Yehovha a byele Vayisrayele swaku va fanele va va ni mahanyelo ya ku basa. Leswaku a pfuna Vayisrayele ku yentxa leswo, a va byele marito lama nge: “U nga tshuki u famba u lumbeta van’wana hi swilo swa ku biha. U nga tshuki u lava ku dlaya munhu mun’wana. Hi mina Yehovha.” — Lev. 19:2, 16.

Marito lama nge “u lava ku” ma ma hundzuluxela kahle marito ya Xiheberu. Kambe marito lawa, ma vula yini hikakunene? Buku lin’wana leli tlhamuselaka buku la Levhitika li vula leswi: “Marito lama nga ka ndzimana leyi . . . swa karhata ku wu twisisa hi ku helela ntlhamuselo wa wona hikusa a swi tiveki hi ku helela leswi a ma vula swona hi Xiheberu. Hi ku kongoma marito lawa hi Xiheberu ma vula leswi: ‘U nga sekeleki u nyima kusuhi na kusuhi.’”

Vanhu van’wana lava nga djondza ngopfu va pimisa swaku marito lawa ma yelana ni lawa ma nga ka ndzimana 15, lama nge: “Mi nga tshuki mi yavanyisa hi ndlela ya ku biha. A mi fanelanga mi va ni xikheto ka swisiwana kumbe ku nyima ni lweyi a nga ganya. Mi fanele mi yavanyisa munhu mun’wana hi ku lulama.” (Lev. 19:15) Hi mhaka leyo, marito lawa ma nga ka ndzimana 16 lawa ma nge “u nga tshuki u lava ku dlaya munhu mun’wana” ma nga ha va ma tlhamusela swaku vanhu va Xikwembu a va nga fanelanga va mu yentxela swa ku biha munhu mun’wana loko ku thethiwa timhaka ka swa manegosiyu, kumbe swilo leswi fambisanaka ni ndjangu, ni ku kala va nga kanganyisi munhu mun’wana swaku va ta pfuneka. I ntiyiso swaku a hi nge swi yentxi swilo swa ku fana ni leswi, kambe ku ni ndlela yin’wana leyi hi nga ma twisisaka hi yona marito lawa ma nga ka ndzimana 16.

Pimisa hi marito ya ku sungula ya ndzimana 16. Ka marito wolawo, Yehovha a byele Vayisrayele swaku a va nga fanelanga va famba va lumbeta van’wana hi swilo swa ku biha. I ntiyiso swaku ku hleva a hi swinene, kambe ku vulavula swa ku biha hi munhu mun’wana u tlhela u mu lumbeta hi swilo swa ku kala a nga swi yentxanga swi bihile hintamu. (Swi. 10:19; Ekl. 10:12-14; 1 Tim. 5:11-15; Yak. 3:6) Ku vulavula swilo swa ku biha hi munhu mun’wana swi patsa ku mu hembela swaku u wonha vito la yena. Munhu wa ku vulavula swa ku biha hi munhu mun’wana, a nga ha mu lumbeta hi swilo swa ku kala a nga swi yentxanga hambiloko ku yentxa leswo swi nga yentxaka swaku lweyi a lumbetiwaka a luzekeliwa hi wutomi la yena. Khumbuka swaku Naboti a ze a dlayiwa hileswi va nga vulavula mavunhwa hi yena. (1 Tiho. 21:8-13) Leswo swi vula swaku loko munhu a vulavula swilo swa ku biha hi munhu mun’wana swi fana ni loko a lava ku mu dlaya, hilani swi tlhamuseliwaka hi kona ka Levhitika 19:16.

Handle ka leswo, munhu a nga ha vulavula swa ku biha hi munhu mun’wana hi leswi a mu nyenyaka. 1 Yohani 3:15 yi li: “Lweyi a nyenyaka makwavu i mudlayi naswona n’wina ma swi tiva swaku a ku na mudlayi lweyi a nga ta kuma wutomi la ku kala li nga heli.” Naswona loko Yehovha se a vule marito lawa ma nga ka ndzimana 16, a game a ku: “U nga tshuki u nyenya makwenu ka mbilu ya wena.” — Lev. 19:17.

Vakreste va nga djondza swilo swa lisima hintamu ka marito lama nga ka Levhitika 19 ndzimana 16. Hi fanele hi yentxa hinkwaswu swaku hi nga vulavuli swilo swa ku biha hi vanhu van’wana kumbe ku va lumbeta hi swilo swa ku kala va nga swi yentxanga. Ku vula ntiyiso loko hi “lava ku dlaya munhu mun’wana” hi ku vulavula swa ku biha hi yena, swi ta kombisa swaku ha mu nyenya. Phela Vakreste a va fanelanga va swi yentxa leswo. — Mat. 12:36, 37.