Switluli

Tlula longoloko

“Mfumo wa Mina Ahi wa Misava Leyi”

“Mfumo wa Mina Ahi wa Misava Leyi”

“Leswi nipsaleliweleke svona ni lesvi ningatela svona laha misaveni, i kuta nitaveka vumboni henhla ka ntiyiso.” — YOHANE 18:37.

TINSIMU: 109, 102

1, 2. a) I yini leswi kombaka leswaku misava yiya yi yavana? b) I swivutiso swihi leswi hingataswi hlamula ka djondzo leyi?

MAKWERHU wa xisati lweyi a tshamaka Dzongeni ka Ewuropa a vule leswi hi wutomi la yena la khale: “Kusukela awutsongwanini, ni vone minchumu ya kubiha ntsena. Hikolaho, aninga pfumelelani ni mafambiselo ya politika ya le tikweni ka mina. Hi mhaka yoleyo, ni sungule kuseketela mintlawa yin’wana ya politika. Kuringana malembe yotala ani rhandzana ni jaha leli ali li n’watisungi.” Makwerhu mun’wana wa xinuna lweyi a tshamaka Djoni a hlamusele swivangelo leswi aswimu yendla ava ni tihanyi. A te: “Ani pimisa leswaku lixaka la mina ali yampsa kutlula tinxaka tin’wana naswona ani lumba ntlawa wokarhi wa politika. Hi djondzisiwe kudlaya valala va hina hi matlhari — hambi lava ava li va lixaka la hina kambe na va lumba mintlawa yin’wana ya politika.” Makwerhu wa xisati lweyi a tshamaka axikarhi ka Ewuropa wa pfumela: “Ani nyenyiwa. Hikolaho, na mina aniva nyenya lava avanga li va tiku la mina kumbe lava ava li ka wukhongeli leli hambaneke ni la mina.”

2 Namuntlha, vanyingi va tikhoma hi ndlela leyi vanhu lava avati khoma ha yona. Mintlawa yinyingi ya politika yi tirhisa tihanyi akuva yi kuma nchunseku. Switolovelekile kuva vanhu va lwisana hikolaho ka timhaka ta politika. Naswona amatikweni yotala, vanhu lava rhurhelaka ka matiku man’wana vaya va hluphiwa swinene hi hi vinyi va tiku. Hinkwaswu leswi swi hetisisa leswi Bibele liswi profeteke, loko li vula leswaku amasikwini ya makumu, vanhu avangata “tsetselela kumbe kulava ntwananu hambi wuli wihi”. (2 Timotiya 3:1, 3) Xana i yini leswi Vakreste vangaswi yendlaka akuva va hlayisa vun’we amisaveni leyi yaka mahlweni yi yavana? Hinga djondza swotala ka xikombiso xa Yesu. Ankameni wa yena, vanhu ava yavanile hi tlhelo la politika. Ka djondzo leyi, hita kuma tinhlamulu ta swivutisu swinharhu: Hayini Yesu a yalile kunghenela ka ntlawa wokarhi wa politika? Xana Yesu aswi kombise kuyini leswaku Vakreste ava fanelanga va tipeta ka timhaka ta politika? Naswona Yesu a yendle yini kuva ahi djondzisa leswaku ahi fanelanga hiva ni tihanyi?

XANA YESU AVA SEKETELILE LAVA AVA LAVA KUCHUNSEKA KA MFUMU WA ROMA?

3, 4. a) Ankameni wa Yesu, xana i yini lexi Vayuda avaxi navela? b) Xana kunavela loku Vayuda ava li na kona kuva khumbise kuyini vadjondzisiwa va Yesu?

3 Vayuda vanyingi lava Yesu a avachumayela avaswi navela hintamu kuchunsiwa ka mfumu wa Roma. Ntlawa wa politika wa Vayuda lava Xandzukeke awu yendla leswaku kunavela loku kuya kukula. Votala va ntlawa lowu va landzelele wanuna lweyi a avitaniwa Yudasi wa le Galileya, lweyi a hanyeke kusuhi ni nkama wa Yesu. Yudasi a ali Mesiya wa mavunwa, naswona a akanganyisa vanhu votala. Mutivi wa ta matimu Josefu a vule leswaku Yudasi a akucetela Vayuda leswaku va pfukela mfumu wa Roma naswona lava ava pfumela kuhakela tinemba a avavitana “matoya.” Swingasi fika kwini, Yudasi a dlayiwile hi Varoma. (Mintirho 5:37) Van’wana ka Vayuda lava Xandzukeke va sungule kuva ni tihanyi leswaku va fikelela swikongomelo swa vona.

4 Vayuda vanyingi avaswi nyimele hi mahlongati kufika ka Mesiya. Ava pimisa leswaku Mesiya a atavachunsa ka Varoma ni kuyendla leswaku tiko la Israyele litlhela li va henhla ka matiko man’wana. (Luka 2:38; 3:15) Vanyingi ava pimisa leswaku Mesiya a atasimeka mfumu lani misaveni atikweni la Israyele. Ava pimisa nakambe leswaku ndzhaku ka kusimekiwa ka mfumu lowu, Vayuda hinkwavu lava ava hangalakile ka matiko man’wana avata tlhelela aIsrayele. Hambi Yohane Mukhuvuli a vutise Yesu a ku: “Xana hi wena lweyi vangate wata, kumbe xana hifanela kurindzela mun’wana ke?” (Matewu 11:2, 3) Swinga yendleka Yohane na yena a ativutisa leswaku akuta ta munhu mun’wana leswaku achunsa Vayuda kumbe ihim. Ndzhaku ka kupfuxiwa ka Yesu, vadjondzisiwa vambirhi va kumane na yena andleleni leyi yaka Emawusi. Va byele Yesu leswaku ava pimisa leswaku hi yena lweyi a atachunsa Israyele. (Lerha Luka 24:21.) Ndzhaku nyana ka bulu lelo, vapostola va vutise Yesu va ku: “Hosi, xana hi wona nkama lowu ungatapfuxa mfumu wa Israyele ke?” — Mintirho 1:6.

5. a) Hayini vahanyi va Galileya ava lava leswaku Yesu a va hosi ya vona? b) Xana Yesu a yendle yini leswaku a lulamisa mimpimiso ya vona?

5 Vayuda ava pimisa leswaku Mesiya a ata lulamisa swikarhatu swa vona. Kumbexana hi leswo swi yendleke vahanyi va Galileya va navela leswaku Yesu a va hosi ya vona. Swinga yendleka va pimise leswaku yena a atava murhangeli wa munene. A ali xivulavuli lexinene, a ani matimba ya kuhanyisa lava vabyaka ni kuyendla leswaku kuva ni swakudla leswi yenelaka hinkwavu lavanga ni ndlala. Vanyingi va hlamalile loko a phamela 5.000 wa vavanuna. Yesu aswi xiyile leswi ava lava kuyendla swona. Bibele li li: “Yesu, hi kutiva lesvaku valava kuta vatamusindzisa lesvaku vamuyedla hosi, atlhelela ntshaveni ali yexe.” (Yohane 6:10-15) Ka siku leli landzeleke, xitshungu se axi rhulile. Hikolaho, Yesu axi hlamusele leswaku a angatelanga kuta lulamisa swikarhatu swa vona, kambe a atele kuva djondzisa ntiyiso hi Mfumu wa Xikwembu. Ava byele leswi: “Mingatirheli svakuja lesvibolaka, kambe tirhelani svakuja lesvingaboliki, svinga lesvinyikaka vutomi lebzingaheliki.” — Yohane 6:25-27.

6. Xana Yesu aswi kombekise kuyini leswaku a angatelanga kuta simeka mfumu wa misava? (Vona xifaniso xosungula akusunguleni ka djondzo)

6 Na kahasale masiku nyana kuva a dlayiwa, Yesu a xiye leswaku vadjondzisiwa va yena na vona ava kholwa leswaku yena a atasungula kufuma aYerusalema. Hikolaho, ava byele xifaniso xa timina akuva va twisisa leswaku leswi avaswi pimisa aswingata yendleka. Xifaniso xa kona axi vulavula hi “nkulukumba mun’wana”, Yesu, lweyi a atayendza naswona a atahlwela kuvuya. (Luka 19:11-13, 15) Hi ndlela leyi twisisekaka, Yesu atlhele a byela ndhuna ya Muroma, Pontiyo Pilato, leswaku a angangheneleli ka timhaka ta politika. Pilato amu vutisile: “Xana hi wena hosi ya Vayuda ke?” (Yohane 18:33) Swinga yendleka Pilato a yendle xivutisu lexi hileswi a achava leswaku Yesu a atahlohlotela Vayuda kuva va pfukela Varoma. Kambe Yesu a hlamule leswi: “Mfumu wa mina ahi wa misava leyi”. (Yohane 18:36) Yesu angati petanga ka timhaka ta politika hikuva Mfumu wakwe awunga li wa misava leyi. A vule leswaku lani misaveni a atele ‘kutaveka vumboni henhla ka ntiyiso.’ — Lerha Yohane 18:37.

Xana u tshamela kukarhateka hi swikarhatu swa misava leyi kumbe u tshamela kuyanakanya hi Mfumu wa Xikwembu? (Vona paragrafu 7)

7. Hayini swinga vevukanga kupapalata kuseketela mintlawa ya politika hambi timbilwini ta hina?

7 Yesu a aswitiva leswi Yehovha a amurhumele swona lani misaveni. Na hina, loko hi twisisa leswi Yehovha a lavaka leswaku hiswi yendla, hita papalata kuseketela mintlawa ya politika naswona hita susa timbilwini ta hina hinkwaswu leswi kombaka leswaku hi nyima ni ntlawa wokarhi. I ntiyiso leswaku leswo aswi vevukanga. Mulanguteli wa Xifundza mun’wana a vule leswaku andhawini ya yena vanhu vaya va nghena hi nhloko ka politika. Va tibyela swinene hi tiko la vona naswona va kholwa leswaku wutomi alita yampsa loko avo fumiwa hi vanhu va lixaka la vona. A yengetele a ku: “Lexi tsakisaka, vamakwerhu va hlayisa vun’we la vona hi kuhisekela ntirho wa kuchumayela mahungu yotsakisa ya Mfumu wa Xikwembu. Va tshemba leswaku i Yehovha ntsena anga helisaka swilo swobiha ni kululamisa swikarhato hinkwaswu leswi hi langutanaka na swona.”

XANA YESU ASWI KOMBISE KUYINI LESWAKU A ANGA NGHENELELI KA TIMHAKA TA POLITIKA?

8. I swiyimo swihi swobiha leswi Vayuda va le nkameni wa Yesu va langutaneke na swona?

8 Swilo swobiha leswi humelelaka namuntlha swi yendla vanyingi va nghena hi nhloko ka timhaka ta politika. Ankameni wa Yesu, mhaka ya kuhakela tinemba yi yendle leswaku vanhu va yavana hi tlhelo la politika. Hi xikombiso, Yudasi wa le Galileya a pfukele mfumu wa Roma hikolaho ka leswi awu tsalisa vanhu akuva va hakela tinemba. Lexi axi nyayisa xiyimo hileswi Vayuda ava sindzisiwa kuhakela tinemba ta minchumu yinyingi, yotani hi yindlo, ndhawu leyi yindlu ayi yakiwe ka yona ni swilo leswi ava li na swona. Handle ka leswo, vahakelisi va tinemba ava kanganyisa. Minkama yin’wana ava xava tindhuna ta Varoma akuva tiva nyika switshamu leswi aswiva pfumelela kuhambeta vava vahakelisi va tinemba. Loko se vaswi kumile switshamu leswi, avaswi tirhisela kuganya male. Hi xikombiso, Zakewu, lweyi a ali murhangeli wa vahakelisi va tinemba aYeriko, a ganye male yotala hi kukangayisa vanhu. — Luka 19:2, 8.

9, 10. a) Xana valala va Yesu va ringetise kuyini kumu yendla a nghenela ka timhaka ta politika? b) Hi djondza yini ka ndlela leyi Yesu ava hlamuleke ha yona? (Vona xifaniso xa wumbirhi akusunguleni ka djondzo.)

9 Valala va Yesu va ringete kumu peta ka mhaka ya kuhakela tinemba. Vamu vutisile hi “rhesa kumbe nemba” ya denari leyi Vayuda hinkwavu ava sindzisiwa kuyi hakela. (Lerha Matewu 22:16-18.) Vayuda avayi nyenya nemba leyi hikuva ayiva khumbukisa leswaku va le hansi ka mfumu wa Roma. Lava ava nyima ni “ntlawa wa politika wa Heroda” ava nyimela kutwa Yesu a vula leswaku ava fanelanga va hakela nemba leyi. Ava lava leswo akuva vaya mangala ka Varoma leswaku yena a angativeki hansi ka mfumu wa vona. Hi hala tlhelo, loko Yesu a avule leswaku nemba leyi ayi fanele yi hakeliwa, vanyingi avata tshika kumu landzela. Se, a yendle yini?

10 Hi wutlhari, Yesu a kombise leswaku a anganyimi ni munhu amhakeni leyi. A te: “Nyikani Khezari lesvinga sva Khezari, ni Xikwembu lesvinga sva Xikwembu.” (Matewu 22:21) Yesu a aswitiva leswaku vahakelisi vanyingi va tinemba ava kanganyisa. Kambe anga vulavulanga hi swona. Kuhambana ni leswo, a vulavule hi Mfumu wa Xikwembu, a kombisa leswaku hi wona ntsena wungata lulamisa swikarhato swa vanhu. Xana hi djondza yini ka xikombiso lexi xa Yesu? Hi djondza leswaku ahi fanelanga hi tipeta ka timhaka ta politika, hambiloko ntlawa wokarhi wu tikomba wu lulamile wutlhela wu yampsa kutlula leyin’wana. Tani hi Vakreste, hi seketela Mfumu wa Xikwembu ntsena ni leswi Yehovha a vulaka leswaku swi lulamile. Hikolaho ka leswi, ahi nyikeli mavonelo ka swilo leswi vaswi vulaka kumbe kuswi yendla. — Matewu 6:33.

11. Hingava pfunisa kuyini van’wana kuva va kuma kululama ka xiviri?

11 Ku ni Timboni tinyingi ta Yehovha letiswi koteke kususa atimbilwini ta tona miyanakanyu leyi ati li na yona hi timhaka ta politika. Hi xikombiso, loko angese va Mboni ya Yehovha, makwerhu mun’wana wa xisati wa kutshama Grã-Bretanha a djondze ndlela leyi vanhu va hanyisanaka ha yona awuniversidadi. Leswo swiyendle leswaku mavonelo ya politika ma sungula kubyala timintsu ambilwini ya yena. A vule leswi: “Hikolaho ka leswi ani xanisiwe swinene, ani lava kulwela tinfanelo ta valandi. Hambileswi ani hlula timhaka tinyingi, aninga tsaki. Aningaswi tivi leswaku leswi vangaka xihlawulanhlonge aswi fanele swi tsuvuliwa atimbilwini ta vanhu. Loko ni sungule kudjondza Bibele, ni xiye leswaku mina ani fanele ni va wa kusungula kutsuvula leswi aswi li mbilwini ya mina.” Lexi hlamalisaka, kuve makwerhu wa xisati wa mulungu lweyi amu pfuneke kutsuvula miyanakanyu leyi a ali na yona ambilwini. A yengetele a ku: “Swoswi ni phayona la nkama hinkwawu ka bandla la lirimi la mavoko, naswona ni lwela kufikelela vanhu va tinxaka hinkwato.”

“TLHELISELA RIPANGA RA WENA KUMBE TLHARI NDHAWINI YA RONA”

12. I “comela” lini leli valandzeli va Yesu ava fanele vali papalata?

12 Ankameni wa Yesu, varhangeli va wukhongeli ava seketela mintlawa ya politika. Hi xikombiso, a buku lelinge A Vida Diária nos Tempos de Jesus li hlamusela leswaku mintlawa ya wukhongeli ya Vayuda ayi yavana hi ndlela leyi fanaka ni mintlawa ya politika. Hi xivangelo lexo, Yesu a byele valandzeli va yena a ku: “Tlharihani, michava comela ra Vafarisi, ni comela ra Heroda!” (Marka 8:15) Loko Yesu a vulavula hi Heroda, swinga yendleka a akombetela ka ntlawa wa politika lowu awu rhangeliwa hi Heroda. Ntlawa wun’wana, wa Vafarisi, awu lava leswaku Vayuda va chunseka ka Mfumu wa Roma. Hikuya hi wurunguli la Matewu, Yesu a be ndleve valandzeli va yena leswaku va tivonela ka Vasaduki. Vasaduki ava lava leswaku Roma aya mahlweni a fuma hikuva leswo aswita yendla leswaku va hambeta vava ni switshamu swa wuhosi. Yesu a byele valandzeli va yena leswaku va papalata “comela”, kumbe tidjondzo ta mintlawa leyi yinharhu. (Matewu 16:6, 12) Lexi hlamalisaka, Yesu ava byele leswi ndzhaku nyana ka loko vanhu va lave kumu yendla hosi.

Yesu a djondzise valandzeli vakwe kukombisa wukalatlhelo

13, 14. a) Nyikela xikombiso lexi kombaka leswaku loko wukhongeli linghenela timhaka ta politika, vuyelo la kona i tihanyi ni wuhomboloki. b) Hayini swi hoxile kukhoma van’wana hi tihanyi hambiloko hi li ni swivangelo swoyendla tanu? (Vona xifaniso xa wunharhu akusunguleni ka djondzo.)

13 Loko tikereke ti seketela mavonelo ya mintlawa ya politika, kutolovela kuva ni tihanyi. Yesu a djondzise valandzeli va yena a wukalatlhelo. Hikolaho ka leswo, vaprista ni Vafarisi ava lava kumu dlaya. Ava chava leswaku vanhu avata tshika kuva landzela ivi va yingisa Yesu. Loko leswo aswo humelela, avata lahlekeliwa hi nkucetelo lowu ava li na wona ka politika ni ka wukhongeli. Va te: “Loko himutshikisa svosvo, hinkwavu vatapfumela ka yena, kutani Varoma vatata vatalovisa ndhawu leyi ya hina,ni kuhiheta hi rixaka.” (Yohane 11:48) Hikolaho, Muprista Lwenkuku Kayafasi a yendle kungu la kudlaya Yesu. — Yohane 11:49-53; 18:14.

14 Kayafasi a nyimele li chona leswaku a hetisisa kungu lakwe. Loko se li chonile, a rhumele masonchwa leswaku maya khoma Yesu. Kambe Yesu se a alitiva kungu leli. Hikolaho, loko a li karhi adla lohetelela ni vadjondzisiwa vakwe, ava byele leswaku va teka matlhari. Matlhari mambirhi ama yenela kuva ava djondzisa djondzo ya lisima swinene. (Luka 22:36-38) Awusikwini lolelo, ku te xitshungu leswaku xita khoma Yesu. Petrosi a vaviseke swinene hi leswinga yendleka la kakuva a teka tlhari ivi a hlasela wanuna wokarhi lweyi a ali xikarhi ka xitshungu. (Yohane 18:10) Hiloko Yesu a ku ka Petrosi: Tlhelisela ripanga ra wena kumbe tlhari ndhawini ya rona, hikuva hinkwavu lavatirhisaka matlhari,vatadlawa hi matlhari.” (Matewu 26:52, 53) Wayi vona djondzo ya lisima leyi Yesu ayi djondzisaka valandzeli va yena? Ava fanelanga vava va misava. Phela hi leswi Yesu aswi khongeleleke loko va li ntshaveni ya Mawoliverha. (Lerha Yohane 17:16.) I Yehovha ntsena lweyi anga ni nfanelo ya kuhelisa wuhomboloki.

15, 16. a) Xana Rito la Xikwembu liva pfunisa kuyini Vakreste kupapalata timholova? b) I kuhambana kwihi loku Yehovha aku vonaka loko a cuvuka misava?

15 Makwerhu wa xisati wa le dzongeni ka Ewuropa lweyi hi vulavuleke ha yena kusunguleni ka djondzo leyi aswi twisisile leswo. A vule leswi: “Niswi vonile leswaku tihanyi ati tisi wululami. Ni xiye leswaku lava tirhisaka tihanyi va hetelela hi kufa. Naswona vanyingi va tshama va hlundzukile vatlhela va xukuvala. Ni tsake swinene loko ni djondzile aBibeleni leswaku i Xikwembu ntsena lexingata tisa wululami la ntiyiso laha misaveni. Se ni ni 25 wa malembe nili karhi ni chumayela vanhu mahungu wolawo.” Makwerhu wa le Djoni a sive tlhari la yena hi “banga ra moya”, kunga Rito la Xikwembu. (Vaefesa 6:17, Vuhundzuluxeri Bya Misava leyintshwa) Swoswi a chumayela mahungu ya kurhula ka vanhu hinkwavu, kunga khataliseki lixaka la vona. Ndzhaku ka loko a hundzuke Mboni ya Yehovha, makwerhu wa xisati wa le xikarhi ka Ewuropa a chade ni makwerhu lweyi a ali wa lixaka leli a ali nyenya. Hinkwavu lava va cince hikolaho ka leswi ava lava kufana na Kreste.

16 I swa lisima swinene kuyendla kucinca loku. Bibele li vula leswaku vanhu va misava va fana ni lwandle leli yaka hala ni hala naswona linga rhuliki. (Esaya 17:12; 57:20, 21; Nhlavutelo 13:1) Timhaka ta politika tava khumba vanhu, ti yendla leswaku va yavana ivi hi wugamu va khomana hi tihanyi. Kambe hina hi rhulile naswona hi ni vun’we. Loko a vona ndlela leyi misava yi yavaneke ha yona, Yehovha a tsaka swinene hi kuvona leswaku vanhu vakwe va ni vun’we. — Lerha Sofaniya 3:17.

17. a) Hi fanele hi yendla yini leswaku hiva ni vun’we? b) Hita vulavula hi yini ka djondzo leyi taka?

17 Ka djondzo leyi hi vone leswaku hinga va ni vun’we loko: (1) Hi tshemba leswaku Mfumu wa Xikwembu wuta helisa wuhomboloki hinkwalu, (2) hinga ngheneleli ka timhaka ta politika, ni loko (3) hi papalata tihanyi. Kambe ku ni xin’wana lexinga dlayaka vun’we la hina: xihlawuhlawu. Ka djondzo leyi landzelaka hita vona ndlela leyi hinga tekelelaka ha yona Vakreste vosungula a mhakeni ya kuhlula xihlawuhlawu.