1923 — 100 Wa Malembe Lawa Ma Nga Hundza
A MURINDZI wa 1 ka Janeiro wa 1923 a vule swaku “a lembe la 1923 a li ta va ni swilo swa ku hlamalisa swinene.” Murindzi lweyi a tlhele a hlaya leswi: “I nkateko wawukulu ka hina . . . ku va hi pfuna vanhu lava karhatekaka ni lava hluphekaka ku tiva swaku ku nga li khale swilo hinkwaswu leswi va kumanaka na swona swi ta hela.” Phela leswi swi yelana hintamu ni leswi swi nga yendleka hi 1923, hikusa hi lembe lelo, Vadjondzi va Bibele va txintxe minchumu ya yinyingi ka leswi a va yi fambisisa xiswona mintlhanganu, makongresu ni leswi a va chumayelisa xiswona. Se leswo swi va pfunile swaku va ya va twanana hintamu swinene swi tlhela swi tikomba swaku a va li ka wugandzeli la ntiyiso.
MINTLHANGANU LEYI NGA PFUNA VAMAKWERHU SWAKU VA TWANANA
Hi 1923 a nhlengeletanu yi txintxe leswi mintlhanganu a yi yendlisiwa xiswona. Hi xikombiso, a Murindzi a sungule ku tlhamusela tindzimana ta Bibele leti a ti djondziwa ka ntlhanganu lowu a wu vitaniwa Ntlhanganu Wa Ku Khongela Ni Ku Dzunisa Yehovha. Funtshi Vadjondzi va Bibele va tlhele va hamba kalendariyu leli ka lona a va tsala tindzimana leti a ti ta djondziwa ka mintlhanganu vhiki ni vhiki ni tinsimu leti a ti ta yimbeleliwa. Funtshi tinsimu leti, a va ta ti yimbelela ka wugandzeli la vona la ndjangu kumbe loko munhu a li ka djondzo ya yena yexe ya Bibele.
Ka mintlhanganu ya vona, a Vadjondzi va Bibele a va vulavula hi swiperiyensiya leswi va nga swi kuma nsin’wini, a va vula leswi va mu khensaka hi swona Yehovha, va yimbelela lisimu hambi hi ku khongela. Makwerhu Eva Barney, lweyi a nga tsakamisiwa hi 1923 na a ni 15 wa malembe a vula leswi: “Loko munhu a lava ku vulavula a a sekeleka a gama a sungula hi ku vula leswi: ‘Ni lava ku khensa Hosi hi mhaka ya leswi ni leswi yi nga ni yendlela swona.’” Vamakwerhu va vanyingi a va swi rhandza ku vulavula. Makwerhu Barney a yengesela a ku: “Ku ni makwerhu mun’wani, makwerhu Godwin wa ku loko a vulavula a a nga nyimi. A a sungula ku vulavula hi minchumu ya yinyingi leyi a a mu khensa hi yona Yehovha. Se loko nsati wa yena a vona swaku makwerhu lweyi a fambisaka ntlhanganu se wa karhala hi ku mu yingisela, a a koka kazaku la nuna wa yena swaku a mu pfuna ku vona swaku se a a vulavule hintamu, se hi kona a a tshama hansi.”
Kan’we hi wheti mabandla a ma va ni ntlhanganu wun’we wa ku hlawuleka Wa Ku Khongela Ni Ku Dzunisa Yehovha. Loko Murindzi wa 1 ka Abril wa 1923 a vulavula hi ntlhanganu lowu a li: “Hafu ya ntlhanganu lowu, a ku kontariwa a swiperiyensiya leswi a va swi kuma ka ntirho wa ku chumayela leswi a swi ta tiyisa van’wani. . . . Ha kholwa leswaku a ntlhanganu lowu a wu tiyisa wunghanu la vamakwerhu.”
Charles Martin, lweyi a a ni 19 wa malembe funtshi a a li muchumayeli wa le Canadá, a pfunekile hintamu ka mintlhanganu leyi. Hi ku famba ka nkama a te: “Hi lani ni nga djondza kahle a ku chumayela hi munti ni munti, hi mhaka minkama ya yinyingi munhu a a ta vulavula hi swiperiyensiya leswi a nga swi kuma na a chumayela hi munti ni munti. Leswo swi ni pfunile swaku ni kota ku hlamula swivutiso swa ku hambanahambana leswi a ni ta swi kuma nsin’wini.”
NTIRHO WA KU CHUMAYELA WU PFUNE VAMAKWERHU SWAKU VA TWANANA
A vamakwerhu a va ni masiku lawa a va chumayela hi wona, funtshi leswo swi yendle swaku va ya va twanana hintamu swinene. Hi xikombiso, a Murindzi wa 1 ka Abril wa 1923 a hlaye leswi: “Leswaku hinkwerhu hi twanana, . . . a siku la 1 ka Maio wa 1923, ku nga ta va Terça-feira, li ta va siku leli hinkwerhu hi faneleke hi huma hi ya nsin’wini. Funtshi ku sukela ka wheti leyo ku ya phambheni, Terça-feira wa ku sungula wa wheti yin’wani ni yin’wani . . . i siku la ku hinkwerhu hi huma hi ya nsin’wini.”
Hambi majovhem lawa a ma li Vadjondzi va Bibele ma hlangamelile ka ntirho lowu. Hi xikombiso, makwerhu wa xisati lweyi a vitaniwaka Hazel Burford lweyi a wo va ni 16 wa malembe ntsena hi nkama wolowo, a vula leswi: “A Xibukwana xa Mintlhanganu xa nkama lowuyani a xi ni swikombiso swa mabulu leswi a swi hi vevukela ku swi khumbuka.” a Yena a hlangamelile hintamu ka ntirho wa ku chumayela ni vhovho wa yena. Hambileswo, makwerhu Hazel a kumane ni xikarhatu xa ku a a nga xi nyimelanga. Yena a te: “Ku ni makwerhu mun’wani wa ku kula hi ntanga lweyi a a nga pfumeli swaku ni bula ni vanhu hi Bibele. Hi nkama lowuyani, van’wani a va nga swi twisisi swaku Vadjondzi hinkwavu va Bibele, ku patsa ni majovhem a va ta hlangamela ka ntirho wa ku chumayela.” (Pis. 148:12, 13) Kambe makwerhu lweyi a ye mahlweni a chumayela. Yena a ve ka turma la wumbirhi la Xikola xa Jiliyadi funtshi a game a va misiyonariyu aPanamá. Se hi ku famba ka nkama vamakwerhu va txintxile mavonelo ya vona, va swi twisisa swaku hambi majovhem a ma ta hlangamela ka ntirho wa ku chumayela.
MINTLHANGANU YAYIKULU YI YENDLE SWAKU VANHU VA XIKWEMBU VA TWANANA
Makongresu yamakulu ni yamatsongo a ma pfuna vamakwerhu swaku va twanana. Ka manyingi ya wona a ku ni siku leli a li vekisiwa swaku hinkwavu va ya nsin’wini. Hi xikombiso, ka kongresu leli nga va kona aWinnipeg, Canadá, hinkwavu lava a va li kona va rhambiwile swaku hi diya 31 ka Março va ya ku chumayeleni. Vanhu vanyingi a va chumayeliwa ka masiku lawa, funtshi leswo swi yendle leswaku ntirho wu kula. Hi 5 ka Agosto, kolomuyani ka 7.000 wa vanhu va ve kona ka kongresu aWinnipeg. Phela a ku nge se tshama ku va ni kongresu hi nkama lowuyani li nga va ni vanhu va vanyingi swinene aCanadá ku fana ni leli.
A kongresu lalikulu la Timboni ta Yehovha leli nga va kona hi 1923, li ve hi 18 ku ya ka 26 ka Agosto aCalifórnia. Na ka ha chota mavhikinyana swaku kongresu li fika, majornali a ma vulavula hi kongresu leli, naswona Vadjondzi va Bibele va nyikele ku tlula 500.000 wa swirhambu. A swi vekiwa ka maxapa ni ka mimovha yin’wani.
Hi Sábado wa 25 ka Agosto, Makwerhu Rutherford a veke dixkursu leyi a yi ni nhlokomhaka leyi nge: “Tinyempfu Ni Timbuti.” Ka dixkursu leyi Makwerhu Rutherford a tlhamusele swaku a “tinyempfu” i vanhu vavanene lava nga ta hanya ka misava leyi nga paradesi. A tlhele a veka dixkursu yin’wani leyi ka yona ku nga lerhiwa xiboho lexi a xi vitaniwa “Basopa.” Se ka xiboho lexo ku vulavuliwe hi swilo swa ku biha leswi tikereke ta tinyingi leti a ti tivitana Vakreste a ti swi yendla, funtshi a ku kutxiwa vanhu hinkwavu lava va rhandzaka ntiyiso, lava va rhandzaka Xikwembu swaku va suka ka “Babilona Wamukulu.” (Nhla. 18:2, 4) Hi ku famba ka nkama a Vadjondzi va Bibele va hangalase xiphephana lexi ka xona a ku tsaliwe xiboho lexi ka vanhu va vanyingi amisaveni hinkwayu.
“Ku twanana loku ku ta yendla leswaku vamakwerhu va va vanghanu”
Ka siku la wugamu la kongresu, kolomu ka 30.000 wa vanhu va yingiselile dixkursu ya Makwerhu Rutherford leyi a yi ku: “Matiko Hinkwawu Ma Ya Armajedoni Kambe Ma Milhões Ya Vanhu A Va Nga Ta Fa.” Leswi a va swi tiva swaku vanhu va vanyingi a va ta va kona, vamakwerhu va lugare a xitadiyu lexi a xa ha li ku yakiwa. Swaku va tiyiseka swaku vanhu hinkwavu a va ta swi twa, va tirhise swa ku kulisa marito leswi a swi li ka xitadiyu xolexiyani leswi a swi li swa nyuwani hi nkama wolowo. Naswona vanhu va vanyingi va yingisele programa leli hi radiyu.
KU KULA KA NTIRHO WA KU CHUMAYELA
Hi 1923 ku vonekile ku kula ka ntirho wa ku chumayela aÁfrica, Europa, Índia ni América do Sul. A Índia Makwerhu Joseph, hambileswi a a hlayisa nsati wa yena ni 6 wa vana, a a tlhela a tirha ka ku humesa mabuku hi Xihindi, Xitamil, Xitelugu ni Xiurdu.
A Serra Leoa, Alfred Joseph na Leonard Blackman lava a va li Vadjondzi va Bibele, va tsalele Sede Mundial na va kombela swaku li rhumela vachumayeli van’wani ka tiko la vona. Se hi 14 ka Abril wa 1923, vamakwerhu va Sede Mundial va va hlamulile. Hi ku famba ka nkama, makwerhu mun’wani a fonele makwerhu Alfred hi Sábado niwusiku, a mu vutisa leswi: “Hi wena u nga tsalela Sede Mundial na u kombela vanhu swaku va ta mi pfuna ku chumayela?” Alfred a hlamula a ku: “Ina hi mina.” Se makwerhu lwiyani a ku “hi mina lweyi, ni rhumiwile leswaku ni ta mi pfuna.” Lweyi a a vulavula na Alfred a ku li makwerhu William R. Brown. Siku leliyani yena a a ha li ku fika na a ta hi Caribe, ni nsati wa yena Antónia ni vana va yena va vambirhi Louise na Lucy. Se a swi tekanga nkama wa wunyingi leswaku va tlhangana na vona.
Alfred a li: “Hi mundzuku ka kona, nkama mina na Leonard a hi tlhanganile swaku hi djondza Bibele, ku nga leswi a hi swi yendla vhiki ni vhiki, makwerhu William a humelelile lani a hi li kona. Phela yena a a hiseka hintamu lakakuva a vule swaku ‘mundzuku ni swi lava hintamu ku veka dixkursu leyi yaka ka vanhu hinkwavu.’” Funtshi na ku nge se hundza wheti na makwerhu William a fikile seniyani, a nyikele mabuku hinkwawu lawa a a te na wona. A game a yamukela 5.000 wa mabuku lawa na wona a nga ma heta ku tlhela ku laveka man’wani. Kambe leswo a swi lavi ku hlaya swaku makwerhu William a wo tshamela ku phakela mabuku kumbe ntirho wa yena a wu li wa ku nyikela mabuku. Ka madixkursu ya yena a a ma tirhisa hintamu Matsalwa, lakaku va mu chule ni vito va ku a hi yena William R. Brown kambe i Bibele Brown.
Loko nkama wu ya wu famba, aBetele leli a li li Barmen aAlemanha se a li ni vabetelita va vanyingi nkama lowu a masonchwa ya França se a ma lava ku dumela doropa leliyani. Se a Vadjondzi va Bibele va vhele va swi tlharihela, va sungula ku rhurha ni ku teka minchumu hinkwayu, leyi patsaka michini ya ku imprimira. Hi diya 19 ka Junho vamakwerhu a va hetile ku longelela swilo, se va sungule ku rhurhela ka Betele lin’wani aMagdeburg. A siku va nga byela a Sede Mundial swaku se va rhurhile, vamakwerhu va khense Yehovha hileswi a nga va pfuna ni ku va seketela. Vamakwerhu va swi vonile swaku i voko la Yehovha li nga va komba mhaka ya ku rhurha, hi mhaka nkama va nga tsalela Sede Mundial va va byela swaku se a va rhurhile, a majornali se a ma vula swaku a masonchwa ya França se a ma li kusuhi ni ku teka doropa la Barmen.
A Brasil, makwerhu George Young lweyi se a a fambe ka tindhawu ta tinyingi na a chumayela mahungu ya ku tsakisa, a pfule Betele la nyuwani naswona a sungule ku hangalasa revhixta la Murindzi hi Xiputukezi. Se na ku nge se hundza tiwheti ta tinyingi, a a nyikele ku tlula 7.000 wa marevhixta. A ku fika ka yena Brasil swi mu pfune hintamu Sarah Ferguson lweyi se a a lerha revhixta la Murindzi ku sukela hi 1899 kambe a a nge se tsakamisiwa. Se na ku nge se hundza tiwheti ta tinyingi, yena ni 4 wa vana va yena va ze va swi kota ku tsakamisiwa.
“KU TIRHELA XIKWEMBU HI KU HISEKA NA KU TSAKIWILE”
A ku heleni ka lembe, a Murindzi wa 15 ka Dezembro wa 1923 a kombise swaku a ku txintxa ka mintlhanganu, ntirho wa ku chumayela ni makongresu, swi pfunile Vadjondzi va Bibele. A vule leswi: “Swa vevuka ku swi vona swaku a mabandla lawa . . . ma ni lipfumelo la ku tiya.” Se a gamise hi ku vula leswi: “A hi tinyimiseleni ku tirha hi matimba ni hi ku hiseka, na hi tsakile ka lembe leli taka la 1924.”
A lembe la 1924 na lona a li ta va ni swilo swa ku hlamalisa. Vamakwerhu aBetele se a va ni tiwheti na va ta va tirha ka terenu la nyuwani leli a li xaviwile, la ku a li nga li kule hintamu ni Betele la Brooklyn. Naswona tiyindlo leti ta nyuwani ti nga yakiwa koseniyani ti hele ku sunguleni ka 1924. Hinkwaswu leswi swi pfunile swaku vamakwerhu va ya va twanana ni swaku mahungu ya ku tsakisa ma chumayeliwa hi tindlela ta ku a swi nge se tshama swi koteka.
a Lowu swoswi hi wu vitanaka ntlhanganu wa Mahanyelo Ni Ntirho Wa Hina Wa Wukreste.