1. Munhu wa ku tshembeka a tshamise ku yini?

 MUNHU lweyi a tshembekaka, minkama hinkwayu a hetisisa leswi a nga swi tshembisa a tlhela a vulavula ntiyiso. (Pis. 15:4) Hi mhaka leyo, vanhu van’wana va nga mu tshemba. Na hina, hi lava swaku vamakwerhu va hi tshemba. Hi nga yentxa yini swaku vamakwerhu va hi tshemba?

2. Hi nga yentxa yini swaku van’wana va hi tshemba?

² A hi nge va sindzisi van’wana swaku va hi tshemba. Kambe hi fanele hi va komba hi mintirho ya hina swaku va nga hi tshemba. Ku tshembiwa swi fana ni male. Swa karhata ku yi kuma kambe swa vevuka ku yi luza. Yehovha a swi kombisile swaku hi nga mu tshemba. Hi nga mu tshemba hikusa “hinkwaswu leswi a swi yentxaka, a swi yentxa hi ku tshembeka.” (Pis. 33:4) Naswona a nyimela swaku hi mu tekelela. (Efe. 5:1) A hi buleni hi swikombiso swa vanhu va Yehovha va khale lava nga mu tekelela va tlhela va kombisa swaku va tshembeka. Hi ta tlhela hi vona 5 wa swilo leswi hi nga swi yentxaka swaku van’wana va hi tshemba.

3-4. Daniyele a swi kombisise ku yini swaku a a li munhu wa ku tshembeka, naswona i yini leswi hi faneleke hi tivutisa swona?

³ Muprofeta Daniyele a ve xikombiso xa xinene xa ku tshembeka. Hambileswi a nga tekiwa swaku a ya va xikarawa aBabilona, hi ku hantlisa se a a tiviwa swaku i munhu wa ku tshembeka. Vanhu va ye va mu tshemba hintamu nkama Yehovha a nga mu pfuna swaku a tlhamusela leswi Nebukadnetsara hosi ya Babilona a nga swi lorha. Khambi lin’wana, Daniyele a byele hosi swaku Yehovha a a yi kwatelile naswona a a ta yi tekela wuhosi. Phela swoleswo a swi nga ta yi tsakisa hosi, kambe Daniyele a nga chavanga ku yi byela hambileswi a yi li  hosi ya ku karhata! (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Ka malembe lawa ma nga landzela, Daniyele a tlhele a kombisa swaku a a tshembeka hi ku ma tlhamusela kahle marito lawa ma nga humelela ka khumbi la yindlo ya wuhosi ya Babilona. (Dan. 5:5, 25-29) Hi ku famba ka nkama, hosi Dariyosi ni vatirhi va yena, va swi tsumbulile swaku Daniyele “a a tlharihile hintamu” funtshi “a a li munhu wa ku tshembeka naswona a a wu yentxa kahle ntirho wa yena, a a nga kanganyisi.” (Dan. 6:3, 4) Phela hambi hi tihosi leti a ti nga mu tirheli Yehovha, ti swi vonile swaku ti nga mu tshemba Daniyele!

⁴ Na ha ha pimisa hi xikombiso xa Daniyele, hi fanele hi tivutisa leswi: ‘Vanhu lava va kalaka va nga li Timboni ta Yehovha va ni tivisa ku yini? Ku nga va swaku va ni tiva ni li munhu lweyi a hetisisaka leswi a nga swi tshembisa ni lweyi a nga tshembiwaka?’ Hi mhaka muni ku tiyentxa swivutiso leswi swi li swa lisima? Hikusa loko hi tshembeka hi ta dzunisa Yehovha.

5. I mpsini swi nga pfuna Hananiya swaku a wu yentxa kahle ntirho lowu a nga nyikiwa wona?

⁵ Nkama Govhernadori Nehemiya a nga heta ku pfuxeta muru wa Jerusalema hi lembe la 455 A.E.C., a game a lavetela munhu lweyi a a ta li vonelela kahle doropa. Nehemiya a lange Hananiya swaku a yentxa ntirho lowu. Bibele li vula swaku Hananiya “a a tshembeka a tlhela a chava Xikwembu ku tlula vanhu van’wani va ku tala.” (Neh. 7:2) Leswi Hananiya a a mu rhandza hintamu Yehovha naswona a a nga lavi ku mu kwatisa, a a wu yentxa kahle ntirho wun’wana ni  wun’wana lowu a va mu nyika wona. Na hina, loko hi mu rhandza Yehovha ni ku chava ku mu kwatisa, hi ta swi kota ku mu tirhela hi ku tshembeka.

6. Tikiko a swi kombisise ku yini swaku a a tshembeka ka munghanu wa yena Pawulo?

⁶ Munhu mun’wana lweyi a nga kombisa swaku wa tshembeka i Tikiko, lweyi a a tirhisana na mupostolo Pawulo. Nkama mupostolo Pawulo a a li djele a vule swaku Tikiko a a li “mutirhi wa ku tshembeka”. (Efe. 6:21, 22) Leswi Pawulo a a mu tshemba Tikiko, a mu nyike ntirho wa ku heleketa makarta ka vamakwerhu lava a va tshama Efeza ni Kolosa, a tlhela a va pfuna ni ku va tiyisa. Xikombiso xa Tikiko xi hi khumbukisa vamakwerhu lava namuntlha va tirhaka hi ku tshembeka leswaku va hi pfuna ku tama hi va ni wunghanu la linene na Yehovha. — Kol. 4:7-9.

7. U nga djondza yini hi ku tshembeka ka madoda ni vapfunisi va bandla la wena?

⁷ Hi ma khensa hintamu madoda ni vapfunisi va bandla hileswi va yentxaka mintirho ya vona hi ku tshembeka. Phela vamakwerhu lava, va xi tekelela kahle xikombiso xa Daniyele, Hananiya na Tikiko. Hi xikombiso, loko hi ya ka mintlhanganu ya xikarhi ka vhiki, ha swi tiva swaku madixkursu hinkwawu ma ta vekiwa hikusa se ma yaveliwe vamakwerhu hi nkama. Naswona madoda ma va khensa hintamu vamakwerhu lava va lunghiselelaka swiyenge swa vona hi nkama swaku va ta swi veka mintlhanganwini. Hi xikombiso, a hi tshiki ku rhamba lava hi djondzaka na vona Bibele swaku va ta ka mintlhanganu ya ku hela ka vhiki, hi ku chava swaku makwerhu lweyi a nga ni dixkursu a nga tshuka a nga veki hileswi a kalaka a nga lunghiselelanga. Funtshi ha swi tiva swaku mabuku hinkwawu lawa hi ma lavaka swaku hi chumayela hi wona, nkama hinkwawu ma tshama ma li kona. Impela ha swi vona swaku vamakwerhu lava va tirhaka hi ku tshembeka va hi pfuna. Naswona ha mu khensa Yehovha hi leswi a va pfunaka vamakwerhu lava. Se, i mpsini swin’wani leswi hi nga swi yentxaka swaku hi tshembiwa hi van’wana?

8. Hambileswi hi nga ni mhaka ni vamakwerhu, i mpsini leswi hi faneleke hi swi yentxa? (Swivuriso 11:13)

⁸ Hambileswi hi va rhandzaka vamakwerhu naswona hi nga ni mhaka na vona, hi fanele hi hlonipha swihundla swa vona. Vamakwerhu van’wana va nkama wa vapostolo “a va hleva ni ku tipeta ka timhaka ta van’wana, va vulavula hi minchumu leyi va kalaka va nga fanelanga va vulavula hi yona.” (1 Tim. 5:13) Hina a hi swi lavi ku fana na vona. Kambe, a hi nge ku ni munhu lweyi a hi byelaka mhaka ya yena leyi nga xihundla, a gama a hi kombela swaku hi nga byeli munhu. Swi nga yentxeka a li makwerhu wa wansati lweyi a hi byelaka hi mavabyi lawa a nga na wona, kumbe a hi byela xikarhatu xin’wana lexi a kumanaka na xona. A gama a hi kombela swaku mhaka leyi yi nga tiviwi hi munhu. Hi fanele hi hlonipha xihundla xa yena hi ku kala hi nga byeli munhu. * (Lerha Swivuriso 11:13.) Swoswi a hi buleni hi swiyimu swin’wana leswi swi nga swa lisima ku hlayisa xihundla ka swona.

9. Hi nga swi kombisisa ku yini swaku ha tshembeka ka mindjangu ya hina?

⁹ Andjangwini. Mun’wana ni mun’wana ndjangwini a fanele a lwela ku hlayisa xihundla xa ndjangu. Hi xikombiso, swi nga yentxeka makwerhu wa wansati a tolovela ku yentxa swilo swa ku danisa kambe swi hlekisaka  nuna wa yena. Ku nga va swaku nuna wa yena a nga vulavula hi swilo swoleswo phambheni ka vanhu van’wana leswaku nsati wa yena a dana? A nge swi yentxi leswo, hikusa wa mu rhandza nsati wa yena naswona a nga lavi ku yentxa nchumu lexi nga ta mu kwatisa. (Efe. 5:33) Vapsali va fanele va khumbuka swaku vana va fanele va hloniphiwa. Hi xikombiso, a va fanelanga va va danisa phambheni ka vanhu hi ku vulavula hi swihoxo leswi vana va vona va tshamelaka ku swi yentxa. (Kol. 3:21) Na vona vana va fanele va tivonela ka leswi va swi vulavulaka hi ndjangu wa vona. Hi ku kala va nga vulavuli swilo leswi nga ta danisa mindjangu ya vona. (Det. 5:16) Loko mun’wana ni mun’wana a zama ku hlayisa xihundla xa ndjangu wa yena, a ta yentxa swaku ka ndjangu wa yena ku va ni ku twanana.

10. I mani munghanu wa ntiyiso? (Swivuriso 17:17)

¹⁰ Ka vanghanu va hina. Minkama yin’wani hi nga ha navela ku byela munghanu lweyi hi mu tshembaka hintamu xihundla xa hina. Kambe leswo swi nga hi karhatela. Hikusa swi nga yentxeka hi nga swi tolovelanga ku byela munhu mun’wana mhaka leyi nga xihundla. Naswona hi nga ha vaviseka hintamu loko hi tsumbula swaku munghanu lweyi hi nga mu byela xihundla xa hina, a fambe a ya byela vanhu van’wana. Hambileswo, hi tsaka hintamu loko hi li ni munghanu lweyi a kotaka ku hlayisa xihundla, hikusa “i munghanu wa ntiyiso”. —  Lerha Swivuriso 17:17.

11. a) Madoda ni vasati va wona va swi kombisa ku yini swaku va tshembeka? b) Hi nga djondza yini ka leswi nga yentxiwa hi doda lin’wani leli a li khatalela timhaka ta bandla leti nga xihundla li gama li ya va ni ndjangu wa lona? (Vona mufoto.)

¹¹ Abandleni. Madoda lawa ma swi kotaka ku hlayisa xihundla i “ndhawu ya ku tumbela moya, ni ndhawu ya ku tumbela xidzedze.” (Esa. 32:2) Ha swi tiva swaku hi nga vulavula na wona na hi chunsekile, hikusa ha tshemba swaku leswi hi ma byelaka swona a ma nga ta byela mun’wani. A hi fanelanga hi yentxa swaku madoda ma sindziseka ku hi byela swilo leswi hi kalaka hi nga fanelanga hi swi tiva. Handle ka leswo, ha va khensa vasati va madoda, hikusa a va zami ku sindzisa vanuna va vona  swaku va va byela swilo leswi va kalaka va nga fanelanga va swi tiva. Phela i nkateko loko nsati wa doda a nga swi tivi swihundla leswi vamakwerhu va nga byela nuna wa yena. Makwerhu mun’wana wa wansati lweyi nuna wa yena a nga doda a vule leswi: “Ni tsaka hintamu hi leswi nuna wa mina a kalaka a nga ni byeli swihundla leswi a swi kumaka ka mayendzo ya wurisi, kumbe ku ni byela mavito ya lava va lavaka ku pfuniwa hi madoda bandleni. Na tsaka hi leswi nuna wa mina a kalaka a nga ni byeli swilo swa ku a ni fanelanga ni swi tiva ni swa ku a ni nga ta yentxa nchumu swaku ni swi lunghisa. Leswo swi ni yentxa ni kota ku bula ni vamakwerhu bandleni na ni chunsekile, naswona na tshemba swaku nuna wa mina ni nga mu byela ndlela leyi ni titwaka hi yona ni swikarhatu swa mina hikusa a nga ta byela munhu.” Phela hinkwerhu hi lava swaku vanhu van’wana va hi tshemba. Swoswi a hi voneni wumunhu leli nga ta hi pfuna ku tshembiwa hi van’wana.

12. Lirhandzu li nga hi pfunisa ku yini swaku hi tshembiwa hi van’wana? Nyikela xikombiso.

¹² Lirhandzu i la lisima hintamu swaku hi kota ku tshembiwa hi van’wana. Yesu a vule swaku minawu yimbirhi ya yikulu hintamu, i ku rhandza Yehovha ni ku rhandza vanhu van’wana. (Mat. 22:37-39) Leswi hi rhandzaka Yehovha, hi lava ku tekelela xikombiso xa yena xa ku tshembeka. Leswi hi rhandzaka vamakwerhu, hi ta hlayisa swihundla leswi va hi byelaka swona. Hikusa a hi swi lavi ku va danisa kumbe ku va kwatisa. —  Yoh. 15:12.

13. Ku tiveka hansi swi nga hi pfunisa ku yini?

¹³ Ku tiveka hansi swi ta hi pfuna ku tshembeka. Munhu lweyi a tivekaka hansi a nga ta lava ku tikombekisa ka van’wana hi ku lava ku va wa ku sungula a vula mhaka leyi van’wana va kalaka va nga yi tivi. (Filp. 2:3) A nga zami ku tikombisa ka van’wana swaku yena a tiva timhaka ta lisima ta xihundla. Ku tiveka hansi swi ta tlhela swi hi pfuna ku kala hi nga byeleteli vanhu mavonelo ya hina ka swilo leswi Bibele ni mabuku ya nhlengeletanu ma kalaka ma nga vuli nchumu hi swona.

14. Ku twisisa ku nga hi pfunisa ku yini swaku hi tshembeka?

¹⁴ Ku twisisa ku ta pfuna Mukreste swaku a tiva “nkama wa ku miyela ni nkama wa ku vulavula.” (Ekl. 3:7) Ka tindhawu tin’wana va tolovela ku vula leswi: “Ku vulavula i prata kambe ku miyela i woru.” Leswo swi vula swaku minkama yin’wana swa yampsa ku miyela ku tlula ku vulavula. Hi mhaka leyo, buku la Swivuriso 11:12 li li: “Lweyi wa ku twisisa a tshama a miyelile.” Hi xikombiso, ku ni doda leli tolovelaka ku pfuxela mabandla loko ma kumana ni swikarhatu. Se, loko makwerhu mun’wana lweyi a nga doda a vulavula hi doda leli, a li: “Makwerhu lweyi a yentxa hinkwaswu leswi a nga swi kotaka swaku a nga vulavuli hi swihundla swa mabandla man’wani.” Leswi doda leli li nga ni wutlharhi, madoda man’wani bandleni ma li hlonipha. Ma tiyiseka swaku minkama hinkwayu a ta hlayisa xihundla.

15. Ku tshembeka swi nga ku pfunisa ku yini swaku u tshembiwa hi van’wana? Nyikela xikombiso.

¹⁵ Ku tshembeka i swa lisima swaku hi tshembiwa hi van’wana. Hi tshemba munhu lweyi a tshembekaka hikusa ha swi tiva swaku minkama hinkwayu a ta hi byela ntiyiso. (Efe. 4:25; Heb. 13:18) Hi xikombiso, a hi nge u lava ku yampsisa madjondziselo ya wena. Se u kombela munhu swaku a ku yingisela nkama u lunghiselelaka dixkursu la wena. Indje a wu ta kombela munhu lweyi a nga ta ku byela leswi  u lavaka ku swi twa kumbe a wu ta kombela munhu lweyi hi lirhandzu a nga ta ku byela ntiyiso? Nhlamulu se wa yi tiva. Bibele li li: “Swa yampsa ku layiwa lomu ka vanhu ku tlula lirhandzu la wukanganyisi. Swa tshembeka swilondza leswi vangiweke hi munghanu”. (Swi. 27:5, 6) Hambileswi ku layiwa swi kalaka swi nga nandzihi ku sunguleni, leswi munghanu wa ku tshembeka a nga ta ku byela swona, swi ta ku pfuna.

16. Swivuriso 10:19 yi swi kombisisa ku yini swaku i swa lisima ku tikhoma?

¹⁶ Ku tikhoma i swa lisima loko hi lava swaku van’wana va hi tshemba. Ku tikhoma ku ta hi pfuna swaku hi pfala nomo loko hi ringeka ku vula mhaka ya xihundla. (Lerha Swivuriso 10:19.) Swi nga ha karhata ku tikhoma nkama lowu hi tirhisaka ma redes sociais. Loko hi nga tivoneli, hi nga ha tikuma hi byeletele vanhu va vanyingi mhaka leyi nga xihundla. Phela loko hi posa rungula ka ma redes sociais a hi swi tivi swaku vanhu va ta yentxa yini hi lona ni swikarhatu leswi rungula lolelo li nga hi tiselaka swona. Ku tikhoma ku ta tlhela ku hi pfuna swaku hi miyela loko lava va hi nyenyaka va hi sindzisa ku vula swilo leswi nga vekaka vamakwerhu nghozini. Leswo swi nga ha yentxeka loko mimfumu yi zama ku hi yentxa swivutiso ka matiko lawa ntirho wa hina wu tsimbisiwaka. Se, ka swiyimu swa ku fana ni leswi, i swa lisima ku va hi “pfala nomo”. (Pis. 39:1) Hi fanele hi zama ku tshembeka ka vanhu hinkwavu ku nga na mhaka swaku i maxaka, vanghanu, vamakwerhu kumbe vanhu van’wana. Kambe leswo swi ngo koteka ntsena loko hi tikhoma.

17. Hi nga yentxa yini swaku hinkwerhu hi tshembana bandleni?

¹⁷ Hi mu khensa hintamu Yehovha hileswi a nga hi nyika vamakwerhu lava rhandzanaka va tlhela va tshembana. Hinkwerhu hi fanele hi lwela ku tshemba vamakwerhu. Loko hinkwerhu hi yentxa hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka swaku hi kombisa lirhandzu, ku tiveka hansi, ku twisisa, ku tshembeka hi tlhela hi tikhoma, hi ta swi kota ku tshembana abandleni. A hi yentxeni hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka swaku van’wana va hi tshemba. Naswona a hi tinyimiseleni ku tekelela Yehovha Xikwembu xa hina hi ku kombisa swaku ha tshembeka.