1. Hi mhaka muni Vababilona va hlamalisiwe hi leswi Daniyele a a tshamise xiswona?

 MUPROFETA Daniyele a a ha li jovhem nkama a nga tekiwa swaku a ya va xikarawa aBabilona, ku nga ndhawu leyi a yi li kule swinene ni kaya ka yena. Kambe hambileswi a a li jovhem, leswi a a tshamise xiswona swi va hlamalise swinene vanhu lava a va tirhela hosi. Vona va vone swaku Daniyele a a sasekile ni leswaku a a vuya hi ka ndjangu wa lisima. (1 Sam. 16:7) Hi mhaka leyo, Vababilona va mu tekile va tlhela va mu djondzisa leswaku a ya tirha ka yindlo ya wuhosi. — Dan. 1:3, 4, 6.

2. Yehovha a a mu vonisa ku yini Daniyele? (Ezekiyele 14:14)

² Yehovha a a mu rhandza Daniyele, kambe ku nga li hileswi Daniyele a a sasekile kumbe hi mhaka ya mintirho leyi a a li na yona ka yindlo ya wuhosi, kambe hileswi Daniyele a nga langa ku va ni mahanyelo yamanene. Swi nga yendleka Daniyele a a ni kolomuyani ka 20 wa malembe nkama Yehovha a nga vula swaku a a li munhu wa ku tshembeka ku fana na Nowa na Yobo, ku nga vavanuna lava nga tirhela Yehovha malembe ya manyingi. (Gen. 5:32; 6:9, 10; Yobo 42:16, 17; lerha Ezekiyele 14:14.) Daniyele a ve ni wutomi la ku tsakisa swinene naswona Yehovha a tame a mu rhandza wutomi la yena hinkwalu. — Dan. 10:11, 19.

3. Hi ta djondza yini ka nhlokomhaka leyi?

³ Ka nhlokomhaka leyi hi ta djondza hi swilo swimbirhi swi nga yendla swaku Daniyele a va wa lisima hintamu ka Yehovha, ku nga ku kala a nga chavi nchumu a tlhela a tshembeka. Hi ta rhanga hi ku kambisisa swilo leswi hi xin’we hi xin’we hi tlhela hi vona swaku i ka swiyimu swini lani a nga swi kombisa kona. Hi ta vona swaku i yini lexi nga pfuna Daniyele swaku a kombisa wumunhu leli. Hi wugamu hi ta vona swaku hi nga mu tekelelisa ku yini. Hambileswi nhlokomhaka leyi yi nga yendleliwa ku pfuna majovhem, hinkwerhu hi nga pfuneka ka xikombiso xa Daniyele.

4. Daniyele a swi kombise ku yini swaku a a nga chavi nchumu? Nyikela xikombiso.

⁴ Vanhu lava kalaka va nga chavi nchumu minkama yin’wani va nga ha chava, kambe a va pfumeleli nchumu xi va pfalela ku yendla swaswinene. Daniyele a a li jovhem la ku kala li nga chavi nchumu. Vona swiyimu swimbirhi lani swi nga lava swaku Daniyele a nga chavi nchumu. Xa ku sungula, ku ve loko se ku hundze malembe mambirhi loko Vababilona va helise doropa la Yerusalema. Hosi Nebukadinazara wa Babilona a lorhe swilo swa ku chavisa, lani a nga vona xifaniso xaxikulu swinene. Hosi yi vule swaku a yi ta dlaya vavanuna hinkwavu va ku tlhariha ku patsa na Daniyele loko va nga mu byeli leswi a nga swi lorha ni ntlhamuselo wa kona. (Dan. 2:3-5) Phela a swi lava swaku Daniyele a yendla xanchumu hi ku hantlisa hikusa wutomi la vanhu va vanyingi a li li nghozini. Se “Daniyele a ye ka hosi a ya kombela swaku yi mu nyika nkama wa ku tlhamusela leswi a nga swi lorha.” (Dan. 2:16) Leswo swi kombise swaku Daniyele a a nga chavi nchumu naswona a a ni lipfumelo. Hi mhaka muni hi vula leswo? Ka Bibele a ku na nchumu lexi kombisaka swaku Daniyele a a tshame a tlhamusela milorho. Se a kombele swaku vanghanu va yena lava mavito lawa va nga nyikiwa hi Vababilona a ku li Xadraka, Mixaka na Abedinigo, va “khongela va kombela swaku Xikwembu xa le tilweni xi va komba timpsalu hi ku va pfuna va kota ku tlhamusela xihundla lexi.” (Dan. 2:18) Yehovha a swi hlamulile swikhongelo swoleswo. Hi ku pfuniwa hi Xikwembu, Daniyele a swi kotile ku tlhamusela leswi Nebukadinazara a nga swi lorha. Leswo swi yendle swaku Daniyele ni vanghanu va yena va nga dlayiwi.

5. Hi xini xiyimu xin’wani lexi a xi lava swaku Daniyele a nga chavi nchumu?

⁵ Loko se ku hundze nkama na Daniyele a tlhamusele hosi leswi yi nga swi lorha, leswi a swi fambisana ni xifaniso xaxikulu, ku humelele xiyimu xin’wani lani a swi lava Daniyele a kombisa swaku a a nga chavi nchumu. Hosi Nebukadinazara yi tlhele yi lorha swilo swin’wani swa ku chavisa. Yi lorhe nsinya wawukulu. Na a nga chavi nchumu, Daniyele a byele hosi ntlhamuselo ya leswi yi nga swi lorha, ku patsa ni ku vula swaku a hosi a yi ta hlanya yi tlhela yi tekeliwa wuhosi swa nkamanyana. (Dan. 4:25) Leswo a swi ta va swi yendle hosi yi vona Daniyele na a li nala yi tlhela yi mu dlaya. Hambileswo, Daniyele a nga chavanga ku yi byela ntiyiso.

6. I mpsini swi nga ha vaka swi pfune Daniyele swaku a nga chavi nchumu?

⁶ I mpsini leswi swi nga vaka swi pfune Daniyele swaku a nga chavi nchumu ka wutomi la yena? A  hi kanakani swaku vapsali va yena va mu vekele xikombiso xaxinene nkama na wa ha li mutsongo. A va yingisa minawu leyi Yehovha a a yi nyikile vapsali lava a va li Vayisrayele, naswona a va mu djondzisa Nawu wa Xikwembu Daniyele. (Det. 6:6-9) Daniyele a a yi tiva a 10 wa Minawu leyi a yi nyikiwe Vayisrayele, kambe a a tlhela a tiva ni swilo swin’wani leswi minawu yoleyo a yi patsa swona swa ku fana ni leswi Vayisrayele a va fanele va swi dla ni leswi a va nga fanelanga va swi dla. b (Lev. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13) Daniyele a tlhele a djondza hi leswi nga yendlekela vanhu va Xikwembu naswona a a swi tiva leswi a swi va humelela loko va nga mu yingisi Yehovha. (Dan. 9:10, 11) Leswi nga yendlekela Daniyele swi mu yendle a tiyiseka swaku Yehovha ni tintsumi ta yena ta matimba a va mu seketela. — Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

7. I mpsini swin’wani leswi nga pfuna Daniyele swaku a nga chavi? (Vona mufoto.)

⁷ Daniyele a djondze wuprofeta la linyingi ku patsa ni wuprofeta la Yeremiya. Ka djondzo yoleyo, Daniyele a kote ku twisisa swaku a wukarawa la Vayuda aBabilona a li li kusuhi ni ku hela. (Dan. 9:2) Ha tiyiseka swaku ku va Daniyele a vone ku hetiseka ka wuprofeta la Bibele swi yendle swaku a ya a mu tshemba hintamu Yehovha. Se leswo swi yendle swaku a nga chavi nchumu hikusa lava tshembaka Yehovha a va chavi nchumu. (Vona Varoma 8:31, 32, 37-39.) Xa lisima hintamu, Daniyele a a khongela hintamu ka Papayi wa yena wa le matilweni. (Dan. 6:10) Yena a tlhele a mu byela hi swihoxo swa yena, leswi a a titwisa xiswona ni ku tlhela a mu kombela swaku a mu pfuna. (Dan. 9:4, 5, 19) Ku fana na hina, a nga psaliwanga na a li munhu wa ku kala a nga chavi. Kambe ku va a djondza, a khongela ni ku tshemba Yehovha swi mu pfunile kuva a nga chavi nchumu.

8. Hi nga yendla yini swaku hi va vanhu va ku kala va nga chavi nchumu?

⁸ I mpsini leswi hi faneleke hi swi yendla swaku hi va vanhu va ku kala va nga chavi nchumu? Vapsali va hina va nga ha hi byela swaku hi fanele hi va vanhu va ku kala va nga chavi nchumu. Kambe, ku kala munhu a nga chavi nchumu a hi swa mapsaliwa. Leswo hi nga swi fananisa ni ku djondzela nchumu xa nyuwani. Leswaku hi kota ku xi yendla kahle, hi fanele hi mu txuvukisisa kahle lweyi a hi djondzisaka hi gama hi mu tekelela. Hi ku fana, hi nga djondza ku kala hi nga chavi nchumu hi ku djondza hi swikombiso swa lava va kalaka va nga chavi nchumu hi gama hi va tekelela. Se hi djondze yini ka Daniyele? Ku fana na yena, hi fanele hi li tiva kahle Rito la Xikwembu. Hi fanele hi va vanghanu vavakulu va Yehovha hi ku bula na Yena nkama ni nkama na hi chunsekile. Naswona hi fanele hi mu tshemba Yehovha, hi tiyiseka swaku a ta hi pfuna. Se loko lipfumelo la hina li ringiwa, a hi nga ta chava nchumu.

9. Ku va vanhu va ku kala va nga chavi nchumu swi hi pfunisa ku yini?

⁹ Hi pfuneka hintamu loko hi li vanhu va ku kala va nga chavi nchumu. Vona leswi nga yendlekela Ben, lweyi a tshamaka Alemanha. Axikolweni ka yena, hinkwavu a va nga kholwi swaku i Xikwembu xi nga yendla swilo hinkwaswu, naswona a va pimisa swaku leswi Bibele li swi djondzisaka hi ku va swilo swi yendliwe hi Xikwembu i mavunhwa. Siku lin’wani, Ben a pfulekeliwe hi nkama wa ku nyima phambheni ka lava a a djondza na vona kuva a tlhamusela swaku hi mhaka muni a kholwa swaku Xikwembu hi xona xi nga yendla swilo. Na a nga chavi nchumu, a vulavule hi leswi a a kholwa ka swona. Funtshi loko a vulavula hi leswi nga gama swi yendleka, Ben a li: “A profesori wa mina a ni yingisele kahle, a tlhela a hamba makopiya ya swilo leswi ni nga swi tirhisa kuva ni nyimelela lipfumelo la mina a ma nyika vakolega va mina hinkwavu.” Se i yini leswi vakolega va Ben va nga swi yendla? Ben a  tlhele a ku: “Ku tala ka vona va ni yingisele kahle va tlhela va vula swaku va renderile hi leswi ni nga swi vula.” Hilani xikombiso xa Ben xi nga swi kombisa hi kona, vanhu lava kalaka va nga chavi nchumu minkama yinyingi va gama va hloniphiwa hi vanhu van’wani naswona leswo swi yendla swaku vanhu van’wani va lava ku djondza hi Yehovha. Phela hi ni swivangelo swa swinyingi swa ku va vanhu va ku kala va nga chavi nchumu.

10. Loko Bibele li vulavula hi ku tshembeka li vulavula hi yini?

¹⁰ Ka Bibele, loko ku vulavuliwa hi rito leli nge “ku tshembeka” kumbe “lirhandzu la ntiyiso” ku vulavuliwa hi lirhandzu leli Xikwembu xi li kombisaka ka vanhu lava va xi tirhelaka. Ku tlhela ku vulavuliwa hi lirhandzu leli vanhu va Xikwembu va kombanaka hi xivona. (2 Sam. 9:6, 7) Loko nkama wu ya wu famba, swi nga yendleka hi ya hi va vanhu va ku tshembeka hintamu. Vona swaku leswo swi yendlekise ku yini ka muprofeta Daniyele.

11. A nkama Daniyele a a ni kolomuyani ka 90 wa malembe a swi kombise ku yini swaku a a tshembeka ka Yehovha? (Vona mufoto ka pajina la ku sungula.)

¹¹ Ka wutomi la yena hinkwalu, Daniyele a kumane ni swikarhatu swa ku hambanahambana leswi ka swona a a fanele a kombisa swaku wa tshembeka ka Yehovha kumbe nada. Xikarhatu xin’wani xaxikulu lexi a nga kumana na xona xi humelele hi nkama lowu a a ni ma 90 wa malembe. Hi nkama wolowo Babilona se a a fumiwa hi mfumu wa Vameda ni Vapersiya naswona a hosi ya kona a ku li Dariyosi. Lava a va tirha ka yindlo ya wuhosi a va nga mu rhandzi Daniyele funtshi a va nga mu hloniphi Yehovha. Se hi mhaka leyo, va hambe planu la ku va Daniyele a dlayiwa. Va swi yendlise ku yini? Va yendle swaku hosi yi humesa nawu lowu a wu tsimbisa vanhu hinkwavu swaku va nga khongeleli xikwembu xin’wani loko ku nga li hosi. Se ka xiyimu lexi Daniyele a a fanele a swi kombisa swaku a a ta tshembeka ka Yehovha kumbe a a ta nyima ku khongela ka Yehovha ku nga leswi se a a ta na a swi yendla masiku ndzhaku. Phela nawu lowu a wu to tirha ntsena ka 30 wa masiku. Kambe Daniyele a nga zanga a nyima ku gandzela Yehovha. A tame a tshembeka ka yena. Hi mhaka leyo va mu tekile va mu txukumetela ka xikhele xa ku tala hi tinghonyama. Yehovha a mu katekisile Daniyele hi ku va a mu ponisa ka xikhele lexi a va mu pete ka xona. (Dan. 6:12-15, 20-22) Se hina ke? Hi nga xi tekelelisa ku yini xikombiso xa Daniyele xa ku va hi tshembeka hambiloko hi kumana ni swikarhatu swa ku tika?

12. I yini lexi nga yendla Daniyele a tshembeka ka Yehovha?

¹² Hilani hi nga swi vona hi kona, leswaku hi  tshembeka ka Yehovha swi lava hi mu rhandza hintamu. Lexi nga yendla swaku Daniyele a tshembeka ka Yehovha i lirhandzu leli a a li na lona hi Papayi wa yena wa le matilweni. Swa tikomba swaku Daniyele a ve ni lirhandzu lolelo hileswi a a tinyika nkama wa ku pimisa hi wumunhu lalinene la Yehovha ni leswi Yehovha a a li kombisisa xiswona wumunhu lolelo. (Dan. 9:4) Daniyele a tlhele a pimisa hi swilo hinkwaswu leswi Yehovha a nga mu yendlela swona ni leswi a nga swi yendlela vanhu va Yena. Funtshi a a mu khensa hi mhaka ya leswo. —  Dan. 2:20-23; 9:15, 16.

13. a) Hi xini xikarhatu lexi majovhem ya hina ma kumanaka na xona? Nyikela xikombiso. (Vona mufoto.) b) Hilani swi nga kombisiwa hi kona vhidiyo, a wu ta hlamulisa ku yini loko a vanhu a vo ku vutisa swaku Timboni ta Yehovha ta ma seketela mageyi? Tlhamusela.

¹³ Ku fana na Daniyele, majovhem ya hina namuntlha ma hanyisana ni vanhu lava va kalaka va nga mu hloniphi Yehovha ni minawu ya yena. Vanhu volavo swi nga yendleka va nga va tsakeli vanhu lava vulaka swaku va xi rhandza Xikwembu. Van’wani va nga ha tlhela va poyila majovhem lawa leswaku va ma yendla ma tshika ku tshembeka ka xona. Hi xikombiso, vona leswi nga yendlekela jovhem lin’wani leli vitaniwaka Graeme leli tshamaka aAustrália. Lona li kumane ni xikarhatu axikola ka lona. Siku lin’wani profesora a vutise a turma swaku a va ta ku yini loko munghanu wa vona o wo tshuka a vula swaku i geyi. A tlhele a vula swaku lava a va ta seketela munghanu wa vona a va fanele va nyima ka tlhelo lin’we, kasi lava a va nga ta mu seketela va nyima ka tlhelo lelin’wani. Xiyimu xi ye xi tika hintamu swinene lakakuva a swi karhata ku tshembeka ka Yehovha. Graeme a te: “Ku yo va mina ni kolega wa mina mun’wani lweyi na yena a nga Mboni hi nga nyima ka tlhelo lin’we, kambe a turma hinkwalu li nyime ka tlhelo lelin’wani leli a li ta seketela a munghanu lweyi a a li geyi. Loko leswo swi yendlekile, profesora ni turma hinkwalu va sungule ku hi rhuketela. Hambileswi ni nga zama ku yendla hinkwaswu ni nga swi kota swaku ni tama ni rhula ni tlhela ni nyimelela lipfumelo la mina, a va nga lavi ku twa nchumu ka leswi a ni swi vula.” Kambe i mpsini leswi nga yendleka hileswi a nga tshembeka? Yena a li: “A ni tsakanga hileswi ni nga poyiliwa, kambe ni tsake hintamu hileswi ni nga tshembeka ka Yehovha ni tlhela ni nyimelela vito la yena.” c

14. Hi nga yendla yini swaku hi ya hi tshembeka hintamu ka Yehovha?

¹⁴ Ku fana na Daniyele, lexi nga ta hi pfuna swaku hi ya hi tshembeka ka Yehovha i ku kulisa lirhandzu la hina hi yena. Kambe hi nga li kulisisa ku yini lirhandzu leli hi nga na lona hi Yehovha? Hi ku djondza hi wumunhu la yena. Hi xikombiso, hi nga djondza hi swilo leswi Yehovha a nga swi yendla. (Rom. 1:20) Loko u lava ku kulisa lirhandzu la wena hi Yehovha u tlhela u mu hlonipha, u nga ha lerha tinhlokomhaka ta ku goma ku patsa ni ku sixtira mavhidiyo lama nga ni nhlokomhaka leyi nge: “Swi Yo Yentxiwa?” ka site la jw.org. U nga tlhela u djondza swin’wani ka broxura leli nge A Origem da Vida — Cinco Perguntas Que Merecem Resposta ni leli nge Xana Swilo Leswi Hanyaka Swi Lo Tumbuluxiwa? Vona leswi jovhem lin’wani leli vitaniwaka Esther leli tshamaka Dinamarca li nga swi vula mayelana ni mabuku lawa: “Leswi ma swi vulaka swa twisiseka. Mabroxura lawa a ma ku sindzisi ku u kholwa ka leswi ma swi vulaka, mo kombisa timhaka se wena u gama u tiyendlela xiboho.” Ben lweyi se hi nga bula hi yena a li: “Mabuku lawa ma ni tiyisile lipfumelo. Ma ni kombile swaku Xikwembu hi xona xi nga yendla swilo hinkwaswu.” Loko se u djondzile mabuku lawa, u ta pfumelelana na wona marito lama nga ka Nhlawutelo 4:11 lama nge: “Swa ku fanela wena Yehovha Xikwembu xa hina, ku dzunisiwa, ku hloniphiwa ni ku va ni matimba hikusa hi wena u nga yentxa minchumu hinkwayu.” d

15. I yini swin’wani hi nga swi yendlaka swaku hi kulisa wunghanu la hina na Yehovha?

¹⁵ Xin’wani lexi hi nga xi yendlaka swaku hi ya hi  mu rhandza hintamu Yehovha, i ku djondza hi wutomi la Yesu. Jovhem lin’wani leli vitaniwaka Samira leli tshamaka Alemanha li yendle leswo. Lona li li: “Ni mu tive ku yampsa Yehovha nkama ni nga djondza hi wutomi la Yesu.” Nkama na a li mutsongo, Samira a a nga swi twisisi swaku swa twala ku vula swaku Yehovha wa kwata kumbe wa tsaka kambe a a swi twisisa leswi Yesu a a titwisa xiswona. A tlhele a ku: “A ni mu rhandza hintamu Yesu hikusa a a va khoma kahle vanhu a tlhela a rhandza swivanani.” Nkama lowu Samira a a ya a djondza hi wutomi la Yesu, a a ya a mu rhandza hintamu Yehovha. Hi mhaka muni? Yena a tlhele a ku: “Ni twisise swaku Yesu a mu tekelela hi ku helela Papayi wa yena. Phela vona vambirhi va fana. Ni tlhele ni twisisa swaku lexi nga yendla Yehovha a rhumela Yesu a ta lani misaveni hileswaku a a lava swaku vanhu va mu tiva ku yampsa.” (Yoh. 14:9) Se loko na wena u lava ku kulisa wunghanu la wena na Yehovha, swi ngo yini u tinyika nkama wa ku djondza hi hinkwaswu leswi Yesu a nga swi yendla? Loko u yendla leswo, u ta ya u mu rhandza hintamu Yehovha, u tlhela u tshembeka ka yena.

16. Hi mhaka muni swi li swa lisima ku va vanhu va ku tshembeka? (Tipisalema 18:25; Mikiya 6:8)

¹⁶ Vanhu va ku tshembeka va talisa ku va ni vanghanu va ku tshembeka. (Rhuti 1:14-17) Handle ka leswo, vanhu lava tshembekaka ka Yehovha va ni ku rhula ka mbilu va tlhela va tsaka. Hi mhaka muni? Hikusa Yehovha a tshembisa swaku a ta tshembeka ka lava va tshembekaka ka yena. (Lerha Tipisalema 18:25; Mikiya 6:8.) Pimisa hi leswi: Hambileswi hi nga vatsongo hintamu loko hi fananisiwa ni Lweyi a nga yendla swilo hinkwaswu, yena a tshembisa swaku minkama hinkwayu a ta hi rhandza, naswona loko hi ni wunghanu la ku tiya na Yehovha a ku na xikarhatu, nala, naswona hambi hi lifu li nge swi koti ku hi hambanisa na Yehovha. (Dan. 12:13; Luk. 20:37, 38; Rom. 8:38, 39) Phela i swa lisima ku va hi tekelela Daniyele hi tlhela hi tshembeka ka Yehovha.

17-18. Hi ta bula hi yini ka nhlokomhaka leyi taka?

¹⁷ Ka nhlokomhaka leyi, hi djondze hi swilo swimbirhi leswi Daniyele a nga swi yendla, leswi nga yendla swaku Yehovha a mu rhandza. Kambe ka ha ni swilo swa swinyingi leswi hi nga swi djondzaka ka xikombiso xa Daniyele. Hi xikombiso, Yehovha a yendle swaku Daniyele a vona swilo hi ndlela ya ku hlamalisa a tlhela a lorha swilo swin’wani ni ku mu pfuna ku tlhamusela a wuprofeta. Ku tala ka wuprofeta lolelo la hetiseka namuntlha. Kambe lin’wani li tlhamusela swilo leswi nga ta yendleka ka nkama lowu taka leswi nga ta khumba vanhu hinkwavu amisaveni.

¹⁸ Ka nhlokomhaka leyi taka, hi ta vulavula hi wuprofeta limbirhi li nga tsaliwa hi Daniyele. Ku twisisa wuprofeta lolelo swi nga hi pfuna hinkwerhu ka hina, ku nga na mhaka swaku hi vatsongo kumbe hi vakulu, swaku hi yendla swiboho swaswinene swoswi. Ku djondza hi wuprofeta lolelo swi nga tlhela swi hi pfuna swaku hi ya hi nga chavi nchumu hi tlhela hi tshembeka, ku nga swilo leswi hi nga ta swi lava ka nkama lowu taka loko hi kumana ni swikarhatu.