MAHA A ZVIBOHO LEZVI ZVI DZUNDZAKO NUNGUNGULU
MAHA A ZVIBOHO LEZVI ZVI DZUNDZAKO NUNGUNGULU
“A munhu wo tlhariha i ranga hi ku ehleketa na a nga seba zambo gakwe.” — MAV. 14:15.
1, 2. (a) Cini hi faneleko ku chela nguvhu kota hi cona ka zviboho zvontlhe lezvi hi mahako? (b) Zviwutiso muni hi to wulawula hi zvona?
KUZVILAVA hi maha zvo tala siku ni siku. A kutala ka zvona zva lisima nguvhu. Hambulezvo, a zvo kari, zvi nga khumba nguvhu a wutomi ga hina. Hi wulawula hi yini? Hi zviboho. Ka zvontlhe zviboho lezvi hi mahako, zva hombe kutani zva zvitsongwani leci hi faneleko ku ci lava nguvhu ku dzundza Nungungulu. Lera 1 Va Le Korinte 10:31.
2 Zva ku olovela ku maha zviboho kutani zva ku karatela? Loku hi lava ku kula hi maha maKristu yo buvha, hi fanele ku gondza ku hambanisa a zvazvinene ni zvakubiha hi tlhela hi maha a zviboho zvi kombisako lezvi hina hi zvi kholwako na ku nga hi lezvi a van’wani va zvi kholwako. (Rom. 12:1, 2; Mah. 5:14) Hi zvihi zvigelo zvo kari zva lisima hi nga nazvo kasi hi gondza a ku maha zviboho zva zvinene? Hikuyini a zvikhati zvin’wani zvi karatako a ku maha zviboho? Niku zvini hi nga mahako kasi hi tiyiseka lezvaku a zviboho zva hina zva dzundza Nungungulu?
Hikuyini zvi nga zva lisima a ku maha zviboho?
3.Zvini hi nga faneliko ku zvi tsika zvi nghenelela ka zviboho zva hina?
3 Loku hi kanakana a ku maha lezvi a Bhibhiliya gi wulako, a vanhu lava hi tirako navo kutani hi gondzako navo va nga pimisa lezvaku a hi zvi kholwi khwatsi lezvi a Bhibhiliya gi wulako niku va nga zama ku hi kucetela ku hi maha lezvi vona va zvi lavako. Va nga hemba, va kanganyisa, kutani ku yiva va gumesa va hi kucetela ku hi ‘landzela citshungu’ hi ku hi patsana navo kutani ku va vhuna a ku fihla lezvi va mahako. (Ekso. 23:2) Kanilezvi, a munhu loyi a zvi tivako ku maha zviboho lezvi zvi dzundzako Nungungulu a nga ta tsika a kuchava kutani ku lava ku tsakelwa hi vanhu zvi mu maha a maha zvilo lezvi zvi lwako ni livhalo lakwe li gondzisilweko hi Bhibhiliya. — Rom. 13:5.
4.Hikuyini a vanhu van’wani kuzvilava va nga lavako ku hi mahela zviboho?
4 A hi vontlhe va lavako ku hi mahela zviboho va hi xuvelako zvakubiha. A vanghana va hina va nga sindzisa ku hi landzela a wusungukati gabye. Hambu loku hi nga ha tshami ni vapswali va hina, a maxaka yo kari kutani vapswali va hina va nga lava ku hi mahela zviboho hakuva va khatala hi hina. Hi cikombiso, ka mhaka ya ku tiriwa mababyi. A Bhibhiliya ga betela a ku tirisa a nkhata hi ndlela ya hava. (Miti. 15:28, 29) Kanilezvi a Bhibhiliya a gi na nayo wo kongoma xungetano hi matirelwa man’wani ya mababyi. Zvi lava ku munhu ni munhu a ti mahela ciboho ca ku hi wahi a matirela a to ma vhumela kutani ku ma ala. A maxaka ya hina ma hi randzako ma nga kurumeta ku hi landza a mawonela yabye ka timhaka leti. Kanilezvi, a cikhati leci a muKristu a bhabhatisilweko a mahako ciboho ka timhaka leti, i fanele ku “rwala a ndzhwalo wakwe yena n’winyi”. (Gal. 6:4, 5) Leci hi ci lavako nguvhu ku simama ni livhalo li basileko mahlweni ka Nungungulu na ku nga hi ka vanhu. — 1 Tim. 1:5.
5.Zvini hi faneleko ku maha kasi hi nga wonhi wuxaka ga hina na Jehovha?
5 A kukanakana ku nga hi veka mhangweni ya hombe. Mupizani Jakobe i tsalile lezvaku a munhu loyi a kanakanako “a nga tiyangi tindleleni takwe tontlhe”. (Jak. 1:8) A kufana ni munhu a nga lomu ka ngalava yo kala lemi lomu bimbini gi vhindlukileko, i ta ndlengandlengiswa hi tigondzo ti nga tiyangiko ta vanhu. Zvi nga olova ku a munhu loye a wonha a wuxaka gakwe na Jehovha a gumesa a lumbeta van’wani vanhu hi kota ya ciyimo cakwe co bayisa. (1 Tim. 1:19) Hi nga ci potsisa kuyini a ciyimo leco? Hi fanele ku tshama na hi ‘tiyile kukholweni’. (Lera Va Le Kolosi 2:6, 7.) Kasi hi tiya, hi fanele ku gondza ku maha zviboho zvi kombako lezvaku ha kholwa ka Mhaka yi pimisilweko ya Nungungulu. (2 Tim. 3:14-17) Kanilezvi, zvini zvi nga wonhako a wutlhari ga hina ga ku maha zviboho?
Hikuyini zvi nga karatako a ku maha zviboho?
6.A kuchava ku nga hi khumbisa kuyini?
6 Loku hi chava ku phazama, ku maha nchumu wo kari wa hava, kutani wo dhanisa, zvi nga hi karatela nguvhu a ku maha zviboho. Lezvo zva zwala. A nga kona a lavako ku maha ciboho ca hava, ci nga mu vangelako zvikarato kutani ku mu wisa tingana. Hambulezvo, a lirandzo la hina hi Nungungulu ni Mhaka yakwe li nga hi vhuna a ku hungula kuchava ka hina. Hi ndlela muni? A lirandzo hi Nungungulu li nga hi kuca ku contlhe cikhati hi hlola a Mhaka yakwe ni mabhuku ma seketelwako ka Bhibhiliya na hi nga se maha zviboho zva lisima. Hi ndlela leyo, hi nga ta phazama nguvhu. Hikuyini? Hakuva a Bhibhiliya gi nga “tlharihisa lava vo kala ku tlhariha; ni ku nyika a majaha a wutivi ni wutlhari ga ku pimisa”. — Mav. 1:4.
7.Hi nga gondza yini ka cikombiso ca hosi Dhavhidha?
7 A ku contlhe cikhati u ta maha ciboho ca cinene? Ahihi. Hontlheni ha phazama. (Rom. 3:23) Hi cikombiso, hosi Dhavhidha i wa hi munhu wo tlhariha ni wo tsumbeka. Hambulezvo, ka zvikhati zvo kari i mahile zviboho zva hava, lezvi zvi mu vangeleko kuxaniseka zvi tlhela zvi xanisa van’wani. (2 Sam. 12:9-12) Hambulezvo, Dhavhidha a nga tsikangi a zvihoxo zvakwe zvi mu vhalela a ku maha zviboho lezvi zvi tsakisako Nungungulu. (1 Tih. 15:4, 5) Hambu loku hi tshukile hi maha zviboho zva hava kutani ku wonha, loku hi ti sola, Jehovha i ta hi tsetselela a tlhela a hi vhuna ku maha a zviboho zva zvinene. I ta simama ku seketela lava va mu randzako va tlhela va mu ingisa. — Lis. 51:1-4, 7-10.
8.Hi gondza yini ka magezu ya mupostoli Pawule xungetano hi ku chadha?
8 Zva koteka ku hungula kukarateka loku hi lava ku maha zviboho. Hi ndlela muni? Hi ku alakanya lezvaku ka zvikhati zvin’wani ku na ni tindlela to tala ta tinene ta ku ti hlawula. Wona lezvi mupostoli Pawule a nga yi tlhamuselisa zvona a mhaka ya wukati. Na a pimiselwa, i tsalile lezvi: “Loku a wokari a alakanya lezvaku a nga ha zvi koti ku ti khoma hi ku tshama a nga chadhi, ni loku a hundzile ka tanga ya wun’wanana, i wa mahe lezvi a zvi lavako; a hi ciwonho. Va wa chadhe. Kanilezvi loku a wokari a hlambanyile mbilwini yakwe, na zvi nga mu karati a ku tshama a nga chadhi, na a zvi kota ku fumela kunavela kakwe, ni loku a tiyisile mbilwini yakwe a ku tshama a nga chadhi, i maha khwatsi. Ni loyi a chadhako yenawu i maha khwatsi, kanilezvi loyi a nga chadhiko i maha khwatsi nguvhu.” (1 Kor. 7:36-38) Hambu lezvi Pawule a nga wula lezvaku a ku tshama u nga chadhi zvinene nguvhu, i tlhelile a wula lezvaku zvinene a ku chadha.
9.Hi fanele ku chela kota hi lezvi a van’wani va zvi wonisako zvona a zviboho zva hina? Tlhamusela.
9 Hi fanele ku chela kota hi lezvi a van’wani va zvi wonisako zvona a zviboho zva hina? Ina, hi ndlela yo kari. Wona lezvi Pawule a nga wula xungetano hi kuga a zvakuga lezvi zvi wonekisako ku khwatsi zvi phahlelwe ka zvifananiso. I wulile lezvaku a zvi bihangi a kuga a zvakuga lezvo, kanilezvi zvi wa tava zvi bihile a ku zviga loku ku hi ku zvi ta khunguvanyisa a livhalo la mun’wani. Zvini lezvi Pawule a nga ti yimisele ku maha? I tsalile lezvi: “Loku a zvakuga zvi khunguvanyisa a makabye wa mina, ndzi nga ta haga nyama kambe, kasi ndzi nga khunguvanyisi a makabye wa mina.” (1 Kor. 8:4-13) Hinawu hi fanele ku hlola lezvi a zviboho zva hina zvi to ti khumbisa zvona a tivhalo ta van’wani. Kunene, hi fanele ku chela nguvhu kota hi lezvi a zviboho zva hina zvi to gi khumbisa zvona a wunghana ga hina na Jehovha. (Lera Va Le Roma 14:1-4.) Hi wahi a matshinya ya milayo ya Bhibhiliya ma to hi vhuna a ku maha zviboho zvi dzundzako Nungungulu?
6 wa zvilo zvi to hi vhuna a ku maha zviboho zva zvinene
10, 11. (a) Hi nga potsisa kuyini a matshandza laha ngangweni? (b) Zvini lezvi a madhota ma faneleko ku zvi alakanya laha ma mahako a zviboho zvi khumbako a bandla?
10 Potsa matshandza. Na hi nga se maha ciboho, hi fanele ku ti wutisa ku: ‘Zva ndzi ringana a ku maha ciboho leci?’ Hosi Solomoni i tsalile lezvi: “Loku a matshandza ma chikela, ku landzela a tingana, kanilezvi a wutlhari gi na ni lava va ti koramisako.” — Mav. 11:2.
11 A vapswali va nga nyika a vana vabye a lungelo ga ku maha a zviboho zvo kari, kanilezvi a zvi faneli ku halahala a vana va ti nyika a wutihlamuleli lego. (Kol. 3:20) A vasati ni vamamani va nga maha zviboho zvo kari laha ngangweni kanilezvi va fanele ku kombisa cichavo hi wuhloko legi a vanuna vabye va nga nago laha ngangweni. (Mav. 1:8; 31:10-18; Efe. 5:23) A vanuna vonawu va fanele ku tiva lezvaku a wuhloko gabye ga gumelwa niku vonawu va hasi ka wuhloko ga Kristu. (1 Kor. 11:3) A madhota ma maha zviboho zvi khumbako a bandla. Hambulezvo, ma maha zvontlhe kasi ma tiyiseka ku a ma “mahi zvo hundza lezvi zvi tsalilweko” lomu ka Mhaka ya Nungungulu. (1 Kor. 4:6) Ma tlhela ma landzela hi laha kusuhani a zvileletelo zva nandza go tsumbeka. (Mat. 24:45-47) Hi ta potsa ku ti vangela zvikarato zvo tala kutani ku vangela van’wani, loku hi kutikoramisa hi maha ntsena a zviboho lezvi hi vhumelelwako ku zvi maha.
12. (a) Hikuyini hi faneleko ku kambisisa? (b) Tlhamusela a ndlela leyi a munhu a nga mahako hi yona a kambisiso lowo.
12 Kambisisa. Solomoni i tsalile lezvi: “A makungo ya loyi a ti tsitsiritako ma ta humelela, kanilezvi vontlhe lava va matloti va ta maha zvisiwana.” (Mav. 21:5) U kari u ehleketa hi ku u fanele ku vhumela kutani ku nga vhumeli a ntiro wo kari? U nga tsiki a kutizwa ka wena ku ku fumela. Hlengeleta a mahungu wontlhe ya lisima; hlota a wusungukati ga lava va wu tivako a ntiro wa kona u gumesa u boha ku matshinya muni ya milayo ya Bhibhiliya ma tirako ka mhaka leyi. (Mav. 20:18) Andzhako ka kuva u hlotile a mahungu ma lavekako, maha lista ya zvilo zva zvinene zvi nga humelelako loku u maha ciboho leco ni yin’wani ya zvilo zva hava zvi nga humelelako. Na u nga se maha ciboho, “hlayela ntsengo”. (Luka 14:28) U nga ehleketi ntsena hi kutala ka mali u to yi kuma. Ehleketa kambe hi lezvi zvi to humelela hi wunghana ga wena na Jehovha. Zvi teka cikhati niku zvi lava kutikarata kasi ku kambisisa. Kanilezvi loku u maha lezvo u ta potsa a ku maha a zviboho hi matloti lezvi zvi nga tshukako zvi ku maha u karateka na zvi nga laveki.
13. (a) Citiyisekiso muni hi ci kumako ka Jakobe 1:5? (b) A ku khongela kasi ku kuma wutlhari zvi nga hi vhunisa kuyini?
13 Khongela u kombela wutlhari. A zviboho zva hina zvi ta dzundza Nungungulu ntsena loku hi mu kombela ku a hi vhuna ku zvi maha. Mupizani Jakobe i tsalile lezvi: “Loku a hi kona cikari ka n’wina a kiyelelwako hi wutlhari, i wa simame ku kombela ka Nungungulu, hakuva yena i nyika vontlhe na a nga feleli ne ku sola, niku i ta nyikiwa.” (Jak. 1:5) A zvi tshuki zvi hi wisa tingana a ku vhumela lezvaku ha gi lava a wutlhari ga Nungungulu kasi gi hi vhuna ku maha zviboho. (Mav. 3:5, 6) Phela loku ho tsumba nguvhu a kupimisisa ka hina zvi nga tshuka zvi hi lahla. Loku hi khongela hi kombela wutlhari hi tlhela hi kambisisa a matshinya ya lisima ma lavekako lomu ka Mhaka ya Nungungulu, ho vhumelela a moya wo basa lezvaku wu hi vhuna a ku pola leci ci hi mahako hi maha zvilo hi ndlela yo kari. — Mah. 4:12; Lera Jakobe 1:22-25.
14. Hikuyini hi faneleko ku potsa ku thinda zvilo?
14 Maha ciboho. U nga tsutsumeli ku maha ciboho na u nga rangangi hi ku kambisisa ni ku khongela u kombela wutlhari. A munhu wo tlhariha “i ranga hi ku ehleketa na a nga seba zambo gakwe”. (Mav. 14:15) Kanilezvi u nga thindi. A munhu loyi a randzako ku thinda zvilo a nga ti nyika zvigelo zvo tala zva ku ti yimelela hi zvona a nga mahi ciboho. (Mav. 22:13) Kanilezvi loyi a mahako lezvo o hlawula ku tsika van’wani va mu byela lezvi a faneleko ku maha.
15, 16. Ku patseka yini laha ka ku maha lezvi hi zvi bohileko?
15 Maha lezvi u bohileko. A kutikarata kontlhe loku hi ku mahileko kasi hi maha ciboho ca cinene ku ngava ka mahala loku hi nga mahi lezvi hi bohileko. Solomoni i tsalile lezvi: “Ni cihi leci a canja ga wena gi ci kotako ku maha, ci mahe hi ntamu wa wena wontlhe.” (Mutsh. 9:10) Kasi hi humelela, hi fanele kuva ni zvontlhe zvi lavekako kasi hi maha lezvi hi bohileko. Hi cikombiso, a muhuweleli laha bandleni a nga maha ciboho ca kuva phayona. A ku i ta humelela? Kuzvilava a nga humelela, ntsena loku a nga vhumeleli a ntiro wa kutihanyisa ni kuhlakana zvi mu mbhetela ntamu ni cikhati leci a ci lavako kasi aya ntirweni wa kuchumayela.
16 A kutala ka zvikhati, a zviboho zva zvinene a zvi olovi a ku zvi tatisa. Hikuyini? Hakuva “a tiko gontlhe gi le ntan’wini wa loyi wa kubiha”. (1 Joh. 5:19) Hi fanele kulwa “ni tihosi ta tiko ta munyama lowu, ni mintamu ya mimoya ya kubiha ya le tilweni”. (Efe. 6:12) Mupostoli Pawule na mupizani Judha va wulile lezvaku lava va lavako ku tirela Nungungulu va nga tava ni wutomi go olova. — 1 Tim. 6:12; Jud. 3.
17. Loku zvita mhakeni ya zviboho lezvi hi mahako, zvini lezvi Jehovha a zvi rindzelako ka hina?
17 Hlola ciboho ca wena u tlhela u cica loku zvi laveka. A hi contlhe cikhati a zviboho zva hina zvi to fambisa zvalezvi hi nga zvi alakanyisa zvona. “A cikhati ni zvilo zva citshuketi” zvi wela hontlheni. (Mutsh. 9:11) Hambulezvo, Jehovha i rindzela lezvaku hi simama hi namarela ka zviboho zvo kari hambu loku zvi karata. Hi cikombiso, a ciboho leci a munhu a ci mahako ca ku nyikela a wutomi gakwe ka Jehovha kutani cifungo ca wukati, a zvi ciciwi. Nungungulu i rindzela lezvaku hi hanya hi zviboho lezvi hi mahileko. (Lera Lisimu 15:1, 2, 4.) Kanilezvi a zviboho zvo tala hi mahako a hi zva lisima nguvhu. A munhu wo tlhariha ita na a hlola a zviboho lezvi a zvi mahileko. A nga ta tsika a matshandza ma mu vhalela a ku chukwatisa zvo kari hambu ku cica a ciboho leci a ci mahileko. (Mav. 16:18) A ca lisima ka yena ku simama ku tirela Jehovha.
Gondzisa van’wani ku maha zviboho lezvi zvi dzundzako Nungungulu
18. A vapswali va nga va gondzisisa kuyini a vana vabye ku maha zviboho zva zvinene?
18 A vapswali va nga maha zva hombe kasi ku gondzisa a vana vabye ku maha zviboho lezvi zvi dzundzako Nungungulu. A ndlela ya yinene ya ku gondzisa vana ku va vekela cikombiso cinene. (Luka 6:40) Loku zvi ringana a vapswali va nga tlhamusela a vana vabye a mazambo va ma bileko kasi va maha ciboho co kari. Va nga tsika vana vabye va ti mahela zviboho zvo kari, va gumesa va va dzundza loku a zviboho lezvo zvi fambile khwatsi. Ahanti loku a n’wana a maha ciboho ca hava? A vapswali kuzvilava va nga vhikela n’wana ka mawuyawuya ya kona, kanilezvi a ku maha lezvo a hi contlhe cikhati zvi vhunako n’wana. Hi cikombiso, a vapswali va nga vhumelela a n’wana ku a susa karta ga ku fambisa movha. A hi nga zvi veki laha ka ku a n’wana a nga ingisi milayo laha ruweni a cikhati a fambisako movha, a gumesa a kuma multa. A vapswali va nga hakhela multa. Hambulezvo, loku va byela a n’wana ku a tira kasi a hakhela multa, zvi nga tshuka zvi mu vhuna ku a gondza ku ti hlamulela hi zvimaho zvakwe. — Rom. 13:4.
19. Zvini hi faneleko ku gondzisa a zvigondzani zva hina zva Bhibhiliya niku hi nga zvi mahisa kuyini?
19 Jesu i byelile a valandzeli vakwe lezvaku va fanele ku gondzisa van’wani. (Mat. 28:20) A nchumu wa lisima nguvhu hi nga gondzisako a zvigondzani zva Bhibhiliya hi lezvi va nga mahisako zvona a zviboho zva zvinene. Kasi hi va vhuna ku va tiva ku maha zviboho zva zvinene, a hi faneli ku va byela lezvi va faneleko ku maha. A ca cinene ku hi va gondzisa ku ehleketa hi matshinya ya milayo ya Bhibhiliya kasi va zvi kota ku ti mahela zviboho ha voce. A lisine ku “a mun’we ni mun’wani wa hina i ta ti hlamulela mahlweni ka Nungungulu”. (Rom. 14:12) Hikwalaho, hontlheni hi na ni zvigelo zvo zwala zva ku hi maha zviboho zvi dzundzako Nungungulu.
U nga zvi hlamulisa kuyini?
• Hikuyini hi faneleko ku gondza a ku maha zviboho?
• A kuchava ku nga hi khumbisa kuyini niku hi nga ku hlulisa kuyini?
• Zvilo muni zva 6 hi nga mahako kasi hi tiyiseka ku hi maha zviboho zvi dzundzako Nungungulu?
[Zviwutiso zva cigondzo]
[Kwadru/Mufota]
Lezvi zvi to hi vhuna a ku maha zviboho zva zvinene
1 Potsa matshandza
2 Kambisisa
3 Khongela u kombela wutlhari
4 Maha ciboho
5 Maha lezvi u bohileko
6 Hlola ciboho ca wena u tlhela u cica loku zvi laveka
[Mufota]
A munhu wa ku kanakana i fana ni munhu a nga lomu ka ngalava yo kala lemi lomu bimbini gi vhindlukileko