Muchadu wu nge fambi kahle loko nuna na nsati va nga tshembani. Kambe va nga yendla yini swaku va nga vi ni wukwele la ku tlula mpimu?

Ka nhlokomhaka leyi hi ta vona swaku

•  I yini wukwele?

•  I yini lexi yendlaka swaku munhu a va ni wukwele la ku tlula mpimu?

•  U nga yendla yini swaku u nga hluliwi hi wukwele?

•  U nga yendla yini loko nuna kumbe nsati wa wena a li ni wukwele

•  Leswi nga mi pfunaka swaku mi bula

 I yini wukwele?

 Rito leli nge “wukwele” li nga ha vula swilo swa swinyingi. Ka nhlokomhaka leyi wukwele i ndlela leyi hi titwaka hi yona ka swiyimu leswi swa swimbirhi: Xa ku sungula, loko hi vona ingaku lweyi hi nga chada na yena a tsakela munhu mun’wani. Xa wumbirhi, loko hi vona swaku ingaku ku ni munhu lweyi a tsakelaka nuna kumbe nsati wa hina. Phela loko leswo swi yendleka hi nga ha vona ingaku muchadu wa hina wu le nghozini. Se ka xiyimu lexo, swa twala ku va ni wukwele, hikusa a muchadu i wunghanu lalikulu hintamu swinene leli vanhu vambirhi va nga vaka na lona. Naswona lava va nga chada va fanele va yendla hinkwaswu leswi va nga swi kotaka leswaku va vhikela wunghanu lolelo.

 Bibele li li: “[Vona] a va ha li vambirhi, kambe se i nyama yin’we. . . . Leswi Xikwembu xi nga swi patsa xikan’we, swi nga tshuki swi hambanisiwa hi munhu.” — Matewu 19:6.

 Benjamin a li: “Ku fana ni leswi alarmi li chayaka loko ku humelela nghozi, na lona wukwele li nga li byela loko muchadu wa hina wu li nghozini.”

 Kambe munhu a va ni wukwele ku tlula mpimu hi mhaka ya leswi a pimiselaka nuna kumbe nsati wa yena swilo swa ku a hi swona, kumbe a chavaka minchumu ya ku ni ku va kona a yi kona. Kambe lirhandzu li nga hi pfuna swaku hi nga vi ni wukwele ku tlula mpimu. (1 Vakorinto 13:4, 7) Dotori Robert L. Leahy a vule leswi: “Swilo leswi munhu a swi yendlaka [hi mhaka leswi a nga ni wukwele la ku tlula mpimu] swi nga wonha muchadu lowu a zamaka ku wu vhikelela.” a

 I yini lexi yendlaka swaku munhu a va ni wukwele la ku tlula mpimu?

 Swi nga yendleka u ni wukwele ku tlula mpimu hileswi u nga tshama u chada ni munhu lweyi a nga gama a mbuyeta. Kumbe swi nga yendleka a muchadu wa vapsali va wena wu hahlukile hileswi mun’we ka vona a nga mbuyeta. Se u chava swaku na wena swi nga tshuka swi ku yendlekela.

 Melissa a li: “Papayi wa mina a mbuyetile ni wansati mun’wani nkama na na ha li mutsongo. Leswo swi yendle swaku swi ni karhatela ku tshemba van’wani. Naswona leswo swi ni khumbe hintamu lakaku minkama yin’wani swi yendla swaku ni va ni swikarhatu ka muchadu wa mina.”

 Xin’wani lexi yendlaka swaku munhu a va ni wukwele la ku tlula mpimu, hi loko munhu yelweyo a nga titshembi. Loko i li swaku leswo swa ku yendlekela, swi nga yendla swaku u sungula ku vona vanhu van’wani na va li nghozi leyi nga hahlulaka muchadu wa wena. Swi nga tlhela swi yendla swaku u sungula ku pimisa swaku loko a swo koteka devhi nuna wa mina kumbe nsati wa mina a a ta ni txintxa hi munhu mun’wani.

 Ku nga na mhaka swaku hi xini xivangelo, a wukwele la ku tlula mpimu li nga yendla swaku u sungula ku kanakana u tlhela u lumbeta nuna wa wena kumbe nsati wa wena swaku a mbuyetile. Naswona leswo swi nga yendla swaku ku va ni swikarhatu swaswikulu leswi nga ha hahlulaka muchadu wa wena swi tlhela swi yendla swaku u ngheniwa hi mavabyi.

 Bibele li li: “A wukwele li fana ni mavabyi lama bolisaka marhambu.” — Swivuriso 14:30.

U nga yendla yini swaku u nga hluliwi hi wukwele?

 Kombisa swaku wa mu tshemba hintamu lweyi u nga chada na yena. Pimisa hi swivangelo leswi u nga na swona swaku u tshemba nuna kumbe nsati wa wena. Funtshi u nga tshameli ku lavetela swilo leswi swi nga ta ku yendla u pimisa swaku a nga tshembeki ka wena.

  Melissa a li: “Ni pimisa hi wumunhu lalinene la nuna wa mina. Loko a bula ni munhu swi kombisa swaku a ni mhaka ni vanhu van’wani a ngo lava ku mbuyeta. Minkama hinkwayu ni tshamela ku khumbuka swaku muchadu wa mina a wu fani ni wa vapsali va mina.”

 Tivoneli ka leswi swi ku yendlaka u kanakana. Minkama yin’wani, hi kholwa ka swilo. Kambe leswi swi hi yendlaka hi kholwa swilo swoleswo i ndlela leyi hi titwaka hi yona. Dotori Leahy, lweyi hi nga bula hi yena a te: “Minkama yinyingi hi vona ingi leswi hi swi pimisaka i ntiyiso. Kambe a hinkwaswu leswi hi swi pimisa i nga ntiyiso. Se leswaku u tsumbula swaku hi wini ntiyiso swi lava u kambisisa kahle.” b

 Nadine a li: “Loko u tshamela ku kanakana swilo hinkwaswu leswi yendlekaka, swi ta yendla swaku u hetelela hi ku va ni xikarhatu xa ku loko a wu nga yendlaka leswo, a xi nga ta za xi va kona.”

 Vulavula hi leswi swi ku karhataka. Ku nga na mhaka swaku i yini xi ku yendlaka u va ni wukwele, vulavula hi swona ni nuna kumbe nsati wa wena. Loko u yendla leswo mi ta kota ku yendla xiboho xa leswi mi nga swi yendlaka swaku hiwumbirhi ka n’wina mi titwa kahle funtshi na mi vhikelelekile ka muchadu wa n’wina.

 Ciara a li: “Loko mi bula hi swilo swa ku fana ni swoleswo, kombisa swaku wa mu tshemba nuna kumbe nsati wa wena. Tibyeli swaku yena a nga lavi ku ku kwatisa funtshi wa swi lava ku lunghisa mhaka leyi yi ku karhataka. Swi nga yendleka wena wo khumbeka hintamu kumbe u nyimela swa swinyingi ka lweyi u nga chada na yena. Phela swi nga yendleka lweyi u nga chada na yena a nga swi tivi swaku wena u titwa na wu siyiwa ndzhaku.”

 Bibele li li: “Mun’wani ni mun’wani a nga lavi leswi nga ta pfuna yena ntsena, kambe a a lavi leswi nga ta pfuna van’wani.” — 1 Vakorinto 10:24.