1, 2. a) Zi wula yini kuva mboni, niku a zihaxa-mahungu za tiko zi tsanzeka hi ndlela muni yo dlunyateka? b) Hikuyini Jehova a nga khegeliko ka zihaxa-mahungu za tiko?

ZI WULA yini kuva mboni? A disionario go kari gi ngalo: “Munhu a wonako ximaho xo kari a gumesa a bika lezi zi nga humelela.” Hi xikombiso, doropeni ga Pietermaritzburg, le Afrika Dzonga, a phepha-hungu go kari gi vitanwako ku A Mboni gi na ni malembe yo hunza 160 na gi humesiwa. A vito legi ga fanela, hakuva a kungo ga phepha-hungu ku bika mahungu ya lisine xungetano hi zimaho zi humelelako lomu tikweni. A mutsali wo sangula wa A Mboni i tsumbisile lezaku a phepha-hungu legi gi wa ta wula “a lisine, a lisine lontlhe, niku gi [wa] nga ta wula xinwani ahandle ka lisine.”

² Hambulezo, lexi xi nga tsakisiko hi lezaku a zihaxa-mahungu za tiko zi tolovela ku tsika timhaka ta lisima kutani hambu ku ti hunzulusa. Hi zalezo zi humelelako hi magezu lawa Nungungulu nyamintamu a ma wulileko hi ku tirisa muprofeti wakwe Ezekieli, aku: “A matiko ma ta zi tiva lezaku hi mina Jehova.” (Ezek. 39:7) Kanilezi Jehova, a Hosi ya Hombe ya wuako gontlhe, a nga khegeli ka zihaxa-mahungu. I na ni xipimo xa 8 wa timiliyoni ta Timboni ti bhulako ni vanhu va matiko wontlhe xungetano hi yena, lezi a nga tirisanisa zona ni vanhu xikhatini xi hunzileko ni lezi a tirisanisako zona navo nyamutlha. A xidlemo lexi xa Timboni xi huwelela lezi Nungungulu a tsumbisako ku mahela vanhu xikhatini xi tako. Loku hi rangisa a ntiro wa kuxumayela wutomini ga hina, hi tatisa lezi a vito legi hi nyikilweko hi Nungungulu gi wulako  zona, kota kuwula ka Isaya 43:10: “Nwina mu timboni ta mina, ku wula Jehova; mu nanza ga mina legi nzi gi hlawuleko.”

3, 4. a) A Zigonzani za Biblia zi sangulile rini ku tirisa a vito giswa, niku zi ti zwisile kuyini? (Wona mufota kusanguleni ka nzima.) b) Ziwutiso muni hi to wulawula hi zona?

³ I lungelo ga hombe a ku vitaniwa hi vito ga Jehova, hakuva i “Hosi ya pinzukelwa” leyi yi nge ngalo: “Hi vito ga mina ga kala kupinzuka; i vito ga xialakanyiso xa mina zizukulwaneni zontlhe.” (1 Tim. 1:17; Ekso. 3:15; ringanisa na Mutshawuteli 2:16.) Hi 1931, a Zigonzani za Biblia zi lo sangula ku tirisa a vito ga Timboni ta Jehova. Anzhako ka lezo, a vamakabye vo tala va lo tsala mapapilo ya kubonga. Hi xikombiso, a bandla go kari ga le Canadá gi lo tsala lezi: “A mahungu yo saseka ya lezaku hi ‘Timboni ta Jehova’ ma hi tsakisile nguvu ma tlhela ma hi nyika kutiyimisela kuswa ka ku lava ku ringanelwa hi vito lego ga giswa.

⁴ U nga kombisisa kuyini lezaku wa xalala hi ku vitanwa hi vito ga Nungungulu? Niku, u nga zi kota ku tlhamusela a matimu ya Mitsalo lawa a vito ga hina gaku ‘Timboni ta Jehova’ gi susiwako ka wona ke?

5, 6. a) Xana a vapswali va vaIsraeli va wa fanele kuva Timboni ta Jehova hi ndlela muni? b) Zini zinwani lezi a vapswali va vaIsraeli va nga leletelwe ku maha, niku hikuyini a vapswali nyamutlha va faneleko ku zi mahawo ke?

⁵ Masikwini ya Isaya, a vaIsraeli hi munwe munwe va wa hi “timboni” ta Jehova; vona vontlhe kota tiko va wa hi “nanza” ga Nungungulu. (Isa. 43:10) A yinwe ya tindlela leti a vapswali va vaIsraeli va nga nyika hi tona wumboni ku wa hi ku gonzisa vana vabye xungetano hi kutirisana ka Nungungulu ni vakokwani vabye. Hi xikombiso, a xikhati lexi va nga leletelwa ku hlayisa Pasika lembe ni lembe, va wa byelilwe lezi: “Laha a vanana va nwina va ta nga mu wutisa, vaku: Xialakanyiso muni lexi ke? Mu taku ka vona: Lowu muphahlo wa Pasika ga Jehova loyi a nga hunza lomu ka tiyindlu ta vanana va ka Israeli le Gipite, xikhati lexo a nga daya vaGipite, a ponisa  a tiyindlu ta hina.” (Ekso. 12:26, 27) Kuzilava a vapswali lavo va wa tlhamusela vana vabye kambe lezaku a khati go sangula legi Mosi a ngaya ka hosi ya Gipite kasi ku ya kombela ku a vaIsraeli va ya khozela Nungungulu xiwuleni, Faro i te ngalo: “Himani Jehova, wo kala nzi ingisa a gezu gakwe, nzi tsika va ka Israeli va famba ke?” (Ekso. 5:2) Zi wa koteka kambe ku hlawutela lezaku anzhako ka kuva a tiko ga Gipite gi bilwe hi khume ga mitungu ni kuva a vaIsraeli va ponisilwe ka butho ga Gipite le Bimbini go Pswhuka, a hlamulo wa xiwutiso xa Faro wu wa dlunyatekile ka vanhu vontlhe. Jehova i wa hi Nyamintamu — niku i Nyamintamu ni nyamutlha. A tiko ga Israeli gonawu gi lova timboni to dlunyateka ta lezaku Jehova i Nungungulu wa lisine niku xontlhe xikhati wa tatisa zitsumbiso zakwe.

⁶ Handle ko kanakana, a vaIsraeli lava va nga xalala hi lungelo ga ku vitaniwa hi vito ga Jehova va wa nga hlawuteli zimaho lezo ka vana vabye ntsena, kanilezi va wa hlawutela kambe ka vanhu va matiko lava va nga hi tikhumbi mitini yabye. A nchumu wunwani va nga leletelwe ku maha ku wa hi ku gonzisa vana vabye a ku hanya hi milayo ya Nungungulu ya kuhlazeka. Jehova i wa va byelile lezi: “Basani, hakuva mina nzi basile, mina Jehova, Nungungulu wa nwina.” (Levi 19:2; Deut. 6:6, 7) Lexi xikombiso xi nene ka vapswali va maKristu nyamutlha, lava vonawu va faneleko ku gonzisa vana vabye a tindlela ta kuhlazeka, va va vuna ku neha wudzunzo ka vito ga Nungungulu.—Gonza Mavingu 1:8; Va Le Efesusi 6:4.

7. a) A xikhati lexi a vaIsraeli va nga tsumbeka ka Jehova, zi wa hi ni wuyelo muni ka matiko ya wuakelwane ke? b) Wutihlamuleli muni va nga nago vontlhe lava va vitaniwako hi vito ga Nungungulu?

⁷ Loku va tsumbeka, Nungungulu i wa va katekisa. Hi ndlela leyo, a vaIsraeli va wa nyika wukustumunyu gi nene hi vito ga Nungungulu, loyi a nga va byelilwe lezi: “A matiko wontlhe ya misava ma ta wona lezaku wena u vitanwa hi vito ga Jehova, va ta ku chava.” (Deut. 28:10) Hambulezo, a kutala ka matimu ya vaIsraeli ma wulawula hi ku nga tsumbeki. Va wa tshamela ku tlhela wukhozelini ga zifananiso zi mahilweko hi vanhu. Tlhatakumbiri, a ku fana ni vanungungulu va vaKanani lava va nga va khozela, a vaIsraeli va lova ni xapi, va hisa vana vabye va tlhela va xanisa zisiwana. Lexo xigonzo xi nene ka hina xa lezaku xontlhe xikhati hi ti karatela kuva vo basa hi ku pimanyisa Loyi a Hunzeleleko Kubasa loyi hi vitaniwako hi vito gakwe.

8. I ntiro muni lowu Isaya a nyikilweko hi Jehova, niku i hlamulisile kuyini?

⁸ Jehova i wa profetile ximaho xo hlamalisa xa ku tlhatlhisa a tiko ga Israeli wukhumbini. (Isa. 43:19) A zipimo zo ranga za ntlhanu ni xinwe za bhuku ga Isaya zi wulawula nguvunguvu hi zitlharihiso xungetano hi makhombo lawa ma nga wa ta wela Jerusalema ni madoropa ya wuakelwane. Jehova, a muhloli wo mbhelela wa timbilu, i lo byela Isaya lezaku a simama ku xumayela a zitlharihiso lezo hambu lezi a nga wa ta kumana ni vanhu vo nonoha tihloko. Isaya i lo karateka a lava ku tiva lezaku kala rini a vanhu va Nungungulu va to simama va nga ti soli. Nungungulu i te yini? “Kala a miti yi hahluka, yi nga have na vaaki, ni tiyindlu ti nga hi na munhu, ni tiko gontlhe giva rumbi.”—Gonza Isaya 6:8-11.

9. a) Xana a xiprofeto xa Isaya xungetano hi Jerusalema xi tatisekile rini? b) Xiyimo muni xi nga kona inyamutlha xi lavako lezaku hi vulula mahlo?

⁹ Isaya i nyikilwe ntiro lowu ka lembe go gumesa ga kufuma ka Hosi Uzzia, kutani kwalomo ka 778 Mahlweni ka Nguva ya Hina. I lo simama ku maha ntiro wakwe wa kuprofeta hi xipimo xa 46 wa malembe kala nzhako ka 732 Mahlweni ka Nguva ya Hina, kufumeni ka Hosi Hezekia. Lezo zive 125 wa malembe mahlweni ka kuloviswa ka Jerusalema hi 607 Mahlweni ka Nguva ya Hina. Hikwalaho, ku wa ha sele xikhati xo leha laha a  vanhu va Nungungulu va nga tivisiwa lezi zi nga wa ta humelela tiko gabye. Inyamutlha kambe, Jehova i ruma vanhu vakwe lezaku va tivisa lezi zi to maheka masikwini ma ha tako. Hi 135 wa malembe, kusukela ka wugandli go sangula ga revista legi, A Murinzeli i kuca vagonzi vakwe lezaku va vulula mahlo va wona lezaku a kufuma ko biha ka Satani ku ta mbhela lokuloku ku tlhela ku valetwa hi Kufuma ka Jesu Kristu ka 1.000 wa malembe.—Kuv. 20:1-3, 6.

10, 11. Xiprofeto muni xa Isaya lexi a vaIsraeli lava va nga hi le Babuloni va xi wonileko ni ku tatiseka?

¹⁰ A vaJuda vo tala vo ingisa lava va nga ti koramisa ka vaBabuloni va lo pona kuloviswa ka Jerusalema, va yisiwa wukhumbini le Babuloni. (Jer. 27:11, 12) Anzhako ka 70 wa malembe na va hi leyo, va lo wona kutatiseka ka xiprofeto xo hlamalisa xaku: “Jehova a Mutlhatlhisi wa nwina, loyi a Basileko wa ka Israeli, i ngalo: Hi kota ya nwina nzi rumile a muhlaseli le Babuloni, nzi hlongola vontlhe vahombe va kona.”—Isa. 43:14.

¹¹ Kota kutatiseka ka xiprofeto lexo, ku lo humelela ximaho xo kari xa hombe ka wusiku go kari kusanguleni ka Outubro wa 539 Mahlweni ka Nguva ya Hina. Laha a hosi ya Babuloni yi nga kari yinwa vinya ni tihosana ta yona hi zibya lezi va nga tekile tempeleni ya Jerusalema, va tlhela va dumisa vanungungulu vabye, a mabutho ya vaMedi ni vaPersia ma lo khozisa Babuloni. Hi 538 kutani 537 Mahlweni ka Nguva ya Hina, Kurusi, a mukhozisi wa Babuloni, i lo laya vaJuda lezaku va ya aketa a tempeli ya Nungungulu le Jerusalema. Zontlhe lezi zi wa profetilwe hi Isaya, a ku patsa ni xitsumbiso xa Jehova xa lezaku i wa ta hlayisa a tlhela a vikela vanhu vakwe va nga ti sola lava va tlhelileko Jerusalema. Nungungulu i lo va wula lezaku i “tiko legi nzi ti maheleko gona [kasi] gi ta nzi dzunza.” (Isa. 43:21; 44:26-28) Laha a vanhu lavo va nga hi wukhumbini va nga tlhela va ya aketa tempeli ya Jehova le Jerusalema, va lo maha timboni ta lezaku Jehova, loyi a nga yena yece Nungungulu wa lisine, wa tatisa zitsumbiso zakwe xontlhe xikhati.

12, 13. a) Hi vamani va nga ti patsa ni vaIsraeli kuvuxeteni ka wukhozeli ga Jehova? b) Zini zi rinzelwako ka “tiyivu tinwani” laha ti seketelako a “vaIsraeli va Nungungulu,” niku kutsumba muni ti nga nako?

¹² Ka tiko lego ga giswa ku wa hi ni makume ya mazana ya valuveli, niku hi kufamba ka xikhati ku lo tlhela kuva ni vanhu vanwani vo tala va vaMatiko va nga maha vaJuda vo kholwa. (Ezra 2:58, 64, 65; Est. 8:17) Inyamutlha, ku na ni “xidlemo xa tsanza-vahlayi” xa “tiyivu tinwani” ta Jesu xi vunetelako hi kutsumbeka a maKristu ma totilweko lawa ma wumbako a “vaIsraeli va Nungungulu.” (Kuv. 7:9, 10; Joh. 10:16; Gal. 6:16) A xidlemo xa tsanza-vahlayi xa vitaniwa kambe hi vito ga Nungungulu, ga kuva Timboni ta Jehova.

¹³ Kufumeni ka Kristu ka 1.000 wa malembe, a xidlemo xa tsanza-vahlayi xi tava ni litsako  la hombe la ku tlhamusela lava va to vuxiwa lezaku zi wa tshamisile kuyini a kuva Timboni ta Jehova masikwini yo gumesa ya tiko legi. Kanilezi lezo hi to zi kota ntsena loku hi hanya hi kuyelana ni vito ga hina zalezi hi tlhela hi ti karatela ku simama hi basile. Niku na ku nga khataliseki lezi hi ti karatisako zona, siku ni siku hi fanele ku kombela ku tsetselelwa hi kungahlazeki kontlhe loku hi nga vako nako, na hi alakanya lezaku hi vaonhi niku a ku vumelelwa ku vitanwa hi vito go basa ga Nungungulu wudzunzo ga hombe nguvu.—Gonza 1 Johani 1:8, 9.

14. Gi wula yini a vito ga Jehova?

¹⁴ Kasi ku engetela kuxalala ka hina hi thomo ga ku vitanwa hi vito ga Nungungulu, zi nene kuva hi ehleketa hi lezi gi wulako zona. A vito ga Nungungulu, legi a kutala ka zikhati gi hunzuluselwako ku “Jehova,” gita hi ka gezu ga xiHeberu legi gi nga hunzuluselwako gi wula “ku humelela” niku gi tlhamusela zimaho. Hikwalaho, ku zwisisiwa lezaku a vito ga Jehova gi wula ku “I maha lezaku zi humelela.” A tlhamuselo lowu wu yelana khwatsi ni ntiro wa Jehova kota Muvangi wa wuako ni zivangwa zo tlhariha tlhelo Mutatisi wa kungo gakwe. Laha zilo zi yako zi humelela, Jehova i simama ku maha lezaku a kuranza kakwe ni kungo gakwe zi tatiseka na ku nga khataliseki lezi ni wihi nala, wo kota Satani, a nga zi mahako na a zama ku valela kuranza ka Nungungulu lezaku ku nga maheki.

15. Jehova i kombile tshamela go kari ga wumunhu gakwe laha ka tlhamuselo wa vito gakwe hi ndlela muni? (Wona a kwadru “ Vito gi wulako zahombe.”)

¹⁵ A xikhati lexi a nga ruma Mosi lezaku a ya tlhatlhisa vanhu va Nungungulu le Gipite, Jehova i lo wula tshamela go kari ga wumunhu gakwe hi ku tirisa gezu ginwani kasi ku tlhamusela vito gakwe, ka khati legi, hi ndlela yo kongoma. A Biblia gi wula lezi: “Nungungulu aku ka Mosi: NZI TAVA LEZI NZI TA NGAVA ZONA. Yena aku: U ta va byela lezo a vanana va ka Israeli, uku: NZI TAVA ZONA i nzi rumile ka nwina.” (Ekso. 3:14; Tradução do Novo Mundo.) Hikwalaho, ni ka xihi xiyimo, Jehova i tava ni xihi xi lavekako kasi ku tatisa kungo gakwe. Ka vaIsraeli lava va nga hi tikhumbi, i lova Mutlhatlhisi, Muvikeli, Murangeli ni Munyiki wa zontlhe hi ku tatisa zontlhe a zilaveko zabye za nyama ni za moya.

16, 17. a) Hi nga zi kombisisa kuyini lezaku ha bonga a lungelo ga ku vitaniwa hi vito ga Nungungulu? b) Zini hi to wulawula hi zona ka nzima yi lanzelako?

¹⁶ Inyamutlha, Jehova wa ha simama ku tsumbeka ka tlhamuselo wa vito gakwe hi ku tatisa zilaveko za hina zontlhe, a za moya ni za nyama. Hambulezo, a vito ga Nungungulu a gi wuli ntsena lezi a hlawulako kuva zona. Gi patsa ni lezi a zi mahako zi humelela ntirweni lowu a Timboni takwe ti wu mahako kasi ku tatisa kungo gakwe. A ku ehleketa hi mhaka leyi zi ta hi kuca ku simama hi hanya hi kuyelana ni vito gakwe. Kåre, wa 84 wa malembe, loyi a vileko Mboni yo hiseka le Noruega ka 70 wa malembe lawa ma hunzileko, i ngalo: “Wudzunzo ga hombe a ku tirela Jehova, a Hosi ya pinzukelwa, ni ku maha xipanze xa vanhu lava va vitanwako hi vito gakwe go basa. I lungelo ga hombe a ku tlhamusela lisine la Biblia ni ku wona tinghohe ta vanhu na ti nyuka hi litsako ni kuzwisisa. Hi xikombiso, zi nzi nehela litsako la hombe a xikhati lexi nzi va gonzisako lezi a nzhiho wa Kristu wu tirisako zona, ni lezi wu nga va vunisako zona ku kuma wutomi ga pinzukelwa misaveni yiswa yo rula ni yo lulama.”

¹⁷ Lisine ku ka zipanze zo kari ziya zi engetela ku karata ku kuma vanhu va xuvako ku gonza xungetano hi Nungungulu. Hambulezo, xana a wu kumi litsako a ku fana na Kåre loku u kuma munhu a dembako ndleve u tlhela u mu gonzisa lisine xungetano hi vito ga Jehova ke? Kanilezi hi nga zi kotisa kuyini kuva Timboni ta Jehova hi tlhela hiva timboni ta Jesu kambe ke? A xiwutiso lexi hi ta wulawula hi xona ka nzima yi lanzelako.