1, 2. I mpsini swi nga yendleka nkama Pawulo na Barnaba a va li Lixtra?

 KU NI nyimanyima yayikulu ka doropa la Lixtra. Wanuna lweyi a nga psaliwa na a limalile a tlulatlula hi ku tsaka ndzhaku ka loko a hanyisiwe hi vavanuna vambirhi lava a kalaka a nga va tivi. Vanhu va tala hi ku hlamala naswona muprista wa xikwembu xa mavunhwa lexi xi vitaniwaka Zewusi a tisa tiharhi timbirhi swaku a ti nyika vavanuna lava, lava xitshungu xi pimisaka swaku i swikwembu. Tihomu ti bonga ti tlhela ti hefemuteka kuve muprista wamukulu a yendla malunghiselelo swaku ku yendliwa magandzelo hi tona. Pawulo na Barnaba va huwelela va tlhela va handzula timpahla ta vona va gama va kombela swaku xitshungu xi nga va gandzeli. Hambileswo a va swi koti ku xi sivela swaku xi nga va gandzeli.

² Se ku fika valala lava a va li Vayuda lava a va ta hi Antiyokiya wa Pisidiya ni le Ikoniya. Vavanuna volavo va lumbete Pawulo na Barnaba va tlhela va yendla swaku xitshungu xi va djikela. Xitshungu lexi a ku sunguleni a xi lava ku gandzela Pawulo swoswi xi mu be hi maribye a za a titivala. Loko xi gamile ku yendla leswo xi koke Pawulo lweyi a a vavisiwile swinene xi ya mu siya ka tinyanghwa ta doropa na xi pimisa swaku a file.

3. Hi swini swivutiso leswi hi nga ta bula hi swona ka ndzima leyi?

³ I mpsini swi nga yendla swaku xitshungu xi djikela Pawulo? I mpsini leswi vachumayeli va mahungu ya ku tsakisa namuntlha va nga swi djondzaka ka leswi swi nga yendlekela Pawulo, Barnaba ni vanhu va le Lixtra? Madoda ma nga xi tekelelisa ku yini xikombiso xa Barnaba na Pawulo lava va nga tiyisela va “chumayela na va nga chavi nchumu” hi ku pfuniwa hi Yehovha? — Min. 14:3.

4, 5. Hi mhaka muni Pawulo na Barnaba va ye aIkoniya, naswona ku yendleke yini kohala?

⁴ Ka masikunyana lawa ma nga hundza Pawulo na Barnaba, a va  hlongoliwile ka doropa la Varoma ku nga Antiyokiya wa Pisidiya, nkama valala lava va nga Vayuda va nga va vangela swikarhatu. Kambe a va zanga va helile matimba, vavanuna lava vambirhi ‘va phuhune wuthulu ka minenge ya vona’ hikusa vanhu va doropa leliyani a va zanga va yamukelile mahungu ya ku tsakisa. (Min. 13:50-52; Mat. 10:14) Pawulo na Barnaba va sukile ka doropa lelo hi ku rhula va swi tshikela Yehovha swaku ku va yena lweyi a a ta va yavanyisa. (Min. 18:5, 6; 20:26) Vamisiyonariyu lava va vambirhi a va zanga va heleliwa hi ntsaku wa vona kambe va tame va chumayela nkama na va yendza. Loko va fambile kolomuyani ka 150 wa makilometru, va fike ka ndhawu ya ganga leyi kumekaka xikarhi ka sul ni wuxeni ka Lixtra, lani misava ya kona a yi nonile naswona a yi kumeka xikarhi ka ntshava ya Tauro ni ntshava ya Sultão.

⁵ Pawulo na Barnaba va nyime aIkoniya ku nga lin’we la madoropa ya provhinsiya la Galatiya ka mfumu wa Roma. Ku hambana ni tindhawu tin’wani ta provhinsiya leli, Ikoniya a ku ni vanhu va vanyingi lava a va ni mahanyelo ya Vagriki. a Ka doropa leli, a ku ni Vayuda va vanyingi ni vaprozelita. Se hi lani a va tolovele ku yendla hi kona, Pawulo na Barnaba va nghene ka sinagoga va sungula ku chumayela. (Min. 13:5, 14) Va sungule ku “vulavula hi ndlela leyi nga yendla leswaku vanhu va vanyingi lava nga Vayuda ni Vagriki va va vapfumeli.” — Min. 14:1.

6. Hi mhaka muni Pawulo na Barnaba a va li vadjondzisi va kahle naswona hi nga va tekelelisa ku yini?

⁶ Hi mhaka muni ndlela leyi Pawulo na Barnaba a va vulavula hi yona a yi khumba timbilu ta vanhu? Phela Pawulo a a ma tiva kahle Matsalwa. Hi wutlharhi Pawulo a a vulavula hi xitoriya xa Vayuda, wuprofeta ni Nawu wa Moxe leswaku a kombisa leswaku Yesu a ku li yena Mesiya lweyi a ku profetiwe hi yena. (Min. 13:15-31; 26:22, 23) Kasi Barnaba a a li ni mhaka swinene ni vanhu. (Min. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24) Pawulo na Barnaba a va nga tshembi ku twisisa ka vona, kambe a va vulavula hileswi ‘Yehovha a a va nyike matimba’. Se wena ke? U nga va tekelelisa ku yini Pawulo na Barnaba? Na wena li tivi kahle Rito la Xikwembu, langa tindzimana leti ti nga ta khumba lava u va chumayelaka, lavetela tindlela ta ku tiyisa lava u va chumayelaka naswona minkama hinkwayu leswi u swi djondzisaka swi fanele swi ta hi ka Bibele ku nga li hi ka wutlharhi la wena.

7. a) Mahungu ya ku tsakisa ma yendla swaku ku yendleka yini ka lava va ma yingisaka? b)  Loko ndjangu wa wena wu yavanile hi mhaka ya leswi u yingisaka mahungu ya ku tsakisa u fanele u khumbuka yini?

⁷ Kambe a hi vanhu hinkwavu aIkoniya va nga tsaka hi ku twa mahungu ya ku tsakisa lawa Pawulo na Barnaba va nga ma chumayela. Bibele li hi byela swaku ‘Vayuda lava va kalaka va nga pfumelanga  va pfuxe mpfilumpfilu naswona va hlohlotele vanhu vamatiko leswaku va lwisana na Pawulo na Barnaba.’ Nkama Pawulo na Barnaba va nga vona leswaku a va fanele va tama va nyimelela mahungu ya ku tsakisa, “va tshame nkama wa wunyingi aIkoniya funtshi Yehovha a va nyike matimba ya ku chumayela na va nga chavi nchumu.” Hi mhaka leyo, “vanhu va vanyingi va le doropeni a va yavanile. Van’wani a va nyima ni Vayuda kuve van’wanyani a va nyima ni vapostolo.” (Min. 14:2-4) Ninamuntlha ku yendleka swa ku fana, ka van’wani mahungu ya ku tsakisa ma yendla swaku ku va ni ku twanana kasi ka van’wani ma yendla leswaku ku va ni ku yavana. (Mat. 10:34-36) Loko ku li swaku ndjangu wa wena wu yavanile hi mhaka ya leswi u yingisaka mahungu ya ku tsakisa khumbuka swaku vanhu lava va hi kanetaka va yendla leswo hileswi va nga twa mavunhwa hi hina funtshi mavunhwa wolawo ma nga ha fana ni vhenenu kambe loko u ni mahanyelo yamanene u nga ha fana ni murhi lowu hanyisaka munhu lweyi a nga phuza vhenenu naswona hi ku famba ka nkama u nga ha yendla swaku lava va ku kanetaka va txintxa mapimiselo ya vona. — 1 Pe. 2:12; 3:1, 2.

8. Hi mhaka muni Pawulo na Barnaba va sukile aIkoniya, naswona hi nga djondza yini ka leswi va nga swi yendla?

⁸ Hi ku famba ka nkama valala aIkoniya a va lava ku dlaya Pawulo na Barnaba hi ku va ba hi maribye. Nkama va nga tiva leswo Pawulo na Barnaba va ye va ya chumayela ka ndhawu yin’wani. (Min. 14:5-7) Ninamuntlha vachumayeli va mahungu ya ku tsakisa va yendla swilo hi wutlharhi. Loko valala va hi rhuketela a swi hi chavisi, hi tama hi chumayela na hi nga chavi nchumu. (Filp. 1:7; 1 Pe. 3:13-15) Kambe loko va vula swaku va ta hi vavisa kumbe va ta hi dlaya a hi veki wutomi la hina kumbe la vamakwerhu nghozini na swi nga bohi. — Swiv. 22:3.

9, 10. A li kumeka kwini doropa la Lixtra, naswona hi tiva yini hi lava a va tshama kona?

⁹ Pawulo na Barnaba va game va ya Lixtra ku nga doropa leli a li li hansi ka mfumu wa Roma leli li kumekaka kolomuyani ka 30 wa makilometru loko u sukela a sul ka Ikoniya. Vanhu va Lixtra a va twana ni vanhu va Antiyokiya wa Pisidiya, kambe aLixtra a ku nga na Vayuda va vanyingi. Hambileswi swi nga ha yendlekaka vanhu va Lixtra a va vulavula Xigriki, lirimi la vona a ku li Xilikawoniya. Swi nga yendleka Pawulo na Barnaba va sungule ku chumayela ka ndhawu leyi a ku tale hi vanhu hileswi a ku nga na sinagoga adoropeni. Ku fana ni leswi Pedru a nga hanyisa wanuna lweyi a nga psaliwa na a limalile aYerusalema, Pawulo na yena a hanyise wanuna wa ku limala aLixtra. (Min. 14:8-10) Nkama Pedru a nga hanyisa wanuna lweyi, xitshungu xaxikulu xi yamukele mahungu ya ku tsakisa. (Min. 3:1-10) Kambe vanhu a va yendlanga swa ku fana nkama Pawulo a nga hanyisa wanuna lweyi a nga psaliwa na a limalile.

¹⁰ Hi lani swi nga tlhamuseliwa hi kona a ku sunguleni ka ndzima leyi, nkama wanuna lwiyani wa ku limala a nga tlulatlula a tlhela a sungula ku famba, leswi vanhu va vanyingi aLixtra a va nga gandzeli Yehovha va yendle swilo swa ku biha. Va vitane Barnaba va ku i Zewusi ku nga xikwembu xaxikulu xa Vagriki, se Pawulo va ku i Herme ku nga n’wana wa Zewusi lweyi a a vulavulela swikwembu swa mavunhwa. (Vona kwadru leli nge: “ Lixtra Ni Ku Gandzeliwa Ka Zewusi Na Herme,” ka pajina 109.) Kambe Barnaba na Pawulo a va tinyimisele ku byela vanhu volavo swaku leswi a va swi yendla ni ku swi vula a va nga swi yendli hi matimba ya swikwembu swa mavunhwa, kambe a va swi yendla hi  matimba ya Yehovha ku nga Xikwembu xin’we xa ntiyiso. — Min. 14:11-14.

11-13. a) I mpsini leswi Pawulo na Barnaba va nga swi byela vanhu va le Lixtra? b) Hi nga djondza yini ka leswi Pawulo na Barnaba va nga swi vula?

¹¹ Hambileswi ku nga yendleka swilo swoleswo hinkwaswu, Pawulo na Barnaba a va lava ku khumba timbilu ta hinkwavu lava a va va yingisela. Ka mhaka leyi, Luka a tsale leswi kombisaka ndlela yayinene ya ku chumayela vanhu lava va kalaka va nga tivi nchumu hi Xikwembu. Vona leswi Pawulo na Barnaba va nga swi byela lava a va va yingisela: “Vavanuna, hi mhaka muni mi yendla leswi? Phela na hina hi vanhu va ku fana na n’wina. Hi mi byela mahungu ya ku tsakisa swaku mi ta tshika swilo leswi, leswi kalaka swi nga pfuni nchumu mi tlhelela ka Xikwembu lexi hanyaka, lexi nga yendla tilo, misava ni lwandle ni minchumu hinkwayu leyi nga ka swona. Ka nkama lowu nga hundza xi tshike vanhu va matiko hinkwawu va tiyendlela ku rhandza; kambe xi mi kombe swaku i Xikwembu xa ku tshamisa ku yini hi ku mi yendlela swaswinene, xi mi nisela timpfula ni ku mi nyika minkama ya ku tshovela, xi mi phamela mi xurha ni ku tsakisa timbilu ta n’wina.” — Min. 14:15-17.

¹² Hi djondza yini ka marito lawa ya Pawulo? Xa ku sungula, Pawulo na Barnaba a va nga tivoni na va li va lisima swinene ku tlula lava a va va chumayela naswona a va zanga va tiyendla nchumu lexi a va nga li xona. Handle ka leswo hi ku tiveka hansi, va pfumelile swaku na vona a va yendla swihoxo ku fana ni lava a va va chumayela. I ntiyiso swaku Pawulo na Barnaba a va yamukelile moya wa ku kwetsima naswona a va chunsiwile ka tidjondzo ta mavunhwa funtshi a va ta va ni nkateko wa ku ya fuma na Kreste. Kambe a va swi tiva swaku vanhu lava a va tshama Lixtra na vona a va ta yamukela minkateko yoleyo loko a vo yingisa Kreste.

¹³ Hi va vonisa ku yini vanhu lava hi va chumayelaka? Ku nga va swaku hi va vona na va fana na hina? Nkama lowu hi pfunaka van’wani swaku va djondza hi mintiyiso ya Rito la Xikwembu, ku nga va swaku ku fana na Pawulo na Barnaba hi yendla hinkwaswu swaku vanhu va nga hi dzunisi? Charles Taze Russell ku nga muchumayeli lweyi a a rhangela ntirho wa ku chumayela ku heleni ka malembe ya ma 1800 ni ku sunguleni ka malembe ya ma 1900 a veke xikombiso xaxinene ka mhaka leyi, a te: “A hi lavi swaku vanhu va hi hlonipha ku tlula mpimu kumbe va hlonipha mabuku ya hina naswona a hi lavi ku vitaniwa swaku hi Vafundhisi kumbe Varabi.” Makwerhu Russell a a tiveka hansi ku fana na Pawulo na Barnaba. Hi ku fana na hina loko hi chumayela a hi lavi ku tidzunisa kambe hi lava ku pfuna vanhu swaku va tlhelela “ka Xikwembu lexi hanyaka.”

14-16. Hi nga djondza yini ka leswi Pawulo na Barnaba va nga swi byela vanhu lava a va tshama Lixtra?

¹⁴ Nchumu xa wumbirhi lexi hi nga xi djondzaka ka marito ya Pawulo hi  leswaku yena na Barnaba a va pfumelelana ni swiyimu. Ku hambana ni Vayuda ni vaprozelita va le Ikoniya, lava a va tshama aLixtra a va tiva minchumu yitsongo kumbe a va nga tivi nchumu hi Matsalwa kumbe hi leswi Yehovha Xikwembu a nga va yendlela swona vanhu va Israyele. Kambe vanhu va Lixtra a va hanya hi ku rima. Phela aLixtra a ku ni maxelo ya kahle naswona misava a yi nonile. Phela vanhu lavayani a va ta swi kota ku vona wumunhu la Mutumbuluxi ka swilo swa ku fana ni nkama wa ku tshovela naswona Pawulo na Barnaba va tirhise mhaka yoleyo leyi a va pfumelelana ka yona leswaku va bula. — Rom. 1:19, 20.

¹⁵ Ku nga va swaku na hina hi nga swi kota ku tekelela Pawulo na Barnaba hi ku pfumelelana ni swiyimu? Hambileswi murimi a nga ha byalaka mbewu yoleyi ya yin’we ka masimu ya manyingi kambe a fanele a tirhisa tindlela ta ku hambanahambana swaku a lunghiselela masimu. Masimu man’wani swi nga ha yendleka ma lunghile swaku ku byaliwa. Kambe ka man’wani swi nga ha lava swaku ma rimiwa swi phela. Hi ku fana, mbewu leyi hi yi byalaka i yin’we ku nga mahungu ya ku tsakisa ya Mfumu wa Xikwembu lawa ma kumekaka ka Rito la Xikwembu. Kambe loko hi fana na Pawulo na Barnaba hi ta zama ku twisisa swaku munhu lweyi hi bulaka na yena i wa wukhongeli muni naswona swiyimu swa yena swi tshamise ku yini. Se hi gama hi twananisa rungula la hina ni swilo leswi hi swi tivaka hi yena. — Luk. 8:11, 15.

¹⁶ Hi nga djondza nchumu xa wunharhu ka mhaka leyi yi nga yendlekela Pawulo na Barnaba, ni vanhu lava a va tshama aLixtra. Hambiloko hi yendla hinkwaswu leswi hi swi kotaka minkama yin’wani a mbewu leyi hi yi byalaka yi nga tsuvuliwa kumbe yi wa ka maribye. (Mat. 13:18-21) Loko leswo swi yendleka hi nga godoleni. Phela ku fana na Pawulo lweyi a nga gama a khumbukisa vadjondzisiwa va le Roma, “mun’wani ni mun’wani wa hina [ku patsa ni lava hi bulaka na vona hi Rito la Xikwembu] a ta tihlamulela ka Xikwembu.” — Rom. 14:12.

17. Nkama va nga suka Derbi, Pawulo na Barnaba va ye kwini naswona hi mhaka muni?

¹⁷ Nkama Pawulo a nga humesiwa handle ka doropa la le Lixtra, na va pimisa swaku a file vadjondzisiwa va nyime matlhelweni ka yena naswona yena a pfukile a gama a kuma ndhawu ka doropa swaku a yetlela. Ka siku li nga landzela Pawulo na Barnaba va sungule liyendzo la ku ya Derbi leli li nga teka kolomuyani ka 100 wa makilometru. A hi kanakani swaku leswi a wa ha ku biwa hi maribye Pawulo a twe ku vava hintamu ka liyendzo lolelo. Hambileswo yena na Barnaba va tiyiselile naswona nkama va nga fika Derbi va ‘pfune vanhu va vanyingi swaku va va vadjondzisiwa’. Ku hambana ni kuva va suke hi Derbi va tsemakanya va ya Antiyokiya wa Siriya lomu a va tshama kona naswona a ku li kusuhi, va  “tlhelele Lixtra, Ikoniya ni le Antiyokiya.” Swaku va yendla yini? A va lava ku ‘tiyisa vadjondzisiwa va va khongotela swaku va tshama na va li ni lipfumelo la ku tiya’. (Min. 14:20-22) Vavanuna lava va hi vekele xikombiso xaxinene hi ku pfuna bandla ku hambana ni ku rhangisa leswi a swi laviwa hi vona. Ninamuntlha vadjikelezi ni vamisiyonariyu va tekelela xikombiso xa vona.

18. I mpsini leswi madoda ma swi yendlaka loko ma lava ku langa makwerhu swaku a va doda?

¹⁸ Phela Pawulo na Barnaba a va tiyisanga vadjondzisiwa hi marito ni hi xikombiso ntsena, kambe va tlhele “va va vekela madoda ka bandla lin’wani ni lin’wani.” Hambileswi Pawulo na Barnaba a va ‘rhumiwile hi moya wa ku kwetsima’ leswaku va yendla ntirho wa vona, va khongelile va tlhela va titsona swakudla nkama va nga “nyikela [madoda] ka Yehovha”. (Min. 13:1-4; 14:23) Ninamuntlha ku yendliwa swa ku fana. Na ku nga se langiwa makwerhu swaku a va doda, madoda ya bandla lolelo ma rhanga hi ku khongela ma gama ma kambisisa swaku makwerhu yelweyo wa faneleka hi ku ya hi Matsalwa. (1 Tm. 3:1-10, 12, 13; Tit. 1:5-9; Yak. 3:17, 18; 1 Pe. 5:2, 3) Xa lisima hintamu lexi yendlaka munhu a faneleka ku va doda a hi nkama lowu a nga na wona na a li ka ntiyiso. Kambe ndlela leyi a vulavulaka hi yona, mahanyelo ya yena ni ndhuma leyi a nga na yona, hi swona leswi swi kombisaka swaku munhu yelweyo a kongomisiwa hi moya wa ku kwetsima ka wutomi la yena. Phela swaku munhu a faneleka ku va doda ni leswaku a va murisi wa ntlhambi wa Yehovha swi lava a faneleka hi ku ya hi Matsalwa. (Gal. 5:22, 23) Mudjikelezi hi yena a vekaka vamakwerhu swaku va va madoda. — Fananisa ni 1 Timotiya 5:22.

19. Madoda ma ta tihlamulela hi yini ka Xikwembu, naswona ma xi tekelelisa ku yini xikombiso xa Pawulo na Barnaba?

¹⁹ Madoda lawa ma nga vekiwa ma swi tiva swaku ma ta tihlamulela ka Xikwembu hileswi ma li risisaka xiswona bandla. (Heb. 13:17) Ku fana na Pawulo na Barnaba madoda ma rhangisa ntirho wa ku chumayela. Madoda ma tiyisa vamakwerhu hi marito naswona ma tinyimiselile ku rhangisa leswi swi laviwaka hi bandla ku nga li leswi swi laviwaka hi wona. — Filp. 2:3, 4.

20. Hi pfunekisa ku yini loko hi lerha hi ntirho lowu vamakwerhu va hina va wu yendlaka hi ku tshembeka?

²⁰ Nkama Pawulo na Barnaba va nga tlhelela aAntiyokiya wa Siriya, ku nga lani a va sukela kona loko va yendla ntirho wa vona wa wumisiyonariyu va tlhamusele “swilo swa swinyingi leswi Xikwembu xi nga swi yendla hi ku tirhisa vona, ni swaku xi pfulele vamatiko ndlela ya leswaku va va vapfumeli.” (Min. 14:27) Phela ku lerha hi ntirho wa ku tshembeka wa vamakwerhu va hina ni ku vona ndlela leyi Yehovha a nga va katekisa hi yona swa hi tiyisa leswaku na hina hi tama ‘hi chumayela na hi nga chavi nchumu’ hi ku pfuniwa hi Yehovha.