1-2. Hi swini swivangelo swinharhu leswi hi yentxaka hi komba van’wana lirhandzu hi tlhela hi tshembeka ka vona?

PHELA hi ni swivangelo swa swinene leswi hi yentxaka hi kombana lirhandzu hi tlhela hi tshembeka. Swin’wana swa kona swi kumeka ka marito ya Swivuriso lawa ma nge: “Lirhandzu ni ku tshembeka swi nga suki ka wena. . . . Leswaku u ta kuma timpsalu ni ku twisisa ka kukulu amatihlweni ya Xikwembu ni ya vanhu.” “Munhu wa munene wa ti pfuna hi yexe.” “Lweyi a yentxaka swa swinene ni ku kombisa lirhandzu a ta kuma wutomi.” — Swi. 3:3, 4; 11:17; 21:21.

² Tindzimana leti ta Swivuriso ti hi komba swivangelo swinharhu leswi hi yentxaka hi kombana lirhandzu hi tlhela hi tshembeka ka van’wana. Xa ku sungula, loko hi komba van’wana lirhandzu hi tlhela hi tshembeka hi ta va va lisima ka matihlo ya Yehovha. Xa wumbirhi, loko hi kombisa lirhandzu hi tlhela hi tshembeka, hi ta kuma minkateko ya yinyingi swoswi. Hi xikombiso, hi ta va ni wunghanu la linene ni van’wana. Xa wunharhu, loko hi kombisa lirhandzu hi tlhela hi tshembeka hi ta kuma minkateko ya yinyingi ka nkama lowu taka, ku patsa ni wutomi la ku kala li nga heli. Se, i swinene kuva hi yingisa marito ya Yehovha lawa ma nge: “Hanyisanani hi lirhandzu ni timpsalu.” — Zak. 7:9.

3. Hi swini swivutiso leswi hi nga ta swi hlamula ka djondzo leyi?

³ Ka djondzo leyi, hi ta kuma tinhlamulu ta swivutiso leswi: Hi vamani lava hi faneleke hi va komba lirhandzu la ku kala li nga heli? Hi nga djondza yini ka buku la Rhuti hi lirhandzu la ku kala li nga heli? Hi nga li kombisa ku yini lirhandzu la ku kala li nga heli namuntlha? Ku kombisa lirhandzu lirhandzu  la ku kala li nga heli swi nga hi pfunisa ku yini?

4. Hi nga li tekelelisa ku yini lirhandzu la Yehovha? (Marku 10:29, 30)

⁴ Hilani hi nga swi vona hi kona ka nhlokomhaka yi nga hundza, Yehovha a kombisa lirhandzu la yena la ku kala li nga heli ka lava mu rhandzaka va tlhela va mu tirhela. (Dan. 9:4) Se na hina hi fanele ‘hi tekelela Xikwembu leswi hi nga vana va xona va ku rhandzeka.’ (Efe. 5:1) Se hi nga tekelela lirhandzu la Yehovha hi ku va komba lirhandzu la ku kala li nga heli vamakwerhu va hina. — Lerha Marku 10:29, 30.

5-6. Tlhamusela leswi vanhu va swi twisisaka hi ku tshembeka.

⁵ Loko hi twisisa leswi lirhandzu la ku kala li nga heli li vulaka swona, swi ta hi vevukela ku kombisa lirhandzu lolelo ka vamakwerhu. Leswaku hi twisisa swaku swi vula yini ku kombisa lirhandzu hi tlhela hi tshembeka, a hi voneni ku hambana ka lirhandzu la ku tshamisa xileswo ni leswi vanhu va swi twisisaka hi ku tshembeka. Pimisa hi xikombiso lexi landzelaka.

 ⁶ Ka vanhu va ku tala, munhu lweyi a nga ni malembe ya manyingi na a tirha ka komponi yoleyi ya yin’we a voniwa a li mutirhi wa ku tshembeka. Kambe, hambileswi a nga ni malembe ya manyingi na a tirha ka komponi yoleyo, swi nga yentxeka a nga va tivi hinkwavu varhangeli va komponi yoleyo. Naswona swi nga yentxeka a nga nyimi ni swiboho hinkwaswu leswi yentxiwaka hi varhangeli va komponi. Hambileswi a kalaka a nga yi rhandzi komponi yoleyo, a tama a tirha hileswi a lavaka ku kuma male, naswona a nga ta tshika ku tirha ka komponi yoleyo anze a kuma ntirho wun’wana.

7-8. a) Ku fana ni vanhu va Xikwembu va minkama ya Bibele, i yini lexi hi yentxaka hi kombisa lirhandzu la ku kala li nga heli? b) Hi mhaka muni hi fanele hi kambisisa tindzimana ta buku la Rhuti?

⁷ Hilani hi nga swi vona hi kona ka  paragrafu 6, ku hambana ka ku tshembeka ni lirhandzu, swi ya hi leswi swi yentxaka munhu a kombisa swilo swoleswo. Hi mhaka muni vanhu va Xikwembu va minkama ya Bibele va kombise lirhandzu? Phela vona a va yo kombisa lirhandzu hileswi a va boheka ku li kombisa, kambe va li kombisile hileswi a va swi lava hi mbilu hinkwayu ku li kombisa. Pimisa hi xikombiso xa Davhida. Yena a kombise lirhandzu la ku kala li nga heli ka munghanu wa yena Yonathani, hambileswi papayi wa Yonathani a a lava ku dlaya Davhida. Loko ku hundze malembe ya manyingi Yonathani na a file, Davhida a tame a kombisa lirhandzu ka n’wana wa Yonathani, Mefiboxete. — 1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Hi nga djondza swa swinyingi hi lirhandzu la ku kala li nga heli, hi ku kambisisa tindzimana ta buku la Rhuti. Kasi hi nga djondza yini hi lirhandzu la ku kala li nga heli ka swikombiso swa vanhu lava kumekaka ka buku leli naswona hi nga swi tirhisisa ku yini swikombiso swoleswo swaku hi tama hi komba vamakwerhu swaku ha va rhandza? *

9. Hi mhaka muni Nawomi a pimise swaku i Yehovha lweyi a a mu vangela swikarhatu?

⁹ Ka buku la Rhuti hi djondza hi leswi nga yentxekela Nawomi, Rhuti ni wanuna wa ku tshembeka Bowazi, lweyi a a li xaka la nuna wa Nawomi. Leswi a ku ni ndlala ya yikulu Israyele, Nawomi ni nuna wa yena, ni vana va  vona va vambirhi va rhurhile va ya tshama Mowabu. Nkama lowu na va li Mowabu, nuna wa Nawomi a file, vana va vambirhi va Nawomi va game va chada, kambe na swi nga yanga kule na vona va game va fa. (Rhuti 1:3-5; 2:1) Phela swilo hinkwaswu leswi nga humelela Nawomi swi mu tshove mbilu. A vaviseke hintamu lakakuva a za a pimisa swaku Yehovha a yo mu tshika. Vona leswi Nawomi a nga swi vula hi Yehovha, yena a te: “Hikusa Yehovha a ni tshikile.” “Lweyi wa matimba hinkwawu a ni yentxele swilo swa ku vava ngopfu.” A tlhele a ku: “I Yehovha Lweyi wa Matimba Hinkwawu a nga ni tshika a tlhela a ni tisela makhombo lawa.” — Rhuti 1:13, 20, 21.

10. Yehovha a yentxe yini nkama Nawomi a nga vula swaku hi yena a mu vangelaka swikarhatu?

¹⁰ Yehovha a yentxe yini hi leswi Nawomi a nga vula marito lawa ya ku vavisa? Yehovha a nga tshikanga ku mu pfuna. Handle ka leswo, a mu kombe timpsalu a tlhela a kombisa swaku wa swi twisisa swaku “ku karhatiwa ku nga hlanyisa munhu wa ku tlhariha.” (Ekl. 7:7) Hambileswo, leswaku Nawomi a vona swaku Yehovha a nga mu tshikanga, a a fanele a pfuniwa. Se Yehovha a mu pfunise ku yini? (1 Sam. 2:8) Yehovha a yentxe swaku Rhuti a kombisa lirhandzu la ku kala li nga heli ka Nawomi. Rhuti a kombise lirhandzu lolelo hi ku pfuna Nawomi ni ku tlhela a mu tiyisekisa swaku Yehovha wa mu rhandza. Se hi nga djondza yini ka xikombiso xa Rhuti?

11. Hi mhaka muni hi fanele hi pfuna vamakwerhu lava va nga hela ntamu abandleni?

¹¹ Lirhandzu la ku ku kala li nga heli li hi yentxa hi lava ku pfuna lava va kumanaka ni swikarhatu. Ku fana na Rhuti lweyi a nga pfuna n’wingi wa yena Nawomi, hi tinyimisele ku pfuna vamakwerhu van’wana lava kumanaka ni swikarhatu abandleni. Leswi hi va rhandzaka hintamu vamakwerhu, hi yentxa hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka swaku hi va pfuna. (Swi. 12:25; 24:10) Phela hi yentxa leswi swi nga vuliwa hi mupostolo Pawulo loko a te: “Mi tiyisa lava nga tshoveka timbilu, mi seketela lava nga hela ntamu, mi va lehisela mbilu hinkwavu.” — 1 Tes. 5:14.

12. Hi yini ndlela ya yinene ya ku pfuna makwerhu lweyi a nga hela ntamu?

¹² Ndlela yin’wana ya yinene ya ku pfuna makwerhu lweyi a nga hela ntamu, i ku mu yingisela kahle ni ku mu komba swaku wa mu rhandza. Phela Yehovha wa yi vona minzamu hinkwayu leyi u yi yentxaka swaku u pfuna nyempfu ya yena. (Pis. 41:1) Swivuriso 19:17 yi vula leswi: “Lweyi a pfunaka xisiwana a lomba Yehovha naswona Yehovha a ta mu hakela hi mhaka ya leswo.”

13. Hi kwini ku hambana a ku li kona ka Rhuti na Orpa, naswona Rhuti a li kombisise ku yini lirhandzu la ku kala li nga heli? (Vona mufoto wa pajina la ku sungula.)

¹³ Leswaku hi twisisa leswi lirhandzu la ku kala li nga heli li vulaka swona, a hi voneni leswi nga yentxekela Nawomi nkama a nga feliwa  hi nuna ni vana va yena va vambirhi. Loko Nawomi a tive swaku “Yehovha a pfune vanhu va yena hi ku va nyika swakudla,” a yentxe xiboho xa ku tlhelela kaya ka yena. (Rhuti 1:6) Hi nkama wolowo vingi va yena va vambirhi va lave ku famba na yena. Loko va ha li ndleleni, hi makhambi manharhu Nawomi a byele vingi va yena swaku va tlhelela kaya ka vona Mowabu. Kambe ku game ku yentxeka yini? Bibele li li: “Orpa a gama a bejara n’wingi wa yena kutani a muka. Kambe Rhuti a nga mukanga.” (Rhuti 1:7-14) Orpa a yingise marito ya n’wingi wa yena hi ku tlhela Mowabu. Kambe Rhuti a yentxe swa swinyingi swa ku tlula leswi Nawomi a nga mu byela swona. Phela Rhuti a a ta va a lange ku tlhelela kaya ka yena, kambe leswi a a mu rhandza n’wingi wa yena, a sale na yena leswaku a mu pfuna. (Rhuti 1:16, 17) Rhuti a a tinyimisele ku sala na Nawomi, ku nga li hi mhaka ya leswi a a boheka, kambe hi leswi a a swi lava hi mbilu hinkwayu. Rhuti a kombise lirhandzu la ku kala li nga heli ka Nawomi. Se hi nga djondza yini ka leswi Rhuti a nga swi yentxa?

14. a) I yini leswi vamakwerhu va nga tinyimisela ku swi yentxa? b) Hi ku ya hi Vaheberu 13:16, hi nga yentxa yini swaku hi tsakisa Yehovha?

¹⁴ Loko hi ni lirhandzu la ku ku kala li nga heli, hi ta yentxa swa ku tlula leswi vanhu va nga swi nyimela ka hina. Ku fana ni khale, ni namuntlha vamakwerhu va tinyimisele ku tama va rhandza vamakwerhu van’wana, hambi hi lava va kalaka va nga va tivi. Hi xikombiso, loko hi tiva swaku vamakwerhu va hina va humeleliwe hi nghozi, hi ku hantlisa hi lavetela tindlela ta ku va pfuna. Ku fana ni Vakreste va ku sungula va Makedoniya lava va nga yentxa hinkwaswu leswi va nga swi kota swaku va kombisa lirhandzu la ku kala li nga heli, na hina loko makwerhu bandleni a kumana ni swikarhatu, hi yentxa hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka swaku hi mu pfuna. Phela Vakreste va Makedoniya ‘va nyikele leswi a va li na swona, hambi hi ku tlula’ leswaku va pfuna vamakwerhu van’wana. (2 Kor. 8:3) Phela Yehovha a tsake hintamu hileswi vamakwerhu lava va nga swi yentxa! — Lerha Vaheberu 13:16.

15-16. Hambi Nawomi a sindzisa swaku va nga fambi xikan’we, Rhuti a yentxe yini?

¹⁵ Hi nga djondza swa swinyingi ka leswi Rhuti a nga mu pfunisa xiswona Nawomi. A hi voneni swin’wana swa leswi hi nga swi djondzaka.

¹⁶ U nga godoli ku pfuna vamakwerhu. Ku sunguleni, Nawomi a yalile loko Rhuti a mu byela swaku a lava ku famba na yena aYuda. Kambe Rhuti a nga godolanga. Se ku yentxeke yini? “A nkama Nawomi a nga vona swaku Rhuti a a yala ku tlhela, a nga ha hlayanga nchumu.” — Rhuti 1:15-18.

17. I yini lexi nga ta hi pfuna ku kala hi nga godoli ku pfuna makwerhu lweyi a nga hela ntamu?

¹⁷ Leswi hi nga swi djondzaka: Swi lava hi lehisa mbilu swaku hi pfuna munhu lweyi a nga hela ntamu, naswona a hi fanelanga hi godola ku mu pfuna. Ku sunguleni swi nga yentxeka makwerhu wawansati a yala ku pfuniwa. * Se, lirhandzu li ta hi pfuna ku kala hi nga tshiki ku mu pfuna. (Gal. 6:2) Hikusa ha swi tiva swaku hi ku famba ka nkama makwerhu lweyi a nga ha pfumela swaku hi mu pfuna ku hlula swikarhatu leswi a kumanaka na swona.

18. I yini leswi a swi ta va swi yentxe Rhuti a kwata?

¹⁸ U nga kwati. Nkama lowu Nawomi na Rhuti va nga fika Betlehema, Nawomi a byele  vanghanu va yena ni vavhizinyu a ku: “A ni ni swilo swa swinyingi nkama ni nga famba, kambe Yehovha a ni vuyise ni nga ha na nchumu.” (Rhuti 1:21) Pimisa hi leswi Rhuti a nga titwisa xiswona loko a twa Nawomi a vula marito lawa! Phela Rhuti a tshike hinkwaswu leswaku a famba na Nawomi kuva a mu pfuna, a rile na yena, a mu tiyisa, a tlhela a va na yena masiku hinkwawu. Hambileswo Nawomi a te: “Yehovha a ni vuyise ni nga ha na nchumu.” Phela marito lawa Nawomi a nga ma vula a ma yentxa swi tikomba ingaku a nga swi nyiki lisima leswi Rhuti a nga mu yentxela swona. Swi nga yentxeka leswo swi mu kwatisile Rhuti! Kambe, hambileswo a tame a mu pfuna.

19. I yini lexi nga hi pfunaka ku tama hi pfuna makwerhu lweyi a kumanaka ni swikarhatu?

¹⁹ Leswi hi nga swi djondzaka: Ni namuntlha, makwerhu wawansati lweyi a kumanaka ni swikarhatu a nga vula swilo leswi nga hi vavisaka nkama hi zamaka ku mu pfuna. Hambileswo a hi fanelanga hi kwata naswona a hi fanelanga hi godola ku pfuna makwerhu lweyi a kumanaka ni swikarhatu, kambe hi fanele hi kombela Yehovha swaku a hi pfuna ku vona leswi hi nga mu pfunisaka xiswona. — Swi. 17:17.

20. I yini lexi nga nyika Rhuti ntamu wa ku tama a pfuna Nawomi?

²⁰ U nga tshiki ku tiyisa vamakwerhu lava kumanaka ni swikarhatu. Rhuti a kombise lirhandzu la ku kala li nga heli ka Nawomi, kambe na yena a a swi lava ku tiyisiwa. Naswona Yehovha a tirhise Bowazi swaku a tiyisa Rhuti. Bowazi a byele Rhuti a ku: “Yehovha a a ku katekisi hi mhaka ya hinkwaswu leswi u swi yentxaka, u kuma hakelo ya yinene leyi taka hi ka Yehovha, Xikwembu xa Israyele, lweyi u nga ta ka yena leswaku u ta tumbela ka yena.” Phela marito lawa ya ku saseka ma khumbe mbilu ya Rhuti. Se Rhuti a hlamule Bowazi a ku: “U ni tiyisile naswona u vulavule na mina hi ndlela leyi tiyisaka.” (Rhuti 2:12, 13) Marito lawa Bowazi a nga ma byela Rhuti  ma mu tiyise hintamu, naswona ma mu nyike ntamu wa ku tama a pfuna Nawomi.

21. Hi ku ya hi Esaya 32:1, 2, i yini leswi madoda ma swi yentxaka?

²¹ Leswi hi nga swi djondzaka: Vanhu lava va kombisaka lirhandzu la ku kala li nga heli ka van’wana, na vona va swi lava ku tiyisiwa. Bowazi a mu khensile Rhuti nkama lowu a nga vona swaku a kombise lirhandzu la ku kala li nga heli ka Nawomi. Ni namuntlha madoda ma khensa vamakwerhu lava pfunaka van’wana. Loko madoda ma yentxa leswo, swi pfuna vamakwerhu swaku va tama va pfunana. — Lerha Esaya 32:1, 2.

22-23. I yini lexi nga yentxa Nawomi a txintxa? (Tipisalema 136:23, 26)

²² Loko se ku hundze nkamanyana, hi lirhandzu, Bowazi a nyike Nawomi na Rhuti swakudla. (Rhuti 2:14-18) I yini leswi Nawomi a nga swi vula loko Bowazi a va nyike swakudla? Nawomi a te: “Ni navela swaku u katekisiwa hi Yehovha, lweyi a rhandzaka lava hanyaka ni lava va nga fa.” (Rhuti 2:20a) Phela mapimiselo ya Nawomi a ma tintxile! Hikusa ku sunguleni a vule marito lawa hi ku vaviseka: ‘I Yehovha . . . a nga ni tshika,’ kambe a game a vula leswi na a tsakile: I “Yehovha, lweyi a rhandzaka lava hanyaka ni lava va nga fa.” I yini leswi nga yentxa Nawomi a txintxa?

²³ Phela Nawomi a sungule ku vona swaku Yehovha a nga mu tsukulanga. Yehovha a tirhise Rhuti swaku a tiyisa Nawomi nkama lowu va nga yendza va ya Yuda. (Rhuti 1:16) Naswona Nawomi a swi twisisile swaku Yehovha a tirhise Bowazi swaku a mu pfuna a tlhela a pfuna Rhuti. (Rhuti 2:19, 20b) Phela Nawomi a nga va a pimise leswi: ‘Swoswi na swi twisisa swaku Yehovha a nga ni tshikanga, hikusa minkama hinkwayu a na mina.’ (Lerha Tipisalema 136:23, 26.) Impela, Nawomi a mu khense hintamu Bowazi na Rhuti hileswi va kalaka va nga mu tshikanga yexe! Phela hinkwavu va tsake hintamu hileswi va nga pfuna Nawomi swaku a tama a tirhela Yehovha na a tsakile.

24. Hi mhaka muni hi fanele hi kombisa lirhandzu la ku kala li nga heli ka vamakwerhu va hina?

²⁴ I yini leswi hi nga swi djondza ka buku la Rhuti hi lirhandzu la ku kala li nga heli? Lirhandzu la ku kala li nga heli li hi yentxa hi tama hi pfuna vamakwerhu va hina lava kumanaka ni swikarhatu naswona lirhandzu leli li hi pfuna ku yentxa hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka swaku hi va pfuna. Madoda ma fanele ma khensa ma tlhela ma tiyisa vamakwerhu lava kombisaka lirhandzu la ku kala li nga heli ka van’wana. Hinkwerhu ha tsaka loko hi vona vamakwerhu lava a va hele ntamu va tlhela va tirhela Yehovha na va tsakile. (Mint. 20:35) Kasi hi wini nchumu wa lisima hintamu lowu hi yentxaka hi tama hi kombisa lirhandzu ka van’wana? Hileswi hi lavaka ku tekelela Yehovha, Xikwembu lexi nga “tala hi lirhandzu.” — Ekso. 34:6; Pis. 33:22.