A Bhibhiliya gi cicilwe ke?
Ahihi. Loku hi fananisa a tikopiya ta Bhibhiliya ti tsalilweko hi mandla a kaleloko, ti komba lezvaku a Bhibhiliya a gi cicangi hambu lezvi gi nga kopiyariwa hi makume ya mazanazana ya malembe ka materiyali ma nga hlweliko ku bola.
Zvi lava ku wula ku a cikhati leci a Bhibhiliya gi nga kari gi kopiyariwa ku wa nga tshuki ku mahiwa cihoxo?
Ku kumilwe a mazanazana ya tikopiya ta Bhibhiliya ti tsalilweko hi mandla a kaleloko. A tokari ta tona ti wa hi ni zvilo zvo tala zvo hambana, lezvi zvi kombako lezvaku ku mahilwe zvihoxo a cikhati leci ti nga kopiyariwa. A kutala ka kuhambana loku ku kumilweko ka tikopiya leto a hi ka hombe niku a ku cici a mongo wa lezvi zvi wuliwako. Kanilezvi kuve ni matshamu man’wani ya matsongwani ku nga kumiwa a kuhambana ka hombe, niku a yo kari zvi wonekisa ku khwatsi kuve mizamo yi mahilweko kaleloko kasi ku cica a mahungu ya Bhibhiliya ha womu. Wona zvikombiso zvimbiri:
Ka maBhibhiliya yo kari ya kale, laha ka 1 Johani 5:7, ku na ni magezu lawa: “Le tilweni, Papayi, ni Gezu ni Moya wo Basa, niku lava va vanharu mun’we.” Kanilezvi a tikopiya to tsumbeka ta Bhibhiliya ti tsalilweko hi mandla ti komba lezvaku a magezu lawo ma wa nga hi kona ka mitsalo yo sangula. Ma no engetelwa hi kufamba ka cikhati. a Hikwalaho, nyamutlha a maBhibhiliya yo tsumbeka a ma nawo magezu lawo.
A vito ga Nungungulu ga kumeka mazanazana ya makhati lomu ka tikopiya ta kale to tsaliwa hi mandla ta Bhibhiliya. Hambulezvo, a maBhibhiliya yo tala ma gi vhaletile hi zvikhundla zvo kota ku “Hosi” kutani “Nungungulu”.
Hi nga tiyisekisa kuyini lezvaku a ku na zvin’wani zvihoxo zvi nga kala ku kumiwa?
Kala lezvi ku kumilwe a tikopiya to tala ta Bhibhiliya ti tsalilweko hi mandla niku lezvo zvi maha ku zvi olova a ku pola zvihoxo a ku hundza kale. b Loku ku fananisiwa a tikopiya leto, zvini lezvi zvi wonekako xungetano hi kutsumbeka ka Bhibhiliya legi hi nga nago nyamutlha?
Na yi wulawula hi Mitsalo ya ciHebheru (yi vitaniwako kambe ku i “Testamenta ga Kale”), a tlhari yo kari ya ku hi William H. Green, yi te: “Hi nga wula na hi tiyile lezvaku a ku na bhuku gin’wani ga kale gi nga kopiyariwa hi ndlela yo tsumbeka a ku fana ni Bhibhiliya.”
Na yi wulawula hi Mitsalo ya ciGreki ya wuKristu, kutani “Testamenta ga Giswa,” a tlhari yo kari ya ku hlola Bhibhiliya ya ku hi F. F. Bruce, yi tsalile lezvi: “Ku na ni mahungu yo tala ma tiyisako a kutsumbeka ka Testamenta ga Giswa, a ku hundza mabhuku yo tala ya kale yaku a nga kona a kanetako a kutsumbeka ka wona.”
Sir Frederic Kenyon a nga muhloli wa hombe wa tikopiya ta Bhibhiliya to tsaliwa hi mandla, i wulile lezvaku a munhu “a nga khoma a Bhibhiliya gontlhe a wula na a tiyile lezvaku i khomile a Mhaka ya lisine ya Nungungulu, leyi yi hlayisilweko ka cizukulwana ni cizukulwana hi mazanazana ya malembe, ku tlhela ku nga ciciwi zva hombe ka mahungu ya gona.”
Zvini zvin’wani zvi hi kholwisako lezvaku a Bhibhiliya a gi ciciwangi a cikhati gi nga kopiyariwa?
A vakopiyi va vaJudha ni maKristu va hlayisile a matimu lawa ma wulawulako hi zvihoxo zva hombe zvi mahilweko hi vanhu va Nungungulu. c (Mitsengo 20:12; 2 Samuweli 11:2-4; Va Le Galatiya 2:11-14) Va tlhelile va hlayisa a matimu ya kungaingisi ka tiko ga Judha ni ku paluxa tigondzo ta vanhu. (Hoseya 4:2; Malaki 2:8, 9; Matewu 23:8, 9; 1 Johani 5:21) Hi ku kopiyara a mahungu lawo hi kutsumbeka, a vakopiyi va kombisile kutsumbeka kabye ni cichavo ca hombe hi Mhaka yo basa ya Nungungulu.
Xana a wu zvi woni lezvaku zva zwala a ku kholwa ku Nungungulu loyi a pimiseleko vanhu a ku tsala Bhibhiliya i wa ta tlhela a vhikela mahungu ya gona lezvaku ma nga ciciwe? d (Isaya 40:8; 1 Pedro 1:24, 25) Kunene, Nungungulu i wa nga lavi ku a Bhibhiliya gi vhuna vanhu va cikhatini leco basi kanilezvi ni va nyamutlha. (1 Va Le Korinte 10:11) Hi lisine, “a timhaka tontlhe ti tsalilweko kale ti tsalelwe ku gondzisa hina kasi hi kota ya kutimisela ni kuchavelela loku hi nyikiwako hi Mitsalo hiva ni kutsumba.” — Va Le Roma 15:4.
Jesu ni valandzeli vakwe va tshahile mitsalo hi ka tikopiya ta Mitsalo ya ciHebheru na va nga kanakani xungetano hi kutsumbeka ka mitsalo leyo ya kale. — Luka 4:16-21; Mitiro 17:1-3.
a A magezu lawo a ma kumeki ka tikopiya leti ta Bhibhiliya to tsaliwa hi mandla: Códice Sinaítico, Códice Alexandrino, Manuscrito Vaticano N.° 1209, Vulgata latina original, versão siríaca Filoxeniana-Harcleana ni Pesito siríaca.
b Hi cikombiso, ku kumilwe a 5000 wa tikopiya ni kuhundza ta Bhibhiliya to tsaliwa hi mandla ta Testamenta ga Giswa kutani Mitsalo ya ciGreki ya wuKristu.
c A Bhibhiliya a gi wuli lezvaku a vayimeli va Nungungulu va wa nga mahi zvihoxo. Ga vhumela lezvaku: “A ku na munhu a kalako a nga wonhi”. — 1 Tihosi 8:46.
d A Bhibhiliya gi wula lezvaku hambu lezvi Nungungulu a nga kala ku dhitara a mahungu wontlhe hi gezu ni gezu, i rangele a maalakanyo ya vatsali va gona. — 2 Timote 3:16, 17; 2 Pedro 1:21.