Na ni nga se mi kontarela leswi nga gama swi yendleka, na ha rhanga hi ku mu byela leswi ni nga nghenisa xiswona ka ntirho wa nkama hinkwawu.

Ni psaliwe hi 1942 ka xihlala kumbe ilha la Caribe leli vitaniwaka Curaçao. Papayi wa mina i wa Suriname, kambe a game a rhurha a ya ka ilha leli hi mhaka ya ntirho. Na ni nge se psaliwa, papayi wa mina a tsakamisiwile a va Mboni ya Yehovha ka ilha la Curaçao. Phela yena a ve mun’we ka lava va nga va va ku sungula ku va Timboni ta Yehovha. a A a djondza na hina vana va yena vhiki ni vhiki hambileswi a hi nga swi lavi ku djondza. Nkama na ni ni 14 wa malembe, papayi a hi rhurhisile hi ya Suriname leswaku a ta kota ku hlayisa Mamani wa yena lweyi a a gugile.

A Suriname ni sungule ku va ni vanghanu lava nga majovhem abandleni lava a va mu tirhela Yehovha hi ku hiseka. Vona a va li vakulunyana ka mina naswona a va li vapfuli va ndlela va nkama hinkwawu. Nkama lowu a va vulavula hi swiperiyensiya leswi a va swi kuma ka ntirho wa ku chumayela, a ni swi vona ka matihlo ya vona swaku a va tsakile. Loko mintlhanganu yi hela, mina ni vanghanu va mina a hi tolovela ku bula hi Bibele. Minkama yin’wani a hi bula na hi tshame handle hi txuvukisela tinyeleti. Vona va ni pfunile ku va ni tibohela ku lava ku tirhela Yehovha. Se a nkama ni nga va ni 16 wa malembe ni tsakamisiwile, funtshi nkama ni nga hamba 18 ni sungule ku va mupfuli wa ndlela wa nkama hinkwawu.

Ni djondze swilo swa lisima nkama a ni li mupfuli wa ndlela wa nkama hinkwawu funtshi swilo leswi swi ni pfunile ka mintirho yin’wani yayikulu leyi ni nga gama ni yi yamukela. Hi xikombiso, nchumu wa ku sungula lowu ni nga wu djondza i wa leswaku i swa lisima ku trenara van’wani. Nkama ni nga sungula ku va mupfuli wa ndlela wa nkama hinkwawu, misiyonariyu mun’wani  lweyi vito la yena ku nga Willem van Seijl a ni djondzise minchumu yayinyingi ya leswi ni nga yi yendlisaka xiswona mintirho ka nhlengeletanu. b Ka nkama lowo, a ni nga swi pimisanga swaku leswiyani a swi ta ni pfuna hintamu swinene aphambheni. Ka lembe li nga landzela, ni game ni vekiwa swaku ni va mupfuli wa ndlela wa ku hlawuleka naswona a ni vonelela magrupu yamanyingi lawa a ma li le ka tintlhava ta le Suriname. Na swi khensa leswi vamakwerhu lava, va ku fana na makwerhu Willem va nga swi yendla swaku va ni djondzisa. Ni xi landzelile xikombiso xa vona xa ku djondzisa van’wani.

Nchumu wa wumbirhi lowu ni nga wu djondza i wa ku va ni nga titateli swilo ka wutomi la mina ni ku va ni pimisa kahle swaku ni ta swi tirhisisa ku yini swilo leswi ni nga na swona. Hi xikombiso, loko wheti yi sungula, mina ni makwerhu lweyi mun’wani a hi li xikan’we ka ntirho wa ku hlawuleka a hi hamba planu la leswi a hi ta swi lava ka mavhiki ma nga ta landzela. Se mun’we ka hina a a gama a ya doropeni a ya xava hinkwaswu leswi a hi swi lava. A hi fanele hi swi tirhisa kahle leswi a hi li na swona hi tlhela hi popara swaku swi nga heli na wheti yi nge se hela, hikusa loko leswo a swo yendleka a swi ta karhata ku kuma munhu swaku a hi pfuna. Ku va ni hantle ni djondza ku va ni nga titateli swilo ka wutomi la mina ni ku va ni pimisa kahle hi leswi ni lavaka ku swi yendla swi ni pfunile swaku ni nga phazamisiwi hi nchumu ka ntirho lowu a ni wu yendlela Yehovha ka wutomi la mina.

Nchumu wa wunharhu lowu ni nga wu djondza i lisima la ku djondzisa vanhu hi lirimi la vona. Mina ni kule na ni vulavula Xijarimani, Xinghiza, Xipapiamento ni Xisranantongo (lirimi leli li tlhela li vitaniwa Sranan), ku nga tirimi leti vulavuliwaka aSuriname. Kambe antlhaveni lani a hi tirhela kona, vanhu a va ma tsakela mahungu ya ku tsakisa loko hi va chumayela hi lirimi la vona. A swi ni karhatela ku vulavula tirimi tin’wani ta vona, ta ku fana ni Sramacan. Nhambileswo ni yendle minzamu swaku ni ti djondza naswona leswo swi pfunile hintamu swinene. Hi ku famba ka malembe, vanyingi va game va yamukela ntiyiso hi mhaka ya leswi hi nga va chumayela hi lirimi la vona.

Minkama yin’wani a ni pfa ni cheletela mati. Hi xikombiso, ka khambi lin’wani, ni lave ku vutisa a xidjondzo xa Bibele lexi vulavulaka Xisramacan swaku a xi ti twisa ku yini hikusa a xi tshamela ku twa ndzeni. Kambe ni xi vutise swaku xi ni nyimba ke. Phela leswiyani swi ni danisile. Kambe hambileswi a ni pfa ni phazama minkama yin’wani, a ni nga godoli ku djondza lirimi la lava a ni va chumayela.

Hi 1970 ni vekiwile swaku ni va mudjikelezi. Hi lembe lolelo, ni kombe vhidiyo leli nge “Ku Yendzela Sede Mundial La Timboni Ta Yehovha” ka magrupu yamanyingi ya le tintlhaveni. Leswaku hi fikelela vanhu lava, vamakwerhu a va famba hi boti la ku yendliwa hi mapulangu leli a li talile hi minchumu ya ku  fana ni gerador, swa ku chela gazolina, swa ku vona hi swona ni muchini wa ku kombisa mavhidiyo. Loko se hi fikile, a hi susa swilo leswo hi famba na swona lani a ku ta kombisiwa programa. A hi famba hi minengue na hi swi rhwala. Leswi ni swi khumbukaka i ku vona ndlela leyi vanhu lavayani a va ma tsakela hi yona maprograma. A swi ni tsakisa hintamu ku pfuna van’wani ku djondza hi Yehovha ni hi nhlengeletanu ya yena ya lani misaveni. Ku vona vanhu va ma tsakela maprograma lawayani a swi ni yendla ni vona swaku minzamu hinkwayu leyi ni nga yi yendla swaku ni tirhela Yehovha yi pfunile.

Hambileswi a ni swi vona swi li swinene ku tshama na ni nga chadanga ka ntirho lowu a ni wu yendlela Yehovha, ni vone swaku a ni lava munghanu lweyi a hi ta hanya xikan’we wutomi hinkwalu. Se ni sungule ku khongela hi mhaka leyi, ni kombela Yehovha a ni nyika nsati lweyi a a ta gwenta swikarhatu leswi a hi ta kumana na swona ka ntirho wa hina wa nkama hinkwawu seniyani tintlhaveni. Hi ku famba ka nkama ni tive Ethel, mupfuli wa ndlela wa ku hlawuleka, lweyi a a tinyimisele ku tirhela Yehovha hambiloko swiyimu swi tika. Ku sukela loko a ha li muntsongo, Ethel a a swi lava hintamu ku tekelela xikombiso xa mupostolo Pawulo hi ku chumayela mahungu ya ku tsakisa. Hi chade hi Setembro wa 1971 naswona hi sungule ku tirha xikan’we ka ntirho wa wudjikelezi.

Ethel a a kulisiwe ka ndjangu wa ku kala wu nga ganyanga, se swi mu vevukelile ku titwananisa ni ntirho a tintlhaveni. Hi xikombiso, loko hi pfuxela mabandla a hi nga rhwaleli swilo swaswinyingi. A hi hlampsa mpahla hi tlhela hi hlamba ka nambu. A hi dla xin’wani ni xin’wani lexi a va hi nyika xona, maiguana, mapiranya, kumbe nchumu lexi vona a va xi hlota kumbe ku xi phasa ka nambu. Loko ku nga na maparatu, a hi dla ka makamba ya tibanana. Loko ku nga na swipunu,  a hi dla hi tintiho. Ku va mina na Ethel hi titsone swilo swaswinyingi swaku hi tirhela Yehovha swi li tiyisile wukati la hina (Ekl. 4:12) Loko a vo ni vutisa swaku na swi lava ku tlhela ni hanya wutomi leliyani, a ni ta ku “ina” hi mbilu hinkwayu funtshi.

Leswi ni nga swi kontarela hala ku sunguleni swi yendleke na hi vuya hi ku pfuxeleni ka grupu lin’we a ntlhaveni. A nkama boti li nga ba magandlati ya lwandle, li sungule ku va hi kutsongokutsongo li mbombomela, kambe ndjombo ya kona a la ha gamanga li mbombomela. Xa ku tsakisa xa kona, a hi yambale ma salva-vida, ku nga mpahla leyi hi yi yambalaka loko hi khwela boti. Se boti li sungule ku tala hi mati, kutani hi sungule ku dibetela swakudla ni minchumu leyi a yi li ka swikotelana ni switijelana leswi a hi li na swona swaku hi humesela hi swona mati lawa a ma li ka boti.

Se a hi nga ha na swakudla. Hi zame ku phasa tinhlampfi kambe a hi kumanga nchumu. Hi nkama wolowo hi sungule ku khongela ka Yehovha hi mu kombela swaku a hi nyika swakudla swa siku lolelo. Neti hi nga gama ku khongela, mun’we wa vamakwerhu a txukumetele ndzovo ka nambu a gama a phasa hlampfi yayikulu leyi nga yenela ku va hinkwerhu va 5 hi dla hi tlhela hi xurha.

Ndzhaku ka 5 wa malembe na hi li ka ntirho wa wudjikelezi, mina na Ethel hi kume minkateko ya ku a hi nga yi nyimelanga: Hi ve vapsali. Hi tsake hintamu nkama hi nga twa mahungu wolawo, kambe a hi nga swi tivi leswi a hi ta swi nyimela ka nkama lowu taka. Mina na Ethel a hi swi lava hintamu ku tama hi tirha ka ntirho wa nkama hinkwawu loko swi koteka. Hi 1976, hi veleke Ethniel, n’wana wa hina wa ku sungula. Loko se ku hundze 2 wa malembe hi veleke Giovanni.

Leswi a ku ni xilaveko aSuriname, Betele li pfumelile swaku hi tama hi va vadjikelezi hambileswi a hi ni vana. Hi nkama wolowo, hi ve vadjikelezi ka masirkwitu lawa a ma ni mabandla yamatsongo. Ndzeni ka wheti, mavhiki man’wani a hi ya pfuxela mabandla, mavhiki man’wani a hi li vapfuli va ndlela abandleni leli a hi li ka lona. Ethel ni vana va hina a va famba na mina loko hi ya pfuxela mabandla lama nga kusuhi ni kaya kambe loko ni ya pfuxela mabandla lama nga tintlhaveni, a ni famba noxe.

Leswi a ni ni mintirho yayinyingi, a swi lava ni li hamba kahle planu. A ni fambisa wugandzeli la ndjangu vhiki ni vhiki, kambe loko ni yendzela mabandla antlhaveni, Ethel hi yena a a sala  a djondza ni vana va hina akaya. Kambe loko swi koteka, a hi yendla minchumu hi ndjangu. A hi tlanga ni vana va hina, hi ta mageymi kumbe hi famba hi ya pfuxela tindhawu ta ku xonga ta kusuhi ni kaya. A ni hlwela ku yetlela hi ku yendla mintirho ya bandla, kambe Ethel leswi a nga wansati wa ku fana ni lweyi a nga tlhamuseliwa ka Swivuriso 31:15, a a pfuka nimpundzu swaku hi djondza tsalwa hi ndjangu, a lunghiselela txani swaku hi khweva na vana va nga se ya xikola. I nkateko wawukulu ka mina ku va ni wansati wa ku tirha hi matimba, lweyi a ni pfunaka swaku ni yi yendla kahle mintirho ya mina ka nhlengeletanu.

A hi tirha hi matimba swaku hi pfuna vana va hina ku va va rhandza Yehovha ni ku rhandza ntirho wa ku chumayela. A hi lava swaku na vona va nghenela ntirho wa nkama hinkwawu, kambe ku nga li hileswi hina a hi va sindzisa, kambe hileswi vona va nga ti langela. Nkama hinkwawu a hi va byela swaku swi tsakisa ku fikela kwini ku tirhela Yehovha. A hi va byela leswi Yehovha a nga hi pfunisa xiswona a tlhela a hi katekisa, na hi nga va filheli swikarhatu leswi hi nga kumana na swona. A hi lava swaku va va ni vanghanu vavanene lava rhangisaka Yehovha ka wutomi la vona.

Yehovha a hi pfunile nkama lowu a hi kulisa vana. Kambe leswo a swi lavi ku hlaya swaku mina a no khondla mavoko. Leswi ni nga swi hanya seni tintlhaveni nkama a ni li mupfuli wa ndlela wa ku hlawuleka swi ni djondzise ku ni yi tirhisa kahle male. Hambileswi minkama yin’wani a swi hi karhatela, Yehovha a nghenelelile a hi pfuna. Hi xikombiso, a ku heleni ka ma 1980 ni ku sunguleni ka ma 1990, a swilo a swi tika aSuriname. Ka malembe wolawo, a swi karhata ku kuma swilo, kambe Yehovha a hi pfunile. — Mat. 6:32.

Ka wutomi la hina hinkwalu, Yehovha a hi pfunile a tlhela a hi djondzisa swaku hi tama hi tsaka. Swa hi tsakisa ku vona vana va hina lava hi nga va kulisa hi tlhela hi va pfuna ku va va rhandza Yehovha, ku vona swaku na vona va tiyendlele xiboho xa ku nghenela ntirho wa nkama hinkwawu. Ethniel na Giovanni va graduwariwile ka swikola swa nhlengeletanu funtshi swoswi va tirha Betel lani Suriname ni vasati va vona.

Mina na Ethel hi gugile, kambe ha ha khomekile ka ntirho wa Yehovha na hi li vapfuli va ndlela va ku hlawuleka. Ku vula ntiyiso, hi khomeke hintamu lakakuva a ni se djondza ni ku hlambheta. Loko ni txuvuka ndzhaku, ni vona leswi ni nga swi yendla na na ha li jovhem, ku nghenela ntirho wa nkama hinkwawu, ni vona swaku ni yendle xiboho xa kahle naswona a ni tisoli.