Lomu ka Bhibhiliya a gezu “muhefemulo” gita hi ka gezu ga ciHebheru ga ku néfesh ni ka gezu ga ciGreki ga ku psykhé. A gezu ga ciHebheru hi kukongoma gi wula ku “civangwa ci hefemulako” niku legi ga ciGreki gi wula ku “civangwa ci hanyako”. a Hikwalaho, a mufefemulo civangwa contlhe na ku nga hi nchumu wa le ndzeni wu salako wu hanya loku a miri wufa. Wona lezvi a Bhibhiliya gi zvi kombisisako zvona lezvaku a muhefemulo wa munhu ku wuliwa a munhu yentlhe:

•   A cikhati leci Jehovha Nungungulu a nga vanga a munhu wo sangula, Adhamu, a Bhibhiliya gi wula ku a “munhu i nova civangwa [muhefemulo] ci hanyako”. (Genesisi 2:7) Adhamu a nga nyikiwangi muhefemulo — yena wutsumbu i nova muhefemulo wu hanyako, kutani munhu.

•   A Bhibhiliya gi wula lezvaku a muhefemulo wu nga tira, wuzwa ndlala, wu ingisa milayo, ni ku henya a cirumbi. (Levhi 5:2; 7:20; 23:30; Dhewuteronome 12:20; Va Le Roma 13:1) A zvilo lezvo zvi mahiwa hi munhu yentlhe.

Xana a muhefemulo a wufi?

 Ahihi, a muhefemulo wu ngafa. A mavhesi yo tala ya Bhibhiliya ma komba lezvaku a muhefemulo wafa. Wona zvikombiso zvo kari:

•   “A muhefemulo lowu wu wonhako hi wona wu tofa.” — Ezekiyeli 18:4, 20.

•   Le Israyeli wa kale, a tsayiselelo wa zviwonho zvo tala zva hombe ku wa hi ku a ‘munhu [muhefemulo] loye a tsemiwa’. (Eksodhusi 12:15, 19; Levhi 7:20, 21, 27; 19:8, tlhamuselo wa lahasi.) Lezvo zvi wula ku a munhu i wa ta “dawa”. — Eksodhusi 31:14.

•   A mavhesi yo kari ya Bhibhiliya ma tirisa a magezu yo kongoma ya ku “muhefemulo wu fileko” kasi ku wula a cirumbi. (Levhi 21:11, tlhamuselo wa lahasi; Mitsengo 6:6, tlhamuselo wa lahasi.) Hambu lezvi a maBhibhiliya yo tala ma tirisako “cirumbi” kutani “munhu a fileko” ka mavhesi lawo, a mitsalo yo sangula ya ciHebheru yi tirisa gezu néfesh, kutani “muhefemulo”.

A “muhefemulo” wu ngava “wutomi”

 A Bhibhiliya ga tirisa kambe a gezu “muhefemulo” kasi ku wula “wutomi”. Hi cikombiso, Joba 33:22 i tirisa gezu ga ciHebheru gi wulako “muhefemulo” (néfesh) wutshan’wini ga “wutomi”. Hi ndlela yo fana, a Bhibhiliya gi komba lezvaku zva koteka ku a muhefemulo wa munhu, kutani wutomi, zviva mhangweni kutani ku luza. — Eksodhusi 4:19; Valamuli 9:17; Va Le Filipi 2:30.

 Lezvi a gezu “muhefemulo” gi tirisiswako zvona zva hi vhuna ku zwisisa a mavhesi lawa ma wulako lezvaku a muhefemulo wa “huma” ka munhu. (Genesisi 35:18, tlhamuselo wa lahasi) A mawulawulela lawa yo fananisa ma komba lezvaku a wutomi ga munhu go mbhela. A maBhibhiliya yo kari, ma hundzulusela a magezu ma nga ka Genesisi 35:18 maku: “Laha a nga hefemula khati go gumesa.” — Bíblia na Linguagem de Hoje; Missionários Capuchinhos.

A gondzo leyi yako a muhefemulo a wufi yita hi kwihi?

 A tichichi ta wuKristu leti ti kholwako lezvaku a muhefemulo a wufi ti seketela a gondzo leyi ka filozofiya ya kale ya ciGreki, na ku nga hi lomu ka Bhibhiliya. A Enciclopédia Barsa yi ngalo: “A tigondzo ta Platão ti ti khumbile nguvhu a titlhari ta filozofiya ta maKristu a ku hundza a mikhuwo ya ciHebheru. [. . .] A mitsalo ya Bhibhiliya a yi nyiki ciseketelo ca gondzo ya lezvaku a munhu i wumbiwa hi zvipandze zvimbiri kutani zvinharu. Lomu ka Bhibhiliya, a gezu muhefemulo, a gi wuli cipandze co kari ca munhu, kanilezvi gi wula a munhu kota civangwa ci hanyako.”

 Nungungulu a nga vhumeli a ku patsela a tigondzo takwe ni tifilozofiya ta vanhu to fana ni ku a muhefemulo a wufi. Wutshan’wini ga lezvo, a Bhibhiliya ga hi tlharihisa, giku: “Ti woneleni kasi ku ngavi na munhu a mu mahako tikhumbi hi filozofiya ni kukanganyisa ka hava zvi seketelwako ka mikhuwo ya vanhu”. — Va Le Kolosi 2:8.