1. I mpsini swi nga ha yendlekaka antirhweni kumbe axikola?

 U TITWISA ku yini loko kolega wa wena, ku nga ha va wa xikola kumbe wa ntirhweni, a ku vutisa swaku u kholwa ka yini? Minkama yin’wani u nga ha chavanyana loko wo vutisiwa leswo, kambe kuva u vutisiwa leswo swi nga ku pfuna ku va u tiva swaku a pimisa yini ni ku ku pfulela xipfalu swaku u vulavula hi Bibele. Kambe minkama yin’wanyani munhu a nga ha ku vutisa ku nga li hileswi a lavaka ku tiva nchumu kambe hi ku lava ku ku pfuka. Se hina ha swi tiva swaku vanhu minkama yin’wanyani va tshamise xileswo se a hi hlamali hikusa minkama yin’wanyani vanhu va vanyingi va twa mavalivali hi leswi hi swi kholwaka na va nga swi tivi swaku a ntiyiso wa kona hi wini. (Mint. 28:22) Kambe leswo, i mhaka leswi hi hanyaka ka “masiku ya wugamu” lawa vanyingi va kalaka va nga lavi ku twa nchumu, “va womelela ka mavonelo ya vona,” funtshi va nga ni “tihanyi.” — 2 Tim. 3:1, 3.

2. Munhu wa ku rhula a tshamise ku yini?

² I mpsini swi nga hi pfunaka loko munhu a lava ku hi holovisa hileswi hi kholwaka ka swona? I ku va hi va vanhu va ku rhula. Hi mhaka muni hi hlaya leswo? Hi mhaka a munhu wa ku rhula a nga hantliseli ku kwata, kambe wa tikhoma hambiloko va mu pfuka funtshi hambiloko a nga swi tivi swaku a ta swi hlamulisa ku yini, wa swi kota ku va a tikhoma. (Swi. 16:32) Kambe a hi swaku swo vevuka ku yendla leswo. Se, i ntxini xi nga hi pfunaka swaku hi va vanhu va ku rhula? I ntxini xi nga hi pfunaka kuva hi nga hantliseli ku kwata loko hi bula ni vanhu hi Bibele kumbe loko vanhu va hi vutisa minchumu leyi hina hi kholwaka ka yona? Naswona loko u li papayi kumbe mamani, i ntxini u nga xi yendlaka swaku u pfuna vana va wena kuva va lwela lipfumelo la vona kambe na va swi yendla hi ndlela ya ku rhula? Hi leswi hi nga ta bula hi swona ka nhlokomhaka leyi.

3. Hi mhaka muni hi vula swaku ku va munhu wa ku rhula a swi kombisi ku matha? (2 Timotiyu 2:24, 25)

³ Phela a ku va munhu wa ku rhula a swi lavi ku hlaya swaku u mathile.  A hi hinkwavu lava va kotaka ku va vanhu va ku rhula ngopfungopfu loko va li ka xiyimu lexi xi khumbaka leswi va titwisaka xiswona. Phela a Bibele li vula swaku a ku rhula i ‘handzu wa moya wa ku kwetsima.’ (Gal. 5:22, 23) Naswona a rito la Xigriki leli li nga hundzuluxeliwa li va “ku rhula” a li tirhisiwa leswaku ku vulavuliwa hi makavhalu ya khwati lawa a ma trenarisiwa swaku ma yingisa lava va ma fambisaka. Naswona loko se li trenarisiwile, a kavhalu leli se a li swi kota ku rhula, li yendla leswi li byeliwaka swona kambe na li ni matimba. Se hina ke, hi nga swi kotisa ku yini ku va vanhu va ku rhula kambe na hi nyimelela lipfumelo la hina? Hi nga swi kota ku va vanhu va ku rhula, kambe a hi nge swi koti ku swi yendla hi li hoxe. Swi lava hi khongela ka Yehovha Xikwembu, hi kombela swaku a hi nyika moya wa yena wa ku kwetsima leswaku hi swi kota ku va vanhu va ku rhula. Naswona ku ni swikombiso swa vanhu va vanyingi lava va nga swi kota ku va vanhu va ku rhula. Vamakwerhu va vanyingi va swi kotile ku kombisa swaku va rhulile hambiloko va pfukiwa naswona van’wani loko va swi vona leswo va hlamalile. (Lerha 2 Timotiyu 2:24, 25.) Se wena ke, u nga swi kotisa ku yini ku va munhu wa ku rhula?

4. I mpsini swi nga pfuna Izaki ku va munhu wa ku rhula?

⁴ Bibele li ni swikombiso swa swinyingi leswi kombisaka swaku ku va munhu wa ku rhula i swa lisima hintamu. Pimisa hi xikombiso xa Izaki. Nkama a nga rhurha a ya tshama ka tiko la Gerara, a vavhizinyu va yena lava a va li Vafilista va sungule ku mu kweleta va gama va selethela swihlovo hinkwaswu leswi vatirhi va papayi wa yena a va swi txelile. Kambe ku hambana ni ku lwa na vona, Izaki a yo teka ndjangu wa yena va rhurha va ya tshama kule, lani va nga txela swihlovo swin’wani. (Gen. 26:12-18) Kambe Vafilista va vule swaku mati ya swihlovo swa nyuwani leswi a va swi txelile a ma li ya vona. Hambileswo, Izaki a tame a rhula. (Gen. 26:19-25) A swi kotise ku yini Izaki ku tama a rhula hambiloko van’wani va yendla hinkwaswu swaku va mu holovisa? A hi kanakani swaku lexi nga mu pfuna i xikombiso xa papayi wa yena Abrahamu lweyi a a rhulile, ni mamani wa yena Sara lweyi a a li munhu wa ‘ku rhula a tlhela a vevuka.’ — 1 Ped. 3:4-6; Gen. 21:22-34.

5. Hi xini xikombiso lexi kombaka swaku vapsali va nga swi kota ku djondzisa vana va vona swaku va va vanhu va ku rhula?

⁵ N’wina vapsali, mi nga swi kota ku djondzisa vana va n’wina swaku va va vanhu va ku rhula. Vona xikombiso xa Maxence, lweyi a nga ni 17 wa malembe. Axikolweni ni nsin’wini a a kumana ni vanhu va ku rhandza ku lwa. Leswo a swi nga vevuki kambe vapsali va yena va lehise mbilu, va mu djondzisa swaku a va munhu va ku rhula. Vapsali va Maxence va te: “Maxence a swi vonile swaku swa vevuka ku lwa loko munhu a ku pfuka, kambe munhu wa ku wupfa a yendla hinkwaswu leswi a nga swi kotaka swaku a rhula.” Lexi tsakisaka hi leswaku Maxence a swi kotile ku va munhu wa ku rhula.

6. Xikhongelo xi nga hi pfunisa ku yini swaku hi va vanhu va ku rhula?

⁶ Hi nga yendla yini loko munhu a vulavula ku biha hi Yehovha kumbe hi Bibele? Hi fanele hi khongela ka Yehovha hi kombela moya wa ku kwetsima ni wutlharhi swaku hi tama hi rhula. Kambe hi ta ku yini loko kuve ni xiyimu lexi hi nga tsandzeka ku va vanhu va ku rhula ka xona? Hi nga tlhela hi khongela hi gama hi pimisa hi leswi hi nga swi yendlaka loko hi tlhela hi kumana ni xiyimu lexi lavaka hi va vanhu va ku rhula. Loko hi yendla leswo, Yehovha a ta hi nyika moya wa yena wa ku kwetsima a tlhela a hi pfuna swaku hi va vanhu va ku rhula.

7. I mpsini swi nga hi pfunaka swaku hi kota ku tikhoma loko hi kumana ni swiyimu swa ku karhata? (Swivuriso 15:1, 18)

⁷ Ku ni tindzimana ta tinyingi ka Bibele leti ti nga hi pfunaka swaku hi vulavula kahle ni hi ndlela ya ku rhula loko hi li ka swiyimu swa ku karhata. Moya wa ku kwetsima wu nga hi pfuna ku khumbuka tindzimana toleto. (Yoh. 14:26) Hi xikombiso, matshinya ya minawu ya Bibele lawa hi ma kumaka ka buku la Swivuriso ma nga hi pfuna swaku hi va vanhu va ku rhula. (Lerha Swivuriso 15:1, 18.) Buku la Swivuriso li tlhela li hi komba lisima la ku tama hi rhula hambiloko hi kumana ni swiyimu swa ku karhata. — Swi. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. Hi mhaka muni hi fanele hi rhanga hi ku pimisa kahle na hi nga se hlamula munhu lweyi a hi vutisaka leswi hi kholwaka ka swona?

⁸ A ku twisisa i ka lisima hintamu swinene funtshi ku nga ku pfuna. (Swi. 19:11) Munhu lweyi a twisisaka wa swi kota ku tikhoma loko vanhu va mu hamba swivutiso. Phela swivutiso swin’wani leswi vanhu va hi vutisaka swona hi Bibele minkama yin’wanyani a hi swi twisisi swaku va hi vutisa hi mhaka muni. Se i swa lisima kuva na hi nge se hlamula hi rhanga hi ku kambela swaku ‘kahle kahle i ntxini xi nga yendla munhu lwiyani a za a hi vutisa leswi.’ — Swi. 16:23.

9. Gidiyoni a swi kombise ku yini swaku a tlharihile ni swaku a rhulile nkama vavanuna va Efrayimi va nga mu holovisa?

⁹ Vona swaku Gidiyoni a swi kombise ku yini swaku a a li munhu wa ku twisisa nkama vanhu va lixaka la Efrayimi va nga vulavula na yena na va kwatile. Phela va mu vutisile swaku hi mhaka muni a nga va vitananga nkama yena a nga ya lwa ni valala va Israyele. Kambe lexi nga va yendla va hamba xivutiso lexi, hi leswaku vona a va tibyela hi ndzeni ka mbilu. Se Gidiyoni a swi kombise ku yini swaku a a li munhu wa ku twisisa? Ku sungula a rhange hi ku lava ku twisisa swaku hi mhaka muni va za va yendla xivutiso lexiyani ni leswaku hi mhaka muni va kwatile. Loko se a swi twisisile a game a va hlamula hi ndlela ya ku rhula. Ku game ku yendleka yini? Bibele li vula swaku “a va ha  mu kwatelanga nkama a nga heta ku vula marito lawa.” — Vaava. 8:1-3.

10. I mpsini swi nga ta hi pfuna ku va hlamula kahle vanhu lava va hi vutisaka leswi hi kholwaka ka swona? (1 Pedru 3:15)

¹⁰ Swi nga yendleka munhu lweyi hi tirhaka na yena kumbe kolega wa xikola a hi vutisa swaku hi mhaka muni hi hanya hi minawu ya Bibele. Nkama lowu hi hlamulaka hi ta yendla hinkwaswu swaku hi nyimelela leswi hi kholwaka ka swona, kambe hi nkama wolowu wa wun’we hi ta ma hlonipha mavonelo ya lweyi hi bulaka na yena. (Lerha 1 Pedru 3:15.) Ku hambana ni ku pimisa swaku munhu o hi kritikara kumbe ku hi solasola hi xivutiso lexi a nga hi yendla xona, swi nga va swinene ku provhetara xivutiso lexi a nga xi hamba swaku hi tiva leswi a swi pimisaka. Hambi hi nga swi tivi swaku a za a hi vutisa leswo hi mhaka muni, hi ta yendla hinkwaswu swaku hi mu hlamula hi ndlela yayinene ni ya ku rhula. Phela nhlamulu ya hina yi nga ha pfuna munhu swaku a lava ku tiva swa swinyingi hi mhaka ya kona. Hambiloko munhu wa kona o va ni tihanyi, hina hi lava ku hlamula hi ndlela ya ku rhula. — Rom. 12:17.

11-12. a) I mpsini leswi hi faneleke hi rhanga hi pimisa hi swona na hi nge se hlamula swivutiso swa ku karhata? (Vona mufoto.) b) Loko se hi pimisile, hi nga mu hlamulisa ku yini munhu lweyi a hi vutisaka?

¹¹ Swi nga ha yendleka kolega wa hina wa ntirhweni a lava ku tiva swaku hi mhaka muni hi nga hambi fexta la anivhersariyu kumbe hi nga yi ka mafexta ya anivhersariyu. Na hi nge se mu hlamula, swi nga ha va kahle hi rhanga hi ku tivutisa swaku ‘ku nga va swaku yena o pimisa swaku hina a hi yi mafexteni kumbe o pimisa swaku hi ta yendla swaku lani ntirhweni hi nga hanyisani kahle ke?’ Nkama lowu hi mu hlamulaka hi nga ha rhanga hi ku mu tlangela hileswi a nga ni mhaka ni van’wani ni leswi swilo swi fambisaka xiswona ntirhweni. Hi nga tlhela hi mu tiyisekisa swaku na hina hi yendla hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka swaku swilo swi famba kahle antirhweni. Leswo swi ta yendla swaku a nga karhateki hintamu hi leswi hi kalaka hi nga vi kona loko ku hambiwa mafexta ya anivhersariyu naswona swi nga yendla swaku hi bula na yena makhambi ma landzelaka hi swaku Bibele li li yini hi mafexta ya anivhersariyu.

¹² Hi nga yendla swa ku fana loko va hi vutisa swivutiso swa ku karhata. A hi nge hi xikombiso munhu lweyi hi djondzaka na yena xikola a vula swaku Timboni ta Yehovha ti fanele ti txintxa mavonelo ya tona hi leswi ti ma vonisaka xiswona mageyi. Na hi nge se mu hlamula munhu yelweyo, ku sungula hi fanele hi rhanga hi ku tivutisa leswi: ‘A za a vula leswi hi mhaka muni? Ku nga va swaku swi kona leswi a nga swi twa swaku a hi ntiyiso hi Timboni ta Yehovha? Ku nga va swaku o va ni xaka kumbe munghanu lweyi i nga geyi? Ku nga va swaku a pimisa swaku hina a hi va rhandzi vanhu lava nga mageyi?’ Swivutiso swa ku fana ni leswi swi nga hi pfuna ku rhanga hi ku pimisa na hi nge se mu hlamula. Se loko hi mu hlamula a swi ta va kahle ku rhanga hi ku mu tiyisekisa swaku hina hi ni mhaka ni vanhu hinkwavu funtshi ha swi hlonipha swiboho leswi mun’wani ni mun’wani a tiyendlelaka swona. b (1 Ped. 2:17) Leswo swi nga yendla swaku swi koteka ku bula ni munhu yelweyo hi leswi Bibele li swi vulaka ni leswaku li hi pfunisa ku yini leswaku hi va vanhu lava tsakeke.

13. U nga mu hlamulisa ku yini munhu lweyi a pimisaka swaku a swi twali ku kholwa ka Xikwembu?

¹³ Loko hi bula ni munhu lweyi a hi kanetaka hintamu, a hi fanelanga hi tsutsumela ku pimisa swaku ha swi tiva leswi mu yendlaka a yala leswi hi mu kombaka ka Bibele. (Tito 3:2) Hi xikombiso, u ta ku yini loko kolega wa wena wa xikola a vula swaku a swi twali ku kholwa swaku Xikwembu xi kona? Ku nga va swaku u ta tsutsumela ku pimisa swaku yena a kholwa swaku swilo swi yo tiyendlekela funtshi a tiva swa swinyingi hi mhaka leyi? Phela swi nga yendleka o vula leswo hileswi a nga tshamela ku twa vanhu van’wani na va vula swaku a swi twali ku kholwa swaku Xikwembu xi kona. Se, u nga tekeli ku mu komba swilo leswi nga ta mu kholwisa swaku Xikwembu hi xona xi nga yendla swilo hinkwaswu. Kambe mu byeli nchumu lexi nga ta mu yendla a sala a pimisa hi mhaka yoleyo. Hi  xikombiso, ku nga ha va mhaka leyi kumekaka ka site la hina la jw.org. Se siku lin’wani swi nga ha yendleka mi bula hi nhlokomhaka kumbe vhidiyo leli a nga li kuma ka site la hina. Loko hi kombisa swaku ha va hlonipha vanhu, swi ta va vevukela ku lava ku djondza swa swinyingi hi leswi Bibele li swi vulaka.

14. Niall a li tirhisise ku yini site la hina la jw.org swaku a pfuna munhu?

¹⁴ Jovhem lin’wani leli vitaniwaka Niall li tirhise site la hina la jw.org swaku li komba vanhu swaku leswi vona va swi vulaka hi Timboni ta Yehovha a hi ntiyiso. Yena a vula swaku a kolega wa yena a mu byele swaku yena a nga kholwi ka siyensiya hileswi a kholwaka ka buku leli nga tsaliwa hi vanhu ku nga li ka swilo leswi nga tsumbuliwa swi tlhela swi tiyisekisiwa hi siyensiya swaku i ntiyiso. Naswona kolega yelweyo a a nga lavi ku twa nchumu hambiloko Niall a zama ku mu tlhamusela. Se leswi kolega yelweyo a a nga lavi ku swi twa leswi Niall a a lava ku mu tlhamusela swona a mu kombele swaku a nghena ka site la hina la jw.org ka xiyenge lexi nge “Siyensiya Ni Bibele.” Se ndzhaku ka nkamanyana Niall a vone swaku a kolega wa yena a a nghenile ka site la hina naswona a a yile a ya swi vona leswi a nga mu byela hi swona. Leswo swi yendle swaku a pfumela kuva va bula hi timhaka leti kombaka swaku swilo swi yo yendliwa. Se na hina swilo swa ku fana ni leswo swi nga hi yendlekela.

15. Vapsali va nga va pfunisa ku yini vana va vona ku hlamula hi ku rhula loko vanhu va va hamba swivutiso?

¹⁵ A vapsali va fanele va pfuna vana va vona kuva va kota ku hlamula hi ndlela ya ku rhula loko vanhu va va vutisa leswi va kholwaka ka swona. (Yak. 3:13) Se vapsali van’wani leswaku va yendla leswo, va hamba matrenu ka wugandzeli la ndjangu. Va djondza hi timhaka leti djondzisiwaka kumbe ku buliwaka hi tona xikolweni. Va tlhela va trenara swaku a va ta hlamulisa ku yini ka wugandzeli la vona la ndjangu. Leswo swi pfuna vana kuva va swi vona swaku va nga hlamulisa ku yini hi ndlela ya ku rhula ni ku yendla swaku vanhu van’wani va tsakela ku djondza swin’wani hi Bibele. — Vona kwadru leli nge: “ Trenara Ndjangu Wa Wena.”

16-17. Ku trenara na ma nge se hlamula munhu swi nga ma pfunisa ku yini majovhem?

 ¹⁶ Akuva majovhem ma trenara swaku ma nga va hlamulisa ku yini vanhu van’wanyani swi nga ma pfuna swaku ma kholwa ma tlhela ma tiyiseka swaku leswi ma swi djondzaka ka Bibele i ntiyiso. Hi xikombiso, ka site la hina ku ni xiyenge lexi nge “Vampsha Va Vutisa”; ka ndhawu leyi ku ni tinhlokomhaka leti nga ni makwadru lawa ma nga pfunaka majovhem ya hina. Makwadru lawa ma yendleliwa ku pfuna majovhem leswaku ma tiyiseka hi leswi ma kholwaka ka swona ma tlhela ma ma pfuna ku lunghekela ku hlamula swivutiso swa vanhu van’wanyani kambe hi marito ya wona vinyi. Se loko mindjangu yi tinyika nkama wa kuva yi djondza hi tinhlokomhaka ta ku fana ni leti na yi li xikan’we, swi nga pfuna swaku va nyimelela lipfumelo la vona hi ndlela ya ku rhula ni leyi tsakisaka lava va yingisaka.

¹⁷ Jovhem lin’wani leli vitaniwaka Matewu li vula swaku ku trenara swi ve swa lisima ka lona. Hi xikombiso, a vula swaku ka wugandzeli la ndjangu yena ni vapsali va yena, a va pexkizara hi swivutiso leswi vakolega va yena va nga ha tshukaka va mu yendla. Yena a vula swaku a va pimisa hi swivutiso va gama va yendla pexkiza swaku va vona swaku a nga swi hlamulisa ku yini swivutiso swoleswo. Ku yendla leswo a swi yendla swaku a tiyiseka hi leswi a a kholwa ka swona swi tlhela swi yendla leswaku a nga chavi ku tlhamusela vanhu van’wani leswi a a kholwa ka swona, ni kuva swi mu vevukela ku vulavula na a rhulile loko van’wanyani va mu vutisa swivutiso.

18. Vakolosa 4:6 yi hi djondzisa yini?

¹⁸ Phela hambiloko hi tlhamuselile leswi hi kholwaka ka swona hi ndlela leyi kholwisaka, a hi vanhu hinkwavu lava nga ta kholwa ka leswi hi swi vulaka. Kambe ku vulavula hi ndlela yayinene ni ya ku rhula swi nga pfuna hintamu. (Lerha Vakolosa 4:6.) Ku bula ni munhu hi leswi hi kholwaka ka swona swi nga fanisiwa ni ku mu txukumetela bola.Hi nga mu txukumetela bola hi ntamu kumbe hi mu txukumetela kahle. Loko hi mu txukumetela kahle swi ta mu vevukela ku va a li khoma ivi a tama a bela. Hi ku fana, loko hi bula ni vanhu hi ndlela yayinene ni ya ku rhula va nga ha navela ku tama va hi yingisela ni ku bula na hina. I ntiyiso swaku loko munhu a lava ku hi holovisa kumbe ku poyila leswi hi kholwaka ka swona, a hi boheki ku tama hi bula na yena. (Swi. 26:4) Kambe ha tiyiseka swaku vanhu va vanyingi va ta lava ku hi yingisela.

19. I mpsini swi faneleke swi hi yendla hi rhula loko hi nyimelela leswi hi kholwaka ka swona?

¹⁹ Se hi swi vonile ka nhlokomhaka leyi swaku ku va munhu wa ku rhula swa pfuna hintamu. Kutani khongela ka Yehovha swaku a ku pfuna kuva u tama u va munhu wa ku rhula ngopfungopfu loko u kumana ni xiyimu xa ku tika, lani munhu a ku vutisaka, a ku kritikaraka kumbe a solasolaka leswi u kholwaka ka swona. Khumbuka swaku loko u hlamula munhu na u rhulile, mabulu ya n’wina a ma nga ta gamela ka ku holova. Funtshi mahlamulela ya wena ya ku rhula ma nga yendla leswaku van’wani va tsakela ku twa swin’wanyani hi Bibele ni ku tlhela va txintxa mavonelo ya vona hi hina ni Bibele. Se minkama hinkwayu ‘tshama u lunghekele ku tihlamulela ka lweyi a lavaka ku tiva hi ta ntshembo lowu u nga na wona, kambe u swi yentxa na u rhulile ni hi xihlonipho xa xikulu.’ (1 Ped. 3:15) Loko u yendla leswo, u ta va u kombisa swaku u munhu wa ku rhula ni leswaku a wu mathanga!