NDZIMA 23
“Ni Kombela Mi Ni Yingisa Loko Ni Tihlamulela”
Pawulo a nyimelele ntiyiso ka xitshungu lexi a xi kwatile ni ka Tribunali Lalikulu la Vayuda
Yi susiwe ka Mintirho 21:18–23:10
1, 2. I yini leswi nga yendla Pawulo a tlhelela aYerusalema, naswona hi swini swikarhatu leswi a a ta kumana na swona?
PAWULO a a fambafamba ka tindlela leti a ti tale hi vanhu aYerusalema! Amisaveni hinkwayu a ku na doropa leli ku vulavuliwaka hintamu hi lona ku tlula Yerusalema loko ku tlhamuseliwa leswi Yehovha a nga swi yendlela vanhu va yena. Vanhu va ndhawu liyani va tibyela hileswi swi nga va yendlekela ka nkama lowu nga hundza. Pawulo a a swi tiva swaku Vakreste va doropa la Yerusalema a va swi tshemba hintamu leswi nga va yendlekela ka nkama lowu nga hundza lakaku a va nga ha tikarhateli ku tiva leswi Yehovha a a swi lava. Se Pawulo a swi vonile swaku vamakwerhu lavayani a va li wusiwanini naswona a va lava ku pfuniwa leswaku va va ni wunghanu lalinene na Yehovha. Hi mhaka leyo, a suke Efeza a tlhelela aYerusalema. (Min. 19:21) Hambileswi a a swi tiva swaku ku tlhelela aYerusalema a swi ta veka wutomi la yena anghozini, Pawulo a nga txintxanga maplanu ya yena ya ku tlhelela aYerusalema.
2 I yini leswi Pawulo a a ta kumana na swona aYerusalema? Swikarhatu swin’wani a swi ta ta hi ka valandzeli va Kreste, lava van’wani a va karhatekile hi mhaka ya leswi va nga swi twa hi Pawulo. Kambe swin’wani a swi ta ta hi ka lava a va nyenya Kreste. Vona a va ta hembela Pawulo, va mu ba ni ku lava ku mu dlaya. Naswona leswi a a ta kumana na swona a swi ta yendla swaku Pawulo a va ni mukhandlu wa ku tinyimelela. Ku tiveka hansi ka yena, ku kala a nga chavi nchumu ni ku va ni lipfumelo nkama a nga kumana ni swikarhatu leswo, swi hi vekela xikombiso xaxinene hina Vakreste namuntlha. A hi voneni swaku swi hi pfunisa ku yini.
“Va Sungule Ku Dzunisa Xikwembu” (Mintirho 21:18-20a)
3-5. a) Hi wini ntlhanganu lowu Pawulo a nga ya ka wona aYerusalema, naswona ku vulavuliwe hi yini? b) Hi nga djondza yini ka ntlhanganu lowu Pawulo a nga va na wona ni madoda aYerusalema?
3 Loko Pawulo a fike aYerusalema, hi mundzuku ka kona yena ni lava a a li na vona va fambile va ya tlhangana ni madoda lawa a ma rhangela bandleni. A ku vulavuliwi hi vapostolo lava a va hanya hi nkama wolowo, swi nga yendleka ku li hi mhaka ya leswi vapostolo volavo se a va sukile va ya tirhela ka tindhawu tin’wani. Hambileswo, Yakobe makwavu wa Yesu a a li kona. (Gal. 2:9) Swi nga yendleka a ku li Yakobe lweyi a a rhangela ka ntlhanganu wolowo naswona “a ku ni madoda hinkwawu kolanu” ku patsa na Pawulo. — Min. 21:18.
4 Pawulo a fike a xoweta madoda a gama a “va tlhamusela hinkwaswu leswi Xikwembu xi nga swi yendla ka vanhu vamatiko hi ntirho wa yena wa ku chumayela.” (Min. 21:19) Phela leswo swi va tiyise hintamu. Ninamuntlha hi tsaka hintamu loko hi twa leswi ntirho wa hina wa ku chumayela wu tamaka wu kulisa xiswona ka matiko man’wani. — Swiv. 25:25.
5 Swi nga yendleka nkama Pawulo na a vulavula, a vulavule hi male ya minyikelo leyi a nga vuya na yona hi Europa. Lirhandzu leli vamakwerhu lavayani a va tshama kule va nga li kombisa, li yendle swaku vamakwerhu lava a va yingisela Pawulo va tsaka, lakaku ‘[madoda] ma sungule ku dzunisa Xikwembu’! (Min. 21:20a) Ninamuntlha vamakwerhu lava va kumanaka ni tinghozi ta ntumbuluku kumbe lava vabyaka hintamu, va tsaka swinene loko va pfuniwa hi vamakwerhu van’wani va tlhela va va byela marito lawa ma tiyisaka hi nkama wawunene.
Vanhu Va Vanyingi A “Va Wu Rhandza Ngopfu Nawu” (Mintirho 21:20b, 21)
6. Hi xini xikarhatu lexi Pawulo a nga byeliwa xona?
6 Madoda ma byele Pawulo hi xikarhatu lexi a xi li kona aYudiya lexi a xi khumba yena. Ma vule leswi: “Makwerhu, wa swi vona swaku ku ni vapfumeli va ku tala ngopfu lava nga Vayuda naswona va wu rhandza ngopfu Nawu. Kambe va twe mavalivali ya ku u djondzisa Vayuda hinkwavu xikarhi ka matiko swaku va tshika Nawu wa Moxe, hi ku va byela swaku va nga va tsemisi nsuvu vana va vona kumbe ku landzela swihena swa hina.” a — Min. 21:20b, 21.
7, 8. a) Hi wani mapimiselo lawa a ma nga li manene lawa Vakreste va Yudiya a va li na wona? b) Hi mhaka muni mapimiselo ya vona lawa a ma nga li manene a ma nga kombisi swaku va djikele Xikwembu?
7 Hi mhaka muni Vakreste va vanyingi a va ha sindzisa swaku ku yingisiwa Nawu wa Moxe hambileswi se a ku hundza 20 wa malembe na wu pfaletiwe hi nawu wa nyuwani? (Kol. 2:14) Hi lembe la 49 E.C., vapostolo ni madoda va tlhanganile aYerusalema naswona a va rhumele karta amabandleni leli a li tlhamusela swaku a swi nga ha bohi kuva Vakreste vamatiko va tsema nsuvu va tlhela va yingisa Nawu wa Moxe. (Min. 15:23-29) Kambe ka karta lolelo a ku vulavuliwanga hi Vakreste lava a va li Vayuda naswona Vakreste volavo lava a va li Vayuda, a va nga swi twisisi swaku a Nawu wa Moxe a wu nga ha tirhi ni ka vona.
8 Ku nga va swaku mapimiselo lawa ya vadjondzisiwa lava a va li Vayuda a ma va yendla va nga faneleki ku va Vakreste? Ihim. Phela a swi vuli swaku khale Vayuda lava a vo gandzela swikwembu swa mavunhwa naswona a va ha tama va tirhisa tidjondzo ta mavunhwa leti a va li na tona khale. A Nawu wa Moxe a wu li wa lisima ka vona hikusa a va hlonipha Xikwembu funtshi Nawu lowu a va nyikiwe hi Yehovha. Ka Nawu a ku nga na nchumu lexi a xi fambisana ni madimoni kumbe lexi a xi hoxile. Kambe Nawu lowu wa Moxe a wu fambisana ni ntwananu wa khale, kuve Vakreste swoswi a va li ka ntwananu wa nyuwani. Phela ka wugandzeli la ntiyiso a swi nga ha bohi swaku vanhu va tama va landzela Nawu wa Moxe. Vakreste lava a va li Vaheberu, lava a va hisekela a Nawu wa Moxe a va nga yi twisisi mhaka leyi naswona a va nga swi twisisi swaku bandla la Wukreste hi lona a li ya li yendla swaku vanhu va yamukeliwa hi Xikwembu. A va fanele va twananisa mapimiselo ya vona ni ntiyiso lowu a wu basisiwa hi ku tsongokutsongo. b — Yer. 31:31-34; Luk. 22:20.
Mintirho 21:22-26)
“Va Ta Swi Tiva Swaku Leswi Va Nga Swi Twa Hi Wena I Mavunhwa” (9. I yini leswi Pawulo a nga swi djondzisa hi Nawu wa Moxe?
9 Vanhu van’wani va vule swaku Pawulo a a djondzisa Vayuda lava a va li xikarhi ka vamatiko leswaku ‘va nga tsemisi nsuvu vana va vona kumbe ku landzela swihena swa vona.’ Pawulo a a li mupostolo ka Vamatiko, naswona a a va djondzisa swaku a va nga ha boheki ku landzela Nawu wa Moxe naswona a a kaneta hinkwavu lava a va vula swaku Vakreste Vamatiko a va fanele va tsema nsuvu akuva va kombisa swaku va landzela Nawu wa Moxe. (Gal. 5:1-7) Ka madoropa hinkwawu lawa Pawulo a a ya ka wona, a a tlhela a chumayela mahungu ya ku tsakisa ka Vayuda. Ha tiyiseka swaku a a tlhamusela Vayuda volavo swaku a lifu la Yesu li yendle swaku Nawu wa Moxe wu nga ha tirhi ni swaku kuva munhu a voniwa na a lulamile ka Xikwembu a a fanele a kombisa lipfumelo ku nga li ku yingisa a Nawu wa Moxe. — Rom. 2:28, 29; 3:21-26.
10. Pawulo a a ti vonisa ku yini timhaka leti a ti fambisana ni Nawu ni mhaka ya ku tsema nsuvu?
10 Pawulo a a va twisisa lava a va yi nyika lisima minawu ya Xiyuda ya ku fana ni ku kala va nga tirhi hi Savata kumbe ku kala va nga dli swakudla swin’wani. (Rom. 14:1-6) Naswona yena a a nga veki swinawanawani ka mhaka ya ku tsema nsuvu. Ku vula ntiyiso Pawulo a tsemise nsuvu Timotiya leswaku Vayuda va nga vulavuli ku biha hi Timotiya hileswi papayi wa yena a a li Mugriki. (Min. 16:3) Ku tsema nsuvu a ku li xiboho xa munhu mun’wani ni mun’wani. Pawulo a vule leswi ka Vagalatiya: “Ku va munhu a tsemile nsuvu kumbe a nga tsemanga a hi swa nchumu . . . kambe xa lisima i ku va ni lipfumelo leli fambisanaka ni lirhandzu.” (Gal. 5:6) Hi mhaka leyo, loko munhu a tsema nsuvu hi mhaka ya ku landza Nawu kumbe a sindzisa swaku van’wani va tsema nsuvu leswaku va ta yamukeleka ka Yehovha, a swi kombisa swaku a nga na lipfumelo.
11. I yini leswi madoda ma nga swi byela Pawulo, naswona hi mhaka muni a swi li swa lisima kuva a swi yingisa? (Vona ni tlhamuselo wa le hansi.)
11 Hambileswi swilo leswi vanhu a va swi vula hi Pawulo a ku li mavunhwa, a swi va karhata Vakreste lava a va li Vayuda. Hi mhaka leyo, madoda ma byele Pawulo ma ku: “Hi ni 4 wa vavanuna lava nga yendla xitshembiso ka Xikwembu. Famba na vona mi ya tibasisa hi ku landza Nawu u tlhela u va hakelela swaku va tsemetiwa misisi. Kutani vanhu hinkwavu va ta swi tiva swaku leswi va nga swi twa hi wena i mavunhwa, kambe wena wa wu landzela Nawu u tlhela u hanya hi wona.” c — Min. 21:23, 24.
12. Pawulo a yendle yini nkama a nga nyikiwa xitsundzuxu hi madoda ya Yerusalema?
12 Pawulo a a ta va a vule swaku xikarhatu a ku nga li leswi vanhu a va vulavula hi yena, kambe a ku li leswi Vakreste va Vayuda a va sindzisa swaku vanhu va fanele va tama va yingisa Nawu wa Moxe. Kambe yena a a tinyimiselile ku pfumelelana na vona loko swi nga lwisani ni minawu ya Xikwembu. Na leswo swi nga se yendleka, Pawulo a tshame a ku: “Ka Vayuda ni tiyendle Muyuda swaku ni ta kota ku koka Vayuda; ka lava nga hansi ka Nawu wa Moxe ni tiyendle lweyi a nga hansi ka Nawu wa Moxe, swaku ni ta kota ku koka lava nga hansi ka Nawu, hambileswi mina ni kalaka ni nga li hansi ka Nawu wa Moxe.” (1 Ko. 9:20) Hi ku pfumelelana ni marito lawa, Pawulo a yendle leswi a nga byeliwa hi madoda ya Yerusalema naswona a tiyendle “lweyi a nga hansi ka Nawu wa Moxe”. Phela na hina namuntlha, Pawulo a hi vekele xikombiso xaxinene xa leswaku hi fanele hi tirhisana ni madoda ya bandla naswona hi nga sindzisi mavonelo ya hina. — Heb. 13:17.
“A A Dlayiwi!” (Mintirho 21:27–22:30)
13. a) Hi mhaka muni Vayuda van’wani va pfuxe mpfilumpfilu atempeleni? b) I mani lweyi a nga ponisa Pawulo?
13 Pawulo a swi mu fambelanga kahle swilo atempeleni. Nkama na va li kusuhi ni ku gama ku hetisisa switshembiso, Vayuda va Aziya va vone Pawulo va gama va mu lumbeta swaku a teke Vamatiko a famba na vona atempeleni se leswo swi yendle swaku ku va ni mpfilumpfilu. Loko murhangeli wa masonchwa a a nga swi nghenelanga Pawulo ina a biwile anze a fa. Hambileswo, murhangeli lweyi wa masonchwa a khome Pawulo. Ku sukela kolanu Pawulo a a ta heta 4 wa malembe na a pfaleliwe djele naswona hi nkama wolowo a a ta tama a li nghozini. Nkama lowu murhangeli wa masonchwa a nga vutisa Vayuda swaku hi mhaka muni va hlasela Pawulo, vona va sungule ku vula swilo swa ku hambanahambana na va lumbeta Pawulo. Nkama lowu na ku yendleka leswo, murhangeli wa masonchwa a nga twisisanga nchumu ka leswi va nga swi vula, hi wugamu mupostolo Pawulo a tekiwile a ya vekiwa ka ndhawu yin’wani swaku a vhikeliwa. Nkama Pawulo ni masonchwa ya Varoma a va li kusuhi ni ku nghena lani a ku tshama masonchwa, Pawulo a byele murhangeli wa masonchwa a ku: “Ni kombela u ni pfumelela ku vulavula ni vanhu lava.” (Min. 21:39) Murhangeli wa masonchwa a pfumelile naswona Pawulo na a nga chavi nchumu, a sungule ku vulavula swaku a nyimelela lipfumelo la yena.
14, 15. a) I yini leswi Pawulo a nga swi tlhamusela Vayuda? b) I yini leswi murhangeli wa masonchwa ya Varoma a nga swi yendla swaku a tsumbula swaku hi mhaka muni Vayuda va nyenya Pawulo?
14 Pawulo a vule leswi: “Ni kombela mi ni yingisa loko ni tihlamulela”. (Min. 22:1) Pawulo a nyime phambheni ka xitshungu a vulavula hi Xiheberu, leswo swi yendle swaku xitshungu xolexo xi miyela. A va tlhamusele na a nga chavi nchumu swaku hi mhaka muni a ve mulandzeli wa Kreste. Hi ku yendla leswo, Pawulo a vulavule hi swilo leswi Vayuda a va ta swi kambela swaku va vona swaku i ntiyiso kumbe i mavunhwa loko va swi lava. Pawulo a a djondzisiwe hi Gamaliyele naswona a hluphe valandzeli va Kreste hi lani van’wani lava a va li kona a va swi tiva. Kambe hi ndlela ya ku hlamalisa a vone Yesu na se a pfuxiwile naswona a vulavule na yena. Lava a va yendza na Pawulo va vone ku vonakala va tlhela va twa rito kambe a va swi twisisanga leswi a nga byeliwa swona. (Min. 9:7; 22:9) Hi ku famba ka nkama Pawulo lweyi a a fe matihlo, hi mhaka minchumu ya ku hlamalisa leyi a nga yi vona, a fambe ni lava a a yendza na vona anze Damaxka. Loko a li Damaxka, Ananiya wanuna lweyi a a tiviwa hintamu hi Vayuda, a hanyise Pawulo hi ndlela ya ku hlamalisa.
15 Pawulo a vule swaku loko se a fike aYerusalema, Yesu a humelele ka yena na a li tempeleni. Nkama va nga twa leswo, Vayuda va kwate hintamu va tlhela va huwelela va ku: “Mi nga mu tshikeni a hanya wanuna lweyo! A a dlayiwi!” (Min. 22:22) Leswaku a ponisa wutomi la Pawulo, murhangeli wa masonchwa ya Varoma a rhumise swaku Pawulo a tekiwa a ya lomu a ku tshama masonchwa. Murhangeli wa masonchwa, a a tinyimiselile ku tiva xivangelo xa kuva Vayuda va mu nyenya hintamu Pawulo naswona a rhumise swaku Pawulo a thethisiwa na a biwa. Kambe leswi Pawulo a a wu tiva kahle nawu a tirhise nawu wolowo swaku wu mu vhikela hi ku vula swaku a a li Muroma. Hi lani ku fanaka, namuntlha vanhu va Yehovha va tirhisa minawu leyi mimfumu yi yi vekaka leyi yi nga va vhikelelaka swaku va nyimelela lipfumelo la vona. (Vona kwadru leli nge: “ Nawu Wa Varoma Ni Vanhu Va Roma,” ka pajina 210, ni leli li nge: “ Ku Hlula Ka Vanhu Va Yehovha Amatribunali Ka Minkama Ya Hina.”) Nkama lowu murhangeli wa masonchwa a nga tiva swaku Pawulo a sa li Muroma, a swi vonile swaku a swi nga ha ta koteka kuva a thethisa Pawulo na a mu ba. Hi siku leli li nga landzela, a teke Pawulo a famba na yena ka Tribunali Lalikulu la Vayuda leswaku a ya thethisiwa kohala.
“Mina Ni Mufarisi” (Mintirho 23:1-10)
16, 17. a) Tlhamusela leswi nga yendleka nkama Pawulo a nga vulavula ka Tribunali Lalikulu la Vayuda. b) Nkama a nga biwa, Pawulo a swi kombisise ku yini swaku a a tiveka hansi?
16 Nkama Pawulo a nga sungula ku vulavula ka Tribunali Lalikulu la Vayuda a te: “Vavanuna, vamakwerhu, lipfalu la mina la ni chunsa phambheni ka Xikwembu swaku a ni wonhanga nchumu ku ta fikela namuntlha.” (Min. 23:1) Pawulo a nga ha vulanga swin’wani handle ka leswo, Bibele li li: “Nkama muprista wamukulu Ananiya a nga twa leswo, a rhume lava a va nyime kusuhi na yena swaku va mu ba nomo.” (Min. 23:2) Phela leswo a swi nga twisiseki! Funtshi a swi kombisa swaku va ni xikheto hikusa va be Pawulo va tlhela va vula swaku i muhembi na va nga sungulanga hi ku kambisisa mhaka ya yena. Hi mhaka leyo, Pawulo a hlamulile a ku: “Mukanganyisi ndziwena, Xikwembu xi ta ku ba. U lava ku ni yavanyisa hi ku ya hi Nawu kuve wena wa wu tlula hi ku va rhuma swaku va ni ba?” — Min. 23:3.
17 Van’wani lava a va li kolanu va hlamalile swinene, kambe a va nga hlamalisiwi hi lweyi a nga ba Pawulo. A va hlamalisiwa hi leswi Pawulo a nga swi vula. Vona va vutise Pawulo va ku: “Wo rhuketela muprista wamukulu wa Xikwembu ke?” Ka nhlamulu ya yena, Pawulo a swi kombisile swaku a a tiveka hansi a tlhela a hlonipha nawu. Yena a te: “Vamakwerhu, a ni nga swi tivi swaku i muprista wamukulu. Hikusa ku tsaliwile: ‘U nga tshuki u rhuketela hosi ya n’wina.’” d (Min. 23:4, 5; Eks. 22:28) Pawulo a tirhise ndlela yin’wani swaku a nyimelela lipfumelo la yena. Leswi a nga vona swaku ka Tribunali Lalikulu la Vayuda a ko va ni Vafarisi ni Vasaduki a te: “Vavanuna, vamakwerhu, mina ni Mufarisi n’wana wa Vafarisi. Ni thethisiwa hileswi ni kholwaka swaku vafi va ta pfuxiwa.” — Min. 23:6.
18. Hi mhaka muni Pawulo a vule swaku a a li Mufarisi naswona hi nga mu tekelelisa ku yini ka swiyimu swin’wani?
18 Hi mhaka muni Pawulo a vule leswaku a a li Mufarisi? A vule leswo hikusa a a li “n’wana wa Vafarisi,” leswi vulaka swaku ndjangu wa yena a wu lumba ntlawa lowuyani wa wukhongeli, hi mhaka leyo vanhu va vanyingi a va vona Pawulo na a li Mufarisi. e Kambe hi mhaka muni Pawulo a twananise leswi a a kholwa ka swona ka mhaka ya ku pfuxiwa ka vafi ni leswi Vafarisi a va kholwa ka swona? Ku vuliwa leswaku Vafarisi a va kholwa leswaku loko munhu a fa, ku ni nchumu lexi salaka xi hanya ni swaku vanhu vavanene a va ta tlhela va hanya ka nkama lowu taka na va li ka muzimbha wun’wani. Pawulo a a nga pfumelelani na tona tidjondzo leto, yena a a kholwa swaku loko vanhu va fa va ta tlhela va pfuxiwa hi ku ya hi leswi Yesu a nga swi djondzisa. (Yoh. 5:25-29) Hambileswo, Pawulo a a pfumelelana ni Vafarisi ka mhaka ya ku loko vanhu va fa va ni ntshembo wa ku tlhela va pfuxiwa ku hambana ni leswi Vasaduki a va djondzisa swona. Hikusa vona a va vula swaku loko munhu a fa, a swi nge koteki swaku a tlhela a pfuxiwa. Na hina hi nga tekelela Pawulo loko hi bula ni vanhu va wukhongeli la Katolika kumbe la Vaprotextanti. Hi nga vula swaku hina na vona ha kholwa swaku Xikwembu xi kona, i ntiyiso swaku vona va kholwa swaku Xikwembu i vanhu vanharhu lava nga patsana ka munhu mun’we, kuve hina hi kholwa swaku Xikwembu i xin’we hi ku ya hi leswi Bibele li vulaka swona. Hambileswo, hina na vona ha kholwa swaku Xikwembu xi kona.
19. I yini lexi nga yendla leswaku ku va ni guwa lalikulu ka Tribunali Lalikulu la Vayuda?
19 Leswi Pawulo a nga swi vula swi yendle swaku lava a va li ka Tribunali lolelo va nga ha twani. Bibele li li: “Se ku pfuka guwa lalikulu swinene, kutani vatsali van’wani va ntlawa wa Vafarisi va sekeleka, va sungula ku tereka va ku: ‘Munhu lweyi a nga wonhanga nchumu; naswona loko ku ni tintsumi leti nga vulavula na yena . . .’” (Min. 23:9) Vasaduki swi va nyenyentsile leswi Pawulo a nga swi vula hikusa a vulavule hi tintsumi kuve vona a va nga kholwi swaku tintsumi ti kona! (Vona kwadru leli nge: “ Vasaduki Ni Vafarisi.”) Guwa lolelo li ve likulu lakakuva swi lave swaku murhangeli wa masonchwa ya Varoma a ponisa Pawulo swaku a nga dlayiwi. (Min. 23:10) Hambileswo, Pawulo a a ta tama a va nghozini, se a ku ta yendleka yini hi yena? Hi ta djondza hi leswo ka ndzima leyi landzelaka.
a Swi nga yendleka a ku ni mabandla ya manyingi lawa a ma kumana kaya ka vamakwerhu leswaku ku djondzisiwa Vayuda va vanyingi lava a va li Vakreste.
b Loko ku hundze nkamanyana, mupostolo Pawulo a tsalele karta Vaheberu, leli ka lona a nga kombisa lisima la ntwananu wa nyuwani. Ka karta lolelo a swi basisile swaku a ntwananu wa nyuwani wu pfalete Nawu wa Moxe. Naswona swilo leswi a nga swi vula, leswi kholwisaka a swi ta pfuna Vakreste lava nga Vayuda swaku va hlamula Vayuda lava a va va kaneta naswona ha tiyiseka swaku leswi Pawulo a nga swi vulisa xiswona swi li tiyisile lipfumelo la Vakreste lava a va wu nyika lisima hintamu Nawu wa Moxe na swi nga laveki. — Heb. 8:7-13.
c Tintivi tin’wani ta Bibele ti vula swaku vavanuna volavo va nga famba na Pawulo a va yendle xitshembiso xa ku va Vanaziri. (Tin. 6:1-21) I ntiyiso swaku a Nawu wa Moxe lowu va nga wu tirhisa swaku va yendla xitshembiso xolexo a wu nga ha tirhi. Hambileswo swi nga yendleka Pawulo a nga swi vonanga na swi bihile kuva vavanuna volavo va hetisisa xitshembiso xolexo va nga xi yendlela Yehovha. Hi mhaka leyo a swi nga ta va swi bihile kuva Pawulo a va hakelela a tlhela a famba na vona. A hi swi tivi swaku i xitshembiso xa ku tshamisa ku yini lexi a va xi yendlile, kambe ha tshemba swaku Pawulo a a nga ta pfumela ku hamba magandzelo hi ku tirhisa swiharhi (hi lani Vanaziri a va yendla hi kona), kumbe a kholwa swaku vavanuna volavo va nga basisiwa swidjoho swa vona hi ku tirhisa magandzelo wolawo ya swiharhi. A lifu la Yesu li yendle swaku magandzelo hinkwawu lawa a ma yendliwa hi swiharhi ma nga ha tirhi leswi kombisaka swaku a ku na mhaka swaku Pawulo a yendle yini kambe ha tshemba swaku a a nga ta yendla nchumu lexi a xi ta siya lipfalu la yena na li nga basanga.
d Van’wani va vula swaku Pawulo a nga swi kotanga ku vona swaku lweyi a nga rhumisa swaku va mu ba a a li muprista wamukulu hikusa a a nga voni kahle. Kumbe swi nga yendleka leswi a nga heta nkama wa wunyingi na a li kule ni Yerusalema a a nga mu tivi muprista wamukulu lweyi a a tirha hi nkama wolowo. Kasi van’wani va vula swaku leswi a ku tale hi vanhu, Pawulo a nga mu vonanga munhu lweyi a nga rhumisa swaku a biwa.
e Hi lembe la 49 E.C., nkama vapostolo ni madoda va nga tlhangana swaku va kambisisa mhaka ya leswaku Vakreste Vamatiko a va fanele va yingisa kumbe va nga yingisi Nawu wa Moxe, van’wani va Vakreste lava a va li kona kolanu a va li “Vafarisi lava nga tisola va va vapfumeli”. (Min. 15:5) Swi tikomba Vakreste volavo a va ha voniwa na va li Vafarisi.