1-2. a) Xana Moxe a vitanisiwa kuyini aBibeleni naswona i yini leswi aswi yendleke? b) Hi xihi xikhutazo lexi hi nyikiwaka xona leswaku hi va vanhu vorhula?

KA BIBELE, Moxe a hlamuseliwa tani hi munhu lweyi “aarhulile kutlula vanhu hinkwavu amisaveni.” (Tinhl. 12:3) Xana leswi swi lava kuvula leswaku a ali munhu wa kutsana, wa kuchava kuyendla swiboho kumbe wa kutsandzeka kukhoma swi tiya hambiloko a kanetiwa? Swinga yendleka van’wana va pimisa leswaku munhu wa kurhula a tshamise xileswo. Kambe leswo ahi ntiyiso. Moxe aanga li munhu wa kutsana. A ani xivindzi xa kunyimelela Yehovha naswona aanga chavi kuyendla swiboho. Hi kupfuniwa hi Yehovha, a ve ni xivindzi xa kuvulavula ni hosi ya matimba ya le Gibita, xa kukongomisa kolomuya ka 3.000.000 wa vanhu amananga ni kupfuna tiko la Israyele leswaku li hlula valala va lona.

² I ntiyiso leswaku namuntlha ahi kumani ni swiyimu swa kufana ni leswi Moxe a kumaneke na swona. Hambileswo, siku ni siku hi fanele hi tirhisana ni vanhu kumbe kulangutana ni swiyimu leswi yendlaka swi tika kuva vanhu vorhula. Yehovha wahi khutaza leswaku hi va vanhu va kurhula. Wa tshembisa: “Lavatitsongohataka vadadja ndzhaka ya misava”. (Pis. 37:11) Xana u munhu worhula? Van’wana vaku vona tani hi munhu worhula? Hingase hlamula swivutiso leswi swa lisima, ahi rhangeni hi kutwisisa leswi kuva munhu worhula swi vulaka swona.

3-4. a) Munhu worhula anga fanisiwa ni yini? b) I yini leswi lavekaka leswaku hi va vanhu vorhula naswona hayini?

³ Munhu worhula * anga fanisiwa ni kapulana la kusaseka swinene.  Hayini hi vula leswo? Hikusa kufana ni kapulana lelinga ni tikori ta ku hambanahambana leti yendlaka leswaku li saseka, akuva hi va vanhu vorhula kulaveka swilo swo hambanahambana. Swin’wana swa swona i kutitsongohata, kuyingisa ni xivindzi. Hayini swilo hinkwaswu leswi swi laveka leswaku hi tsakisa Yehovha?

⁴ Ntsena lava titsongohataka hi vona va yingisaka leswi Xikwembu xiva byelaka swona. Xin’wana xa leswi Xikwembu xiswi languteleke ka hina i kuva vanhu vorhula. (Mat. 5:5; Gal. 5:23) Sathana a kwata swinene loko hi yendla kurhandza ka Xikwembu. Hi mhaka leyo, hambiloko hi titsongohata hi tlhela hi va vanhu vorhula, vanhu va misava vahi nyenya. (Yoh. 15:18, 19) Leswi swihi yendla hi lava xivindzi leswaku hi hlula Sathana.

5-6. a) Hayini Sathana a nyenya vanhu vorhula? b) Hita hlamula swivutiso swihi?

⁵ Munhu lweyi a kalaka anga rhulanga wa tikukumuxa, a hantlisela kukwata naswona angamu yingisi Yehovha. Sathana a tshamise xileswo. Hikolaho, aswihi hlamalisi leswi a kalaka angava rhandzi vanhu vorhula! Phela, vali veka rivaleni wumunhu la yena lobiha hi kukombisa wumunhu lalinene leli anga liki na lona. Kutlula hinkwaswu, va kombisa leswaku yena i muhembi. Hayini hi vula tano? Hikuva kunga khataliseki leswi angaswi yendlaka kumbe kuswi vula, angeva siveli vanhu vorhula leswaku va tirhela Yehovha. — Yobo 2:3-5.

⁶ I ka swiyimu swihi laha swi karhataka kukombisa wumunhu lorhula? Hayini hi fanele hi hlakulela wumunhu leli? Akuva hi hlamula swivutiso leswi, hita kambisisa xikombiso xa Yesu, Moxe ni xa Vaheberu vanharhu lava yisiweke wuhlongeni aBabilona.

7-8. Moxe a yangulise kuyini loko van’wana vangamu hloniphi?

⁷ Loko hi nyikiwe wulawuli: Swava tikela lavanga ni wulawuli kuva vanhu vorhula ngopfungopfu loko lavanga hansi ka vona vava byela leswaku va yendle swiboho leswi hoxeke. Xana leswi swi tshame swiku humelela? Loko awo byeliwa leswo hi xirho xa ndjangu wa wena, awuta ku yini? Vona ndlela leyi Moxe a lungutaneke ni xiyimu lexi fanaka ha yona.

⁸ Yehovha a lange Moxe leswaku a va murhangeli wa Vayisrayele. A tlhele amu nyika lunghelo la kutsala a minawu leyi ayita kongomisa tiko hinkwalu. Aswi li rivaleni ka hinkwavu leswaku Yehovha aamu seketela. Kambe Meriyamu na Aroni, vamakwavu va yena, vamu solile hileswi a chadeke ni wansati wa Mukuxi. Vamu byele leswaku aanga  fanelanga a chade na yena. Swinga yendleka van’wana loko avo va ka xitshamu xa Moxe ina va kwatile va tlhela va lava tindlela ta kuva yavanyisa. Kambe Moxe anga zanga aswi yendlile leswo. Lexi hlamalisaka, a kombele Yehovha leswaku a helisa xikhatiso lexi aaxi nyike Meriyamu. (Tinhl. 12:1-13) Hayini Moxe a yangule hi ndlela leyo?

9-10. a) Yehovha a pfune Moxe kutwisisa swaku yini? b) Madoda ya bandla ni vamunumuzana va djondza yini ka xikombiso xa Moxe?

⁹ Moxe a yangule hi ndlela leyo hikusa a apfumele kudjondzisiwa hi Yehovha. Ka 40 wa malembendzhaku, loko aha tshama ka yindlo ya Faro, Moxe aanga li munhu wa kurhula. Wa khumbuka leswaku loko a vone Muyisrayele a khomiwa hi ndlela yobiha a tsutsumele kunghenela mhaka ivi a dlaya wanuna mun’wana? Moxe a apimisa leswaku Yehovha aaswi nyimelela leswi aswi yendleke. Kambe ka 40 wa malembe lama landzeleke, Yehovha a pfune Moxe kutwisisa leswaku hambileswi xivindzi xinga xa lisima, akuva a kota kukongomisa Vayisrayele a afanele a va munhu worhula. A tlhele amu pfuna kuvona leswaku akuva a va munhu worhula a afanele a titsongohata a tlhela a yingisa. Hi kuva axi yamukelile xipfunu lexi a nyikiweke xona, a ve murhangeli lwenene swinene. — Ekso. 2:11, 12; Mint. 7:21-30, 36.

¹⁰ Namuntlha, vamunumuzana ni madoda ya bandla va fanele va tekelela xikombiso xa Moxe. Loko va khomiwa hi ndlela yobiha, ava fanelanga va tsutsumela kukwata. Hi kutitsongohata, va fanele va pfumela swihoxo swa vona. (Ekl. 7:9, 20) Va fanele va landza nkongomiso wa Yehovha loko swi ta ka kululamisa timhaka va tlhela va nandzihisa marito ya vona loko va yangula lweyi a vulavulaka na vona. (Swi. 15:1) Loko va yendla leswo va tsakisa Yehovha, va yendla leswaku kuva ni kurhula muntini kumbe bandleni naswona va va swikombiso leswinene swova vanhu vorhula.

11-13. I xikombiso xihi lexi Vaheberu vanharhu vahi vekeleke xona?

¹¹ Loko hi xanisiwa: Kusukela ka khale, mimfumu yi xanise vanhu va Yehovha. Yi vula leswaku hi yendla swilo swobiha, kuve ntiyiso wa mhaka yi kwatisiwa hileswi hi hlawulaka “kuyingisa Xikwembu [tani hi Mufumi] kutlula vanhu”. (Mint. 5:29) Yingahahi poyila, yihi pfalela madjele kumbe kuhi ba. Hambileswo, hi mpfuno wa Yehovha ahingata rihisela kambe hita tama hi rhulile kufikela loko swiyimu swoleswo swi hundza.

¹² Ahi voni xikombiso lexi Vaheberu vanharhu — Hananiya, Mixayele na Azariya — lava ava yisiwe awuhlongeni la Babilona vahi vekeleke xona. * Hosi ya Babilona yi lerise leswaku va khinsama mahlweni ka xifaniso xaxikulu, lexi axi yendliwe hi woru. Hi ndlela yorhula va tlhamusele hosi swivangelo leswi aswiva yendla vanga gandzeli xifaniso lexiyani. Vona va ye mahlweni va tiveka hansi ka Xikwembu hambileswi a hosi a yiva chavisela hi kuva byela leswaku avata petiwa ka xikhele xa ndzilo.  Hambileswi vona avangaswi rindzelanga, Yehovha a hlawule kuva ponisa. Vona ava tiyimisele kulangutana ni xin’wana ni xin’wana lexi Yehovha aataxi pfumelela. (Dan. 3:1, 8-28) Hi ndlela leyi, vona va kombise leswaku hakunene vanhu vorhula va ni xivindzi. Hambiloko tihosi tihi sindzisa kuyendla swilo leswi Yehovha angaswi laviki ni loko van’wana vahi xanisa hileswi hi yalaka kuyendla leswi vaswi lavaka kumbe loko hi khatisiwa, ahingata tshika kugandzela Yehovha. — Ekso. 20:4, 5.

¹³ Loko kutshembeka ka hina kuringiwa, hingava tekelelisa kuyini Vaheberu lava? Hi kutitsongohata, hita tshemba leswaku Yehovha atahi khatalela. (Pis. 118:6, 7) Hita hlamula lava vahi hehlaka hi ndlela yorhula ni hi xihlonipho. (1 Pet. 3:15) Ahingata yendla nchumu ni xin’we lexinga dlayaka wunghanu la hina na Yehovha.

14-15. a) Kunga humelela yini loko hi karhatekile? b) Hikuya hi Esaya 53:7, 10 hayini hinga vulaka leswaku Yesu i xikombiso xikulu xa munhu lweyi a rhuleke hambiloko a karhatekile?

¹⁴ Loko hi karhatekile: Swiyimu swo hambanahambana swa wutomi swihi yendla hi karhateka. Ha karhateka loko hi ni maprova xikolweni kumbe loko hi ni ntirho wokarhi lowu hi faneleke hiwu yendla. Ha karhateka loko hi fanele hi kambeliwa axibedlhele. Phela aswi vevuki kuva vanhu vorhula loko hi karhatekile. Minchumu leyi hiyi toloveleke yingahahi nyenyetsa. Hingaha vula marito ya kutlhava kumbe kukhoma van’wana hi ndlela leyinga liki yinene. Xana leswo swi tshame swiku yendlekela? Loko swi li tano, utaswi tsakela kudjondza hi xikombiso xa Yesu.

¹⁵ Ka tiwheti ta yena ta wugamu, Yesu a akarhatekile swinene. Aaswi tiva leswaku aata hayekiwa mhandzini ivi a fa hi ndlela ya kuvavisa swinene. (Yoh. 3:14, 15; Gal. 3:13) Na kaha sale tiwheti leswaku a dlayiwa, a phofulele vandjondzisiwa va yena leswaku a akarhatekile. (Luk. 12:50) Naswona loko kusale masiku nyana kuva a dlayiwa, a te: “Moya wa mina wa karhateka.” A tlhele a vula leswi: ‘Tatana, niponise ka nkarhi lowu. Kambe leswi, hi swoleswi ningatela swona, ka nkarhi lowu. Tatana, dzunisa vito ra wena.’ (Yoh. 12:27, 28) Marito lawa ama vuleke loko a khongela leswaku a phofula matitwela ya yena ka Yehovha ma kombisa leswaku a atitsongohata naswona a ayingisa B’ava wa yena. Loko nkama wu fikile, hi xivindzi Yesu a tinyikelile ka valala va yena, lava vamu dlayeke hi ndlela ya kuvavisa ni leyi khomisaka tingana swinene. Kambe hambileswi a ali kukarhatekeni a tlhela a twa kuvava swinene, hi kutitsongohata a yendle kurhandza ka Yehovha. Hinga vula hi tiyisile leswaku Yesu i xikombiso xikulu swinene xa munhu lweyi a rhuleke hambiloko a karhatekile. — Lerha Esaya 53:7, 10.

16-17. a) I yini leswi vanghanu va Yesu vaswi yendleke leswi kumbexana aswita yendla leswaku swimu tikela kuva munhu worhula? b) Hingamu tekelelisa kuyini Yesu?

¹⁶ Ka wusiku la Yesu la wugamu, vanghanu va yena va yendle swilo leswi kumbexana aswita yendla leswaku swimu tikela kuva munhu worhula. Anakanya hi ndlela leyi Yesu a atshikelelekile ha yona. Xana aataswi kota kutshama a tshembekile aza a fa? Loko aanga tshembekanga, anga kona ni mun’we lweyi aatava ni ntshembo wokuma wutomi lelinga heliki. (Rhom. 5:18, 19) Kutlula kolaho, xa lisima swinene hi leswaku swiyendlo swa yena aswita yendla leswaku kuvulavuliwa kahle kumbe kuvulavuliwa kubiha hi B’ava wa yena. (Yobo 2:4) Kutani ka xilalelo xa yena xa wugamu, vapostola va ‘phikizanile hi kulava kutiva leswaku hi mani ka vona lweyi angatavoniwa na ali lwenkulu.’ Yesu se aava pfunile hikolaho ka mhaka leyi makhambi ya kutala, kupatsa ni wusiku lolelo. Lexi hlamalisaka hi leswaku yena angava hlundzukelanga. Matshan’wini ya leswo, ava hlamule hi ndlela yorhula. Hi ndlela ya lirhandzu ni leyi yiswi vekaka rivaleni leswaku ava hoxile, Yesu a tlhele ava hlamusela ndlela leyi ava fanele va tikhoma ha yona. Kutani a game ava bumabumela hikolaho ka leswi ava tshame va tshembekile ka yena. — Luk. 22:24-28; Yoh. 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Xana wena awuta yangulisa kuyini loko awova ka xiyimu lexi fanaka? Hingaswi kota kutekelela  Yesu naswona hi tama hi rhulile hambiloko hi karhatekile. Ahi tivekeni hansi ka Yehovha hi kuyingisa xileriso xa yena lexihi khutazaka ‘kuyamukelana kumbe kuhambeta hilehiselana mbilu’. (Kol. 3:13) Loko hi khumbuka leswaku na hina ha yendla swilo leswinga khunguvanyisaka van’wana hitaxi yingisa xileriso lexi. (Swi. 12:18; Yak. 3:2, 5) Minkama hinkwayu, zama kubumabumela van’wana hikolaho ka swilo leswinene uswi vonaka ka vona. — Efe. 4:29.

18. Yehovha ava pfunisa kuyini lavorhula kuva va yendla swiboho leswinene kambe i yini leswi hi faneleke hiswi yendla leswaku hi vuyeliwa?

¹⁸ Loko hi va vanhu vorhula, hita yendla swiboho leswinene. Loko swihi tikela kuyendla swiboho, Yehovha atahi pfuna. Kambe hita tsutsumela ka yena ntsena loko hi li vanhu vorhula. Yena a tshembisa leswaku ‘atayingisa a xikombelo xa lavorhula’. (Pis. 10:17) Bibele li tlhela li kombisa leswaku Yehovha ango yingisa ntsena swikombelo swa lavorhula. Lona li vula leswi: “Atakongomisa lavorhula ka leswi lulameke naswona atadjondzisa lavorhula ndlela ya Yena.” (Pis. 25:9) Yehovha ahi nyika nkongomiso hi kutirhisa mabuku, * mavhidiyo ni minhlangano leyi lulamisiwaka hi ‘mutirhi kumbe nandza wotshembeka ni wotlhariha’. (Mat. 24:45-47) Hinga kombisa leswaku ha pfumela kupfuniwa hi Yehovha loko hi titsongohata ni kutlhela hi pfumela leswaku hi ni xilaveko xa kupfuniwa hi yena. Handle ka leswo, hi fanele hi djondza hinkwaswu leswi Yehovha ahi phamelaka swona hi tlhela hi tiyimisela kuswi tirhisa awuton’wini la hina hi mbilu ya hina hinkwayu.

19-21. I xihoxo xihi lexi Moxe axi yendleke aKadexi naswona hi djondza yini ka xona?

¹⁹ Loko hi va vanhu vorhula, hita papalata kuyendla swihoxo. Ahi tlheleni ka xikombiso xa Moxe. Kuringana malembe yotala a ve munhu worhula lweyi a atsakisa mbilu ya Yehovha. Kambe ndzhaku nyana ka loko Vayisrayele va hete kolomuya ka 40 wa malembe na va tsendzeleka amananga, Moxe a tsandzekile kuhlayisa wumunhu leli a ali na lona. Meriyamu, Makwavu wa yena waxisati, a file a tlhela a lahliwa aKadexi. Leswo swimu vavise swinene Moxe. Phela, swinga yendleka kuve Meriyamu lweyi amu poniseke aGibita loko aha li mutsongo. Kugansi hundza nkama wa kufika kwihi, Vayisrayele va tlhele va sungula kukhala, va vula leswaku avanga khataleliwi kahle. Ka khambi leli, ‘vamuholovisile’ hi mhaka ya mati. Hambileswi avaswi vonile leswaku i Yehovha lweyi a anyike Moxe matimba ya kuyendla mahlori yotala ni leswaku Moxe aanga tifeleli hi kutirhela vona, va  khalile hi mhaka ya mati. Va kwatele Moxe onge hiloko hi yena lweyi aava dlaya hi torha. — Tinhl. 20:1-5, 9-11.

²⁰ Moxe a kwate swinene la kakuva a tsandzeka kukombisa wumunhu la yena la kurhula. Matshan’wini ya kuvulavulela ribye hilaha Yehovha aamu rhume ha kona, Moxe a vulavule hi ndlela ya kukarhata swinene ni Vayisrayele a tlhela a vula leswaku hi yena aata yendla hlori la kuva nyika mati. Ndzhaku a be ribye makhambi mambirhi ivi kusungula kuhuma mati. I yini lexi yendleke Moxe a tsandzeka kuva munhu worhula ka xiyimu lexi? I ve kukwata ni kutikukumuxa. (Pis. 106:32, 33) Hikolaho ka leswi a tsandzekeke kuhlayisa wumunhu lorhula swa nkama nyana, a luzekeliwe hi mukhandlu wa kunghena ka Tiko Leli Tshembisiweke. — Tinhl. 20:12.

²¹ Rungula leli lihi nyika tidjondzo ta lisima. Yosungula, hi fanele hi lwa hi matimba leswaku hi hambeta hi va vanhu vorhula. Loko hi tshika kuyendla minzamu yohlayisa wumunhu leli, hi kuhantlisa hingaha sungula kutikukumuxa ivi hi vulavula swilo swa kukala swinga na nhloko. Yawumbirhi, aswi vevuki kuva munhu worhula loko u karhatekile. Hikolaho, loko hi li ka xiyimu xotano, hi fanele hi yendla hinkwaswu leswi hingaswi kotaka leswaku hi va vanhu vorhula.

22-23. a) Hayini hi fanele hi hambeta hi lwela kuva vanhu vorhula? b) Marito lawa ma kumekaka ka Sofoniya 2:3 ma kombisa yini?

²² Loko hi va vanhu vorhula, hita sirheleliwa. Kungali khale, Yehovha ata helisa vanhu hinkwavu va kubiha ivi a siya lavorhula ntsena. Loko leswo swita yendleka, misava yita rhula hi kakunene. (Pis. 37:10, 11) Xana uta va mun’we wa lavorhula lavangata pona? Unga va mun’we wa vona loko u yamukela xirhambo xa Yehovha lexi kumekaka ka Sofoniya 2:3. (Yi lerhi.)

²³ Hayini Sofoniya 2:3 yi vula leswaku “kumbexana mitatumbetiwa”? Xana yi lava kuvula leswaku Yehovha wa tsandzeka kuponisa lavamu rhandzaka va tlhela vamu tirhela? Nikatsongo. Kuvula ntiyiso, marito lawa mahi pfuna kuvona leswaku hina hi fanele hi yendla xokarhi leswaku hita ponisiwa. Hingaha ponisiwa ka ‘siku la kuhlundzuka la Yehovha’ hi tlhela hi hanya hilaha kunga heliki loko swoswi hi yendla hinkwaswu leswi hingaswi kotaka leswaku hi va vanhu vorhula ivi hi tsakisa mbilu ya Yehovha.