A VASWA VA LAVA KU TIVA LEZVI
Zvini lezvi a tinguwo ta mina ti wulako hi mina?
Hikuyini u faneleko ku ti hlola khwatsi a tinguwo leti u bohako? Hi ku a tinguwo ta wena ti wula zvokari hi wena. A tinguwo ta wena ti wula yini hi wena?
Timodha — zvihoxo zvinharu zva hombe ni ndlela ya ku zvi potsa
Cihoxo co sangula: Ku hlawula lezvi u to boha hi kota ya lezvi u zvi wonako ka mapublisidhadhe.
A muswa wo kari wa ku hi Theresa i wula lezvi: “Ka zvikhati zvo kari, ndzi wona mapublisidhadhe yo tala ya tinguwo, na ndzi nga zvi poli, ndzi sangula ku ti navela. Loku u tshamela ku wona vanhu na va bohile tinguwo ta lixaka lo kari, wenawu u gumesa u ti navela.”
A hi vanhanyana voce va navelako lezvi va zvi wonako ka mapublisidhadhe. A bhuku The Everything Guide to Raising Adolescent Boys (Manual wu nga vhunako vafana va nga tangeni ya ku ti tshotshota) gi wula lezvi: “A vafana vonawu va navela lezvi va zvi wonako ka mapublisidhadhe a ku fana ni vanhanyana. Hambu na va ha hi vanana nguvhu, a vafana va kucetelwa hi tiempreza ta mapublisidhadhe ya tinguwo.”
Zama ku maha lezvi: A Bhibhiliya gi ngalo: “A cipumbu ci kholwa a timhaka tontlhe, kanilezvi a munhu wo tlhariha i ranga hi ku ehleketa na a nga seba zambo gakwe.” (Mavingu 14:15) Hi kuya hi tshinya legi ga nayo, gondza ku hlola lezvi u zvi wonako ka mapublisidhadhe. Hi cikombiso, loku u wona a publisidhadhe yi wulako lezvaku a nguwo yo kari yi ta ku maha uva sexy, ti wutise lezvi:
‘Loku ndzo xava himani a to wuyelwa?’
‘A tinguwo leti ti ta ndzi maha ndzi fana na vamani?’
‘Hi zvalezvo futsi ndzi lavako ku a vanhu va zvi alakanya hi mina ni lezvi ndzi zvi kholwako?’
Maha lezvi: Hi cipimo ca vhiki, ma cuwukisele khwatsi a mapublisidhadhe ya tinguwo ni maprograma ya televhizawu ma wulawulako hi timodha. Mahanyela muni va zamako ku hi gondzisa? A ku va zama ku ku kholwisa lezvaku u fanele ku boha tinguwo ta lixaka lo kari? A muswa wo kari wa ku hi Karen i wula lezvi: “Ku na ni kucetelo wa hombe nguvhu wa ku tshama na u sasekile, ku boha khwatsi ni ku kombisa lezvaku a miri wa wena wu ‘tshamisekile’. A vamahi va mapublisidhadhe va zvi tiva lezvaku a vaswa va lava zvezvo, hikwalaho va londzowota a kunavela kabye.”
Cihoxo ca wumbiri: Ku boha tinguwo ta modha kasi u fana ni van’wani.
A muswa wo kari wa ku hi Manuel i wula lezvi: “Loku a nguwo yo kari yi hi laha ka modha, vontlhe va mahisa ku khwatsi va no phaka. Loku u nga bohi, a va ku woni kota munhu.” A muswa mun’wani wa ku hi Ana wa vhumela lezvi zvi wuliwako hi Manuel, i ngalo: “Leci ci nga ca lisima a hi modha ya kona kanilezvi ku fana ni van’wani.”
Zama ku maha lezvi: A Bhibhiliya gi ngalo: “Tsikani ku wumbiwa hi tiko legi”. (Va Le Roma 12:2) Hi kuya hi wusungukati legi, hi nga cuwuka a tinguwo ta wena u gumesa u ti wutisa lezvi:
‘Hikuyini ndzi hlawula a tinguwo leti?’
‘Ndzi zvi wona na zvi hi zva lisima nguvhu a ku boha tinguwo ta marka?’
‘Xana ndzi zama ku hlamalisa van’wani hi mabohela ya mina?’
Maha lezvi: Wutshan’wini ga alakanya ku kova ni tindlela timbiri basi — ku nga ku boha tinguwo ta modha (u tsakelwa hi vanhu) kutani ku nga bohi tinguwo ta modha (u minyiwa hi vanhu) — ehleketa hi ndlela ya wunharu: ku nga ku ti tsumba ni ku ala ku kucetelwa hi mawonela ya van’wani. Loku a munhu a ti tsumba, a nga karateki nguvhu hi lezvi a vanhu va pimisako hi yena.
Cihoxo ca wunharu: Ku alakanya lezvaku loku u bohile a tinguwo ti kombisako miri hi kona u ti zwako khwatsi.
A muswa wo kari wa ku hi Jennifer i ti wulela lisine aku: “Ka zvikhati zvo kari ndza zvi navela a ku boha tinguwo ti kombisako miri, kuzvilava ta ku koma, ta ku manya kutani ta ku vangamela.”
Zama ku maha lezvi: A Bhibhiliya gi ngalo: “Ngha a kutisasekisa ka wena ku ngavi ka lahandle . . . kanilezvi ku wave ka munhu a fihleleko wa mbilu”. (1 Pedro 3:3, 4) Hi kuya hi wusungukati legi, u alakanya ku hi zvihi zva chukwana? Ku boha tinguwo ti kokako mahlo kutani kuva ni matshamela ma ku tiselako vanghana va vanene?
Maha lezvi: A nchumu lowu wu mahako munhu a saseka zva lisine ku ti koramisa. Lisine ku nyamutlha a gezu lego gi hundzelwe. Kanilezvi alakanyela lezvi:
U tshukile u bhula ni munhu a tshamelako ku wulawula hi yena basi? A ku bhula ni munhu wo tshamisa lezvo zva swira nguvhu, kanilezvi zvi nga maha a munhu loye a nga zvi woni ne ni kutsongwani ku wa ku swira!
A ku na munhu a tsakelako ku tshama kusuhani ni munhu wa ku a nga nyimi ku wulawula hi yena wutsumbu. Hi zvalezvo zvi humelelako kambe loku u boha tinguwo ti kokako nguvhu kupima
Loku u boha tinguwo to kala ku kombisa cichavo, u fana ni munhu loye. A tinguwo ta wena ti nga ngha ti byela vanhu ku ‘ wonani mina’ niku lezvo zvi nga ku maha u ku khwatsi a wu ti tsumbi kutani ku ti kokela ga wena basi kutani zvontlhe zva zvimbiri. Zvi nga maha kambe a vanhu va alakanya ku wo zama hi tindlela tontlhe ku a vanhu va cuwuka wena kutani ku wo ti xavisa.
Wutshan’wini ga ku maha publisidhadhe ya zvilo zva ku a wu xavisi, boha hi ndlela ya yinene. A muswa wo kari wa ku hi Monica i ngalo: “A ku boha hi ndlela ya yinene a zvi wuli ku u fanele ku bohisa ku khwatsi u cikhosana, kanilezvi zvi wula ku kombisa cichavo hi van’wani ni ku ti nyika lisima.”
