BIBELE ka buku la Estere li vulavula hi wanuna lweyi a nga yendla minchumu ya lisima swinene lweyi vito la yena ku nga Mordekayi. Yena a a li wukaraweni naswona a a tirha ka yindlo ya wuhosi aPersa. Leswo swi yendleke kolomuyani ka lembe la 400 ku ya ka 500 na Yesu a nge se ta misaveni “nkama a ku fuma hosi Ahasuwerusi.” (Lweyi namuntlha a vitaniwaka Xerxes Wa Ku Sungula) Mordekayi a ponise wutomi la hosi. Se hosi yi game yi mu khensa phambheni ka vanhu. Hi ku famba ka nkama, loko Hamani, nala wa Mordekayi ni wa Vayuda van’wani a file, a hosi yi veke Mordekayi swaku a va primeiro ministro. Hi nkama wolowo, Mordekayi a humese nawu lowu wu nga gama wu ponisa a Vayuda. — Est. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Tintivi tin’wani ta lembe la kolomuyani ka ma 1900 ku ya ka 2000 a ti vula swaku a buku la Estere i xitoriya ntsena ni swaku mordekayi a nga zanga a va kona. Hi 1941, tintivi ta ku kambela swilo swa khale ti tsumbule swilo leswi tiyisekisaka rungula hinkwalu la le Bibeleni leli vulavulaka hi Mordekayi. I mpsini ti nga swi tsumbula?

Ti tsumbule swa ku tsaliwa hi Xipersa leswi vulavulaka hi Marduka (hi Xichangana Mordekayi). A ve adminixtradori naswona swi nga yendleka a a tirha ka tikonta aXuxani. Nkama lowu ku nga tsumbuliwa swa ku tsaliwa hi Xipersa, Arthur Ungnad ku nga ntivi yin’wani, yi hlaye swaku leli ku ve khambi la ku sungula lani vito leli nge Mordekayi li humelelaka kona ka ndhawu yin’wani handle ka Bibele.

Ku sukela ka leswi nga kumiwa hi Ungnad, tintivi tin’wani ti hundzuluxele swin’wani swa leswi nga tsaliwa hi Xipersa. Swin’wani swa swilo swa kona va swi kume ka maribye lawa a ma li ka doropa la Persepolis lama nga kumiwa a ndzeni ka marhumbi ya lani ku vekiwaka kona xuma akusuhi ni mimuru ya doropa. Maribye wolawo ma vulavula hi leswi nga yendleka ku sukela ka mfumu wa Xerxes I naswona leswi nga tsaliwa swi kumeka hi lirimi la Elami naswona swi ni mavito ya vanhu lava kumekaka ka buku la Estere. a

Maribye yamanyingi lama nga kumiwa ka doropa la Persepolis ma vulavula hi Marduka, a nga tirha ka yindlo ya wuhosi aXuxani nkama a ku fuma Xerxes Wa Ku Sungula. Lin’we la maribye wolawo li vula swaku Marduka a a li muhundzuluxeli. Leswi ma swi vulaka swa twanana ni leswi Bibele li swi vulaka hi Mordekayi. Yena a a tirha ka yindlo ya hosi Ahasuwerusi (Xerxes Wa Ku Sungula) naswona a a vulavula tirimi timbirhi kumbe ku tlula. Minkama hinkwayu Mordekayi a a tshama axipfalwini xa yindlo ya wuhosi aXuxani. (Est. 2:19, 21; 3:3) Leyi a yi li ndhawu yayikulu leyi lava a va tirha ka yindlo ya wuhosi a va kumeka kona.

Ku ni ku yelana ka Marduka lweyi ku vulavuliwaka hi yena ka maribye na Mordekayi wa le Bibeleni. Havambirhi a va hanya hi nkama wun’we naswona a va yendla mintirho ya ku fana. Ku yelana loku, ku hi yendla hi swi vona swaku leswi vakambisisi va nga swi kuma swa yelana ni leswi nga tsaliwa ka buku la Estere.