilwe ku: ‘U nga wulawuli kubiha hi hosi ya vanhu va wena.’”— Mitiro 23:1-5.

Lezvi Pawule a nga wula — zvaku loyi a yimisilweko kota mulamuli a nga faneli ku tirisa tihanyi — zvi wa hi lisine. Hambulezvo i no kombela ku tsetselelwa hi lezvi a nga wulawulile ni mupristi wa hombe hi ndlela yi nga woniwako na yi nga hi ya cichavo. a A magezu ya Pawule ya ku kombela ku tsetselelwa ma vhululile ndlela ya ku a Tribhunali ya Hombe yi ingisela lezvi a nga lava ku wula. Kota lezvi Pawule a nga zvi tiva lezvaku lava va nga hi lomu tribhunali va wa nga zwani, i no va byela lezvaku i wa lamuliwa hi kota ya gondzo ya kuvhuka ka vafileko. Hi kota ya lezvo ku no vhuka kukanetisana ka hombe niku a vaFarisi va wa nyima na Pawule. — Mitiro 23:6-10.

A zvikombiso lezvi zva zvimbiri zva lomu ka Bhibhiliya zvi hi gondzisa yini? Ka zvikombiso lezvi zva zvimbiri, a ku kombela ku tsetselelwa zvi vhulile ndlela ya lezvaku kuva ni mabhulo ya manene. Hikwalaho, a magezu ya ku kombela ku tsetselelwa ma nga hi vhuna a ku vhuxa kurula. Hakunene a ku vhumela a zvihoxo zva hina ni ku kombela ku tsetselelwa hi kota ya zvilo zvo kari hi nga wonha zvi nga vhula ndlela ya ku hiva ni mabhulo ma akako.

‘Kanilezvi a ndzi wonhangi nchumu’

Loku hi pola lezvaku a wokari i khunguvanyekile hi ko ta ya lezvi hi nga wula, hi nga tshuka hi pimisa lezvaku i na ni tshamela ga ku hatla a khunguvanyeka. Kanielzvi Jesu Kristu i tlharihisile a vapizani vakwe, aku: “Loku u neha a cinyikiwo ca wena laha alatini, kanilezvi na u hi kwalaho u alakanya lezvaku a makabye wa wena i na ni mhaka na wena, siya cinyikiwo ca wena mahlweni ka alati, u suka u famba. Famba u ya hlota kurula ni makabye wa wena kuranga, andzhako ka lezvo wuya u ta nyikela cinyikiwo ca wena.” — Matewu 5:23, 24.

Hi cikombiso, a makabye a nga alakanya lezvaku u mu wonhele. Ka ciyimo co kota leco, kani u alakanya lezvaku u mu wonhele kutani ahihi, Jesu i te famba “u ya hlota kurula ni makabye”. Hi kuya hi mitsalo ya ciGreki, a gezu legi Jesu a nga gi tirisa laha ‘gi wula a kuzwanana ka vanhu vambiri andzhako ka loku va nga zwananangi hi kota ya zvokari’.Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words [Dicionário Expositivo de Palavras do Antigo e do Novo Testamento, ya Vine]) Kunene, loku a vanhu vambiri va nga zwanani hi zvokari, hi wumbiri ga vona va na ni nandzwana wo kari, hakuva vontlhe a va mbhelelangi niku va na ni kubyekelela ka ku wonha. Hikwalaho, hi wumbri gabye va fanele ku maha cokari.

A mhaka a yi laha ka ku himani a nga hava nandzu kutani a nga ni nandzu, kanilezvi yi laha ka ku himani a to ranga a maha cokari kasi ku vhuxa kurula. Laha mupostoli Pawule a nga wona lezvaku a maKritsu ya le Korinte ma wa teka malandza kulobye ya Nungungulu ma famba nawo matribhunali hi kota ya ku ngazwanani, kuzvilava hi kota ya timali, i no va kawuka aku: “Hikuyini mu nga vhumeliko ku gohelwa? Hikuyini mu nga vhumeliko ku kalavelwa?” (1 Corinthians 6:7) Hambu lezvi Pawule a nga kala a nga va kuci a ku va nga ha yisi a timahaka takwe matibhunaliva, a mhaka yi laha kubaseni: A kurula cikari ka maKristu kulori ka lisima nguvhu a ku hundza ku hlota a ku tiva ku himani a nga ni nandzu kutani a nga hava nandzu. A ku alakanya a tshinya legi ga nayo zvi maha ku zvi olova a ku kombela hi kota ya cihoxo leci a wokari a alakanyako ku hi mu mahele.

Wulawula lisine

A vokari va hundzeleta ka magezu lawa va ma tirisako kasi ku kombela kutsetsetelwa. Hi kombiso, le Japani, a gezu sumimasen ku nga gedzu gi tirisiwako kasi ku kombela ku tsetselelwa, ga kumbukiwa makhati yo tala nguvhu. Gi nga wula kambe a ku ndzi bongile, hi kota ya lezvi u kombelako ku tsetselelwa hi lezvi u nga tsandzeka a ku tlhelisela a cinyikiwo leci u nga nyikiwa. Hi kota ya lezvi gi olovako, a vokari kuzvilava va alakanya ku gi tirisiwa nguvhu niku va ti wutisa ku lava va gi tirisako va gi wula na zvi huma mbilwini ke. Ka midhawuko yo kari zvi wonekisa ku yonawu ku tirisiwa nguvhu a kukombela a kutsetselelwa.

Kani lirimi muni hi wulawulako, zva lisima a ku hi kombela ku tsetselelwa na zvi huma hi mbilwini. A magezu ni tom ya gedzu zvi fanele ku kombisa ku ha karateka hi kota ya lezvi hi mahileko. Jesu Kristu i gondzisile a vapizani vakwe ka Kanelo ya le Citsungeni, aku: “A ‘Ina’ wa wena i wave ina, ni ‘Ahihi’ ava ahihi, hakuva ni cihi co hundza lezvi cita hi ka loyi wakubiha.” (Matthew 5:37) Loku u kombela ku tsetselelwa, zvi kombise. Kasi ku fananisa: A wanuna wokari a nga hi laha bhixeni ya balkawu ya laha ayereporto, i no kombela ku tsetselelwa hi kota ya ya paxta yakwe yi nga wumbuluka yi ya gumula a wasati yenawu a nga hi laha bhixeni. Andzhako ka timinto to kari, laha a bhixa yi nga kari yi famba, a paxta yakwe yi no wumbuluka yi ya mu gumula kambe. Ka khati legi kambe i no kombela ku tsetselelwa hi ndlela ya cichavo. Laha zvi nga phinda kambe hi khati ga wunharu, loyi a nga hi ni wasati loye i no mu byela lezvaku loku ku hi ku wa ti sola hi lezvi zvi nga humelela, i wa fanele ku maha cokari kasi a paxta yakwe gi nga ha mu gumuli kambe a wasati loye. Handle ko kanakana, a ku kombela ku tsetselelwa na zvi huma hi mbilwini zvi fanele ku longoloka ni ku ti yimisela ka ku nga ha zvi tsiki zvi phinda kambe.

Loku hi kombela ku tsetselelwa na zvi huma hi mbilwini, a ku kombela loko ku ta patsa ni ku vhumela a cihoxo ca hina hi tlhela hi ti karatela ku lulamisa laha hi nga phazama kona kala laha zvi kotekako. Loyi a nga wonhelwa yenawu i fanele ku tsetselela a muwonhi loyi a ti solako. (Matewu 18:21, 22; Marku 11:25; Va Le Efesusi 4:32; Va Le Kolosi 3:13) kota lezvi hi wumbiri gabye va nga kala kumbhelela, a ku vhuxa kurula a zvi nge olovi contlhe cikhati. Hambulezvo, a magezu ya ku kombela ku tsetselelwa ma nga vhula ndlela ya ku kuva ni kurula.

Hi rini zvi kalako zvi nga ringani ku kombela ku tsetselelwa?

Hambu lezvi kaku a ku kombela kutsetselelwa ni ku ti sola zvi nga vhuxa kurula, a munhu wo tlhariha i potsa a ku kombela rivalelo laha zvi nga lavekiko. Hi cikombiso, a hi zvi veke laha ka ku a mhaka ya kona yi patsa ku tsumbeka ka Nungungulu. A cikati leci Jesu a nga hi laha misaveni, “i no ti koramisa a ingisa kala kufeni, ina, afa laha mhandzeni ya hlomulo.” (Philippians 2:8) Hambulezvo, a nga kombelangi ku tsetselelwa hi kota ya kukholwa kakwe kasi a hungula kuxaniseka. Jesu a nga kombelangi kutsetselelwa a cikhati leci a mupristi wa hombe a nga londza: “Ndza ku hlambanyisa hi Nungungulu a hanyako lezvaku u hi byela a ku hakunene hi wena Kristu, a N’wana wa Nungungulu ke!” wutshan’wini ga ku chava a kombela rivalelo, hi ku tiya hlanha, Jesu i no mu hlamula aku: “U wula zvona. Kanilezvi ndza wula ka n’wina, ndziku: Kusukela lezvi mu ta wona a N’wana wa munhu na a tshamile reveni ga cinene ga ntamu na ata hi marefu ya tilo.” (Matthew 26:63, 64) A zvi mu telangi Jesu lezvaku a vhuxa kurula ni mupristi wa hombe, hi ndlela leyo a veka mhangweni a kutsumbeka kakwe ni Papayi wakwe, Jehovha Nungungulu.

A maKristu ma kombisa cichavo ka mufumo. Hambulezvo, a ma faneli ku kombela kutsetselelwa kutani ku tizwa nandzu hi kota ya lezvi ma ingisako Jehovha ni ku randza a vamakabye. — Matewu 28:19, 20; Va Le Roma 13:5-7.

A ci kona ci to vhalela kurula

Nyamutlha hi maha zvihoxo hi kota ya lezvi hi nga thapelwa hi kungambheleli ni ciwonho hi ka Adhamu. (Va Le Roma 5:12; 1 Johani 1:10) A ciwonho leci Adhamu a nga ci kuma kuve chachazelo wa ku hluwukela a Muvangi. Kanilezvi, kusanguleni, Adhamu na Evha va wa mbhelele niku va wa nga hi na ciwonho. Nungungulu i tsumbisile a ku tlhelisela a vanhu a mbhelela loko. I ta fuvisa a ciwonho ni zvontlhe zvi vangiwako hi kota ya ciwonho. — 1 Va Le Korinte 15:56, 57.

Hi nga alakanyela lezvi a wutomi gi to tshamisa zvona! Jakobe, a makabye wa Jesu i nyikile wusungukangi legi xungetano hi ku tirisa lirimi, aku: “Loku a munhu a nga phazami kuwulawuleni, yaloye munhu a mbheleleko, loyi a zvi kotako kambe a ku khoma a miri wakwe wontlhe hi matomu.” (Jakobe 3:2) A munhu wo mbhelela wa zvi kota ku wonelela a lirimi lakwe, laha ka ku a zvi lavi ku a kombela ku tsetselelwa hi kuva a nga li tirisangi khwatsi. Wa zvi kota “a ku khoma a miri wakwe wontlhe hi matomu”. Hi nga alakanyela lezvi zvi to tsakisisa zvona a cikhati leci hi tova vanhu vo mbhelela! Ku nga ta hava ni leci ci vhalelako a vanhu lezvaku vava ni kurula. Ka cikhati leco, a ku kombela kutsetselelwa na zvi huma hi mbiilwini hi kota ya cihoco cokari lezvo ni ku kombela laha zvi ringanako, zvi ta maha cipandze ca hombe nguvhu kasi ku vhuxa kurula cikari ka vanhu.

[Tlhamuselo wa lahasi]

[Mufota]

Hi gondza yini ka cikombiso ca Pawule?

[Mufota]

A cikhati leci vanhu vontlhe va to mbhelela, ku nga ta hava ni leci ci vhalelako a vanhu a ku vava ni kurula