Pimanyisa Kukholwa Kabye

I no timisela a ku khunguvanyisiwa

SAMUWELI wa wu wona a hlomulo wu nga Xilo. Zvi wa ku khwatsi a dhoropa gi khulunga mihloti. Mimiti yingani yi nga zwala guwa ga kurila ka vavasati ni vanana hi ku tiva lezvaku a vapapayi vabye, vanuna, vana ni vamakabye va nga ta ha wuya kaya ke? Zvontlhe hi zvi tivako ku a tiko ga Izrayeli gi wa luzile a 30 000 wa masochwa yimpini yo hisa nguvhu ni vaFilistiya, kuveni va wa ha hi ku luza a 4000 wa masochwa yimpini yin’wani. — 1 Samuweli 4:1, 2, 10.

Legi gin’we ga makhombo ma va weleko. Hofeni na Finiyasi, a vana va Mupristi wa Hombe, Eli, va wa tekile a arke go basa ga civhumelwano va famba nago yimpini. A arke ga civhumelwano gi wa tolovela ku vekiwa lomu ka wutshamu go basabasa ga tabhernakeli, gi nga hi tempeli yo fana ni tenda, niku a arke legi gi wa hi cikombiso ca kuvakona ka Nungungulu. Kanilezvi hi wupumbu, a vanhu va no teka a Arke va famba nago yimpini na va tsumba lezvaku gi ta va nyika kuhlula. Kanilezvi, a vaFilistiya va no khoma a Arke va tlhela va daya Hofeni na Finiyasi. — 1 Samuweli 4:3-11.

Hi mazana ya malembe, a tabhernakeli le Xilo give ni thomo ga kuva ni Arke. Kanilezvi, makunu gi wa nga ha hi kona. A cikhati a ngazwa a mahungu lawo, Eli, a nga hi ni 98 wa malembe i nowa hi laha citulweni afa. A katamwane wakwe a nga felwe hi nuna a siku lego, yenawu i nofa na a pswala. Na a nga sefa i te ngalo: “A wudzundzo gi sukile lomu Izrayeli giya wukhumbini”. Hakunene, Xilo i wa nga ta ha tlhela ava lezvi a nga hi zvona. — 1 Samuweli 4:12-22.

Xana Samuweli i wa ta maha yini hi zvilo lezvo zvo bayisa nguvhu zvi nga humelela? A ku i wa tava ni kukholwa ko tiya ka ku a zvi kota ku vhuna a vanhu lava va nga kala va nga ha tsakelwi ne ku vhikelwa hi Jehovha? Nyamutlha, hontlheni ha tshuka hi yimisana ni kuxaniseka ni kukhunguvanyeka loku ku ringako a kukholwa ka hina. Makunu a hi woneni zvin’wani zvo tala hi nga gondzako ka Samuweli.

I “tisa kululama”

A matimu ya Bhibhiliya ma nyima ku wulawula hi Samuweli ma sangula ku yisa kupima ka Arke go basa, ma komba lezvi a vaFilistiya va nga xanisekisa zvona hi ku gi teka laha ka kuza va kurumeteka ku gi tlhelisa. Ntsena andzhako ka 20 wa malembe hi kona hi tlhelako hizwa zvokari hi Samuweli. (1 Samuweli 7:2) Ka malembe lawo wontlhe i wa khomekile hi yini? A Bhibhiliya ga hi byela.

A Bhibhiliya gi wula lezvaku na ci nga se sangula a cikhati leci ca 20 wa malembe, “a mhaka ya Samuweli yi no [simama ku] hangalaka kontlhe lomu Izrayeli”. (1 Samuweli 4:1) A matimu ma komba lezvaku andzhako ka cikhati leco, Samuweli i no sangula ku endzela a madhoropa ya Izrayeli kasi a xuxa timhaka, a ma eneta khati gin’we hi lembe. Andzhako ka lezvo i wa tlhela dhoropeni gakwe ga Rama. (1 Samuweli 7:15-17) Zvi laha kubaseni lezvaku contlhe cikhati Samuweli i wa khomekile, ni cikhatini leco ca 20 wa malembe Samuweli i wa hi ni zvotala zvo maha.

A wubhayi ni wubihi ga vana va Eli zvi wa hehlile a kukholwa ka vanhu. Ko khwatsi a vanhu vo tala va tlhelele wukhozelini ga zvifananiso hi kota ya zvimaho zvabye. Kanilezvi, andzhako ka 20 wa malembe na a tira yi nga chayi, Samuweli i te ngalo ka vanhu: “Loku ku hi lezvaku hakunene mo tlhelela ka Jehovha hi timbilu ta n’wina tontlhe, fuvisani a vanungungulu va matiko ni zvifananiso zva Axtarte lezvi zvi nga cikari ka n’wina, mu wuya ka Jehovha hi timbilu ta n’wina tontlhe mu ta tirela yena yece, hi kona a to mu tlhatlhisa canjeni ga vaFilistiya.” — 1 Samuweli 7:3.

A vanhu va wa xanisiwa nguvhu hi vaFilistiya. Kota lezvi a vaFilistiya va nga hlulile a butho ga vaIzrayeli hi ndlela yo tshisa nguvhu, va wa alakanya lezvaku va nga maha ni cihi va ci lavako ka vanhu va Nungungulu. Kanilezvi Samuweli i no tiyisekisa vanhu lezvaku a zvilo zvi wa ta cica ntsena loku va tlhelela ka Jehovha. Xana a vanhu va wa ti yimisele ku maha lezvo? Samuweli i no tsaka hakuva a vanhu va no susa cikari kabye a vanungungulu va matiko va sangula ku “khozela Jehovha yece”. Samuweli i lo tlhanganisa vanhu le Mizpa, a dhoropa gi nga hi tikweni ga zvitsunga gi nga hi n’walungu wa Jerusalema. A vanhu va no tsombana, va pfhunga, va tlhela va ti sola hi kota ya ku khozela a vanungungulu va hava. — 1 Samuweli 7:4-6.

Kanilezvi, a vaFilistiya va nozwa lezvaku a vaIzrayeli va wa hlengeletene wutshamu gin’we va se alakanya lezvaku ci wa hi cikhati ca cinene ca ku va dhumela. Va no rumela a butho gabye le Mizpa lezvaku gi ya lovisa a vakhozeli va Jehovha. A vaIzrayeli va nozwa lezvaku kata yimpi yi ta va hlasela. Na va chava nguvhu, va no kombela Samuweli lezvaku a va khongelela. I no va khongelela a tlhela a nyikela muphahlo. Na a ha maha a muphahlo wa kuhiswa, a vaFilistiya va no chikela Mizpa. Hi kulandzela, Jehovha i no hlamula a mukhongelo wa Samuweli: “Jehovha i no vanga a kudzindza ka hombe hehla ka vaFilistiya”. — 1 Samuweli 7:7-10.

Kanilezvi, xana a vaFilistiya lava va wa fana ni zvivanana lezvi zvi tsutsumelako ka vamamani vabye loku kuba cingwalangwandla ke? Ahihi, va wa hi masochwa ma nga tolovele kulwa tiyimpi. Hambulezvo, a kudzindza loko ku wa hambene nguvhu ni kun’wani va nga tshukile va kuzwa. Xana kuve hi lezvi ku nga dzindza “nguvhu hi ntamu”? Kutani hi lezvi a tilo gi nga basile a cikhati leci ku nga dzindza, ni lezvi a guwa ga kudzindza gi nga tlhela gi zwala lomu zvitsungeni? Kani cive cihi a cigelo ca kona, a lisine ku a kudzindza loko ku chavisile nguvhu a vaFilistiya laha ka kuza va jujeka kupima. Na va nga ci tivi ni co maha, va no sangula ku dhumelana hi ci vona. A va ka Izrayeli va no huma hi le Mizpa va hlongolisela vaFilistiya, va va hlasela kala wutshan’wini go kari gi nga dzongeni wa Bheti-Kare. — 1 Samuweli 7:11.

A yimpi leyi yive ya lisima ka vanhu va Nungungulu, hakuva yi cicile zvilo. A vaFilistiya a va ha vhukelangi vaIzrayeli wontlhe masiku lawa Samuweli a nga tira kota mulamuli. Wontlhe a madhoropa lawa ma nga tekilwe ma no tlheliselwa ka vanhu va Nungungulu. — 1 Samuweli 7:13, 14.

Andzhako ka mazana yo tala ya malembe, mupostoli Pawule i xaxametile Samuweli cikari ka valamuli vo tsumbeka ni vaphrofeti va nga “tisa kululama”. (Mahebheru 11:32, 33) Kunene, Samuweli i mahile lezvi zvi nga hi zvinene ni zvo lulama mahlweni ka Nungungulu. I humelele hakuva hi lihlazva-mbilu i wa rindzela Jehovha, a maha ntiro wakwe hi kutsumbeka hambu lezvi a nga kumana ni zvilo zvi nga mu khunguvanyisa. I tlhelile a kombisa moya wa kubonga. Andzhako ka ku hlula vaFilistiya le Mizpa, Samuweli i no teka ribye a gi yimisa kasi a vanana va ka Izrayeli va alakanya lezvi Jehovha a nga va vhunisile zvona. — 1 Samuweli 7:12.

Xana wa zvi lava a ku “tisa kululama”? Loku zvi hi lezvo, u fanele ku gondza xungetano hi lihlazva-mbilu la Samuweli, kutikoramisa kakwe ni moya wakwe wa kubonga. Himani cikari ka hina a nga ma laviko a matshamela lawa? Zvive zvinene lezvi Samuweli a nga hlakulela ni ku kombisa a matshamela lawa a cikhati leci a nga ha hi muswa, hakuva laha a nga hi wa hombe i kumene ni zvilo zvo tala zvi nga mu khunguvanyisa.

“A vana va wena a va fambi hi tindlela ta wena”

Laha a matimu ma tlhelako ma kumbuka Samuweli, makunu i wa “khosahele”. Ka cikhati leco, Samuweli i wa hi ni vana vambiri va hombe, Joyeli na Abhija, niku va wa hi vavhuni vakwe ntirweni wa kulamula. Kanilezvi, a ya kubiha hi lezvaku a vana vakwe va wa nga ringanelwi hi ntiro lowo. Hambu lezvi Samuweli a nga hi munhu wo tsumbeka ni wo lulama, a vana vakwe va tirisile a zvikhundla lezvi va nga hi nazvo kasi va bhindzula vona wutsumbu, va vhumela ku xavelelwa ni ku soholota kululama. — 1 Samuweli 8:1-3.

Ka siku go kari, a masingalakati ya ka Izrayeli ma nota ka muphrofeti loyi wo khosahala ma ta khala. Maku: “A vana va wena a va fambi hi tindlela ta wena.” (1 Samuweli. 8:4, 5) A ku Samuweli i wa zvi tiva lezvi a vana vakwe va nga kari va maha? A matimu a ma wuli nchumu hi mhaka leyi. Kanilezvi, a kuhambana na Eli, handle ko kanakana Samuweli i wa nga hi papayi loyi a nga hena vana vakwe. Jehovha i tsayisile Eli hi lezvi a nga tsandzeka ku kawuka a vana vakwe ni hi lezvi a nga dzundza nguvhu a vana vakwe ku hundza Nungungulu. (1 Samuweli. 2:27-29) Jehovha a nga kumangi cihoxo leco ka Samuweli.

A Matimu a ma hi byeli nchumu xungetano hi tingana, kukarateka kutani kukhunguvanyeka loku Samuweli a vileko nako a cikhati leci a ngazwa lezvaku a vana vakwe va wa hi ni mahanyela yo biha. Hambulezvo, a vapswali vo tala va nga alakanyela lezvi a ti zwisileko zvona. Masikwini ya hina yo biha, a kungaingisi wurangeli ga vapswali ni kulaya kabye zvi tolovelekile. (2 Timote 3:1-5.) A vapswali lava va yimisanako ni kubayisa loko va nga chavelelwa va tlhela va kuma wurangeli ka cikombiso ca Samuweli. Hambu lezvi a vana vakwe va nga hlawula ku nga tsumbeki, Samuweli i simamile a tsumbekile. Alakanya lezvaku hambu loku a magezu ni kulaya ka wena zvi nga zvi koti ku khumba a timbilu to nonoha ta vana va wena, a cikombiso ca wena ca cinene ci nga va khumba. Niku contlhe cikhati a vapswali va na ni lungelo ga ku tsakisa a Papayi wabye wutsumbu — Jehovha Nungungulu — a ku fana ni lezvi Samuweli a nga maha.

“Hi yimisele a hosi”

A vana va Samuweli va wa nga zvi tivi lezvaku a wuyelo go biha ga makangwa yabye gi wa tava ga hombe nguvhu. A masingalakati ya ka Izrayeli ma no engeta maku ka Samuweli: “Hi yimisele a hosi lezvaku yi hi lamula a ku fana ni wontlhe a matiko lawa man’wani.” A ku Samuweli i alakanyile lezvaku a vanhu va wo ala yena kota mulamuli wabye? Phela i wa lamula a vanhu lava na a rangelwa hi Jehovha hi makume yo tala ya malembe. Makunu zvalezvi va wa nga ha lavi a muphrofeti ntsena wo kota Samuweli, kanilezvi va wa lava ku lamuliwa hi hosi. A matiko ma nga va randzele ma wa hi ni hosi, niku a vaIzrayeli va wa yi lavawo! Samuweli i hlamulisile kuyini? A Bhibhiliya gi hi byela lezvaku “zvi no mu swira nguvhu”. — 1 Samuweli. 8:5, 6.

Wona lezvi Jehovha a hlamulisileko zvona a cikhati leci Samuweli a nga mu byela a mhaka leyo hi mukhongelo: “Ingisa zvontlhe lezvi a vanhu va ku byelako, hakuva a va tsiki wena kanilezvi hi mina va ndzi tsikako kota hosi yabye.” A magezu lawa ma mu chavelele nguvhu Samuweli, hambulezvo, leco ci wa hi ciruko ca hombe nguvhu ka Nungungulu wa Ntamu Wontlhe! Jehovha i byelile a muphrofeti wakwe lezvaku a tlharihisa vaIzrayeli hi ntsengo lowu va nga wa ta wu hakhela hi kuva ni hosi ya nyama. Laha Samuweli a nga va byela, vona va no simama vaku: “A ku na mhaka! Hina ho lava hosi ya ku hi fumela”. Kota lezvi contlhe cikhati a nga ingisa a Nungungulu wakwe, Samuweli i no ya tota a hosi leyi Jehovha a nga yi hlawulile. — 1 Samuweli 8:7-19.

Kanilezvi, a ku Samuweli i ingisile na a nga zvi lavi kutani na a nga tsakangi? Xana i wa ta tsika a cikarato leci ci byala a civiti mbilwini yakwe? Ka ciyimo leci, a kutala ka vanhu kuzvilava va wa ta maha lezvo, kanilezvi Samuweli i mahile zvo hambana ni lezvo. I totile Sawule a tlhela a vhumela lezvaku i wa hlawulilwe hi Jehovha wutsumbu. I pswopswile Sawule kota cikombiso ca ku mu hoyozela ni ca ku ti koramisa ka hosi yiswa. A gumesa a ku ngalo ka vanhu: “Ma mu wona loyi Jehovha a nga mu hlawula? A nga kona wo fana naye cikari ka vanhu vontlhe.” — 1 Samuweli 10:1, 24.

Samuweli i yisile nguvhu kupima ka matshamela ya manene ya wanuna loyi a nga hlawulilwe hi Jehovha na ku nga hi ka zvihoxo zvakwe. Xungetano hi yena wutsumbu, Samuweli i wa karatekela nguvhu kutsumbeka ka Nungungulu wutshan’wini ga ku amukeleka ka vanhu vo tshama hi ku cicacica a mapimo va cikhatini cakwe. (1 Samuweli 12:1-4) I mahile a ntiro wakwe hi kutsumbeka, a tlharihisa vanhu va Nungungulu ka zvimaho ni zviyimo lezvi zvi nga wa ta wonha a kuzwanana kabye na Jehovha, ni ku va kuca lezvaku va simama ku tsumbeka ka Jehovha. A wusungukati gakwe gi khumbile a timbilu tabye, niku a vanhu va no khongotela Samuweli lezvaku a va khongelela. I no va hlamula hi ndlela leyi yo khumba nguvhu: “Kanilezvi mina ndzi nga ta wonhela Jehovha hi ku tsika ku mu khongelela; ndzi ta simama ku mu gondzisa ndlela ya yinene ni ya kululama.” — 1 Samuweli 12:21-24.

Xana u tshukile u khunguvanyeka hi lezvi a wokari a nga kuma malungelo kutani ku yimiswa ka cikhundla co kari? A cikombiso ca Samuweli cialakanyiso ca ntamu ca lezvaku a hi faneli ku vhumelela a ciluse kutani civiti zvi mila timbilwini ta hina. Nungungulu i na ni mitiro yo tala yi xalalisako kasi ku nyika a nandza gin’we ni gin’wani go tsumbeka.

“Kala rini na wa ha rila hi kota ya Sawule”?

Samuweli i wa nga tsiki ku wona zvazvinene ka Sawule; a hosi leyo yi wa hi wanuna wo hlamalisa. I wa lehile a tlhela a saseka, i wa hi wanuna wa kutiya-hlana, niku a kusanguleni i wa hi munhu wa kutikoramisa. (1 Samuweli 10:22, 23, 27) Ahandle ka zvinyikiwo zvontlhe lezvo, i wa hi ni cin’wani cinyikiwo ca lisima — a kutihlawulela, ku nga wuzvikoti ga ku hlawula lezvi a nga lava ku hanyisa zvona ni ku ti mahela zviboho. (Dhewuteronome 30:19) Xana i ci tirisile khwatsi a cinyikiwo leco?

Leci ci pandzako mbilu hi lezvaku loku a munhu a sangula kuva ni ntamu, a kutala ka zvikhati i tekela ku tsika a kutikoramisa. Na zvi nga seya kule, Sawule i lo sangula kuva ni matshandza. I no hlawula ku nga ingisi a zvileletelo zva Jehovha lezvi a nga byelilwe hi Samuweli. Ka khati go kari, i no tsika ku kombisa moya wa kurindzela, a nyikela a muphahlo wu nga fanele ku nyikelwa hi Samuweli. Samuweli i no mu nyika wusungukati ga ntamu a tlhela a mu byela lezvaku a wuhosi gi wa nga ta ha simama ngangweni wa Sawule. Wutshan’wini ga ku gondza zvo kari hi ka tsayiselelo leyo, Sawule i no engeta a maha zvilo zvo tshisa nguvhu, a nga ingisi Jehovha. — 1 Samuweli 13:8, 9, 13, 14.

Hi ku tirisa Samuweli, Jehovha i rumile Sawule lezvaku a yalwa ni vaAmaleki. A zvileletelo lezvi Jehovha a nga mu nyikile zvi wa patsa a nayo wa ku daya Agagi, a hosi yabye yo biha. Kanilezvi, Sawule i no tsetsa Agagi, ni zvilo zvin’wani zva zvinene zva muphango, lezvi zvi nga fanele ku loviswa. A cikhati leci a nga kawukiwa hi Samuweli, Sawule i kombile lezvaku i wa nga ha hi yena Sawule loyi Samuweli a nga mu tiva, i wa cicile nguvhu. Wutshan’wini ga ku ti koramisa a vhumela kukawukiwa, i no sangula ku ti yimelela, a nga vhumeli lezvaku i wonhile a tlhela a zama ku rwexa van’wani a nandzu wa kona. A cikhati leci Sawule a nga zama ku ala ni ku kanyisa a kukawuka ka Samuweli hi ku wula lezvaku va tekile a muphango lowo kasi ku wu nyikela ka Jehovha, Samuweli i lo wula a magezu lawa yo tiveka nguvhu: “A ku ingisa zvi nene nguvhu a ku hundza a muphahlo”. Hi kutiya, Samuweli i no kawuka a wanuna loyi a tlhela a mu tivisa a ciboho ca Jehovha: A wuhosi gi wa ta suka ka Sawule, gi nyikiwa mun’wani munhu wa munene a ku hundza yena. — 1 Samuweli 15:1-33.

Samuweli i karatekile nguvhu hi kota ya zviwonho zva Sawule. I no mbheta wusiku gontlhe na a khongotela Jehovha. I zile a mu rilela mahlweni ka Jehovha. Samuweli i wa wonile zva hombe ka Sawule, i wa wonile matshamela ya manene ka wanuna loyi, kanilezvi makunu zvontlhe lezvo zvi wa nga ha hi kona. A wanuna loyi a nga mu tiva i wa cicile — i wa luzile a matshamela yakwe ya manene a tlhela a vhukela Jehovha. Samuweli i no ala ku tlhela a wonana na Sawule. Kanilezvi, hi kufamba ka cikhati, Jehovha i no kawuka Samuweli hi lirandzo, aku: “Kala rini na wa ha rila hi kota ya Sawule, lezvi ndzi mu alileko lezvaku a fuma kota hosi ya Izrayeli? Tata linanga la wena hi mafura u famba. Ndzi ta ku rumela ka Jese, a muBhetlehema, hakuva ndzi ti hlawulele a hosi cikari ka vafana vakwe.” — 1 Samuweli 15:34, 35; 16:1.

A kungo ga Jehovha a gi khegeli ka vanhu va nga mbhelelangiko, lava a kutala ka zvikhati va nga tsumbekiko. Loku a wokari a nga tsumbeki, Jehovha i ta kuma mun’wani waku a maha a kurandza Kakwe. Hikwalaho, madhala Samuweli i no tsika ku rilela Sawule. Na a rumiwa hi Jehovha, Samuweli i noya mutini wa Jese le Bhetlehema, laha a nga ya wonana ni vana va Jese vo saseka nguvhu. Kanilezvi, na a ha wonile a n’wana wo sangula wa Jese, Jehovha i alakanyisile Samuweli lezvaku i fanele ku cuwuka zvo hundza a kusaseka ka miri. (1 Samuweli 16:7.) Hi magumo, Samuweli i no tiva Dhavhidha a ndzisana ya vana va Jese, niku ku wa hi yena a nga hlawulilwe hi Jehovha!

Malembeni yakwe yo gumesa, Samuweli i zvi wonile khwatsi lezvaku a ciboho ca Jehovha ca ku vhaleta Sawule hi Dhavhidha ci wa lulamile. Sawule i no tsika ciluse ci kula mbilwini yakwe aza a lava ku daya Dhavhidha a tlhela a maha muhluwuki. Kanilezvi, Dhavhidha i kombisile a matshamela yo saseka nguvhu — kutiya-hlana, kutsumbeka, ni kukholwa. Laha a wutomi ga Samuweli gi ngaya kugumeseni, a kukholwa kakwe ku no tiya nguvhu. I wonile lezvaku a ku na cikarato ci nga tsandzako Jehovha a ku ci lulamisa kutani hambu ku ci cica civa cikatekiso. Hi magumo, Samuweli i nofa, a hi siyela matimu ya wutomi go hlamalisa ga kwalomu ka 100 wa malembe. A zvi hlamalisi lezvi a vanhu vontlhe va ka Izrayeli va nga rila hi kota ya kufa ka wanuna loyi wo tsumbeka. Nyamutlha, a malandza ya Nungungulu ma maha khwatsi hi ku ti wutisa lezvi: ‘Xana ndzi ta pimanyisa a kukholwa ka Samuweli?’

[Mufota ka phajina]

Samuweli i va vhunisile kuyini a vanhu vakwe lezvaku va yimisana ni kuluzekelwa ka hombe ni kukhunguvanyeka?

[Mufota ka phajina]

Samuweli i ci khomisile kuyini a cikarato ca kuva ni vana vo biha?