NI PSALIWE hi 1934. Vapsali va mina, Fred na Edna Molohan se ava ni 20 wa malembe nava li swidjondzi swa Bibele (Timboni ta Yehovha). Niva tlangela swinene hileswi vani djondziseke kurhandza Yehovha. Ahi tshama aParsons, xidoropana xa le Kansas. Vanyingi va le bandleni la hina ava li vatotiwa. Ndjangu wa mina awu ya ka minhlangano hinkwayo ni le ntirhweni wa kuchumayela. Hi Mugqivela mun’wana ni mun’wana, ahi tolovela kuchumayela xitaratwini, leswi namuntlha swi vitaniwaka kuchumayela ka tindhawu leti taleke hi vanhu. Minkama yin’wana ahi karhala kambe loko hi gama kuchumayela Papayi aahi xavela sorvheti.

Hambileswi bandla la hina ali li litsongo, ali ni teritoriyu la likulu hintamu leli ali patsa swidoropana swa swinyingi ni masimu ya manyingi. Varimi van’wana lava ahiva nyika mabuku avangahi hakeli hi male. Matshan’wini ya leswo, ava tolovela kuhi nyika swin’wana swa leswi vaswi tshoveleke masin’wini, matandza lamaha li kuvekiwaka hambi ni tihuku. Tani hileswi Papayi se aama hakelelile mabuku lawa aama nyikela, leswi ahi nyikiwa swona, ahiswi teka hiyaswi tirhisa kaya.

Vapsali va mina va xave fonógrafo leswaku vali tirhisa antirhweni wa kuchumayela. Aningali koti kuli tlakula hikusa anaha li mutsongo hintamu. Hambileswo, ni khumbuka leswaku ani pfuna Papayi na Mamani kuli yendla li chaya tinkulumi ta makwerhu Ruterford loko hi yendla mayendzo ya kuvuyela ni kufambisa tidjondzo ta Bibele.

Papayi a veke swa kukulisa marito ahenhla ka movha. Hi ndlela leyi, ahiswi tirhisela kuchumayela. Hi ntolovelo, ahi rhanga hi kuchaya wunanga leswaku hi koka yingiso wa vanhu. Ndzhaku ahi chaya nkulumi ya Bibele leyi gravhariweke. Loko hi heta kuchaya nkulumi, ahi nyika mabuku lava ava kombisa kutsakela.

Ka xidoropana xa Cherryvale, aKansas, Papayi a nyimise movha wa yena andzeni ka Jaradi. Ali tale hi vanhu lava ava tolovela kuya humula ka lona hi tisonto. Loko ma tive leswo, maphoyisa mamu byele leswaku a afanele a susa movha wa yena a ya wu veka handle ka jaradi. Papayi aswi yendlile leswo, kambe a veke movha wa yena ka ndhawu leyi  aswi koteka kutwa leswi chayiwaka. Aniswi tsakela hintamu kuchumayela na Papayi ni makwenu wa mina Jerry hi ndlela leyi.

Ka malembe wolawo, hi yendle makampanya ya manyingi ka materitoriyu lawa ama tale hi vanhu lava ava lwisana ni ntirho wa hina. Hilaha ni hlamuseleke ha kona kusunguleni, ahi ya ntirhweni wa kuchumayela niwusiku. Hi wunyaminyami, ahi veka swiphephanana ni swibukwana ahansi ka swipfalu swa makaya ya vanhu. Ndzhaku, hinkwerhu ahi tlhangana handle ka doropa akuva hi tiyiseka leswaku akunga na munhu lweyi a khomiweke hi maphoyisa.

Ndlela yin’wana ya kuchumyela leyi aniyi rhandza ayi vitaniwa marxa la kuchumayela. Ahi yambala makapa ya makulu ivi hi rhendzeleka doropa hinkwalo. Ni khumbuka leswaku khambi lin’wana vamakwerhu va rhendzeleke ka doropa la hina va yambale makapa lawa ama tsaliwe leswi: “Wukhongeli I Ntlhamu ni Muchini wa Kuyendla Male.” Va sungule kumarxara akaya ka mina, va famba mpfhuka wa kolomuya ka 1 km ni hafu va gama va tlhela. Lexi tsakisaka, ava nyimisiwanga hi munhu. Hambileswo, vanhu ava hlamala ni kulava kutwisisa leswi aswi yendleka.

Ndjangu wa hina awu tolovela kuya Texas leswaku wu hlalela makongresu. Tani hileswi Papayi a atirha ka komponi ya switimela, hina ni maxaka ya hina ahinga hakeli nchumu loko hiswi kwhela leswaku hi ya ka makongresu. Makwenu wa mukulu wa mamana, Fred Wismar, ni nsati wa yena Eulalie, ava tshama Temple, Texas. Tiyo Fred a djondze ntiyiso naha li mupfana, ndzhaku nyana ka lembe la 1900. A khuvuliwile, naswona hi nkama wolowo a byele vamakwavu va yena, kupatsa na mamana, leswi aaswi djondza. Vamakwerhu va le xikarhi ka Texas avamu tiva kahle tiyo Fred hikusa a atshame a va nandza wa xifundza (swoswi a vitaniwaka mulanguteli wa xifundza). A ali munhu wa kuhiseka, wa musa ni lweyi a tsakeke. A ve xikombiso lexinene ka mina.

Hi 1941, hi kwhele xitimela hi ya a St. Louis, aMissouri leswaku hi ya hlalela kongresu la kuhlawuleka. Vatsongwana hinkwavu va kombeliwe leswaku va tshama swin’we akusuhi ni palku akuva va twa nkulumi ya Makwerhu Ruterford leyi ayi li ni nhlokomhaka leyinge: “Vana va Hosi.” Ndzhaku ka nkulumi, vatsongwana hinkwavu va 15.000 va nyikiwe buku la nyuwana hi Makwerhu Ruteford ni vapfunisi va yena. Buku la kona ali ni hlokomhaka leyinge: “Vana.” Swiva hlamalisile vatsongwana hikuva avangaswi langutelanga leswi.

Hi Abril wa 1943, hi ye Coffeyville, aKansas leswaku hi ya hlalela asembleya leli ali ni nhlokomhaka leyinge: “Mi vitaneliwe Ntirho”. Ka asembelya leli, hi tivisiwe leswaku mabandla hinkwawo amatava ni xikola xa nyuwani, lexi vitaniwaka Xikola xa Wutirheli la le Tilweni. Hi tlhele hi yamukela xibukwana lexi axi li ni 52 wa tiponto leti ahitati djondza ka xikola lexi. Ndzhaku nyana ka asembleya leli, ni veke nkulumi ya mina ya kusungula ya xikola. Asembleya leli li ve la kuhlawuleka hikuva mina ni ntlawa nyana wun’wana, hi khuvuliwile ka mati ya kutitimela ya xinambyana lexi axi li kusuhi ni ndhawu leyi kufuyiwaka swiharhi kutlhela kubyaliwa timbewu.

Loko ni hete kudjondza xikola xa secundariya hi 1951, ani fanele ni yendla xiboho xa leswi anitaswi yendla hi wutomi la mina. Makwenu wa mina Jerry a atshame a tirha Betele. Hikolaho, na mina aniswi lava hintamu kuya tirha Betele. Ni rhumele xikombelo xa mina naswona hi 10 ka Março wa 1952 ni vitaniwile. Lexi kuve xiboho xa xinene lexini pfuneke kuhambeta ni tirhela Yehovha hilaha kuheleleke kuta fikela namuntlha.

Ani pimisa leswaku nita ya tirha laha kugandlisiwaka marevhixta ni mabuku man’wana. Kambe leswo aswi zanga swi humelela. Matshan’wini ya leswo, ni vekiwe leswaku ni tirha tani hi servhenti. Nzhaku ni cinciwile ivi ni ya tirha kozinya. Aniswi rhandza kutirha kozinya naswona ni djondza swotala. Ahi tirha hi maturnu naswona masiku man’wana ani ni nkama wa kuhumula. Ani tolovela kutirhisa nkama lowu leswaku ni yendla djondzo ya munhu a li yexe abibliyoteka. Kuyendla leswo swi  tiyise lipfumelo la mina ni wuxaka la mina na Yehovha. Swini yendle ni tiyimisela kuhambeta ni tirha Betele malembe lawa Yehovha aatani pfumelela wona. Jerry a hume Betele a tlhela a chada na Patricia hi 1949. Tani hi leswi ava tshama kusuhi ni Brooklyn, vani pfunile va tlhela vani khutaza loko naha li kunghena Betele.

Ndzhaku nyana ka loko ni nghene Betele, vamakwerhu va sungule kulava vabetelita lava avata yengeteliwa ka lixta la swivulavuli swa betele. Vamakwerhu lava ava li ka lixta leli va nyikiwe xiyavelo xa kupfuxela mabandla lawa ama kumeka 320 km kule ni Brooklyn. Ava fanele va veka nkulumi ya livala va tlhela va tirha ni bandla antirhweni wa kuchumayela. Ni ve mun’wana wa lava hlawuliweke. Hambileswi ani chava, ni pfumelile kuyendla mayendzo lawa ni kuveka tinkulumi leti. Ankameni wolowo, nkulumi ya livala ayi teka 1 wora. Ani tolovela kukwhela xitimela loko ni yendla mayendzo lawa. Ni khumbuka leswinga tshama swini yendlekela hi Sonto yin’wana ninhlikanhi. Aku li wuxika la 1954. Ni kwhele xitimela leswaku ni tlhela Nova York. Ani fanele ni fika Betele aBrooklyn hi ma 17 wora. Kambe loko ni li ndleleni, kusungule kuva ni xidzedze, kuba moya ni kuwa hunguva ya yikulu swinene. Tingoti ta ghezi leti fambisaka xitimela ti nyime kutirha. Hi mhaka leyo, ni fike Nova York hi ma 5 wora ya Segunda-feira. Loko ni fikile, ni kwhele xitimela xin’wana lexi axi ya Brooklyn. Loko ni fkile Betele, ni tsutsumele kuya kozinya ni ya yendla ntirho wa mina. Ani xwelile naswona ani karhalile hikuva aninga yetlelanga wusiku hinkwalo. Hambileswo, kutsaka loku ani kutwa hi kutirhela mabandla ni kutiva vamakwerhu va nyuwani aswi tlula kutikarhata hinkwako loku niku yendleke.

Ka malembe ya kusungula ni li Betele, ni rhambiwe leswaku ni hlanganyela ka nhlangano wa djondzo ya Bibele lowu awu haxiwa ka xitichi xa radiyu lexi vitaniwaka WBBR vhiki lin’wana ni lin’wana. Ahi gravhara djondzo leyi ka andari la wumbirhi la prediyu leli vitaniwaka 124 Columbia Heights. Makwerhu Alexandre H. Macmillan, lweyi a atshame a tirha Betele malembe manyingi, na yena a atolovela kuhlangayela. Ahi tolovela kumu vitana Makwerhu Mac. A ve xikhutazo xikulu ka hina lava aha li kunghena Betele hikuva hambileswi a hlanganeke ni swikarhato swinyingi a tshame a tshembekile ka Yehovha.

Hi 1958, xiyavelo xa mina xi cincile. Ni sungule kutirha ni switudanti leswi aswi huma ka Xikola xa Jiliyidi. Ani fanele ni pfuna vamakwerhu lava hisekaka leswaku vakuma maphepha lawa ama laveka leswaku va pfumeleliwa kunghena ka matiko lawa ava rhumeliwa ka wona leswaku va ya tirha. Ani fanele ni tlhela ni lulamisa hinkwaswo leswi yelanaka ni liyendzo la vona. Tani hileswi mathikithi ya mavhiyawu ama durha, votala lava ava rhumeliwa África kumbe Aziya ava famba hi xitimela xa mati lexi tirhiseliwaka kurhwala swilo. Ndzhaku ka malembe nyana, vamisiyonariyu vanyingi ava yendza hi mavhiyawu hikuva mathikithi se amangaha durhi.

Hi 1960, ni yendle malulamiselo ya kulugara  mavhiyawu lawa amata heleketa vamakwerhu va Estados Unidos ka makongresu ya matiko yo hambahambana lawa amata khomeliwa aEwuropa hi 1961. Ni ve kona ka lin’we la makongresu leli khomeliweke aHamburgo, Alemanha. Ndzhaku ka lona, mina ni vamakwerhu vanharhu lava ava tirha Betele hi lugare movha ivi hi ya pfuxela vamakwerhu ka Betele la Roma, a Itália. Loko hi sukile Itália, hi tsemakanye tintshava ta Pirinéu ivi hi nghena Espanha, laha ntirho wa hina awu tsimbisiwile. Hi teke mabuku nyana leswaku hi ya nyika vamakwerhu va hina aBarcelona. Hima bohelele hi maphepha ya kuxonga akuva kupimisiwa leswaku i swihiwa. Hi tsake swinene nkama hinga kumana na vona! Ndzhaku ka leswo, hi fambe hi movha anze hi fika Amsterdam laha hi khweleke vhiyawu hi tlhlelela Nova York.

Hi 1962, ni nyikiwe xiyavelo xa kululamisa hinkwaswo leswi yelanaka ni liyendzo la 583 wa vamakwerhu vaxinuna ni vaxisati. Vamakwerhu lava avata ya ka longoloko wa makongresu ya kuhlawuleka ya matiko yo hambanahambana lawa amata va kona amisaveni hinkwayo. Nhlokomhaka ya kongresu ya 1963 ayi ku: “Mahungu Lamanene ya Wutomi Lelinga Heliki.” Vamakwerhu lava avata hlalela makongresu lawa aEwuropa, Aziya ni le Pacífico wa le Dzongeni. Ndzhaku, avata ya Honolulu, Havaí, hi wugamu aPasadena, le Califórnia. Handle ka leswo, avata ya tiva tindhawu leti kuvulavuliwaka hi tona aBibeleni aLebanoni ni le Jordânia. Departamento la hina ali fanele li lulamisa maphepha lawa amatava pfumelela kunghena ka matiko lawa, lomo avata tshama kona ni mathikithi ya mavhiyawu.

1963 kuve lembe la lisima swinene awuton’wini la mina hi xivangelo xin’wana. Hi 29 ka Junho, ni chade na Lila Rogers, wa le Missouri, lweyi a sunguleke kutirha Betele hi 1960. Ndzhaku ka vhiki hi chadile, mina na Lila hi rhendzeleke misava naswona hi ye Grécia, Gibita ni Lebanoni. Loko hi sukile Lebanoni, hi ye Yordani. Ntirho wa hina awunga pfumeleliwi atikweni leli naswona mfumu awunga nyikeli maphepha lama pfumelelaka Timboni ta Yehovha kunghena kumbe kuhuma tikweni. Hi mhaka leyo, ahingaswi tivi leswaku kuta humelela yini hi hina loko hi fika. Hi hlamale swinene loko hi vona vamakwerhu vaxinuna ni vaxisati vahi nyimelile ayereporto va khome phepha la likulu leli tsaliweke leswi: “Hami yamukela Timboni ta Yehovha!” Hiswi tsakelile kupfuxela tindhawu leti kuvulavuliwaka ha tona aBibeleni. Hi vone tindhawu leti Abrahama, Isaka na Yakobe va tshameke ka tona, tindhawu leti Yesu ni vapostola va chumayeleke ka tona ni laha Vakreste va sunguleke ku hangalasa mahungu yotsakisa kuya fika “amakun’wini ya misava”. — Mintirho 13:47.

Kuringana malembe ya 55, Lila ani seketele swinene hi kutshembeka ka swiyavelo swa hina hinkwaswo. Hi ye Espanha ni Portugal makhambi manyingi hi nkama lowu ntirho wa hina awu tsimbisiwa ka matiko lawa. Hi khutaze vamakwerhu va hina ni kuva heleketela mabuku ni swilo swin’wana leswi avaswi lava. Hi tlhele hi yendzela vamakwerhu van’wana lava ava li djele la Cádiz, a Espanha. Ni tsake swinene hi kuva niva vekele nkulumi leyi yiva khutazeke.

 Kusukela hi 1963, ntirho wa mina awu li wa kululamisa mayendzo ya lava ava ya ka makongresu ya matiko yo hambanahambana a África, Austrália, Amerika wa le Xikarhi ni wa le Dzongeni, Ewuropa, Havaí, Nova Zelândia, Porto Rico ni Extremo Oriente. Mina na Lila hi ve ka makongresu ya kutsakisa swinene, yofana ni leli hili hlaleleke aVarsóvia, Polónia hi 1989. Vamakwerhu vanyingi va Rússia va ve kona ka kongresu leli. Phela aku li khambi la kusungula va hlalela kongresu. Hi tive vamakwerhu vaxinuna ni vaxisati lava ava li djele ka khale ka União Soviética hikolaho ka lipfumelo la vona.

Xiyavelo xin’wana lexini tsakiseke kuve kupfuxela ni kukhutaza mindjangu ya Betele ni vamisiyonaryu ka matiko ya manyingi. Ka liyendzo la hina la wugamu, hi pfuxele Koreya wa le Wuxeni naswona hi tive 50 wa vamakwerhu lava ava li djele aSuwon. Ava ni langutelo lelinene naswona ava nyimele leswaku Yehovha ava pfuna leswaku vamu gandzela va chunsekile. Kutivana na vona swihi khutaze swinene! — Varhoma 1:11, 12.

Niyi vonile ndlela leyi Yehovha a ketekiseke ha yona vanhu va yena kusukela loko ni tive ntiyiso kuta fika namuntlha. A nkama lowu ninga khuvuliwa hi wona hi 1943, akova ni kolomuya ka 100.000 wa vachumayeli. Kambe namuntlha se ku ni vachumayeli lava tlukaka 8.000.000 lava tirhelaka Yehovha ka 240 wa matiko. Ntirho wa wukulu lowu yendliweke hi switudanti leswi humeke Jiliyadi wu pfunisile ka kukula loku. Swini tsakise hintamu kutirha ni van’wana va vamisionariyu lava ni kuva pfuna leswaku va fika lomu va rhumeliwaka kona.

Na tsaka hileswi ni yendleke xiboho xa kutirhela Yehovha ni hileswi ni titsaliseke kutirha Betele na naha li jaha. Yehovha ani katekise hintamu malembe lawa hinkwawo. Handle ka kutsaka loku hiku twaka hi kutirha Betele, mina na Lila ha tsaka hileswi hi veke ni mukhandlu wa kuheta malembe lama tlulaka 50 na hi chumayela ni vamakwerhu va mabandla manyingi ya Brooklyn. Hi ve ni mukhandlu wa kuyendla vanghanu va ntiyiso.

Kuta fikela swoswi naha tirha Betele ni nsati wa mina Lila. Ani seketela hintamu siku lin’wana ni lin’wana. Hambileswi ntanga ya mina se yi tlukaka 84 wa malembe, na tsaka hileswi ntamu wa mina wahani pfumelelaka kutirha ni kupfunisa kuhlamula, kurhumela ni kuhlayisa maphepha ya Betele.

I lunghelo la likulu kulumba nhlengeletano ya kuhlamalisa ya Yehovha ni kuvona kuhetiseka ka marito ya Malakiya 3:18, lamange: “N’wina mitatlhela mivona kuhambana axikarhi ka lweyi alulameke ni lweyi anga ni swiyendlo swobiha, ni xikarhi ka lweyi atirhelaka Xikwembu ni lweyi akalaka angaxitirheli.” Misava ya Sathana yi ya yi biha siku lin’wana ni lin’wana naswona vanhu ava na ntshembo ni ntsako awuton’wini. Kambe lava rhandzaka ni kutirhela Yehovha va tsaka awuton’wini la vona naswona hambi ka masiku lawa ya kukarhata, va ni ntshembo hi wumundzuku. Hi kakunene, i lunghelo kubyela van’wana hi mahungu lawa ya kutsakisa! (Matewu 24:14) Kungali khale, Mfumu wa Xikwembu wuta cinca misava leyi yi va paradeyisi. Hili langutelile siku lelo! Loko lita fika, hinkwavo lava tshamaka misaveni vata tsaka, vava ni lihanyo lelinene va tlhela va hanya hilaha kunga heliki.