1. Vanhu va minkama ya Bibele a va li vonisa ku yini pawu?

 PAWU a ku li swakudla swa lisima hintamu ka vanhu va minkama ya Bibele lakaku minkama yin’wani a Bibele li tirhisa rito leli nge “pawu” leswaku li vulavula hi swakudla. (Gen. 14:18; Luk. 4:4; Mat. 6:11) Hambi hi Yesu a li tirhisile pawu ka masingita ya mambirhi lawa a nga ma yendla lawa ma tiviwaka hintamu. (Mat. 16:9, 10) Lin’we la masingita wolawo li kumeka ka buku la Yohani ndzima 6. Swoswi a hi buleni hi singita lolelo hi tlhela hi vona swaku hi nga djondza yini ka lona.

2. A ku li ka xiyimu xini lexi vanhu a va lava swakudla?

² Vapostolo va Yesu a va ha ku fika hi ka liyendzo lani a va ya ku chumayeleni naswona a va karhalile hintamu; kutani a fambe na vona hi boti va ya ka tlhelo lin’wani la Galileya leswaku va ya humula. (Mar. 6:7, 30-32; Luk. 9:10) Va ye ka ndhawu leyi a ku nga na vanhu, kusuhi ni doropa la Betisayida. Kambe ku game ku humelela vanhu va vanyingi lava a va lava ku vona Yesu. Phela Yesu a nga yendlanga ingaku a nga va voni vanhu lavayani, ku hambana ni leswo, a va kombe wunene a tirhisa nkama wa yena swaku a va djondzisa hi Mfumu wa Xikwembu ni ku hanyisa lava a va vabya. Nkama a li ya li pela, vadjondzisiwa va sungule ku karhateka hi leswaku vanhu hinkwavu lavayani a va ta swi kuma kwini swakudla. Swi nga yendleka vanhu van’wani a va li na swona swakudlanyana, kambe va ku tala a swi ta lava va ya doropeni leswaku va ya xava. (Mat. 14:15; Yoh. 6:4, 5) Se Yesu a a ta yi humisa ku yini mhaka leyi?

SINGITA LA MAPAWU

3. I mpsini leswi Yesu a nga byela vapostolo leswaku va swi yendla? (Vona mufoto.)

³ Yesu a byele vapostolo va yena a ku: “Va nga fambi; va nyikeni swakudla n’wina.” (Mat. 14:16) Kambe a swi tikomba ingaku a  swi nga ta koteka swaku va nyika swakudla vanhu hinkwavu lavayani hikusa a ku ni kolomuyani ka 5.000 wa vavanuna. Funtshi loko hi konta ni vavasati ni vana swi nga yendleka a ku ni kolomuyani ka 15.000 wa vanhu leswaku va nyikiwa swakudla. (Mat. 14:21) Se Andre a te: “Hi lweyi mufana lweyi a nga ni 5 wa mapawu ni swihlampfani swimbirhi. Kambe swi nga va yendla yini vanhu va ku talisa leswi?” (Yoh. 6:9) A mapawu a ku li swakudla leswi a swi tolovelekile ka vanhu hinkwavu hambi ka swisiwana, naswona swi nga yendleka tihlampfi a ti womisiwile hi munyu. Kambe tihlampfi ni mapawu leswi a swi ni mufana lwiyani, a swi nga ta va yeneta vanhu hinkwavu lavayani.

4. Hi djondza yini ka leswi nga ka Yohani 6:11-13? (Vona mafoto.)

⁴ Yesu a a swi lava hintamu ku va pfuna vanhu lavayani, se a va byele leswaku va tshama hansi hi mintlawa. (Mar. 6:39, 40; lerha Yohani 6:11-13.) Bibele li vula leswaku Yesu a game a khongela ka Yehovha Papayi wa yena a khensa hi mapawu ni tihlampfi. Leswo swa twala hikusa i Yehovha a nga va nyika swakudla leswiyani. Yesu a hi vekele xikombiso xaxinene ka mhaka leyi. Na hina hi lava ku khongela minkama hinkwayu na hi nge se dla hambiloko hi li hoxe kumbe ku ni vanhu van’wani lani hi nga kona. Loko Yesu se a khongelile a game a nyika vanhu swakudla leswaku va dla va xurha swi tlhela swi sala. Loko se va dlile, Yesu a byele vadjondzisiwa va yena swaku va hlengeletela leswi a swi salile swaku swi vekiwa kuva swi dliwa hi nkama wun’wani hikusa Yesu a a nga lavi leswaku ku txukumetiwa swakudla. Se ku fana na yena, na hina hi lava ku swi tirhisa kahle swilo hinkwaswu leswi hi nga na swona. Loko u li mupsali, u nga ha tirhisa leswi Yesu a nga swi yendla leswaku u djondzisa vana va wena kuva va khongela minkama hinkwayu na va nga se dla, ni kuva va rhandza ku nyika ni ku pfuna vanhu van’wani.

5. I mpsini leswi vanhu a va lava ku swi yendla nkama va nga vona swilo swa ku hlamalisa leswi Yesu a nga swi yendla, naswona Yesu a yendle yini?

 ⁵ Loko vanhu va vone ndlela leyi Yesu a a djondzisa hi yona ni masingita hinkwawu lawa a nga ma yendla, va hlamalile hintamu. Phela vanhu a va swi tiva swaku ka nkama lowu nga hundza Moxe a vule swaku Xikwembu a xi ta tisa Muprofeta Wamukulu. Se swi nga yendleka va tibyele leswi: ‘Yesu hi yena muprofeta lweyi ku nga vulavuliwa hi yena.’ (Det. 18:15-18) Funtshi swi nga yendleka leswi Yesu a nga nyika swakudla vanhu va vanyingi, vanhu a va vona swaku a a ta va hosi yayinene. Se hi swona swi nga va yendla va lavetela Yesu leswaku “va mu yendla hosi.” (Yoh. 6:14, 15) Hambileswi vanhu a va mu sindzisa swaku a va hosi, yena a nga pfumelanga. Phela loko Yesu a a yo pfumela, a a ta va na o tipeta ka politika, a va hosi ya Vayuda lava hi nkama wolowo a va fumiwa hi Varoma. Kambe Bibele li vula swaku a nga zanga a swi yendla leswo, kambe ‘a sukile a ya ka ntshava.’ Se hi nga djondza yini ka leswi Yesu a nga swi yendla?

6. Hi nga xi tekelelisa ku yini xikombiso xa Yesu? (Vona mufoto.)

⁶ Namuntlha wa siku, a va nga ta hi kombela leswaku hi hamba mapawu hi ndlela ya singita kumbe hi hanyisa lava vabyaka hi ndlela ya singita naswona a va nga ta hi sindzisa swaku hi va tihosi. Kambe swi nga yendleka vanhu van’wani va hi sindzisa swaku hi tipeta ka politika hi ku vhota kumbe ku seketela munhu lweyi hi mavonelo ya vona a nga ta va mufumi wa kahle. Yesu a hi vekele xikombiso xaxinene ka mhaka leyi, hikusa yena a nga pfumelanga ku tipeta ka politika. Naswona ka khambi lin’wani a vule leswi: “Mfumu wa mina a wu fani ni mimfumu ya misava  leyi.” (Yoh. 17:14; 18:36) Leswi hi nga Vakreste hi lava ku pimisa ni ku yendla swilo ku fana na Yesu. Hi mhaka leyo, hina hi seketela Mfumu wa Xikwembu, hi khongela hi wona hi tlhela hi chumayela hi wona. (Mat. 6:10) A hi voneni swilo swin’wani leswi hi nga swi djondzaka ka singita leli la mapawu.

“NTLHAMUSELO YA SINGITA LA MAPAWU”

7. I mpsini leswi Yesu a nga swi yendla naswona vapostolo va yena va game va ku yini? (Yohani 6:16-20)

⁷ Loko Yesu se a phamele xitshungu, a byele vadjondzisiwa va yena swaku va tlhela va ya Kapernawume hi boti. Kambe Yesu a nga fambanga na vona, yena a ye ka tintshava na a li yexe, kule ni vanhu lava a va lava ku mu yendla hosi. (Lerha Yohani 6:16-20.) Nkama lowu vapostolo va Yesu a va li ku yendzeni, ku sungule xidzedze xaxikulu lexi nga yendla leswaku ku va ni magandlati yamakulu. Vapostolo va Yesu va game va vona Yesu na a famba henhla ka mati naswona Yesu a game a byela mupostolo Pedru swaku na yena a famba henhla ka mati. (Mat. 14:22-31) Nkama Yesu a nga nghena ka boti, xidzedze xi tekele ku nyima. Vadjondzisiwa va Yesu va hlamale hintamu va za va ku: “U N’wana wa Xikwembu hikakunene.” a (Mat. 14:33) Xa ku hlamalisa hi leswaku vadjondzisiwa va yena a va vulanga leswo nkama a nga yendla singita la mapawu, kambe va vule leswo nkama a nga famba henhla ka mati. Buku la Marka li vula swin’wani hi mhaka leyi, li li: “Va hlamalile hintamu, hikusa a va nga yi twisisanga ntlhamuselo ya singita la mapawu; a va nga twisisi nchumu ka timbilu ta vona.” (Mar. 6:50-52) Vadjondzisiwa va Yesu a va nga se ma twisisa hi ku helela matimba lawa Yehovha a a mu nyikile Yesu leswaku a yendla masingita. Kambe Yesu a game a tlhela a vulavula hi singita la yena la mapawu naswona na hina hi nga djondza swilo swa lisima ka leswi Yesu a nga swi vula.

8-9. Hi mhaka muni xitshungu xi ye Kapernawume xi ya lavetela Yesu? (Yohani 6:26, 27)

⁸ Ka siku leli nga landzela, vanhu hinkwavu lava Yesu a a va nyike swakudla va ye ka ndhawu leyi na va li ka yona nkama a nga va nyika mapawu ni tihlampfi, kambe Yesu ni vapostolo va yena a va nga ha li kona. Se vanhu va sungule ku khwela maboti lawa na ma ta hi Tiberiya ma ya Kapernawume leswaku va lavetela Yesu. (Yoh. 6:22-24) Ku nga va leswaku vanhu lavayani va yendle leswo hileswi a va lava ku djondza hi Mfumu wa Xikwembu? Nada! Kambe vanhu lavayani a vo lava swaku Yesu a tlhela a va nyika mapawu. Se hi swi tivisa ku yini leswo?

⁹ Nkama lowu xitshungu xi nga mu kuma a kusuhi ni Kapernawume, Yesu a xi byelile hi ku kongoma swaku xi yo mu landza hileswi a xa ha lava mapawu. Hambileswi xitshungu lexiyani a xi dlile mapawu xi tlhela xi xurha, Yesu a vule swaku mapawu wolawo a ma li “swakudla leswi bolaka” a tlhela a xi kutxa kuva xi tirha hi matimba leswaku xi kuma “swakudla leswi nyikaka wutomi la ku kala li nga heli.” (Lerha Yohani 6:26, 27.) A tlhele a vula swaku lweyi a a ta va nyika swakudla swoleswo a ku li Papayi wa yena. Pimisa hi leswi vadjondzisiwa va Yesu va nga titwisa xiswona nkama va nga tiva swaku va nga kuma swakudla leswi nga va nyikaka wutomi la ku kala li nga heli! Kambe i swakudla swa ku tshamisa ku yini swoleswo, naswona a va ta swi kumisa ku yini?

10. I mpsini leswi vanhu va faneleke va swi yendla leswaku va kuma wutomi la ku kala li nga heli?

¹⁰ Swi tikomba ingaku Vayuda a va swi twisisa leswaku a va fanele va yendla xan’wanchumu leswaku va kuma swakudla leswi a swi ta va nyika wutomi la ku kala li nga heli, kambe swi nga yendleka a va pimisa hi swilo leswi Nawu wa Moxe a wu swi vula. Hambileswo Yesu a te: “Xikwembu xi lava swaku mi pfumela ka lweyi xi nga mu  rhumela.” (Yoh. 6:28, 29) Lelo a ku nga li khambi la ku sungula lani Yesu a nga vula swaku, kuva vanhu va kuma “wutomi la ku kala li nga heli” va fanele va kombisa lipfumelo ka lweyi Xikwembu xi nga mu rhuma. (Yoh. 3:16-18, 36) Hi ku famba ka nkama, Yesu a tlhele a byela vanhu swaku a va fanele va yendla yini leswaku va kuma wutomi la ku kala li nga heli. — Yoh. 17:3.

11. I mpsini swi kombisaka swaku Vayuda a vo pimisa ntsena hi swilaveko swa vona? (Tipisalema 78:24, 25)

¹¹ I mpsini leswi xitshungu a xi fanele xi swi yendla leswaku xi kuma wutomi la ku kala li nga heli? Phela Vayuda lavayani a va nga kholwi leswaku a va fanele va kombisa lipfumelo ka Yesu Kreste. Hi mhaka leyo, va mu vutisile va ku: “Hi lihi singita leli u nga ta hi komba lona swaku hi ta kholwa ka wena ke?” (Yoh. 6:30) Ndzhaku ka leswo va vule leswaku ka nkama wa Moxe a Vayisrayele va nyikiwe mana hi ndlela ya singita, leli hi nga li fanisaka ni pawu. (Neh. 9:15; lerha Tipisalema 78:24, 25.) Se kuva va hlaye leswo swi kombisa leswaku vona a vo pimisa ntsena hi swakudla. Funtshi ndzhaku ka loko Yesu a vulavule na vona hi pawu la ntiyiso, leli taka hi le tilweni leli a li hambanile ni mana, leli a li ta yendla leswaku va kuma wutomi la ku kala li nga heli, Vayuda a va zanga va vutisa leswaku leswo a swi lava ku vula yini. (Yoh. 6:32) Leswo swi kombisa leswaku a vo va ni mhaka ni swilaveko swa vona, swa ku fana ni swakudla, lakaku a va swi kotanga ku twisisa leswi Yesu a a lava ku va djondzisa swona. Se i mpsini leswi hi nga swi djondzaka?

LESWI FANELEKE SWI VA SWA LISIMA KA HINA

12. Hi ku ya hi leswi Yesu a nga hi djondzisa swona, i mpsini leswi faneleke swi va swa lisima hintamu ka wutomi la hina?

¹² Ka buku la Yohani ndzima 6 hi djondza swilo swa lisima hintamu. Hi djondza swaku a wunghanu la hina na Yehovha ni ku mu yingisa hi swona leswi faneleke swi va swa lisima ka wutomi la hina. Naswona Yesu a hi vekele xikombiso xa lisima ka mhaka leyi, hikusa nkama lowu a nga ringiwa hi Sathana a swi kombisile swaku ku yingisa Yehovha hi swona leswi nga swa lisima ku tlula swakudla. (Mat. 4:3, 4) Funtshi ka Dixkursu la yena la le Ntshaveni, Yesu a vulavule hi lisima la kuva hi rhangisa wunghanu la hina na Yehovha ka wutomi la hina. (Mat. 5:3) Se swi kahle kuva hi tivutisa leswi: ‘Ku nga va swaku ndlela leyi ni hanyaka hi yona ya swi kombisa swaku xa lisima ka mina i ku va ni wunghanu la ku tiya na Yehovha, ku tlula kuva ni rhangisa leswi ni swi lavaka?’

13. a) Hi mhaka muni swi nga bihanga ku tikhorisa hi swakudla? b) I mpsini leswi Pawulo a nga hi basopisa swona? (1 Vakorinto 10:6, 7, 11)

¹³ A swi bihanga ku khongela hi kombela Yehovha swaku a hi nyika leswi hi swi lavaka siku ni siku, kumbe ku tikhorisa hi swilo leswi hi nga na swona. (Luk. 11:3) Bibele li li: “A ku na nchumu xa ku yampsa ka munhu ku tlula ku dla ni ku phuza ni ku tlhela a tikhorisa hi ntirho wa yena wa matimba.” Li tlhela li vula swaku leswo “swi ta hi ka Xikwembu xa ntiyiso”. (Ekl. 2:24; 8:15; Yak. 1:17) Kambe hi fanele hi tivonela leswaku swilo leswi hi swi lavaka siku ni siku, swi nga vi swona swa lisima hintamu ka wutomi la hina. Phela hi nga djondza swilo swa swinyingi ka leswi Pawulo a nga tsalela Vakreste va le Korinto. Yena a vulavule hi swilo swin’wani leswi nga yendlekela Vayisrayele, ku patsa ni leswi va nga swi yendla kusuhi ni Ntshava ya Sinayi, a gama a va basopisa leswaku va nga “naveli swa ku biha” ku fana ni Vayisrayele. (Lerha 1 Vakorinto 10:6, 7, 11.) Phela Yehovha a a nyike Vayisrayele swakudla hi singita, kambe leswi ku navela ka vona ka swakudla a ku li kukulu hintamu, swilo a swi va fambelanga kahle. (Tin. 11:4-6, 31-34) Naswona nkama va nga gandzela xifaniso xa xihon’wani xa woru, va kombise swaku a va ni mhaka hintamu ni ku dla, ku phuza ni ku titsakisa ku tlula ku yingisa Yehovha. (Eks. 32:4-6) Nkama Pawulo a nga tirhisa xikombiso lexi leswaku a basopisa Vakreste va le Korinto, a doropa la Yerusalema  ni tempele ya Yehovha a swi li kusuhi ni ku helisiwa hi 70 E.C. Ninamuntlha a ku choti kule leswaku misava leyi ya ku biha yi helisiwa. Se hi nga djondza swilo swa swinyingi ka leswi Pawulo a nga swi byela Vakreste va le Korinto, leswaku hi nga yendli xihoxo xa ku fana ni lexi Vayisrayele va nga xi yendla.

14. Bibele li li yini hi swakudla ka misava ya nyuwani?

¹⁴ Nkama lowu Yesu a nga hi djondzisa kuva hi khongelela pawu la siku ni siku, a tlhele a hi byela leswaku hi fanele hi kombela leswaku ku rhandza ka Xikwembu ku yendleka “amisaveni ku fana ni leswi ku yendlekisaka xiswona tilweni.” (Mat. 6:9-11) Pimisa hi leswi wutomi li nga ta tshamisa xiswona loko Xikwembu xi yendla ku rhandza ka xona. Bibele li kombisa leswaku ku rhandza ka Xikwembu i ka leswaku lani misaveni ku va ni swakudla swa swinyingi. Naswona buku la Esaya 25:6-8 li kombisa leswaku vanhu lani misaveni va ta tikhorisa hi ku hamba fexta la swakudla swa kahle, naswona ka Tipisalema 72:16 Yehovha a hi tshembisa leswaku “ku ta va ni swakudla swa swinyingi amisaveni; swi ta va swinyingi ni le henhla ka tintshava.” Indjhe wa tsaka loko u tipimisa na u sweka swakudla leswi u swi rhandzaka hintamu u tlhela u sweka swakudla leswi u kalaka u nga se tshama u swi dla? ‘Hi ta rima masimu ya mawuvha hi dla mihandzu ya wona.’ (Esa. 65:21, 22) Naswona hinkwavu amisaveni va ta tikhorisa hi swilo leswi.

15. I mpsini leswi lava nga ta pfuxiwa va nga ta swi djondza? (Yohani 6:35)

¹⁵ Lerha Yohani 6:35. Tlhela u pimisa hi vanhu lavayani Yesu a nga va phamela mapawu ni tihlampfi hi singita. Phela hi nkama lowuyani a va zanga va kombisa lipfumelo ka Yesu, naswona swi nga yendleka ka nkama lowu taka va ta pfuxiwa. (Yoh. 5:28, 29) Se hi nkama wolowo swi ta lava va djondza swaku Yesu a a lava ku vula yini loko a ku: “Hi mina pawu la wutomi. Lweyi a taka ka mina a nge tshuki a twa ndlala”. Phela swi ta lava va kombisa lipfumelo ka lifu la Yesu, va kombisa lipfumelo ka leswaku Yesu a nyikele wutomi la yena leswaku a ponisa vanhu hinkwavu. Naswona hi nkama wolowo ku ta va ni ntirho wawukulu wa ku djondzisa vanhu lava nga ta pfuxiwa ni lava va nga ta psaliwa ka misava ya nyuwani. Phela swi ta tsakisa hintamu ku pfuna vanhu lavayani swaku va djondza hi leswi Yehovha a swi rhandzaka! Impela ntirho lowo wu ta tsakisa hintamu ku tlula ku tikhorisa hi swakudla ka misava ya nyuwani.

16. Hi ta djondza hi yini ka nhlokomhaka leyi taka?

¹⁶ Ka nhlokomhaka leyi hi djondze minchumu yin’wani leyi nga ka Yohani ndzima 6, kambe Yesu a wa ha ni swilo swa swinyingi swa ku swi vula leswi fambisanaka ni “wutomi la ku kala li nga heli.” Vayuda a va fanele va mu yingisela kahle Yesu loko a vulavula hi mhaka leyi, funtshi na hina hi fanele hi swi yingisa kahle leswi Yesu a nga swi vula. Hi mhaka leyo, ka nhlokomhaka leyi taka hi ta djondza swin’wani leswi nga ka Yohani ndzima 6.