Ni psaliwe hi 1927 a Illinois, Estados Unidos, ku nga xidoropani xaxitsongo lexi kumekaka kusuhi ni Chicago. Vapsali va mina va ve ni 5 wa vana, ku nga Jetha, Don, mina, Karl, na Joy. Hinkwerhu ka hina a hi tinyimisele ku yendlela Yehovha hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka. Jetha a ve ka turma la wumbirhi la Xikola xa Jiliyadi hi 1943. Se vamakwavu va mina vanharhu va sungule ku tirha aBetele la Brooklyn, aNova Iorque. Don a sungule hi 1944, Karl hi 1947, Joy hi 1951. Xikombiso xa vona ni xa vapsali va mina xi ni pfune hintamu.

Vapsali va mina a va lerha Bibele funtshi a va xi rhandza Xikwembu, naswona va hi djondzisile na hina leswaku hi xi rhandza. Hambileswo, nkama papayi a nga vuya hi ka Nyimpi Ya Ku Sungula Ya Misava aEuropa, a a nga ha ti tshembi tikereke. Kambe leswi papayi a a ponile ku fa nyimpini, mamani a a lava leswaku va tlhela va famba xikan’we kerekeni. Papayi a te: “Ni ta famba na wena, kambe a ni nga ta nghena kerekeni.” Se mamani a mu vutise swaku hi mhaka muni a nga ha swi lavi ku ya kerekeni. Papayi a hlamule a ku: “Anyimpini ni vone varhangeli va wukhongeli la lin’we na va katekisa matlhelo hamambirhi ya nyimpi. Se ni tivutisile ni ku: ‘Ku nga va leswaku mpelampela Xikwembu xi katekisa matlhelo hamambirhi ya nyimpi?’”

Siku lin’wani mamani na a li kerekeni, Timboni ta Yehovha timbirhi ti be xipfalu xa kaya. Ti nyike papayi mavholumi mambirhi ya buku leli nge Luz (Livoni), leli a li vulavula hi buku la Nhlawutelo. Papayi a ma tsakelile a gama a pfumela ku teka mabuku lawayani. Nkama mamani a nga ma vona a sungule ku ma lerha. Siku lin’wani a vone xitiviso ka jornali na xi rhamba vanhu swaku va djondza Bibele hi ku tirhisa mabuku lawa ma nge Luz (Livoni). Mamani a game a famba ka ndhawu yoleyo. Se loko a fikile, a pfuleliwe xipfalu hi wansati mun’wani. Mamani a game a mu komba lin’we la mabuku lawa a gama a mu vutisa a ku: “N’wina mi djondza mabuku lawa?” Se wansati lwiyani a mu hlamula a ku: “Ina ntombhi ya mina, u nga nghena.” Ka vhiki leli nga landzela, a teke mina ni vamakwavu va mina swaku hi famba na yena. Ndzhaku ka leswo hi sungule ku famba vhiki ni vhiki.

Siku lin’wani na hi li mintlhanganwini, mufambisi wa ntlhanganu a ni kombele swaku ni lerha buku la Tipisalema 144:15, leli kombisaka swaku va tsaka lava tirhelaka Yehovha. Phela ndzimana leyi yi ni tsakise hintamu! Yin’wani leyi nga ni tsakisa i 1 Timotiya 1:11, leyi kombisaka swaku Yehovha i “Xikwembu lexi nga tsaka”; kasi yin’wani i Vaefeza 5:1, leyi kombisaka swaku hi fanele hi tekelela Yehovha. Tindzimana leti ti ni djondzise swaku ni fanele ni tsaka hi ku tirhela Yehovha ni tlhela ni mu khensa hileswi a nga ni nyika nkateko wa ku mu  tirhela. Hi swona leswi ni zamaka ku swi yendla ka wutomi la mina hinkwalu.

A bandla leli a li li kusuhinyana ni kaya hi leli a li li Chicago, ku nga mpfhuka wa kolomuyani ka 32 wa makilometru. Kambe a hi tikarhata leswaku hi ya mintlhanganwini leswaku hi ya djondza Bibele naswona a ni ya ni li twisisa kahle Bibele. Ni khumbuka swaku siku lin’wani mufambisi wa ntlhanganu a kombete Jetha leswaku a hlamula. Na wa ha hlamula ni tibyele leswi: ‘Loko a ni tlakuse voko, phela a ni yi tiva nhlamulu leyi.’ Se ku sukela kolanu ni sungule ku lunghiselela mintlhanganu leswaku na mina ni hlamula. Kambe xa lisima hintamu hileswaku mina ni vamakwavu va mina a hi tama hi tiyisa wunghanu la hina na Yehovha. Ni game ni tsakamisiwa hi 1941.

Ni khumbuka swin’wani leswi nga yendleka akongresu hi 1942 aCleveland, aOhio. Ka kongresu leli a ku ni vamakwerhu va tindhawu ta ku tlula 50 ta Estados Unidos lava a va khoma kongresu leli hi ku tirhisa telefoni. Hi nkama wolowo a ku ni Nyimpi Ya Wumbirhi Ya Misava naswona Timboni ta Yehovha a ti ya ti hluphiwa hintamu. Ndjangu wa hina ni mindjangu yin’wani a hi gwimbe matende a kusuhi ni ndhawu leyi kongresu a yi ta khomiwa ka yona leswaku hi humula ka yona. Niwusiku, vamakwerhu a va veka mimovha na yi txuvuka ka tindhawu leti vanhu lava a va ta tshuka va hi dumela a va ta ta hi ka tona. Ka movha wun’wani ni wun’wani a ku ni makwerhu mun’we lweyi a a vonelela. Vamakwerhu a va twanane swaku loko ko tshuka ku ta vanhu swaku va ta hi dumela, a va ta tlhavika magezi ya movha leswaku ma tsunya lava a va ta lava ku hi dumela va tlhela va ba mabozina leswaku vamakwerhu van’wani va ya va pfuna. Nkama ni nga vona leswo ni tibyele ni ku ‘vanhu va Yehovha va lunghekile ka swiyimu hinkwaswu.’ Wusiku leliyani ni yetlele hi ku rhula naswona a hi dumeliwanga.

Ndzhaku ka malembe, loko ni nyime ni pimisa hi leswi nga yendleka ka kongresu leliyani, ni vone swaku mamani wa mina a a nga karhateki funtshi a a nga chavi. A a mu tshemba hintamu Yehovha ni nhlengeletanu ya Yena. Phela a ni nge xi khohlwi xikombiso xa yena.

Na hi nge se ya kongresu aOhio, mamani se a a li mupfuli wa ndlela wa nkama hinkwawu. Se nkama a hi li kongresu a a ma yingisela kahle madixkursu lawa a ma vulavula hi ntirho wa nkama hinkwawu. Nkama na hi muka kaya a te: “Ni swi navela hintamu ku tama ni tirha tanihi mupfuli wa ndlela, kambe ni vona swaku a ni nge swi koti ku tama ni tirha na ni yendla mintirho ya le kaya na ni li noxe.” Se loko a hi vutisile leswaku hi nga mu pfuna, hi pfumelile. A game a nyika mun’wani ni mun’wani wa hina ndhawu yin’we kumbe timbirhi leswaku a basisa nimixo na hi nge se khweva txani. Loko se hi fambile xikola, mamani a a sala a vona kumbe ku basile a gama a ya nsin’wini. Mamani a a tshama na a khomekile, kambe a a hi hlayisa kahle. Loko hi vuya hi xikola a a hi nyimela leswaku hi ta almosara xikan’we funtshi masiku man’wani loko se hi vuyile hi xikola, a a famba na hina nsin’wini. Leswo swi hi pfune ku twisisa leswaku li tshamise ku yini wutomi la mupfuli wa ndlela.

Ni ve mupfuli wa ndlela na ni ni 16 wa malembe. Hambileswi papayi a a nge se va Mboni ya Yehovha hi nkama wolowo, a a lava ku tiva swaku swi famba ndjhani ka ntirho wa mina wa ku va mupfuli wa ndlela. Siku lin’wani niwusiku ni byele papayi wa mina swaku a ni yendla hinkwaswu ni swi kotaka leswaku ni kuma munhu wa ku djondza na yena Bibele, kambe a ni nga mu kumi. Ni game ni vutisa papayi ni ku: “Swi ngo yini hi djondza xikan’we Bibele?” A nyimile a ku dum a gama a ni hlamula leswi: “Hi nga djondza n’wananga,  ni vona swaku a ku na lexi ni sivelaka.” Papayi a ve xidjondzo xa mina xa ku sungula xa Bibele. Phela lowo ku ve nkateko wawukulu hintamu ka mina!

A hi djondza hi buku leli nge “A Verdade Vos Tornará Livres.” Hi ku famba ka nkama ni vone swaku papayi wa mina a a ni pfuna swaku ni va mudjondzisi wamunene ni tlhela ni li djondza kahle Bibele. Hi xikombiso, siku lin’wani na hi djondza, nkama hi nga lerha paragrafu, papayi a te: “Ni swi twisisile leswi buku li swi vulaka, kambe i ntxini lexi ku kholwisaka swaku leswi buku li swi vulaka i ntiyiso?” A ni nga swi nyimelanga leswiyani! Hi mhaka leyo ni te: “A ni nge swi koti ku ku hlamula swoswi, kambe loko u ni nyika nkama ni ta ku tlhamusela ka djondzo leyi landzelaka.” Ni game ni yendla mapexkiza naswona ka djondzo leyi nga landzela ni game ni mu komba tindzimana ta tinyingi leti a ti kombisa swaku leswi buku a li swi vula a ku li ntiyiso. Ku sukela kolanu ni sungule ku yendla mapexkiza ni ku tilulamisela kahle leswaku ni fambisa djondzo. Na mina se a ni djondza hintamu Bibele. Leswo swi yendle leswaku ni ya ni va munghanu wamukulu wa Yehovha, na yena papayi a sungule ku va munghanu wa Yehovha ni ku tirhisa leswi a a swi djondza. Papayi a game a tsakamisiwa hi 1952.

Ni suke kaya na ni ni 17 wa malembe. Jetha a a ve misiyonariya, Don, a a tirha Betele. Ha wumbirhi ka vona a va wu rhandza hintamu ntirho lowu a va mu yendlela wona Yehovha. Xikombiso xa vona xi ni yendle ni navela ku yengesela ntirho lowu a ni mu yendlela wona Yehovha. Ni game ni prenxera petição la ku ya Betele ni lin’wani la ku ya Jiliyadi se ni swi tshikela Yehovha swaku a langa swaku hi kwini lomu a a ta ni rhumela kona. Se ni game ni rhambiwa leswaku ni ya Betele hi 1946.

Se ni ni 75 wa malembe na ni tirha Betele naswona se ni yendle mintirho ya ku hambanahambana ni tlhela ni djondza swilo swa swinyingi. Hi xikombiso, ni tirhe ka ku hamba mabuku, ka tikonta, ka ku yamukela swilo leswi taka hi ka matiko man’wani kumbe ku swi posa leswaku swi ya ka matiko man’wani; kambe xa lisima ku tlula hinkwaswu hi swaku swilo hinkwaswu leswi ni nga swi djondza Betele ka wugandzeli la nimixo ni ka madixkursu lawa ma yendleliwaka lava tirhaka Betele, swi ni pfunile swaku ni kulisa wunghanu la mina na Yehovha.

Ni tlhele ni djondza swilo swa lisima ka makwenu wa mina wamutsongo Karl, lweyi a nga sungula ku tirha Betele hi 1947. Karl a a swi rhandza hintamu ku djondza Bibele naswona a a li mudjondzisi wamunene. Siku lin’wani na ni lulamisela dixkursu la mina ni mu kombelile swaku a ni pfuna. Ni mu byele swaku se a ni yendle mapexkiza ya manyingi, kambe a ni nga swi tivi swaku a ni ta swi tirhisisa ku yini hinkwaswu leswi ni nga swi kuma. Karl a ni pfune hi ku ni yendla xivutiso xin’we, a te: “Joel, kasi hi yihi nhlokomhaka ya wena?” Ni tekele ku swi twisisa leswi a a lava ku swi vula; a ni fanele ni tirhisa ntsena leswi a swi ta pfuna vayingiseli kuva va twisisa nhlokomhaka ya mina, kambe leswin’wani hinkwaswu ni huma ka swona. Ni tsake swinene  hileswi a nga ni djondzisa swona funtshi a ni swi khohlwi.

Leswaku hi tsaka nkama lowu hi tirhaka Betele, hi fanele hi huma nsimu hilani hi nga kotaka hi kona hikusa ku yendla leswo swi ta hi pfuna leswaku hi va ni swiperiyensiya leswi nga ta hi tiyisa. Ni khumbuka siku lin’wani nimadlambu mina ni makwerhu mun’wani hi nga huma leswaku hi yendla revhizita aBronx, aNova Iorque ka wansati lweyi a a pfumelile ku yamukela revhixta la Murindzi ni Khindlimuka! Hi sungule mabulu ya hina hi ku vula leswi: “Madlambu lawa hi bula ni vanhu hi swilo swa ku tsakisa leswi Bibele li vulavulaka hi swona.” Se wansati lweyi a hlamule a ku: “Loko mu lava ku vulavula hi Bibele, nghenani.” Hi bulile hi tindzimana ta tinyingi leti vulavulaka hi Mfumu wa Xikwembu ni hi misava ya nyuwani. A leswi hi nga bula hi swona swi mu tsakisile hintamu wansati lwiyani ivi a rhamba vanghanu va yena leswaku na vona va ta va na hina ka mabulu ka khambi leli nga landzela. Hi ku famba ka nkama, wansati lwiyani ni nuna wa yena va sungule ku tirhela Yehovha.

Na ni nge se chada ni nsati wa mina, ni hete 10 wa malembe na ni lavetela wansati wa kahle. Se lexi xi nga ni pfuna swaku ni mu kuma, i ku khongela ka Yehovha ni tlhela ni tivutisa leswi: ‘Kasi ni lava ku yendla yini loko se ni chadile?’

Loko kongresu leli nga va kona hi 1953 ka Xitadiyu xa Yankee li gamile, ni tive makwerhu wa xisati lweyi vito la yena ku nga Mary Aniol. Yena a a ye ka Xikola xa Jiliyadi na Jetha, naswona a va li xikan’we ka ntirho wa wumisiyonariyu. Mary a ni kontarelile hi mintirho leyi a nga yi yendla nkama na a li misiyonariya aCaribe, a tlhela a ni kontarela hi swidjondzo leswi a nga va na swona nkama na a li misiyonariya. Hi ku famba ka nkama mina na Mary a hi ya hi rhandzana swinene naswona hi chadile hi Abril wa 1955. Phela minkama ya ku tala a ni vona Mary na a li prezenti la lisima leli taka hi ka Yehovha funtshi ni djondze swilo swa lisima ka yena. Mary a a tsaka hi ntirho wun’wani ni wun’wani lowu a va mu nyika wona, a a tirha hi ku hiseka, a a ni mhaka ni van’wani funtshi a a rhangisa Mfumu wa Xikwembu ka wutomi la yena. (Mat. 6:33) Hi hete malembe manharhu na hi li vadjikelezi, naswona hi 1958 va hi rhambile leswaku hi ya tirha Betele.

Ni djondze swilo swa swinyingi ka nsati wa mina Mary. Hi xikombiso, nkama hi nga chada hi sungule ku lerha Bibele xikan’we. A hi lerha kolomuyani ka 15 wa tindzimana hi siku. Loko se hi lerhile a hi bula hi leswi hi nga swi lerha ni swaku hi nga swi tirhisisa ku yini ka wutomi la hina. Mary a a talisa ku vulavula hi leswi a nga swi djondza aJiliyadi ni leswi a nga swi djondza ka ntirho wa yena wa wumisiyonariyu. Phela leswi Mary a a swi vula swi ni pfune swaku ni yampsisa ka madixkursu ya mina, ni ndlela leyi ni nga va tiyisaka hi yona vamakwerhu va xisati. — Swiv. 25:11.

Nsati wa mina Mary a file hi 2013. Ni swi lava hintamu ku mu kuma ka misava ya nyuwani; kambe na na ha nyimela nkama wolowo, ni tinyimisele ku tama ni djondza hi Yehovha ni tlhela ni mu tshemba hi mbilu ya mina hinkwayu. (Swiv. 3:5, 6) Ku pimisa hi leswi vanhu va Yehovha va nga ta swi yendla ka misava ya nyuwani, swa ni tiyisa swi tlhela swi ni yendla ni tsaka. Na tiyiseka swaku ka misava ya nyuwani hi ta djondza swilo swa swinyingi hi Yehovha Mudjondzisi wa hina Lwenkulu. A ni na marito ya ku mu khensa Yehovha hileswi a nga ni djondzisa swona ni timpsalu tatikulu leti yena a ni kombaka tona.