ส่วนอธิบายศัพท์ในคัมภีร์ไบเบิล

เล่น

ก ข ค ฆ ง จ ฉ ช ซ ด ต ถ ท น บ ป ผ ฝ พ ฟ ภ ม ย ร ล ว ศ ส ห อ ฮ

ก

กฎหมายของโมเสส

กฎหมายที่พระยะโฮวาให้กับชาวอิสราเอลผ่านทางโมเสสในที่กันดารซีนายในปี 1513 ก่อน ค.ศ. มักเรียกหนังสือ 5 เล่มแรกของคัมภีร์ไบเบิลว่ากฎหมายของโมเสส—ยชว 23:6; ลก 24:44
กรีก

ภาษาที่คนในประเทศกรีซใช้ และเป็นคำเรียกคนที่เกิดในกรีซหรือครอบครัวของเขามาจากกรีซ ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีกใช้คำนี้ในความหมายที่กว้างกว่านั้น คือหมายถึงคนที่ไม่ใช่ชาวยิว หรือคนที่ได้รับอิทธิพลจากภาษาและวัฒนธรรมกรีก—ยอล 3:6; ยน 12:20
กลับใจ

ในคัมภีร์ไบเบิล หมายถึงเปลี่ยนความคิดพร้อมกับรู้สึกเสียใจจริง ๆ กับรูปแบบชีวิตเดิม เสียใจที่ทำผิด หรือเสียใจที่ไม่ได้ทำสิ่งที่ควรทำ การกลับใจที่แท้จริงต้องแสดงออกด้วยการกระทำโดยเปลี่ยนแปลงชีวิตใหม่—มธ 3:8; กจ 3:19; 2ปต 3:9
กองเรือทาร์ชิช

แต่เดิมเป็นชื่อเรียกกองเรือที่เดินทางไปประเทศทาร์ชิชโบราณ (ปัจจุบันคือสเปน) แต่ต่อมาดูเหมือนว่าคำนี้หมายถึงเรือเดินสมุทรขนาดใหญ่ที่เดินทางไกล ๆ ได้ โซโลมอนกับเยโฮชาฟัทใช้เรือแบบนี้เพื่อทำการค้า—1พก 9:26; 10:22; 22:48
การทรยศ

คำนี้ในภาษากรีก (อะโปสตาเซีย) มาจากคำกริยาที่แปลตรงตัวว่า “ยืนอยู่ห่าง ๆ” เมื่อเป็นคำนามหมายถึง “การละทิ้ง” หรือ “การกบฏ” ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีก คำว่า “การทรยศ” (อะโปสตาเซีย) ใช้กับคนที่ทรยศต่อการนมัสการแท้—สภษ 11:9; กจ 21:21; 2ธส 2:3
การประทับ

ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีก คำนี้หมายถึงการประทับของพระเยซูคริสต์ในฐานะกษัตริย์เมสสิยาห์ ซึ่งเริ่มต้นตอนที่ท่านได้รับการแต่งตั้งเป็นกษัตริย์บนสวรรค์ในช่วงสมัยสุดท้ายของโลกนี้ การประทับของพระคริสต์ไม่ได้หมายถึงการมาถึงแล้วก็จากไปอย่างรวดเร็ว แต่ครอบคลุมช่วงเวลาหนึ่ง—มธ 24:3
การรับภรรยาม่ายของพี่ชายหรือน้องชายมาเป็นภรรยา

ธรรมเนียมเก่าแก่ที่ผู้ชายจะรับภรรยาม่ายของพี่ชายหรือน้องชายที่ยังไม่มีลูกมาเป็นภรรยาของตัวเอง เพื่อจะมีลูกไว้สืบตระกูลให้ผู้ที่ตายไป ต่อมา มีธรรมเนียมนี้อยู่ในกฎหมายของโมเสส—ปฐก 38:8; ฉธบ 25:5
การอัศจรรย์

การกระทำหรือปรากฏการณ์เหนือธรรมชาติ เชื่อว่ามาจากอำนาจที่เหนือกว่ามนุษย์ บางครั้งในคัมภีร์ไบเบิลใช้คำว่า “การอิทธิฤทธิ์” และ “ปาฏิหาริย์” ซึ่งมีความหมายเหมือนกัน—อพย 4:21; กจ 4:22; ฮบ 2:4
กำยาน

ยางไม้แห้งที่ได้จากต้นไม้หรือพืชบางชนิดในสกุล Boswellia เมื่อเผาแล้วจะมีกลิ่นหอม เป็นส่วนผสมในเครื่องหอมที่ใช้ในเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์และวิหาร มักถวายพร้อมกับเครื่องบูชาที่ทำจากเมล็ดข้าวและวางบนขนมปังแต่ละตั้งซึ่งอยู่ในห้องบริสุทธิ์—อพย 30:34-36; ลนต 2:1; 24:7; มธ 2:11
กิเลอาด

จริง ๆ แล้วหมายถึงพื้นที่ที่อุดมสมบูรณ์ทางตะวันออกของแม่น้ำจอร์แดนทั้งทางเหนือและทางใต้ของหุบเขายับบอก แต่บางครั้งมีการใช้คำนี้เพื่อหมายถึงเขตแดนทั้งหมดของอิสราเอลทางตะวันออกของแม่น้ำจอร์แดน ซึ่งเป็นที่อยู่ของตระกูลรูเบน กาด และครึ่งตระกูลมนัสเสห์ (กดว 32:1; ยชว 12:2; 2พก 10:33)—ดูภาคผนวก ข4
กิททีธ

ศัพท์ทางดนตรีที่ไม่รู้ความหมายแน่ชัด แต่ดูเหมือนมีรากศัพท์มาจากคำว่า กัท ในภาษาฮีบรู บางคนเชื่อว่าอาจเป็นทำนองของเพลงที่ร้องกันตอนทำเหล้าองุ่น เพราะคำว่า กัท หมายถึงบ่อย่ำองุ่น—สด 81:0
เกราห์

หน่วยน้ำหนัก เท่ากับ 0.57 กรัม เทียบเท่ากับ 1 ใน 20 เชเขล (ลนต 27:25)—ดูภาคผนวก ข14
เกเฮนนา

ชื่อภาษากรีกของหุบเขาฮินโนม ซึ่งอยู่ทางใต้และตะวันตกเฉียงใต้ของกรุงเยรูซาเล็มโบราณ (ยรม 7:31) มีการพยากรณ์ไว้ว่าที่นั่นจะกลายเป็นที่ทิ้งศพ (ยรม 7:32; 19:6) ไม่มีหลักฐานเลยว่าสัตว์หรือมนุษย์ที่ถูกทิ้งในเกเฮนนาถูกเผาทั้งเป็นหรือถูกทรมาน จึงไม่ถูกต้องที่จะใช้สถานที่นี้เป็นสัญลักษณ์ของแดนทรมานที่วิญญาณมนุษย์จะถูกทรมานด้วยไฟตลอดไป แต่พระเยซูและสาวกของท่านใช้คำว่าเกเฮนนาเป็นสัญลักษณ์ของการลงโทษตลอดไปด้วย “ความตายชนิดที่สอง” ซึ่งหมายถึงการทำลายให้สาบสูญ—วว 20:14; มธ 5:22; 10:28
เก็บข้าวตก

การเก็บรวงข้าวที่คนเกี่ยวทำตกโดยตั้งใจหรือไม่ตั้งใจในทุ่งนา กฎหมายของโมเสสห้ามไม่ให้เกี่ยวข้าวริมคันนาจนหมด หรือเก็บผลมะกอกหรือองุ่นจนหมดต้น พระเจ้าให้คนยากจน คนตกทุกข์ได้ยาก คนต่างชาติ ลูกกำพร้าพ่อ และแม่ม่ายมีสิทธิ์เก็บข้าวตกหลังจากที่มีการเก็บเกี่ยวแล้ว—นรธ 2:7
แกลบ

เปลือกข้าวที่แยกออกจากเมล็ดข้าวตอนที่มีการนวดข้าวและฝัด มีการใช้แกลบเป็นภาพเปรียบเทียบถึงสิ่งที่ไม่มีค่าและไม่เป็นที่ต้องการ—สด 1:4; มธ 3:12

ข

ขนมปังถวาย

ขนมปัง 12 อันที่วางซ้อนกัน 2 ตั้ง ตั้งละ 6 อันบนโต๊ะในห้องบริสุทธิ์ของเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์และวิหาร บางครั้งเรียกว่า “ขนมปังที่วางซ้อนกัน” หรือ “ขนมปังที่ตั้งถวาย” มีการเปลี่ยนขนมปังใหม่ทุกวันสะบาโต ปกติแล้ว ปุโรหิตเท่านั้นที่มีสิทธิ์กินขนมปังซึ่งถูกเปลี่ยนออกไป (2พศ 2:4; มธ 12:4; อพย 25:30; ลนต 24:5-9; ฮบ 9:2)—ดูภาคผนวก ข5
ขนมปังที่ตั้งถวาย—

ดูคำว่า “ขนมปังถวาย”
ของบรรณาการ

สิ่งที่รัฐหนึ่งหรือกษัตริย์องค์หนึ่งจ่ายให้กับอีกรัฐหนึ่งหรือกษัตริย์อีกองค์หนึ่งเพื่อแสดงว่ายอมอยู่ใต้อำนาจ เพื่อรักษาไมตรีต่อกัน หรือเพื่อขอการคุ้มครอง (2พก 3:4; 18:14-16; 2พศ 17:11) ในภาษาฮีบรู คำนี้อาจหมายถึงภาษีหรือค่าอากรที่เรียกเก็บจากประชาชนด้วย—นหม 5:4; รม 13:7
ของประกัน, ของค้ำประกัน

ของส่วนตัวที่ลูกหนี้เอามาให้เจ้าหนี้เพื่อรับประกันว่าจะจ่ายเงินที่กู้มา กฎหมายของโมเสสมีข้อกำหนดหลายข้อเกี่ยวกับของประกัน เพื่อปกป้องผลประโยชน์ของประชาชนที่ยากจนและไม่สามารถปกป้องตัวเองได้—อพย 22:26; อสค 18:7
ขันที

ความหมายตรงตัวคือผู้ชายที่ถูกตอน ซึ่งมักจะได้รับมอบหมายให้ทำงานในราชสำนัก เช่น เป็นคนรับใช้หรือคนดูแลราชินีและนางสนม คำนี้ยังหมายถึงผู้ชายที่ไม่ได้ถูกตอนแต่ทำงานเป็นข้าราชการในราชสำนักของกษัตริย์ด้วย สำนวนที่ว่า ‘เป็นขันทีเพื่อรัฐบาลสวรรค์’ หมายถึงคนที่ควบคุมตัวเองเพื่อจะทำงานรับใช้พระเจ้าได้อย่างเต็มที่—มธ 19:12; อสธ 2:15; กจ 8:27
ขาบ

มาตราตวงของแห้ง เท่ากับ 1.22 ลิตร โดยคำนวณจากปริมาตรโดยประมาณของมาตราบัท (2พก 6:25)—ดูภาคผนวก ข14
ข่าวดี

ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีก หมายถึงข่าวดีเรื่องรัฐบาลของพระเจ้าและเรื่องการได้ความรอดโดยมีความเชื่อในพระเยซูคริสต์—ลก 4:18, 43; กจ 5:42; วว 14:6
ขื่อ

เครื่องมือจองจำนักโทษ บางชนิดจะตรึงแค่เท้า บางชนิดจะตรึงทั้งเท้า ทั้งมือ และคอซึ่งทำให้นักโทษตัวงอบิดเบี้ยว—ยรม 20:2; กจ 16:24
ขุมลึก

มาจากคำภาษากรีก อาวีโซส ซึ่งหมายถึง “ลึกมาก ๆ” หรือ “ลึกจนหยั่งไม่ถึง” “ไร้ขอบเขต” มีการใช้คำนี้ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีกเมื่อพูดถึงสถานที่สำหรับกักขังหรือสภาพที่ถูกกักขัง เช่น หลุมศพ และอื่น ๆ—ลก 8:31; รม 10:7; วว 20:3
เขา, เขาสัตว์

หมายถึงเขาของสัตว์ที่นำมาใช้เป็นภาชนะใส่เครื่องดื่ม น้ำมัน น้ำหมึก และเครื่องสำอาง เขาสัตว์ยังใช้เป็นเครื่องดนตรีหรือใช้เป่าเพื่อส่งสัญญาณด้วย (1ซม 16:1, 13; 1พก 1:39; อสค 9:2) คำว่า “เขาสัตว์” มักใช้เป็นสัญลักษณ์ของกำลังและชัยชนะ—ฉธบ 33:17; มคา 4:13; ศคย 1:19

ค

คทา

ไม้ที่ผู้มีอำนาจปกครองถือ เป็นสัญลักษณ์ของอำนาจกษัตริย์—ปฐก 49:10; ฮบ 1:8
คนกลาง

ผู้ทำหน้าที่ไกล่เกลี่ยให้ 2 ฝ่ายคืนดีกัน ในพระคัมภีร์ โมเสสเป็นคนกลางของสัญญาเกี่ยวกับกฎหมาย และพระเยซูเป็นคนกลางของสัญญาใหม่—กท 3:19; 1ทธ 2:5
คนทรง

คนที่อ้างว่าพูดคุยกับคนตายได้—ลนต 20:27; ฉธบ 18:10-12; 2พก 21:6
คนที่มีอิสระ, คนที่ได้รับอิสระ

ในช่วงการปกครองของจักรวรรดิโรมัน “คนที่มีอิสระ” หมายถึงคนที่มีอิสระมาตั้งแต่เกิดและมีสิทธิพลเมืองอย่างครบถ้วน ส่วน “คนที่ได้รับอิสระ” หมายถึงได้รับการปลดปล่อยจากการเป็นทาส คนที่ได้รับอิสระอย่างเป็นทางการจะได้รับสิทธิเป็นพลเมืองโรมัน แต่ไม่สามารถมีตำแหน่งทางการเมืองได้ ส่วนคนที่ได้รับอิสระอย่างไม่เป็นทางการจะได้พ้นจากการเป็นทาส แต่ไม่ได้รับสิทธิพลเมืองอย่างครบถ้วน—1คร 7:22
คนเฝ้ายาม, คนยาม

คนที่คอยระวังรักษาความปลอดภัยให้กับคนหรือสถานที่โดยเฉพาะในตอนกลางคืน และคอยส่งสัญญาณเตือนเมื่อเห็นว่ากำลังมีภัย คนเฝ้ายามมักจะอยู่บนกำแพงเมืองและหอคอยเพื่อสังเกตดูคนที่กำลังเข้ามาใกล้เมือง คนเฝ้ายามในกองทัพเรียกว่าทหารยาม พวกผู้พยากรณ์ทำหน้าที่เหมือนคนเฝ้ายามให้กับชาติอิสราเอลเพื่อเตือนว่าพวกเขากำลังจะถูกทำลาย—2พก 9:20; อสค 3:17
คริสเตียน

พระเจ้าให้ชื่อนี้กับพวกสาวกของพระเยซูคริสต์—กจ 11:26; 26:28
ครูสอนศาสนา

ในพระคัมภีร์ภาคภาษาฮีบรูเรียกว่า ผู้คัดลอก ในสมัยที่พระเยซูมาบนโลก ครูสอนศาสนาคือกลุ่มคนที่เชี่ยวชาญกฎหมายของโมเสส และเป็นพวกที่ต่อต้านพระเยซู—มก 12:38, 39; 14:1
ความกรุณาที่ยิ่งใหญ่

มาจากคำภาษากรีกที่สื่อแนวคิดเกี่ยวกับสิ่งที่น่าพึงพอใจและดึงดูดใจ มักมีการใช้คำนี้เพื่อหมายถึงของขวัญที่ให้ด้วยความกรุณาและเอ็นดู ดังนั้น ความกรุณาที่ยิ่งใหญ่ของพระเจ้าจึงหมายถึงของขวัญที่พระเจ้าให้อย่างใจกว้างโดยไม่หวังสิ่งตอบแทน ซึ่งแสดงว่าพระองค์มีน้ำใจเอื้อเฟื้อและมีความรักความกรุณาต่อมนุษย์อย่างล้นเหลือ บางครั้งมีการแปลคำภาษากรีกคำนี้ด้วยว่า “ความชื่นชอบ” และ “ของขวัญ” ซึ่งแสดงถึงการให้ที่เกิดจากความเอื้อเฟื้อของผู้ให้ล้วน ๆ ไม่ใช่การให้เพื่อตอบแทนบุญคุณหรือตอบแทนความดีของผู้รับ—2คร 6:1; อฟ 1:7
ความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่

คำภาษากรีกที่แปลว่า “ความทุกข์ยากลำบาก” ถ่ายทอดแนวคิดของความทุกข์หรือความเจ็บปวดที่เกิดจากการถูกกดดันในสภาพการณ์ต่าง ๆ พระเยซูพูดถึง “ความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่” ที่ไม่เคยมีมาก่อนซึ่งจะเกิดขึ้นกับกรุงเยรูซาเล็ม และที่สำคัญจะเกิดขึ้นกับมนุษย์ทั่วโลกในอนาคตเมื่อท่าน ‘มาด้วยรัศมีแรงกล้า’ (มธ 24:21, 29-31) เปาโลบอกว่าความทุกข์ยากลำบากนี้เป็นการกระทำที่ยุติธรรมของพระเจ้าเพื่อลงโทษ “คนที่ไม่รู้จักพระเจ้าและคนที่ไม่เชื่อฟังข่าวดี” เรื่องพระเยซูคริสต์ ในหนังสือวิวรณ์บท 19 บอกว่าพระเยซูจะนำกองกำลังสวรรค์มาต่อสู้กับ “สัตว์ร้ายนั้นกับพวกกษัตริย์บนโลก และกองทัพของพวกเขา” (2ธส 1:6-8; วว 19:11-21) แต่จะมี “ชนฝูงใหญ่” รอดผ่านความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่นั้น (วว 7:9, 14)—ดูคำว่า “อาร์มาเกดโดน”
ความรักที่มั่นคง

ส่วนใหญ่แปลมาจากคำภาษาฮีบรู เคเซด หมายถึง ความรักที่เกิดจากความซื่อสัตย์ ความภักดี และความผูกพันอย่างลึกซึ้ง คำนี้มักใช้เมื่อพูดถึงความรักที่พระเจ้ามีต่อมนุษย์ แต่ก็เป็นความรักที่มนุษย์มีต่อกันได้ด้วย—อพย 34:6; นรธ 3:10
ความรู้สึกผิดชอบชั่วดี

ความรู้สึกในตัวมนุษย์ที่บอกว่าอะไรถูกอะไรผิด อะไรควรทำและอะไรไม่ควรทำ ในคัมภีร์ไบเบิล คำภาษากรีกที่แปลว่าความรู้สึกผิดชอบชั่วดีนั้นแปลตรงตัวว่า “ความรู้ร่วมกัน” หรือ “ความรู้ร่วมกับตัวเอง” นั่นแสดงว่าความรู้สึกผิดชอบชั่วดีสามารถตัดสินการกระทำของเรา ฟ้องเราเมื่อทำผิด หรือทำให้เรารู้สึกสบายใจเมื่อทำถูก ความรู้สึกผิดชอบชั่วดียังเตือนเราก่อนที่จะทำผิดด้วย—รม 2:14, 15; 9:1
ความลับศักดิ์สิทธิ์

เรื่องที่เกี่ยวข้องกับความประสงค์ของพระเจ้าซึ่งยังไม่เปิดเผยให้รู้จนกว่าจะถึงเวลาที่พระองค์กำหนดไว้ และพระองค์เปิดเผยความลับนี้กับคนที่พระองค์เลือกเท่านั้น—มก 4:11; คส 1:26
ความเลื่อมใสพระเจ้า

ความนับถือ การนมัสการ และการรับใช้พระยะโฮวาพระเจ้าด้วยความภักดีต่ออำนาจการปกครองสูงสุดของพระองค์—1ทธ 4:8; 2ทธ 3:12
คานาอัน

หลานชายของโนอาห์และลูกชายคนที่ 4 ของฮาม ต่อมา ลูกหลานของคานาอัน 11 ตระกูลมาอาศัยอยู่ทางฝั่งตะวันออกของทะเลเมดิเตอร์เรเนียนระหว่างอียิปต์กับซีเรีย บริเวณนี้จึงเรียกว่า “แผ่นดินคานาอัน” (ลนต 18:3; ปฐก 9:18; กจ 13:19)—ดูภาคผนวก ข4
ค่าไถ่

ราคาที่จ่ายเพื่อให้ปลดปล่อยจากการถูกกักขังหรือกักตัว จากการลงโทษ การทนทุกข์ บาป หรือข้อผูกมัดบางอย่าง ค่าไถ่ไม่จำเป็นต้องเป็นตัวเงินเสมอไป (อสย 43:3) มีหลายสถานการณ์ที่กำหนดไว้ว่าต้องจ่ายค่าไถ่ เช่น พระยะโฮวาถือว่าลูกชายคนโตทุกคนและลูกสัตว์ตัวผู้ตัวแรกทุกตัวเป็นของพระองค์ พวกอิสราเอลจึงต้องจ่ายค่าไถ่สำหรับลูกชายคนโตเพื่อไถ่เขาจากหน้าที่ในงานรับใช้พระยะโฮวา และต้องจ่ายค่าไถ่สำหรับสัตว์ตัวผู้ตัวแรกแทนที่จะถวายกับพระองค์ (กดว 3:45, 46; 18:15, 16) ถ้าคนหนึ่งมีวัวที่เขารู้ว่าดุร้ายแต่ไม่ได้ขังมันไว้ แล้วมันไปขวิดคนอื่นตาย เจ้าของวัวจะต้องจ่ายค่าไถ่สำหรับตัวเอง เขาถึงจะพ้นโทษประหารชีวิต (อพย 21:29, 30) แต่จะจ่ายค่าไถ่สำหรับคนที่เจตนาฆ่าคนไม่ได้ (กดว 35:31) และที่สำคัญที่สุด คัมภีร์ไบเบิลเน้นค่าไถ่ของพระคริสต์ที่สละชีวิตของท่านเพื่อปลดปล่อยมนุษย์ที่เชื่อฟังให้พ้นจากบาปและความตาย—สด 49:7, 8; มธ 20:28; อฟ 1:7
คำพยากรณ์

ข่าวสารที่ได้รับการดลใจจากพระเจ้า อาจเป็นการเปิดเผยหรือประกาศให้รู้ความประสงค์ของพระองค์ คำพยากรณ์อาจเป็นคำสอน คำสั่ง หรือคำพิพากษาของพระเจ้า หรือเป็นการประกาศให้รู้ว่าจะเกิดอะไรขึ้นในอนาคต—อสค 37:9, 10; ดนล 9:24; มธ 13:14; 2ปต 1:20, 21
คิสเลฟ

หลังจากชาวยิวกลับจากบาบิโลน คิสเลฟเป็นชื่อเดือนที่ 9 ตามปฏิทินทางศาสนาของยิวและเดือนที่ 3 ตามปฏิทินการเกษตร เริ่มจากกลางเดือนพฤศจิกายนถึงกลางเดือนธันวาคม (นหม 1:1; ศคย 7:1)—ดูภาคผนวก ข15
คืบ

มาตราวัดความยาว มีความยาวโดยประมาณเท่ากับระยะจากปลายนิ้วหัวแม่มือถึงปลายนิ้วก้อยเมื่อกางมือเต็มที่ เมื่อคำนวณจากมาตราศอกซึ่งยาว 44.5 ซม. 1 คืบจะยาว 22.2 ซม. (อพย 28:16; 1ซม 17:4)—ดูภาคผนวก ข14
เคโมช

เทพเจ้าสูงสุดของชาวโมอับ—1พก 11:33
เครูบ

ทูตสวรรค์ที่มีตำแหน่งสูงและมีหน้าที่พิเศษ เป็นคนละกลุ่มกับเสราฟ—ปฐก 3:24; อพย 25:20; อสย 37:16; ฮบ 9:5
เคลเดีย, ชาวเคลเดีย

เดิมหมายถึงแผ่นดินและผู้คนที่อาศัยอยู่บริเวณสามเหลี่ยมปากแม่น้ำไทกริสและยูเฟรติส ต่อมา คำนี้หมายถึงแผ่นดินบาบิโลเนียทั้งหมดและหมายถึงคนที่อยู่ที่นั่นด้วย คำว่า “ชาวเคลเดีย” ยังหมายถึงกลุ่มคนที่มีการศึกษาสูงซึ่งศึกษาเกี่ยวกับวิทยาศาสตร์ ประวัติศาสตร์ ภาษา และดาราศาสตร์ แต่ก็ใช้เวทมนตร์คาถาและโหราศาสตร์ด้วย—อสร 5:12; ดนล 4:7; กจ 7:4
เครื่องบูชา

สิ่งที่นำมาถวายพระเจ้าเพื่อแสดงความขอบคุณ หรือแสดงการยอมรับผิด และเพื่อฟื้นฟูความสัมพันธ์กับพระเจ้า ตั้งแต่อาเบลเป็นต้นมา มนุษย์ถวายหลายสิ่งเป็นเครื่องบูชาด้วยความสมัครใจ เช่น สัตว์ต่าง ๆ แต่เมื่อมีกฎหมายของโมเสส การถวายเครื่องบูชาก็กลายเป็นข้อเรียกร้อง หลังจากพระเยซูสละชีวิตของท่านเป็นเครื่องบูชาที่สมบูรณ์แล้ว เครื่องบูชาที่เป็นสัตว์ก็ไม่จำเป็นอีกต่อไป ทุกวันนี้ คริสเตียนก็ยังถวายเครื่องบูชาให้พระเจ้าอยู่ แต่เป็นในรูปแบบอื่น เช่น คำพูดและการกระทำที่ทำให้พระเจ้าพอใจ—ปฐก 4:4; ฮบ 13:15, 16; 1ยน 4:10
เครื่องบูชาขอบคุณ

เครื่องบูชาผูกมิตรแบบหนึ่งที่ถวายเพื่อยกย่องสรรเสริญพระเจ้าเพราะพระองค์ให้สิ่งดี ๆ และมีความรักที่มั่นคง จะมีการกินเนื้อสัตว์ที่ถวายเป็นเครื่องบูชากับขนมปังที่ใส่เชื้อและไม่ใส่เชื้อ และจะต้องกินเนื้อสัตว์นั้นในวันเดียวกับที่ถวายเครื่องบูชา—2พศ 29:31
เครื่องบูชาดื่ม

เครื่องบูชาที่เป็นเหล้าองุ่นซึ่งเทลงบนแท่นบูชาและมักจะถวายคู่กับเครื่องบูชาอื่น ๆ เปาโลใช้คำนี้เป็นภาพเปรียบเทียบถึงความเต็มใจที่จะทำงานรับใช้เพื่อเพื่อนคริสเตียน—กดว 15:5, 7; ฟป 2:17
เครื่องบูชาไถ่ความผิด

เครื่องบูชาสำหรับบาปที่แต่ละคนทำไป แตกต่างจากเครื่องบูชาไถ่บาปอื่น ๆ เล็กน้อยในแง่ที่ว่า เครื่องบูชาไถ่ความผิดนี้ช่วยให้คนที่ถวายได้สิทธิ์บางอย่างกลับคืนมา ซึ่งเป็นสิทธิ์ตามกฎหมายของโมเสสที่เขาสูญเสียไปเพราะทำบาป และเพื่อให้เขาพ้นโทษ—ลนต 7:37; 19:22; อสย 53:10
เครื่องบูชาไถ่บาป

เครื่องบูชาสำหรับบาปที่ทำไปโดยไม่เจตนาเพราะความอ่อนแอและความไม่สมบูรณ์ สัตว์ที่นำมาถวายเป็นเครื่องบูชามีหลายชนิด เช่น สัตว์ใหญ่อย่างวัวหรือสัตว์เล็กอย่างนกพิราบ ขึ้นอยู่กับฐานะตำแหน่งและสภาพการณ์ของคนที่ต้องการไถ่บาป—ลนต 4:27, 29; ฮบ 10:8
เครื่องบูชาผูกมิตร

เครื่องบูชาที่ถวายพระยะโฮวาเพื่อจะมีความสัมพันธ์ที่ดีกับพระองค์ คนที่เอาเครื่องบูชามาถวายและคนในบ้านของเขา รวมทั้งปุโรหิตที่เป็นคนถวายกับพวกปุโรหิตที่เข้าเวรจะกินส่วนหนึ่งของเครื่องบูชานั้น ส่วนเลือดซึ่งหมายถึงชีวิตและกลิ่นหอมจากการเผามันสัตว์ที่เป็นเครื่องบูชาจะถวายให้กับพระยะโฮวา จึงเหมือนกับว่าปุโรหิตและคนที่เอาเครื่องบูชามาถวายได้นั่งกินอาหารกับพระยะโฮวา ซึ่งแสดงถึงมิตรภาพที่ดีต่อกัน—ลนต 7:29, 32; ฉธบ 27:7
เครื่องบูชาเผา

เครื่องบูชาที่เป็นสัตว์ซึ่งถูกเผาบนแท่นบูชาเพื่อถวายให้พระเจ้าทั้งหมด ไม่มีส่วนไหนของสัตว์ (วัว แกะตัวผู้ แพะตัวผู้ นกเขา หรือลูกนกพิราบ) ที่ผู้ถวายเก็บไว้เอง—อพย 29:18; ลนต 6:9
เครื่องบูชายื่นถวาย

เครื่องบูชาแบบหนึ่งซึ่งดูเหมือนว่าปุโรหิตจะเอามือรองใต้มือของคนที่กำลังถวายเครื่องบูชาและแกว่งเครื่องบูชาไปด้วยกัน หรือปุโรหิตอาจจะแกว่งเครื่องบูชานั้นด้วยตัวเอง การทำอย่างนี้แสดงว่ากำลังยื่นถวายเครื่องบูชาให้พระยะโฮวา—ลนต 7:30
เครื่องบูชาสำหรับคำปฏิญาณ

เครื่องบูชาที่ถวายด้วยความสมัครใจและถวายเมื่อปฏิญาณ—ลนต 23:38; 1ซม 1:21
เครื่องหมาย, สัญญาณ, สัญลักษณ์

ในพระคัมภีร์ คำเหล่านี้หมายถึงการกระทำ เหตุการณ์ หรือสัญลักษณ์ที่ชี้ถึงหรือเป็นหลักฐานยืนยันเกี่ยวกับอะไรบางอย่างในปัจจุบันหรืออนาคต—ปฐก 9:12, 13; 2พก 20:9; มธ 24:3; วว 1:1
เครื่องหมายอันบริสุทธิ์ที่แสดงถึงการอุทิศตัว

แถบทองคำบริสุทธิ์ที่เงาวาว มีข้อความสลักเป็นภาษาฮีบรูซึ่งแปลว่า “พระยะโฮวาบริสุทธิ์” คาดอยู่ที่ด้านหน้าผ้าโพกหัวของมหาปุโรหิต (อพย 39:30)—ดูภาคผนวก ข5
เครื่องหอม

ส่วนผสมของยางไม้หอมกับน้ำมันยา ซึ่งจะไหม้ช้า ๆ และให้กลิ่นหอม มีเครื่องหอมชนิดหนึ่งซึ่งปรุงพิเศษด้วยส่วนผสม 4 อย่างสำหรับใช้ที่เต็นท์ศักดิ์สิทธิ์และที่วิหาร มีการเผาเครื่องหอมในตอนเช้าและตอนกลางคืนบนแท่นเผาเครื่องหอมในห้องบริสุทธิ์ แต่ในวันไถ่บาปจะมีการเผาเครื่องหอมในห้องบริสุทธิ์ที่สุด เครื่องหอมเป็นภาพแสดงถึงคำอธิษฐานของผู้รับใช้ที่ซื่อสัตย์ซึ่งเป็นคำอธิษฐานที่พระเจ้ายอมรับ การใช้เครื่องหอมไม่ใช่ข้อเรียกร้องสำหรับคริสเตียน—อพย 30:34, 35; ลนต 16:13; วว 5:8
เครื่องอาวุธ

เป็นชุดที่ทหารใส่เพื่อปกป้องตัวเอง มีทั้งหมวกเกราะ เสื้อเกราะ เข็มขัด เกราะหุ้มแข้ง และโล่—1ซม 31:9; อฟ 6:13-17
แคสเซีย

เปลือกไม้ของต้นแคสเซีย (Cinnamomum cassia) อยู่ในตระกูลเดียวกับอบเชย ใช้ปรุงน้ำหอมและเป็นส่วนผสมของน้ำมันเจิมบริสุทธิ์—อพย 30:24; สด 45:8; อสค 27:19
โคระ

มาตราตวงของแห้งและของเหลว เท่ากับ 220 ลิตร โดยคำนวณจากปริมาตรโดยประมาณของมาตราบัท (1พก 5:11)—ดูภาคผนวก ข14

ฆ

เฆี่ยน

ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีกหมายถึงการตีด้วยแส้ที่มีปุ่มหรือปม หรือมีปลายเป็นเงี่ยงที่แหลมคม—ยน 19:1

ง

งานรับใช้ที่ศักดิ์สิทธิ์

งานรับใช้หรืองานที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับการนมัสการพระเจ้า—รม 12:1; วว 7:15

จ

เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครอง

ในจักรวรรดิบาบิโลน เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองคือพวกข้าราชการในเขตปกครองต่าง ๆ ที่รู้กฎหมายและมีอำนาจในการตัดสินใจระดับหนึ่ง แต่ในดินแดนที่เป็นอาณานิคมของโรมัน เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองคือพวกผู้บริหารในรัฐบาล ซึ่งมีหน้าที่ดูแลความสงบเรียบร้อย บริหารจัดการเรื่องเงิน ตัดสินคนที่ฝ่าฝืนกฎหมาย และสั่งลงโทษคนที่ทำผิด—ดนล 3:2; กจ 16:20
เจิม

คำนี้ในภาษาฮีบรูหมายความว่า “ทาด้วยของเหลว” เป็นการใช้น้ำมันเจิมคนหรือวัตถุสิ่งของเพื่อแยกไว้สำหรับงานอย่างหนึ่งโดยเฉพาะ ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีกยังใช้คำนี้เพื่อหมายถึงการเทพลังบริสุทธิ์ลงบนคนที่ถูกเลือกให้มีความหวังที่จะไปสวรรค์ด้วย—อพย 28:41; 1ซม 16:13; 2คร 1:21

ฉ

ฉลาก

อาจเป็นก้อนกรวด เศษไม้ หรือก้อนหินที่เอามาใช้ในการตัดสิน มีการใส่ฉลากเข้าไปในอกเสื้อหรือภาชนะอย่างหนึ่งแล้วเขย่า ฉลากที่หล่นออกมาหรือถูกจับออกมาจะเป็นฉลากที่ถูกเลือก และมักจะจับฉลากพร้อมกับการอธิษฐาน—ยชว 14:2; สภษ 16:33; มธ 27:35

ช

ช่วยเหลือคนจน, ให้ทาน

การให้ความช่วยเหลือคนที่ขัดสน ในพระคัมภีร์ภาคภาษาฮีบรูไม่มีการพูดถึงเรื่องนี้ตรง ๆ แต่กฎหมายของโมเสสกำหนดไว้ว่าชาวอิสราเอลมีหน้าที่ต้องช่วยเหลือคนจน—มธ 6:2
ช่างปั้นหม้อ

คนที่ปั้นหม้อ จาน และภาชนะอื่น ๆ จากดินเหนียวแล้วเอาไปเผา คำนี้ในภาษาฮีบรูแปลตรงตัวว่า “ผู้ทำให้เป็นรูปเป็นร่าง” การที่ช่างปั้นหม้อจะทำอะไรกับดินเหนียวก็ได้มักเป็นภาพเปรียบเทียบถึงอำนาจยิ่งใหญ่สูงสุดของพระยะโฮวาที่อยู่เหนือมนุษย์หรือชาติต่าง ๆ—อสย 64:8; รม 9:21
ชาวนาซาเร็ธ

ชื่อเรียกพระเยซูซึ่งมาจากเมืองนาซาเร็ธ คำนี้อาจเกี่ยวข้องกับคำภาษาฮีบรูที่แปลว่า “หน่อ” ในอิสยาห์ 11:1 ต่อมา มีการใช้คำนี้กับสาวกของพระเยซูด้วย—มธ 2:23; กจ 24:5
ชาวสะมาเรีย

เดิมทีหมายถึงชาวอิสราเอลที่อยู่ในอาณาจักร 10 ตระกูลทางเหนือ แต่หลังจากชาวอัสซีเรียยึดครองสะมาเรียในปี 740 ก่อน ค.ศ. คำว่า “ชาวสะมาเรีย” ก็รวมเอาคนต่างชาติที่ชาวอัสซีเรียพามาอยู่ที่สะมาเรียด้วย ในสมัยของพระเยซู คำนี้ไม่ได้เกี่ยวข้องกับเชื้อชาติหรือเขตการปกครอง แต่มักจะหมายถึงสมาชิกของนิกายหนึ่งซึ่งอยู่ในแถบเมืองเชเคมโบราณและสะมาเรีย คนที่นับถือนิกายนี้มีความเชื่อต่างกันมากกับคนในศาสนายิว—ยน 8:48
เชเขล

หน่วยน้ำหนักและหน่วยเงินตราของชาวฮีบรู เท่ากับ 11.4 กรัม คำว่า ‘เชเขลของสถานบริสุทธิ์’ อาจเป็นคำที่ใช้เน้นว่าน้ำหนักต้องเที่ยงตรง หรือต้องเท่ากับตุ้มน้ำหนักมาตรฐานซึ่งเก็บไว้ที่เต็นท์ศักดิ์สิทธิ์ อาจมีเชเขลหลวง (ต่างจากเชเขลทั่วไป) หรือตุ้มน้ำหนักมาตรฐานที่เก็บไว้ในวัง—อพย 30:13
เชบัท

หลังจากชาวยิวเป็นเชลยในบาบิโลน เชบัทเป็นชื่อเดือนที่ 11 ตามปฏิทินทางศาสนาของชาวยิวและเดือนที่ 5 ตามปฏิทินการเกษตร เริ่มจากกลางเดือนมกราคมถึงกลางเดือนกุมภาพันธ์ (ศคย 1:7)—ดูภาคผนวก ข15
เชมินิท

ศัพท์ทางดนตรีที่มีความหมายตรงตัวว่า “คู่แปด” ซึ่งอาจหมายถึงช่วงเสียงต่ำของดนตรี คำนี้อาจหมายถึงเครื่องดนตรีที่ให้เสียงเบสในบันไดเสียง หรืออาจหมายถึงเสียงดนตรีประกอบและเสียงร้องในช่วงเสียงต่ำ—1พศ 15:21; สด 6:0; 12:0
เชือกเหวี่ยงก้อนหิน

เชือกที่ทำจากหนังหรือถักจากเอ็นสัตว์ ใยพืช หรือขนสัตว์ ตอนกลางของเชือกจะกว้างขึ้นเพื่อเอาไว้ใส่ก้อนหิน ปลายข้างหนึ่งของเชือกจะพันไว้กับมือหรือข้อมือ ปลายอีกข้างหนึ่งถือไว้ในมือและจะปล่อยออกไปเมื่อเหวี่ยงก้อนหิน ชาติต่าง ๆ สมัยโบราณมีทหารที่ใช้เชือกเหวี่ยงก้อนหินอยู่ในกองทัพ—วนฉ 20:16; 1ซม 17:50
เชื้อ

สิ่งที่ใส่ลงในแป้งหรือของเหลวเพื่อให้เกิดการหมัก ส่วนใหญ่แล้วเป็นแป้งเชื้อที่แบ่งเก็บไว้จากการหมักครั้งก่อน ในคัมภีร์ไบเบิลมักใช้คำนี้เป็นภาพแสดงถึงบาปและความเสื่อมเสีย และยังหมายถึงการเติบโตอย่างต่อเนื่องโดยไม่มีใครสังเกต (อพย 12:20; มธ 13:33; กท 5:9) ในคัมภีร์ไบเบิลยังพูดถึงขนมปังไม่ใส่เชื้อด้วย—ฉธบ 16:3; มก 14:12; 1คร 5:8
เชื้อรา

โรคจากปรสิตที่เกิดกับพืช มีหลายชนิด เชื้อราที่คัมภีร์ไบเบิลพูดถึงอาจเป็นโรคราสนิม (Puccinia graminis)—1พก 8:37
แช่ง, สาปแช่ง

พูดมุ่งร้ายให้เป็นอันตรายร้ายแรงทั้งต่อบางคนหรือบางสิ่ง การสาปแช่งไม่ใช่การหมิ่นประมาทหรือความโกรธที่รุนแรง ส่วนใหญ่แล้วการสาปแช่งเป็นการประกาศคำพิพากษาหรือการบอกล่วงหน้าว่าจะมีเรื่องร้าย ๆ เกิดขึ้น ในกรณีที่พระเจ้าหรือคนที่ได้รับมอบอำนาจจากพระเจ้าเป็นผู้สาปแช่ง การสาปแช่งนั้นจะเป็นเหมือนคำพยากรณ์ที่จะต้องเกิดขึ้นอย่างแน่นอน—ปฐก 12:3; กดว 22:12; กท 3:10

ซ

ซาตาน

คำภาษาฮีบรูแปลว่า “ผู้ต่อต้าน” บางครั้งไวยากรณ์ของภาษาต้นฉบับบอกให้รู้ว่าคำนี้หมายถึงมารซาตาน ศัตรูตัวสำคัญของพระเจ้า—โยบ 1:6; มธ 4:10; วว 12:9
ซีห์

มาตราตวงของแห้ง เมื่อคำนวณโดยอาศัยความจุของบัทซึ่งเป็นมาตราตวงของเหลว 1 ซีห์จะเท่ากับ 7.33 ลิตร (2พก 7:1)—ดูภาคผนวก ข14
ซีซาร์

นามสกุลหนึ่งของชาวโรมันซึ่งต่อมากลายเป็นชื่อตำแหน่งของจักรพรรดิโรมัน คัมภีร์ไบเบิลพูดถึงชื่อซีซาร์บางองค์ เช่น ออกัสตัส ทิเบริอัส และคลาวดิอัส และยังพูดถึงเนโรด้วยถึงแม้ไม่ได้เอ่ยชื่อเขาโดยตรง ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีก คำว่า “ซีซาร์” ยังหมายถึงเจ้าหน้าที่บ้านเมืองหรืออำนาจรัฐด้วย—มก 12:17; กจ 25:12
ซีเรีย, ชาวซีเรีย—

ดูคำว่า “อารัม, ชาวอารัม”
ซุส

เทพเจ้าองค์สูงสุดในบรรดาเทพเจ้าหลายองค์ของชาวกรีก ฝูงชนในเมืองลิสตราเคยเข้าใจผิดว่าบาร์นาบัสเป็นเทพซุส คำจารึกโบราณที่พบใกล้เมืองลิสตราก็พูดถึง “ปุโรหิตของซุส” และ “สุริยเทพซุส” เรือที่เปาโลใช้เดินทางจากเกาะมอลตามีสัญลักษณ์ที่หัวเรือเป็น “ลูกแฝดของซุส” คือ แคสเตอร์กับพอลลักซ์—กจ 14:12; 28:11
แซนเฮดริน

ศาลสูงของชาวยิวในกรุงเยรูซาเล็ม ในสมัยของพระเยซู ศาลนี้มีสมาชิก 71 คน ประกอบด้วยมหาปุโรหิตกับคนที่เคยเป็นมหาปุโรหิต รวมทั้งสมาชิกในครอบครัวของมหาปุโรหิต ผู้นำชาวยิว หัวหน้าตระกูลกับหัวหน้าครอบครัว และครูสอนศาสนา—มก 15:1; กจ 5:34; 23:1, 6

ด

ดรัคมา

คำนี้ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีกหมายถึงเหรียญเงินของกรีก ในสมัยนั้นหนัก 3.4 กรัม ส่วนในพระคัมภีร์ภาคภาษาฮีบรู มีการพูดถึงเหรียญดรัคมาทองคำในสมัยของเปอร์เซียซึ่งมีค่าเท่ากับเหรียญดาริค (นหม 7:70; มธ 17:24)—ดูภาคผนวก ข14
ดาโกน

พระของชาวฟีลิสเตีย ที่มาของคำนี้ไม่ทราบแน่ชัด แต่นักวิชาการบางคนบอกว่ามาจากคำว่า ดากห์ (ปลา) ในภาษาฮีบรู—วนฉ 16:23; 1ซม 5:4
ดาริค

เหรียญทองคำของเปอร์เซีย มีน้ำหนัก 8.4 กรัม (1พศ 29:7)—ดูภาคผนวก ข14
ดาวประกายพรึก

มีความหมายคล้ายกับคำว่า “ดาวรุ่ง” เป็นดาวที่เห็นได้ตอนเช้ามืดและเป็นดาวดวงสุดท้ายที่ขึ้นทางขอบฟ้าด้านตะวันออกก่อนดวงอาทิตย์ขึ้น ถือเป็นการต้อนรับเช้าวันใหม่—วว 22:16; 2ปต 1:19
ดาวรุ่ง—

ดูคำว่า “ดาวประกายพรึก”
เดคาโปลิส

ชื่อเรียกเมืองของชาวกรีกที่นับรวมกันเป็นกลุ่ม ตอนแรกมี 10 เมือง (มาจากคำภาษากรีก เดคา แปลว่า “สิบ” กับ โปลิส แปลว่า “เมือง”) นอกจากนี้ยังเป็นชื่อเขตที่อยู่ฝั่งตะวันออกของทะเลสาบกาลิลีและแม่น้ำจอร์แดนซึ่งเป็นบริเวณที่เมืองเหล่านี้ส่วนใหญ่ตั้งอยู่ เมืองเหล่านี้เป็นศูนย์กลางทางวัฒนธรรมและการค้าของกรีก พระเยซูเคยเดินทางผ่านเขตนี้ แต่ไม่มีบันทึกว่าท่านแวะที่เมืองใดเมืองหนึ่งของเขตนี้ (มธ 4:25; มก 5:20)—ดูภาคผนวก ก7 และ ข10
เดนาริอัน

เหรียญเงินของโรมัน หนักประมาณ 3.85 กรัม และมีรูปของซีซาร์อยู่ด้านหนึ่ง เดนาริอันเป็นค่าแรงสำหรับ 1 วันและเป็นเหรียญที่ใช้เสีย “ภาษี” (ภาษีรายหัว) ที่ชาวโรมันเรียกเก็บจากชาวยิว (มธ 22:17; ลก 20:24)—ดูภาคผนวก ข14

ต

ต้นไม้ที่ให้ชีวิต

ต้นไม้ต้นหนึ่งในสวนเอเดน คัมภีร์ไบเบิลไม่ได้บอกว่าต้นไม้นี้มีผลที่ช่วยให้คนที่กินมีชีวิตยืนยาว แต่ต้นไม้นี้เป็นสัญลักษณ์แทนคำรับประกันของพระเจ้าว่าจะให้ชีวิตตลอดไปกับคนที่พระองค์อนุญาตให้กินผลของมัน—ปฐก 2:9; 3:22
ต้นไม้ที่ให้รู้ดีรู้ชั่ว

ต้นไม้ต้นหนึ่งในสวนเอเดน ซึ่งพระเจ้าใช้เป็นสัญลักษณ์แสดงถึงสิทธิของพระองค์ที่จะตั้งมาตรฐานสำหรับมนุษย์ว่าอะไร “ดี” อะไร “ชั่ว”—ปฐก 2:9, 17
ตรา, ตราประทับ, ดวงตรา

เครื่องหมายที่ใช้ประทับ (บนดินเหนียวหรือขี้ผึ้ง) เพื่อแสดงความเป็นเจ้าของ ยืนยันว่าเป็นของจริง หรือทำข้อตกลง ตราประทับในสมัยโบราณอาจเป็นหิน งาช้าง หรือไม้ซึ่งมีตัวอักษรหรือลวดลายที่สลักกลับด้าน คำว่า “ตรา” หรือ “ดวงตรา” ยังใช้เป็นภาพเปรียบเทียบว่าสิ่งที่ถูกประทับตราเป็นของจริง หรือมีเจ้าของแล้ว หรือเป็นสิ่งที่ถูกปิดซ่อนไว้หรือเป็นความลับ—อพย 28:11; นหม 9:38; วว 5:1; 9:4
ตะลันต์

หน่วยน้ำหนักที่หนักที่สุดและหน่วยเงินตราที่มีมูลค่าสูงสุดของชาวฮีบรู หนัก 34.2 กก. ตะลันต์ของกรีกจะมีน้ำหนักน้อยกว่า หนักประมาณ 20.4 กก. (1พศ 22:14; มธ 18:24)—ดูภาคผนวก ข14
ตั๊กแตน

แมลงที่อพยพย้ายถิ่นเป็นฝูงใหญ่ ตามกฎหมายของโมเสส ตั๊กแตนเป็นสัตว์สะอาดที่กินเป็นอาหารได้ ตั๊กแตนฝูงใหญ่กัดกินทุกสิ่งทุกอย่างที่อยู่ในเส้นทางอพยพของมันและทำให้เกิดความเสียหายอย่างมาก ซึ่งถือเป็นภัยพิบัติอย่างหนึ่ง—อพย 10:14; มธ 3:4
ตัวชั่วร้าย

ฉายาหนึ่งของมารซาตาน ซึ่งเป็นผู้ต่อต้านพระเจ้าและมาตรฐานที่ถูกต้องชอบธรรมของพระองค์—มธ 6:13; 1ยน 5:19
เต็นท์เข้าเฝ้า

คำนี้ใช้หมายถึงทั้งเต็นท์ของโมเสสเองและเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์ซึ่งสร้างขึ้นครั้งแรกในที่กันดาร—อพย 33:7; 39:32
เต็นท์ศักดิ์สิทธิ์

เต็นท์ที่ชาวอิสราเอลใช้นมัสการพระเจ้าหลังจากอพยพออกจากอียิปต์ เป็นเต็นท์ที่เคลื่อนย้ายได้ เต็นท์ศักดิ์สิทธิ์เป็นที่เก็บหีบสัญญาของพระยะโฮวาซึ่งเป็นสัญลักษณ์แสดงว่าพระเจ้าอยู่กับพวกเขา และใช้เป็นสถานที่สำหรับถวายเครื่องบูชาและนมัสการพระเจ้า บางครั้งเรียกว่า “เต็นท์เข้าเฝ้า” โครงสร้างของเต็นท์มีลักษณะเป็นแผ่นไม้หลายแผ่นประกอบเข้าด้วยกันมีโครงเป็นกรอบผนังที่ทำด้วยไม้ คลุมด้วยผ้าลินินที่ปักภาพเครูบ แบ่งเป็น 2 ห้อง ห้องแรกเรียกว่าห้องบริสุทธิ์ ห้องที่สองเรียกว่าห้องบริสุทธิ์ที่สุด (ยชว 18:1; อพย 25:9)—ดูภาคผนวก ข5
เตาไฟ

เตาสำหรับถลุงแร่หรือหลอมโลหะ และใช้เผาเครื่องปั้นดินเผารวมทั้งเครื่องเคลือบอื่น ๆ ด้วย เตาไฟในสมัยพระคัมภีร์ก่อด้วยอิฐหรือหิน บางครั้งเตาไฟที่ใช้เผาเครื่องปั้นดินเผาและเครื่องเคลือบหรือปูนขาวถูกเรียกว่าเตาเผาด้วย—ปฐก 15:17; ดนล 3:17; วว 9:2
แตร

เครื่องเป่าทำด้วยโลหะ ใช้เป่าให้สัญญาณและเป่าเป็นเสียงดนตรี ในกันดารวิถี 10:2 บอกว่า พระยะโฮวาสั่งให้ทำแตรเงิน 2 ตัวสำหรับเป่าเพื่อเรียกประชุม เพื่อให้สัญญาณออกเดินทาง หรือเพื่อประกาศสงคราม แตรแบบนี้คงมีรูปทรงตรง ไม่โค้งงอเหมือนแตรเขาสัตว์ แตรเป็นเครื่องดนตรีอย่างหนึ่งที่ใช้ในวิหารด้วย แต่พระคัมภีร์ไม่ได้บอกลักษณะของแตรเหล่านี้ มักมีเสียงแตรควบคู่กับการประกาศคำพิพากษาของพระยะโฮวาหรือเหตุการณ์สำคัญอื่น ๆ ที่มาจากพระเจ้า—2พศ 29:26; อสร 3:10; 1คร 15:52; วว 8:7-11:15

ถ

ถุงหนัง

ถุงที่ทำจากหนังสัตว์ทั้งตัว เช่น แพะหรือแกะ เอาไว้ใส่เหล้าองุ่น ซึ่งมักจะใส่ในถุงหนังใหม่ เพราะขณะที่หมักอยู่ เหล้าองุ่นจะผลิตแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ซึ่งทำให้เกิดความดัน ถุงหนังใหม่ก็จะขยาย ส่วนถุงหนังเก่าซึ่งไม่ยืดหยุ่นแล้วก็จะแตกเมื่อมีความดัน—ยชว 9:4; มธ 9:17
ถูกต้องชอบธรรม

ในพระคัมภีร์ หมายถึงสิ่งที่ถูกต้องตามมาตรฐานของพระเจ้า คำนี้ในภาษาฮีบรูและกรีกยังถูกแปลด้วยว่า ถูกต้อง ยุติธรรม เที่ยงธรรม ดี ซื่อสัตย์ นอกจากนั้น พระคัมภีร์ยังพูดถึงคนที่พระเจ้าถือว่าเป็นที่ยอมรับของพระองค์หรือมีความถูกต้องชอบธรรมด้วย ในกรณีนี้ พระองค์ถือว่าเขาไม่มีความผิด (กจ 13:38, 39) จึงรับเขาเป็นเพื่อนของพระองค์ได้ หรือถึงกับตัดสินว่าเขาคู่ควรกับสิทธิที่จะได้ชีวิตตลอดไป ที่พระเจ้าทำอย่างนี้ ไม่ใช่เพราะความดีความชอบของคนนั้น แต่เพราะเขามีความเชื่อในพระเยซูคริสต์—ปฐก 15:6; ฉธบ 6:25; สภษ 11:4; อสย 32:1; ศฟย 2:3; มธ 6:33; รม 3:24, 28; 5:18; ฮบ 7:2
ไถ่บาป

ในพระคัมภีร์ภาคภาษาฮีบรู การไถ่บาปเกี่ยวข้องกับการถวายเครื่องบูชาเพื่อให้ประชาชนได้เข้ามาใกล้ชิดพระเจ้าและนมัสการพระองค์ กฎหมายของโมเสสกำหนดให้มีการถวายเครื่องบูชาโดยเฉพาะอย่างยิ่งในวันไถ่บาป เพื่อจะคืนดีกับพระเจ้าได้ ถึงแม้ประชาชนแต่ละคนและทั้งชาติจะยังมีบาปอยู่ เครื่องบูชาเหล่านี้เป็นภาพแสดงถึงเครื่องบูชาของพระเยซูซึ่งไถ่บาปให้มนุษย์ได้อย่างครบถ้วนในครั้งเดียว และทำให้ผู้คนมีโอกาสคืนดีกับพระยะโฮวา—ลนต 5:10; 23:28; คส 1:20; ฮบ 9:12

ท

ทับทรวง

กระเป๋าฝังอัญมณีที่มหาปุโรหิตของอิสราเอลสวมไว้ตรงหน้าอกทุกครั้งที่เข้าไปในห้องบริสุทธิ์ บางครั้งมีการเรียกว่า “ทับทรวงตัดสิน” เพราะมีอูริมกับทูมมิมใส่อยู่ข้างใน อูริมกับทูมมิมช่วยให้รู้คำตัดสินของพระยะโฮวา (อพย 28:15-30)—ดูภาคผนวก ข5
ทับทิม

ผลไม้ชนิดหนึ่งรูปร่างคล้ายแอปเปิล มีการทำรูปผลทับทิมตกแต่งที่ชายเสื้อยาวสีฟ้าไม่มีแขนของมหาปุโรหิต บนหัวเสาที่ชื่อยาคีนกับโบอาสซึ่งอยู่หน้าวิหารก็ตกแต่งด้วยรูปผลทับทิมเช่นกัน—อพย 28:34; กดว 13:23; 1พก 7:18
ทัมมุส

(1) ชื่อเทพเจ้าองค์หนึ่ง พวกผู้หญิงชาวฮีบรูในกรุงเยรูซาเล็มที่ทิ้งพระเจ้าเคยร้องไห้อาลัยถึงเทพเจ้าองค์นี้ เชื่อกันว่าพระทัมมุสเป็นกษัตริย์องค์หนึ่งซึ่งถูกยกขึ้นเป็นเทพเจ้าหลังจากตายไปแล้ว ในข้อความจารึกของชาวสุเมเรียน พระทัมมุสมีอีกชื่อหนึ่งว่า ดูมูซี และเป็นสามีหรือคนรักของเทพธิดาอินันนาซึ่งเป็นเทพธิดาแห่งการเจริญพันธุ์ (อสค 8:14) (2) ชื่อเดือนที่ 4 ตามปฏิทินทางศาสนาของยิวหลังการเป็นเชลยในบาบิโลน และเป็นเดือนที่ 10 ตามปฏิทินการเกษตร เริ่มจากกลางเดือนมิถุนายนถึงกลางเดือนกรกฎาคม—ดูภาคผนวก ข15
ทางนั้น, ทาง, แนวทาง

เป็นสำนวนที่ใช้ในพระคัมภีร์หมายถึงแนวทางการกระทำหรือความประพฤติที่พระยะโฮวาอาจจะยอมรับหรือไม่ยอมรับก็ได้ มีการพูดถึงสาวกของพระเยซูคริสต์ว่าอยู่ใน “ทางนั้น” ซึ่งหมายความว่าพวกเขาใช้ชีวิตตามความเชื่อที่มีในพระเยซูคริสต์ และเลียนแบบท่าน—กจ 19:9
ทาร์ทารัส

ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีก หมายถึงสภาพตกต่ำของพวกทูตสวรรค์ที่ไม่เชื่อฟังในสมัยโนอาห์เหมือนถูกขังคุก ที่ 2 เปโตร 2:4 มีการใช้คำกริยา ตาร์ตาโร (“โยนลงไปในทาร์ทารัส”) แต่คำนี้ไม่ได้หมายความว่า “พวกทูตสวรรค์ที่ทำบาป” ถูกโยนลงไปในทาร์ทารัสแบบในเทพนิยายของคนทั่วไป (คือ คุกใต้ดินและที่มืดสำหรับเทพเจ้าชั้นต่ำ) แต่หมายความว่าพระเจ้าให้พวกเขาอยู่ในสภาพที่ตกต่ำ ไม่มีตำแหน่งหรือสิทธิพิเศษที่พวกเขาเคยมีในสวรรค์อีกต่อไป พระองค์ทำให้พวกเขาตกอยู่ในสภาพจิตใจที่มืดมิดที่สุดเพราะไม่รู้ความประสงค์ของพระองค์เกี่ยวกับอนาคต ทูตสวรรค์พวกนี้มีอนาคตที่มืดมนเพราะพระคัมภีร์บอกว่าพวกเขาจะถูกทำลายตลอดไปพร้อมกับมารซาตานที่ปกครองพวกเขา ดังนั้น ทาร์ทารัสจึงหมายถึงสภาพตกต่ำของทูตสวรรค์ที่กบฏ และไม่ใช่ “ขุมลึก” ที่พูดถึงในวิวรณ์ 20:1-3
ทิชรี—

ดูคำว่า “เอธานิม” และภาคผนวก ข15
ที่ประชุมของชาวยิว

มาจากคำที่แปลว่า “การรวมตัวกัน” หรือ “การชุมนุมกัน” แต่ในข้อคัมภีร์ส่วนใหญ่หมายถึงอาคารหรือสถานที่ที่ชาวยิวมารวมตัวกันเพื่ออ่านพระคัมภีร์ เพื่อสอน ประกาศ และอธิษฐาน ในสมัยพระเยซู เมืองใหญ่ ๆ ทุกเมืองในอิสราเอลมีที่ประชุมแบบนี้หนึ่งแห่ง แต่ถ้าเมืองไหนใหญ่มากก็จะมีมากกว่าหนึ่งแห่ง—ลก 4:16; กจ 13:14, 15
ที่ศักดิ์สิทธิ์

สถานที่บริสุทธิ์ซึ่งกำหนดไว้ให้เป็นที่สำหรับการนมัสการ แต่ส่วนใหญ่แล้วหมายถึงเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์หรือวิหารในกรุงเยรูซาเล็ม คำนี้ยังหมายถึงที่อยู่ของพระเจ้าในสวรรค์ด้วย—อพย 25:8, 9; 2พก 10:25; 1พศ 28:10; วว 11:19
ทูตสวรรค์

คำนี้มาจากคำภาษาฮีบรู มาลาค และคำภาษากรีก อังเกโลส ทั้งสองคำนี้แปลตรงตัวว่า “ผู้ส่งข่าว” แต่บางครั้งก็แปลว่า “ทูตสวรรค์” เพราะพวกเขาเป็นผู้ส่งข่าวของพระเจ้าที่มาจากสวรรค์ (ปฐก 16:7; 32:3; ยก 2:25; วว 22:8) ทูตสวรรค์มีฤทธิ์อำนาจและเป็นผู้ที่พระเจ้าสร้างขึ้น พระเจ้าสร้างพวกเขาก่อนที่จะสร้างมนุษย์เป็นเวลานาน บางครั้งในคัมภีร์ไบเบิลก็เรียกพวกเขาว่า “ผู้บริสุทธิ์นับหมื่นนับแสน” หรือ ‘ลูก ๆ ของพระเจ้า’ หรือ “ดาวรุ่งทั้งหลาย” (ฉธบ 33:2; โยบ 1:6; 38:7) ทูตสวรรค์ไม่ได้ถูกสร้างให้มีความสามารถที่จะมีลูกในหมู่พวกเขาเอง แต่พระเจ้าสร้างพวกเขาทีละองค์ และทูตสวรรค์มีจำนวนมากกว่าหนึ่งร้อยล้านองค์ (ดนล 7:10) คัมภีร์ไบเบิลช่วยให้รู้ว่าทูตสวรรค์แต่ละองค์มีชื่อและบุคลิกลักษณะเฉพาะตัว แต่พวกเขาก็ถ่อมตัวและไม่ยอมให้มนุษย์มากราบไหว้นมัสการ ทูตสวรรค์ส่วนใหญ่ไม่ยอมเปิดเผยชื่อให้รู้ด้วยซ้ำ (ปฐก 32:29; ลก 1:26; วว 22:8, 9) ทูตสวรรค์มีตำแหน่งและหน้าที่แตกต่างกัน เช่น รับใช้อยู่หน้าบัลลังก์ของพระยะโฮวา เป็นผู้ส่งข่าวของพระองค์ ช่วยเหลือผู้รับใช้ของพระยะโฮวาบนโลก ทำหน้าที่ลงโทษตามคำพิพากษาของพระเจ้า หรือสนับสนุนงานประกาศข่าวดี (2พก 19:35; สด 34:7; ลก 1:30, 31; วว 5:11; 14:6) ในอนาคต ทูตสวรรค์จะช่วยพระเยซูต่อสู้ในสงครามอาร์มาเกดโดน—วว 19:14, 15
เทเบท

หลังจากชาวยิวเป็นเชลยในบาบิโลน เทเบทเป็นชื่อเดือนที่ 10 ตามปฏิทินทางศาสนาของยิวและเดือนที่ 4 ตามปฏิทินการเกษตร เริ่มจากกลางเดือนธันวาคมถึงกลางเดือนมกราคม มักเรียกเดือนนี้ว่า “เดือน 10” (อสธ 2:16)—ดูภาคผนวก ข15
เทราฟิม

เทพเจ้าหรือรูปเคารพประจำครอบครัว บางครั้งมีการใช้เทราฟิมเพื่อหาลางบอกเหตุ (อสค 21:21) เทราฟิมอาจมีรูปร่างเหมือนคนและขนาดเท่ากับคนจริง ๆ แต่บางครั้งก็เป็นรูปปั้นเล็ก ๆ (ปฐก 31:34; 1ซม 19:13, 16) การค้นพบทางโบราณคดีในเมโสโปเตเมียบ่งบอกว่า คนที่มีรูปปั้นเทราฟิมจะเป็นคนที่ได้รับมรดกของครอบครัว (นี่อาจเป็นเหตุผลที่ราเชลเอาเทราฟิมของพ่อไป) ดูเหมือนว่าไม่ได้มีธรรมเนียมอย่างนี้ในอิสราเอล แต่ในสมัยผู้วินิจฉัยและกษัตริย์ก็ยังมีการใช้รูปเคารพเทราฟิม และเทราฟิมเป็นสิ่งหนึ่งที่กษัตริย์โยสิยาห์ผู้ซื่อสัตย์พยายามกำจัดให้หมด—วนฉ 17:5; 2พก 23:24; ฮชย 3:4
เทศกาลเก็บเกี่ยว—

ดูคำว่า “เพ็นเทคอสต์”
เทศกาลขนมปังไม่ใส่เชื้อ

เป็นเทศกาลแรกในสามเทศกาลหลักประจำปีของชาวอิสราเอล เริ่มในวันที่ 15 เดือนนิสานถัดจากวันปัสกาและฉลองกันนาน 7 วัน ในช่วงเทศกาลจะกินแต่ขนมปังไม่ใส่เชื้อเพื่อระลึกถึงตอนอพยพออกจากอียิปต์—อพย 23:15; มก 14:1
เทศกาลฉลองการอุทิศวิหาร

เป็นวันระลึกถึงการชำระวิหารหลังจากที่กษัตริย์อันทิโอกุส เอพิฟาเนสทำให้วิหารไม่บริสุทธิ์ การฉลองนี้ทำกันทุกปีโดยเริ่มในวันที่ 25 เดือนคิสเลฟ และฉลองกันนาน 8 วัน—ยน 10:22
เทศกาลอยู่เพิง

บางครั้งเรียกว่าเทศกาลเก็บพืชผล จัดขึ้นในวันที่ 15-21 เดือนเอธานิม เพื่อฉลองการเก็บเกี่ยวตอนสิ้นปีการเพาะปลูกของชาวอิสราเอล เป็นเวลาที่จะรื่นเริงยินดีและขอบคุณพระยะโฮวาที่อวยพรให้พืชผลงอกงาม ในช่วงเทศกาลนี้ ประชาชนจะอยู่ในเพิงเพื่อระลึกถึงตอนที่พวกเขาอพยพออกจากอียิปต์ เป็นเทศกาลหนึ่งในสามเทศกาลที่พวกผู้ชายต้องไปฉลองที่กรุงเยรูซาเล็ม—ลนต 23:34; อสร 3:4
แท่งหินศักดิ์สิทธิ์

เสาที่มักทำจากหินและคงจะเป็นสัญลักษณ์ของอวัยวะเพศชายที่ใช้แทนพระบาอัลหรือพระเท็จอื่น ๆ—อพย 23:24
แท่นบูชา

แท่นสำหรับถวายเครื่องบูชา แต่ถ้าใช้สำหรับถวายเครื่องหอมจะเรียกว่า แท่นเผาเครื่องหอม แท่นแบบนี้ทำขึ้นโดยเอาดินหรือหินมาก่อให้สูง หรือทำจากหินทั้งก้อน หรือทำจากไม้แล้วหุ้มด้วยโลหะก็ได้ ในห้องแรกของเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์และของวิหารจะมี “แท่นบูชาทองคำ” ขนาดเล็กสำหรับถวายเครื่องหอมซึ่งทำด้วยไม้หุ้มด้วยทองคำ นอกจากนั้น ยังมี “แท่นบูชาทองแดง” ซึ่งมีขนาดใหญ่กว่าสำหรับเครื่องบูชาเผาตั้งอยู่ในลานด้านนอกเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์ (อพย 27:1; 39:38, 39; ปฐก 8:20; 1พก 6:20; 2พศ 4:1; ลก 1:11)—ดูภาคผนวก ข5 และ ข8

น

นะธีนิม

คนที่ทำงานรับใช้ในวิหารซึ่งไม่ใช่ชาวอิสราเอล คำนี้ในภาษาฮีบรูแปลตรงตัวว่า “คนที่ถูกมอบไว้” ซึ่งหมายความว่าพวกเขาถูกมอบไว้ให้ทำงานรับใช้ที่วิหาร ดูเหมือนว่านะธีนิมหลายคนเป็นลูกหลานชาวเมืองกิเบโอน ซึ่งโยชูวาเคยให้ทำงานเป็น “คนเก็บฟืนและตักน้ำให้ชาวอิสราเอล และตักน้ำเพื่อใช้สำหรับแท่นบูชาของพระยะโฮวา”—ยชว 9:23, 27; 1พศ 9:2; อสร 8:17
นารดา

น้ำมันหอมราคาแพง มีสีแดงอ่อน ได้จากต้นโกฐชฎามังสี (Nardostachys jatamansi) เนื่องจากราคาแพง จึงมักมีการเอาน้ำมันที่ด้อยกว่ามาผสม บางครั้งก็มีการปลอมแปลง แต่น่าสังเกต ทั้งมาระโกกับยอห์นบอกว่า น้ำมันหอมที่ใช้กับพระเยซูเป็น “น้ำมันหอมนารดาบริสุทธิ์”—มก 14:3; ยน 12:3
นาศีร์

มาจากคำภาษาฮีบรูที่แปลว่า “คนที่ถูกเลือกออกมา” หรือ “คนที่อุทิศตัวไว้” หรือ “คนที่แยกตัวอยู่ต่างหาก” นาศีร์มีอยู่ 2 ประเภท คือ คนที่สมัครใจเป็นนาศีร์และคนที่พระเจ้าแต่งตั้งให้เป็นนาศีร์ ผู้ชายหรือผู้หญิงก็สามารถปฏิญาณตัวเป็นพิเศษว่าจะอยู่อย่างนาศีร์ช่วงหนึ่งเพื่อพระยะโฮวาได้ มีข้อห้ามหลัก ๆ 3 อย่างสำหรับคนที่สมัครใจปฏิญาณตัวเป็นนาศีร์ คือ ห้ามดื่มเครื่องดื่มมึนเมาหรือกินอะไรก็ตามที่มาจากต้นองุ่น ห้ามตัดผม และห้ามแตะต้องศพ คนที่พระเจ้าแต่งตั้งให้เป็นนาศีร์จะเป็นนาศีร์ไปตลอดชีวิต และพระยะโฮวาจะกำหนดว่าเขาต้องทำอะไรบ้าง—กดว 6:2-7; วนฉ 13:5
นิกาย

กลุ่มคนที่ยึดถือหลักคำสอนบางอย่าง หรือติดตามผู้นำคนหนึ่ง และทำตามความเชื่อของกลุ่มนั้น ในพระคัมภีร์ใช้คำนี้กับสองนิกายใหญ่ ๆ ของศาสนายิว คือ ฟาริสีกับสะดูสี คนที่ไม่ใช่คริสเตียนก็เรียกศาสนาคริสต์ว่า “นิกาย” หรือ “นิกายของชาวนาซาเร็ธ” พวกเขาอาจมองว่าศาสนาคริสต์แตกออกมาจากศาสนายิว ต่อมา มีนิกายต่าง ๆ เกิดขึ้นในประชาคมคริสเตียน มีการพูดเจาะจงถึง “นิกายนิโคเลาส์” ในหนังสือวิวรณ์ด้วย—กจ 5:17; 15:5; 24:5; 28:22; วว 2:6; 2ปต 2:1
นิสาน

ชื่อใหม่ของเดือนอาบีบหลังจากชาวยิวเป็นเชลยในบาบิโลน เป็นเดือนแรกตามปฏิทินทางศาสนาของยิวและเดือนที่ 7 ตามปฏิทินการเกษตร เริ่มจากกลางเดือนมีนาคมถึงกลางเดือนเมษายน (นหม 2:1)—ดูภาคผนวก ข15
เนฟิล

พวกผู้ชายที่เป็นลูกครึ่งทูตสวรรค์กับมนุษย์ (แม่เป็นมนุษย์ แต่พ่อเป็นทูตสวรรค์ที่แปลงร่างเป็นมนุษย์) พวกเขาชอบความรุนแรง และมีชีวิตในช่วงก่อนน้ำท่วมโลก—ปฐก 6:4
เนรเทศ, ไปเป็นเชลย

การบังคับให้ออกจากแผ่นดินเกิดหรือบ้านเกิด ส่วนมากจะเป็นการขับไล่ตามคำสั่งของคนที่มายึดครองแผ่นดิน คำนี้ในภาษาฮีบรูแปลว่า “การออกไป” ชาวอิสราเอลถูกเนรเทศไปเป็นเชลย 2 ครั้ง คือ อาณาจักร 10 ตระกูลทางเหนือถูกชาวอัสซีเรียเนรเทศ และต่อมา อาณาจักร 2 ตระกูลทางใต้ถูกชาวบาบิโลนเนรเทศ คนที่ยังมีชีวิตอยู่หลังการเป็นเชลยทั้งสองครั้งได้กลับมาแผ่นดินของตัวเองตามคำสั่งของไซรัสผู้ปกครองชาวเปอร์เซีย—2พก 17:6; 24:16; อสร 6:21
เนฮีโลท

คำที่ไม่รู้ความหมายแน่ชัดซึ่งอยู่ในหัวบทของสดุดีบท 5 บางคนเชื่อว่าหมายถึงเครื่องเป่าชนิดหนึ่งโดยเชื่อมโยงกับรากศัพท์ภาษาฮีบรูที่เกี่ยวข้องกับคำว่า ชาลิล (ขลุ่ย) แต่คำนี้อาจใช้เพื่อบอกให้รู้ทำนองเพลงก็ได้
เนินดิน

คำนี้ในภาษาฮีบรูคือ มิลโล มีรากศัพท์มาจากคำที่แปลว่า “ถมให้เต็ม” ฉบับเซปตัวจินต์ แปลคำนี้ว่า “ป้อมปราการ” มันน่าจะเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติหรือถูกสร้างขึ้นในเมืองของดาวิด แต่จริง ๆ แล้วมีลักษณะเป็นอย่างไรก็ยังไม่มีใครรู้ชัดเจน—2ซม 5:9; 1พก 11:27

บ

บริสุทธิ์, ความบริสุทธิ์

คุณลักษณะประจำตัวของพระยะโฮวา เป็นสภาพที่บริสุทธิ์ทางศีลธรรมและมีความศักดิ์สิทธิ์ในทุกด้าน (อพย 28:36; 1ซม 2:2; สภษ 9:10; อสย 6:3) เมื่อใช้กับมนุษย์ (อพย 19:6) สัตว์ (กดว 18:17) สิ่งของ (อพย 28:38; 30:25; ลนต 27:14) สถานที่ (อพย 3:5; อสย 27:13) ช่วงเวลา (อพย 16:23; ลนต 25:12) และกิจกรรมต่าง ๆ (อพย 36:4) คำนี้ในภาษาฮีบรูดั้งเดิมถ่ายทอดแนวคิดเกี่ยวกับการแยกหรือกันไว้ต่างหาก หรือการชำระให้บริสุทธิ์สำหรับพระเจ้า และเป็นสิ่งที่แยกไว้สำหรับการรับใช้พระเจ้า ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีก คำที่แปลว่า “บริสุทธิ์” และ “ความบริสุทธิ์” หมายถึงการแยกไว้สำหรับพระเจ้า และยังหมายถึงการกระทำที่บริสุทธิ์ด้วย—2คร 7:1; 1ปต 1:15, 16
บอระเพ็ด

พืชที่มีรสขมมากและมีกลิ่นฉุน ในคัมภีร์ไบเบิลใช้บอระเพ็ดเป็นภาพเปรียบเทียบเพื่ออธิบายถึงผลที่ขมขื่นซึ่งเกิดจากการทำผิดศีลธรรม การเป็นทาส ความไม่ยุติธรรม และการออกหาก คำว่า “บอระเพ็ด” ที่วิวรณ์ 8:11 หมายถึงสารที่มีพิษและขม—ฉธบ 29:18; สภษ 5:4; ยรม 9:15
บ่อย่ำองุ่น

บ่อที่สกัดจากหินปูน มักมี 2 บ่อ บ่อหนึ่งอยู่สูงกว่าอีกบ่อหนึ่ง มีร่องเล็ก ๆ เชื่อมต่อกัน เมื่อย่ำองุ่นที่บ่อบน น้ำองุ่นจะไหลลงไปในบ่อล่าง มีการใช้คำนี้เป็นภาพแสดงถึงการพิพากษาของพระเจ้า—อสย 5:2; วว 19:15
บัญญัติ, กฎหมาย

หมายถึงกฎหมายของโมเสสทั้งหมด หรือหนังสือ 5 เล่มแรกของคัมภีร์ไบเบิล และยังหมายถึงข้อกฎหมายแต่ละข้อในกฎหมายของโมเสสหรือหลักการของกฎหมายด้วย—กดว 15:16; ฉธบ 4:8; มธ 7:12; กท 3:24
บัท

มาตราตวงของเหลว ความจุประมาณ 22 ลิตรคำนวณจากเศษชิ้นส่วนของไหที่นักโบราณคดีได้ค้นพบซึ่งมีคำนี้ปรากฏอยู่ ปริมาตรโดยประมาณของมาตราบัทใช้เป็นตัวคำนวณมาตราตวงของแห้งและของเหลวอื่น ๆ เกือบทั้งหมดในคัมภีร์ไบเบิล (1พก 7:38; อสค 45:14)—ดูภาคผนวก ข14
บัพติศมา

คำทับศัพท์ภาษากรีก แปลว่า “จุ่ม” หรือจุ่มมิดใต้น้ำ พระเยซูกำหนดว่าคนที่จะเป็นสาวกของท่านต้องรับบัพติศมา พระคัมภีร์ยังพูดถึงบัพติศมาของยอห์น บัพติศมาด้วยพลังบริสุทธิ์ของพระเจ้า บัพติศมาด้วยไฟ และบัพติศมาแบบอื่น ๆ ด้วย—มธ 3:11, 16; 28:19; ยน 3:23; 1ปต 3:21
บัลลังก์พิพากษา

มักจะหมายถึงเวทีกลางแจ้งที่ยกระดับจากพื้นและมีบันไดขึ้นลง เจ้าหน้าที่จะนั่งบนบัลลังก์นี้เมื่อพูดกับประชาชนและประกาศคำตัดสิน คำว่า “บัลลังก์พิพากษาของพระเจ้า” และ “บัลลังก์พิพากษาของพระคริสต์” หมายถึงการพิพากษาของพระยะโฮวาที่จะเกิดกับมนุษย์ทั้งโลก—รม 14:10; 2คร 5:10; ยน 19:13
บาอัล

เทพเจ้าของชาวคานาอัน ซึ่งถือกันว่าเป็นเจ้าของท้องฟ้าและเป็นผู้ให้ฝนกับความอุดมสมบูรณ์ คำว่า “บาอัล” ยังใช้เรียกเทพเจ้าของแต่ละท้องถิ่นด้วย คำนี้เป็นภาษาฮีบรูแปลว่า “เจ้าของ” หรือ “นาย”—1พก 18:21; รม 11:4
บึงไฟ

ไม่ใช่สถานที่จริงแต่เป็นภาพเปรียบเทียบ “บึงไฟที่ลุกไหม้ด้วยกำมะถัน” มีความหมายเหมือนกับคำว่า “ความตายชนิดที่สอง” คนที่ทำบาปแล้วไม่กลับใจ มาร และแม้แต่ความตายกับหลุมศพ (หรือฮาเดส) ก็จะถูกโยนลงไปในบึงไฟ บึงไฟเป็นแค่ภาพเปรียบเทียบที่หมายถึงการทำลายให้สาบสูญตลอดไป ไม่ใช่การทรมานตลอดไป เพราะทั้งมาร ความตาย และหลุมศพถูกไฟเผาไหม้ไม่ได้—วว 19:20; 20:14, 15; 21:8
บูล

ชื่อเดือนที่ 8 ตามปฏิทินทางศาสนาของยิวและเดือนที่ 2 ตามปฏิทินการเกษตร มาจากรากศัพท์ที่แปลว่า “ผลผลิต” เริ่มจากกลางเดือนตุลาคมถึงกลางเดือนพฤศจิกายน (1พก 6:38)—ดูภาคผนวก ข15
เบเอลเซบูบ

ชื่อหนึ่งที่ใช้เรียกซาตานซึ่งเป็นหัวหน้าและผู้ปกครองพวกปีศาจ อาจเพี้ยนมาจากคำว่า “บาอัลเซบูบ” ซึ่งเป็นพระบาอัลที่ชาวฟีลิสเตียในเมืองเอโครนนมัสการ—2พก 1:3; มธ 12:24

ป

ปฏิญาณ

คำมั่นสัญญาที่ให้กับพระเจ้าว่าจะทำหรือจะถวายอะไรบางอย่าง หรือจะทำงานเพื่อพระองค์ หรือเป็นคำสัญญาว่าจะงดเว้นบางสิ่งซึ่งจริง ๆ แล้วสิ่งนั้นไม่ได้ผิดกฎหมายของพระเจ้า คำปฏิญาณถือเป็นเรื่องจริงจังและมีผลเหมือนกับคำสาบาน—กดว 6:2; ปญจ 5:4; มธ 5:33
ประชาคม

กลุ่มคนที่มารวมตัวกันเพื่อจุดประสงค์เฉพาะหรือเพื่อทำกิจกรรมบางอย่าง ในพระคัมภีร์ภาคภาษาฮีบรูใช้คำอื่นแทนคำว่า “ประชาคม” เช่น “ที่ประชุม” “ประชาชนของพระเจ้า” ซึ่งโดยส่วนใหญ่แล้วหมายถึงชาติอิสราเอล ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีก บางครั้งคำนี้หมายถึงประชาคมคริสเตียนแต่ละแห่ง แต่ส่วนใหญ่แล้วหมายถึงประชาคมคริสเตียนโดยรวม—สด 22:22; กจ 9:31; รม 16:5
ประตัก

ไม้ยาวที่มีปลายเป็นเหล็กแหลมไว้ใช้กระทุ้งสัตว์ มีการเปรียบเทียบประตักว่าเป็นเหมือนคำสอนของคนที่มีสติปัญญาที่ช่วยกระตุ้นให้คนฟังทำตาม สำนวน “เตะประตัก” ในพระคัมภีร์ได้มาจากท่าทางของวัวดื้อที่ต่อต้านเมื่อมีประตักมากระทุ้งตัวมัน ซึ่งการเตะประตักอย่างนั้นมีแต่จะทำให้มันเจ็บตัว—กจ 26:14; วนฉ 3:31
ประพฤติไร้ยางอาย

แปลจากคำภาษากรีก อะเซลเยีย หมายถึงการทำผิดกฎหมายของพระเจ้าอย่างร้ายแรงและมีทัศนะที่หน้าด้านไร้ยางอายหรือดูหมิ่นอย่างมาก คือ ทัศนะที่ไม่นับถือหรือถึงกับดูหมิ่นผู้มีอำนาจ กฎหมาย และมาตรฐานของพระเจ้า คำนี้ไม่ได้หมายถึงการทำผิดเล็ก ๆ น้อย ๆ—กท 5:19; 2ปต 2:7
ปลุกให้ฟื้นขึ้นจากตาย, ฟื้นขึ้นจากตาย

คำภาษากรีก อะนาสตาซิส แปลตรงตัวว่า “ทำให้ลุกขึ้น” หรือ “ยืนขึ้น” ในคัมภีร์ไบเบิลพูดถึงการฟื้นขึ้นจากตาย 9 ราย ซึ่งรวมถึงตอนที่พระยะโฮวาพระเจ้าปลุกพระเยซูให้ฟื้นขึ้นจากตายด้วย การปลุกให้ฟื้นขึ้นจากตายรายอื่น ๆ ทำโดยเอลียาห์ เอลีชา พระเยซู เปโตร และเปาโล แต่ทุกรายก็เห็นได้ชัดว่าเกิดจากอำนาจของพระเจ้า การปลุก “ทั้งคนดีและคนชั่ว” ให้ฟื้นขึ้นจากตายเพื่อจะอยู่บนโลกเป็นส่วนสำคัญในความประสงค์ของพระเจ้า (กจ 24:15) คัมภีร์ไบเบิลพูดถึงการปลุกให้ฟื้นขึ้นจากตายเพื่อไปสวรรค์ด้วย มีการใช้สำนวนว่า “พวกแรกที่ได้รับการปลุกให้ฟื้นขึ้นจากตาย” หรือ “คนที่ฟื้นขึ้นจากตายอันดับแรก” ซึ่งหมายถึงสาวกของพระเยซูที่ได้รับการเจิมด้วยพลังบริสุทธิ์ของพระเจ้า—ฟป 3:11; วว 20:5, 6; ยน 5:28, 29; 11:25
ปะการัง

สิ่งที่สัตว์ทะเลตัวเล็ก ๆ สร้างขึ้นมา มีลักษณะเหมือนหินแข็ง พบได้ในมหาสมุทร มีหลายสี เช่น แดง ขาว และดำ ปะการังพบมากเป็นพิเศษในทะเลแดง ในสมัยพระคัมภีร์ปะการังสีแดงเป็นของมีค่ามาก นิยมนำไปทำเป็นลูกปัดและเครื่องประดับอื่น ๆ—สภษ 8:11
ปัสกา

เทศกาลประจำปีที่ฉลองในวันที่ 14 เดือนอาบีบ (ต่อมาเรียกว่าเดือนนิสาน) เพื่อระลึกถึงการที่พระเจ้าช่วยชาวอิสราเอลออกจากอียิปต์ มีการฉลองเทศกาลนี้โดยฆ่าลูกแกะ (หรือแพะ) แล้วย่างกินกับผักที่มีรสขมและขนมปังไม่ใส่เชื้อ—อพย 12:27; ยน 6:4; 1คร 5:7
ปีที่น่ายินดี

ทุก ๆ ปีที่ 50 นับจากที่ชาวอิสราเอลเข้าไปในแผ่นดินที่พระเจ้าสัญญา เมื่อถึงปีที่น่ายินดี แผ่นดินจะต้องไม่มีการหว่านไถและทาสชาวฮีบรูจะถูกปล่อยตัวเป็นอิสระ ที่ดินมรดกที่ถูกขายไปจะได้กลับคืนมา ในแง่หนึ่ง ปีที่น่ายินดีก็เป็นเหมือนปีที่มีเทศกาลตลอดทั้งปี เป็นปีแห่งอิสรภาพที่ทำให้ทั้งชาติกลับคืนสู่สภาพที่เคยเป็นเมื่อพระเจ้าก่อตั้งชาตินี้ขึ้นเป็นครั้งแรก—ลนต 25:10
ปีศาจ

พวกตัวชั่วร้ายซึ่งมองไม่เห็นและมีอำนาจเหนือมนุษย์ ในปฐมกาล 6:2 เรียกปีศาจพวกนี้ว่า “ลูก ๆ ของพระเจ้าเที่ยงแท้” และในยูดา 6 เรียกว่า “ทูตสวรรค์” แสดงว่าปีศาจพวกนี้ไม่ได้ถูกสร้างให้ชั่วร้าย แต่พวกมันเป็นทูตสวรรค์ที่ตั้งตัวเป็นศัตรูของพระเจ้า โดยไม่เชื่อฟังพระองค์ในสมัยโนอาห์และร่วมมือกับซาตานกบฏต่อพระยะโฮวา—ฉธบ 32:17; ลก 8:30; กจ 16:16; ยก 2:19
ปุโรหิต

คนที่ได้รับการแต่งตั้งให้ทำหน้าที่เป็นตัวแทนของพระเจ้า พวกเขาจะสั่งสอนประชาชนให้รู้เรื่องของพระเจ้าและกฎหมายของพระองค์ และปุโรหิตยังทำหน้าที่เป็นตัวแทนประชาชนเมื่ออยู่ต่อหน้าพระเจ้าด้วย เขาจะถวายเครื่องบูชาและอธิษฐานอ้อนวอนเพื่อประชาชน ในสมัยที่ยังไม่มีกฎหมายของโมเสส หัวหน้าครอบครัวจะทำหน้าที่เป็นปุโรหิตให้ครอบครัวของเขา แต่พอมีกฎหมายของโมเสสแล้ว ผู้ชายในครอบครัวของอาโรนซึ่งอยู่ในตระกูลเลวีก็ทำหน้าที่เป็นปุโรหิต ส่วนผู้ชายคนอื่น ๆ ที่เหลือในตระกูลเลวีเป็นผู้ช่วยของปุโรหิต และเมื่อมีสัญญาใหม่ อิสราเอลของพระเจ้ากลายเป็นชาติที่มีปุโรหิตปกครองโดยมีพระเยซูคริสต์เป็นมหาปุโรหิต—อพย 28:41; ฮบ 9:24; วว 5:10
ปุโรหิตใหญ่

ในพระคัมภีร์ภาคภาษาฮีบรูคำนี้เป็นอีกคำหนึ่งที่ใช้เรียก “มหาปุโรหิต” แต่ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีก คำว่า “ปุโรหิตใหญ่” น่าจะหมายถึงคนสำคัญ ๆ ในคณะปุโรหิต ซึ่งอาจรวมถึงมหาปุโรหิตที่ออกจากตำแหน่งไปแล้วและหัวหน้าของกลุ่มปุโรหิต 24 กลุ่มด้วย—2พศ 26:20; อสร 7:5; มธ 2:4; มก 8:31
ปูริม

เทศกาลประจำปีซึ่งฉลองในวันที่ 14 และ 15 เดือนอาดาร์เพื่อระลึกถึงการที่ชาวยิวได้รับการช่วยให้รอดพ้นจากการถูกทำลายล้างในสมัยของราชินีเอสเธอร์ คำว่า “ปูริม” ไม่ใช่คำภาษาฮีบรู คำนี้แปลว่า “ฉลาก” เทศกาลนี้มีชื่อว่าเทศกาลปูริมหรือเทศกาลฉลากก็เพราะฮามานโยนเปอร์ (ฉลาก) เพื่อกำหนดวันที่จะกวาดล้างชาวยิว—อสธ 3:7; 9:26
เปอร์เซีย, ชาวเปอร์เซีย

ประเทศหรือชนชาติที่มักมีการพูดถึงคู่กันกับมีเดีย ในช่วงแรก ชาวเปอร์เซียครอบครองดินแดนเฉพาะทางตะวันตกเฉียงใต้ของที่ราบสูงอิหร่านเท่านั้น แต่พอถึงสมัยที่กษัตริย์ไซรัสมหาราชปกครอง (นักประวัติศาสตร์สมัยก่อนบางคนบอกว่าไซรัสมีพ่อเป็นคนเปอร์เซียและแม่เป็นคนมีเดีย) ชาวเปอร์เซียก็เริ่มมีอำนาจเหนือชาวมีเดีย แต่สองอาณาจักรนี้ก็ยังเป็นอำนาจคู่กันต่อไป ไซรัสเอาชนะจักรวรรดิบาบิโลนในปี 539 ก่อน ค.ศ. และอนุญาตให้ชาวยิวที่เป็นเชลยกลับบ้านเกิด จักรวรรดิเปอร์เซียแผ่ขยายดินแดนตั้งแต่แม่น้ำสินธุทางตะวันออกไปจนถึงทะเลอีเจียนทางตะวันตก ชาวยิวอยู่ใต้การปกครองของเปอร์เซียจนกระทั่งอเล็กซานเดอร์มหาราชเอาชนะเปอร์เซียได้ในปี 331 ก่อน ค.ศ. ดาเนียลเห็นจักรวรรดิเปอร์เซียในนิมิต และในหนังสือเอสรา เนหะมีย์ และเอสเธอร์ก็พูดถึงจักรวรรดินี้ (อสร 1:1; ดนล 5:28)—ดูภาคผนวก ข9

ผ

ผลแรก

ผลที่เก็บเกี่ยวได้รอบแรกของฤดูเก็บเกี่ยว หรือผลแรกของอะไรก็ตาม พระยะโฮวากำหนดว่าชาติอิสราเอลต้องถวายผลแรกของพวกเขาให้พระองค์ ไม่ว่าจะเป็นคน สัตว์ หรือพืชผล ชาวอิสราเอลทั้งชาติถวายผลแรกให้พระเจ้าในเทศกาลขนมปังไม่ใส่เชื้อและเทศกาลเพ็นเทคอสต์ คำว่า “ผลแรก” ยังใช้เป็นภาพเปรียบเทียบถึงพระคริสต์และสาวกผู้ถูกเจิมของท่านด้วย—1คร 15:23; กดว 15:21; สภษ 3:9; วว 14:4
ผ้ากระสอบ

ผ้าเนื้อหยาบที่ใช้ทำกระสอบหรือถุง เช่น กระสอบใส่ข้าว มักทอจากขนแพะสีเข้ม และเป็นเสื้อผ้าที่ใส่เมื่อเป็นทุกข์โศกเศร้า—ปฐก 37:34; ลก 10:13
ผ้าโพกหัว

ผ้าที่พันรอบหัวและเป็นเครื่องประดับศีรษะอย่างหนึ่ง มหาปุโรหิตสวมผ้าโพกหัวทำจากผ้าลินินเนื้อดี และมีแผ่นทองคำคาดอยู่ด้านหน้าผูกด้วยเชือกสีฟ้า กษัตริย์ก็สวมผ้าโพกหัวไว้ใต้มงกุฎด้วย โยบเคยเปรียบความยุติธรรมของเขาเป็นเหมือนผ้าโพกหัว—อพย 28:36, 37; โยบ 29:14; อสค 21:26
ผิดศีลธรรมทางเพศ

มาจากคำภาษากรีก พอร์เนีย หมายถึงความสัมพันธ์ทางเพศทุกชนิดที่ผิดกฎหมายของพระเจ้า เช่น การเล่นชู้ การเป็นโสเภณี เพศสัมพันธ์ระหว่างคนที่ยังไม่แต่งงาน การรักร่วมเพศ และเพศสัมพันธ์กับสัตว์ ในหนังสือวิวรณ์ มีการใช้คำนี้ในความหมายแฝงเมื่อพูดถึงศาสนาต่าง ๆ ที่เรียกว่า “บาบิโลนใหญ่” โดยให้ภาพว่าศาสนาเหล่านี้เป็นโสเภณีที่ทำผิดศีลธรรมทางเพศกับผู้ปกครองในโลกเพื่อหวังจะได้อำนาจและทรัพย์สมบัติ (วว 14:8; 17:2; 18:3; มธ 5:32; กจ 15:29; กท 5:19)—ดูคำว่า “โสเภณี”
ผู้ควบคุมดนตรี

คำนี้ในภาษาฮีบรูตามที่ใช้ในหนังสือสดุดีดูเหมือนหมายถึงคนที่เรียบเรียงและควบคุมการร้องเพลง ฝึกซ้อมและฝึกสอนนักร้องชาวเลวี รวมทั้งเป็นผู้นำการแสดงในพิธีต่าง ๆ ฉบับแปลอื่น ๆ แปลคำนี้ว่า “หัวหน้านักร้อง” “หัวหน้านักดนตรี” หรือ “ผู้กำกับดนตรี”—สด 4:0; 5:0
ผู้คัดลอก

คนที่คัดลอกพระคัมภีร์ภาคภาษาฮีบรู—อสร 7:6
ผู้ช่วยงานรับใช้

มาจากคำภาษากรีก ดิอาโคโนส ซึ่งมักแปลว่า “ผู้รับใช้” หรือ “คนรับใช้” คำว่า “ผู้ช่วยงานรับใช้” หมายถึงคนที่เป็นผู้ช่วยของคณะผู้ดูแลในประชาคม และต้องมีคุณสมบัติตามที่คัมภีร์ไบเบิลกำหนดไว้—1ทธ 3:8-10, 12
ผู้ดูแล

ผู้ชายที่มีหน้าที่คอยดูแลประชาคมอย่างที่คนเลี้ยงแกะดูแลแกะ คำนี้แปลจากคำภาษากรีก เอพิสโคโพส ซึ่งแสดงว่าหน้าที่พื้นฐานของผู้ดูแลคือการดูแลและปกป้อง ส่วนคำภาษากรีกอีกคำหนึ่งที่บางครั้งแปลว่าผู้ดูแลด้วยคือ เพรสวีเทโรส ซึ่งมีความหมายตรงตัวว่า “ผู้ชายสูงอายุ” คำนี้แสดงถึงความเป็นผู้ใหญ่ของคนที่ทำหน้าที่นี้ ในหนังสือวิวรณ์แปลคำ เพรสวีเทโรส ว่า “ผู้ปกครอง” เมื่อใช้กับบุคคลกลุ่มหนึ่งในสวรรค์—กจ 20:28; 1ทธ 3:2-7; ทต 1:5; 1ปต 5:1, 2; วว 4:4
ผู้ต่อต้านพระคริสต์

คำนี้ในภาษากรีกมีความหมาย 2 แง่ แง่หนึ่งหมายถึงใครหรืออะไรก็ตามที่ต่อต้านพระคริสต์ และอีกแง่หนึ่งหมายถึงพระคริสต์ปลอมหรือผู้ที่แอบอ้างว่ามีฐานะตำแหน่งแบบพระคริสต์ คำนี้ใช้ได้กับทั้งคนคนเดียว กลุ่มคน หรือองค์การ ที่แอบอ้างว่าเป็นตัวแทนของพระคริสต์ หรือเป็นเมสสิยาห์ หรือต่อต้านพระคริสต์กับสาวกของท่าน—1ยน 2:22
ผู้นำ

ผู้ชายที่มีอำนาจและตำแหน่งในชุมชนหรือในชาติ คำนี้ในพระคัมภีร์ภาคภาษาฮีบรูมักจะมีความหมายเดียวกับคำภาษากรีก เพรสวีเทโรส ในพระคัมภีร์ฉบับแปลนี้ใช้คำว่า “ผู้นำ” กับพวกผู้นำของชาวยิวในสมัยพระเยซูและอัครสาวกด้วย (อพย 3:16; ยชว 8:33; นรธ 4:2; มธ 16:21)—ดูคำว่า “ผู้ดูแล”
ผู้นำคนสำคัญ

คำเรียกที่แสดงถึงบทบาทสำคัญของพระเยซูคริสต์ในการช่วยมนุษย์ให้หลุดพ้นจากบาปและผลกระทบของบาป และนำมนุษย์ไปถึงชีวิตตลอดไป—กจ 3:15; 5:31; ฮบ 2:10; 12:2
ผู้ปกครอง—

ดูคำว่า “ผู้ดูแล”
ผู้ปกครองรัฐ

ผู้สำเร็จราชการหรือผู้ว่าการรัฐในจักรวรรดิบาบิโลนและเปอร์เซีย ได้รับการแต่งตั้งจากกษัตริย์ให้มีอำนาจปกครอง—อสร 8:36; ดนล 6:1
ผู้พยากรณ์

คนที่บอกให้คนอื่นรู้ความประสงค์ของพระเจ้า ผู้พยากรณ์ทำหน้าที่เป็นโฆษกของพระเจ้า เขาไม่ได้ทำนายอย่างเดียว แต่บอกคำสอน คำสั่ง และคำพิพากษาของพระยะโฮวาด้วย—อมส 3:7; 2ปต 1:21
ผู้วินิจฉัย

คนที่พระยะโฮวาแต่งตั้งเพื่อช่วยเหลือประชาชนของพระองค์ให้รอดพ้นจากศัตรูในช่วงที่ชาวอิสราเอลยังไม่มีกษัตริย์ที่เป็นมนุษย์ปกครอง—วนฉ 2:16
ผู้สำเร็จราชการ

ผู้ปกครองคนสำคัญของแคว้นที่สภาสูงของโรมันดูแลอยู่ เขามีอำนาจทางตุลาการและการทหาร เขาต้องรายงานการบริหารงานต่อสภาสูง แต่ก็มีอำนาจสูงสุดในแคว้นที่เขาปกครอง—กจ 13:7; 18:12
ผู้หยั่งรู้

คนที่พระเจ้าให้มีความสามารถที่จะเข้าใจความประสงค์ของพระองค์ เป็นคนที่สามารถเห็นหรือเข้าใจสิ่งที่คนทั่วไปมองไม่ออก คำนี้ในภาษาฮีบรูมีรากศัพท์มาจากคำที่แปลว่า “เห็น” ทั้งตามตัวอักษรหรือความหมายแฝง คนที่มีปัญหาหรือต้องการคำแนะนำมักจะมาหาผู้หยั่งรู้—1ซม 9:9
แผ่นหนัง

หนังแกะ หนังแพะ หรือหนังลูกวัวซึ่งทำเป็นวัสดุที่ใช้สำหรับจดบันทึก ทนกว่าพาไพรัส มีการใช้แผ่นหนังทำเป็นม้วนหนังสือคัมภีร์ไบเบิล เปาโลเคยขอให้ทิโมธีเอาม้วนหนังสือที่ทำจากแผ่นหนังมาให้ซึ่งอาจเป็นบางส่วนของพระคัมภีร์ภาคภาษาฮีบรู ม้วนหนังสือทะเลตายบางม้วนก็เป็นแผ่นหนังด้วย—2ทธ 4:13
แผ่นหินที่เป็นพยานหลักฐาน

คำนี้มักหมายถึงแผ่นหิน 2 แผ่นที่พระเจ้าให้กับโมเสส บนแผ่นหินนั้นมีบัญญัติ 10 ประการจารึกไว้ซึ่งเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “พยานหลักฐาน”—อพย 31:18

ฝ

ฝาปิดคลุมบาป

ฝาของหีบสัญญา ซึ่งมหาปุโรหิตจะเอาเลือดของเครื่องบูชาไถ่บาปไปประพรมหน้าหีบในวันไถ่บาป คำนี้ในภาษาฮีบรูมาจากคำกริยาที่หมายถึง “ปิดคลุม (บาป)” หรือ “ลบล้าง (บาป)” ฝาทั้งชิ้นทำจากทองคำและมีเครูบสององค์อยู่ที่ปลายฝาด้านละองค์ บางครั้งมีการเรียกง่าย ๆ ว่า “ฝาหีบ” (อพย 25:17-22; 1พศ 28:11; ฮบ 9:5)—ดูภาคผนวก ข5

พ

พรรคพวกของเฮโรด

หรือที่เรียกว่าพวกเฮโรเดียน พวกนี้เป็นกลุ่มชาตินิยมที่สนับสนุนเป้าหมายทางการเมืองของราชวงศ์เฮโรดที่ปกครองอยู่ใต้อำนาจของจักรวรรดิโรมัน พวกสะดูสีบางคนก็อาจเป็นสมาชิกของกลุ่มนี้ พวกเฮโรเดียนร่วมมือกับพวกฟาริสีในการต่อต้านพระเยซู—มก 3:6
พระคริสต์

ตำแหน่งของพระเยซู มาจากคำภาษากรีก คริสโตส ซึ่งตรงกับคำภาษาฮีบรู “เมสสิยาห์” ที่แปลว่า “ผู้ถูกเจิม”—มธ 1:16; ยน 1:41
พระคัมภีร์, คัมภีร์

ข้อเขียนศักดิ์สิทธิ์ที่เป็นถ้อยคำของพระเจ้า ส่วนใหญ่แล้วมีการใช้คำนี้ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีก—ลก 24:27; 2ทธ 3:16
พระเจ้าเที่ยงแท้

มาจากคำภาษาฮีบรูที่แปลตรงตัวว่า “พระเจ้าองค์นั้น” คำนี้ทำให้เห็นว่าพระยะโฮวาเป็นพระเจ้าเที่ยงแท้องค์เดียวและแยกพระองค์ออกจากพระเท็จอย่างชัดเจน การใช้คำว่า “พระเจ้าเที่ยงแท้” จึงช่วยรักษาความหมายที่ครบถ้วนของคำภาษาฮีบรูนั้นไว้—ปฐก 5:22, 24; 46:3; ฉธบ 4:39
พลังบริสุทธิ์

พลังที่มองไม่เห็นซึ่งพระเจ้าใช้ทำสิ่งต่าง ๆ ที่พระองค์ต้องการ พลังนี้บริสุทธิ์ เพราะมาจากพระยะโฮวาผู้บริสุทธิ์และมีความถูกต้องชอบธรรมในทุกด้าน และเพราะพระเจ้าใช้พลังนี้เพื่อทำสิ่งที่บริสุทธิ์ด้วย—ลก 1:35; กจ 1:8
พอร์เนีย—

ดูคำว่า “ผิดศีลธรรมทางเพศ”
พาไพรัส

พืชน้ำชนิดหนึ่งคล้ายต้นกก ใช้ทำสิ่งของต่าง ๆ เช่น ตะกร้า ภาชนะ และเรือ มีการใช้พาไพรัสทำกระดาษและทำม้วนหนังสือมากมาย—อพย 2:3
พิม

หน่วยน้ำหนักและค่าลับเครื่องมือโลหะที่ชาวฟีลิสเตียเรียกเก็บจากชาวอิสราเอล นักโบราณคดีขุดพบตุ้มน้ำหนักทำจากหินหลายอันในอิสราเอลที่มีคำว่า “พิม” ในภาษาฮีบรูโบราณ ตุ้มน้ำหนักเหล่านี้มีน้ำหนักโดยเฉลี่ย 7.8 กรัมหรือประมาณ 2 ใน 3 เชเขล—1ซม 13:20, 21
เพ็นเทคอสต์

เทศกาลที่สองในสามเทศกาลสำคัญที่ผู้ชายชาวยิวทุกคนต้องไปร่วมฉลองในกรุงเยรูซาเล็ม คำว่า “เพ็นเทคอสต์” แปลว่า “(วัน) ที่ห้าสิบ” เป็นชื่อที่ใช้ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีก เพื่อเรียกเทศกาลเก็บเกี่ยวหรือเทศกาลฉลองหลังครบ 7 สัปดาห์ในพระคัมภีร์ภาคภาษาฮีบรู เทศกาลนี้ฉลองในวันที่ 50 โดยเริ่มนับจากวันที่ 16 เดือนนิสาน—อพย 23:16; 34:22; กจ 2:1
เพลงไว้อาลัย

บทเพลงหรือทำนองเพลงที่แสดงความเศร้าโศกเสียใจอย่างสุดซึ้ง เช่น เมื่อเพื่อนหรือผู้เป็นที่รักเสียชีวิต นอกจากนี้ยังเรียกว่า “เพลงคร่ำครวญ” ด้วย—2ซม 1:17; สด 7:0
เพลงสดุดี, สดุดี

เพลงสรรเสริญพระเจ้า เป็นเพลงที่ผู้นมัสการพระเจ้าร้องคลอไปกับเสียงดนตรี มีการร้องเพลงแบบนี้ด้วยเมื่อนมัสการพระยะโฮวาพระเจ้าที่วิหารในกรุงเยรูซาเล็ม—ลก 20:42; กจ 13:33; ยก 5:13
เพลงสำหรับเดินขึ้น

หัวบทของสดุดีบท 120-134 แม้จะมีความคิดหลากหลายว่าวลีนี้หมายความว่าอย่างไร แต่หลายคนเชื่อว่าเพลงสดุดี 15 บทนี้จะร้องเมื่อผู้นมัสการชาวอิสราเอลที่มีความสุข ‘เดินขึ้น’ ไปที่กรุงเยรูซาเล็มซึ่งอยู่บนภูเขาของยูดาห์ เพื่อเข้าร่วมงานเทศกาลใหญ่ประจำปีที่มีสามครั้ง

ฟ

ฟาทอม

หน่วยวัดความลึกของน้ำ ซึ่งเท่ากับ 1.8 เมตร (6 ฟุต) (กจ 27:28)—ดูภาคผนวก ข14
ฟาริสี

นิกายใหญ่นิกายหนึ่งของศาสนายิวในช่วงคริสต์ศตวรรษแรก ฟาริสีไม่ได้สืบเชื้อสายมาจากปุโรหิต แต่เป็นพวกที่ทำตามกฎหมายของโมเสสอย่างเคร่งครัดโดยเฉพาะในเรื่องหยุมหยิม และยกย่องคำสอนสืบปากเทียบเท่ากับกฎหมายของโมเสส (มธ 23:23) พวกเขาต่อต้านอิทธิพลของวัฒนธรรมกรีกและเชี่ยวชาญเรื่องกฎหมายของโมเสสกับธรรมเนียมต่าง ๆ ของชาวยิว พวกเขาจึงมีอำนาจมากในสังคม (มธ 23:2-6) ฟาริสีบางคนเป็นสมาชิกของศาลแซนเฮดรินด้วย พวกเขาชอบจับผิดพระเยซูเกี่ยวกับกฎวันสะบาโต เกี่ยวกับธรรมเนียมต่าง ๆ และตำหนิพระเยซูที่คบหากับคนบาปและคนเก็บภาษี มีฟาริสีบางคนเข้ามาเป็นคริสเตียนด้วย เช่น เซาโลจากเมืองทาร์ซัส—มธ 9:11; 12:14; มก 7:5; ลก 6:2; กจ 26:5
ฟาโรห์

ตำแหน่งของกษัตริย์อียิปต์ ในคัมภีร์ไบเบิลพูดถึงชื่อของฟาโรห์ 5 องค์ (ชิชัก โส ทีร์หะคาห์ เนโคห์ และโฮฟรา) แต่องค์อื่น ๆ นอกนั้นไม่มีชื่อบอกไว้ รวมทั้งฟาโรห์ที่เคยติดต่อเกี่ยวข้องกับอับราฮัม โมเสส และโยเซฟด้วย—อพย 15:4; รม 9:17
ฟีลิสเตีย, ชาวฟีลิสเตีย

แผ่นดินที่อยู่บนชายฝั่งทางใต้ของอิสราเอล และคนที่อพยพจากเกาะครีตมาตั้งถิ่นฐานที่นั่นเรียกว่าชาวฟีลิสเตีย ดาวิดเคยปราบชนชาตินี้ได้ แต่พวกฟีลิสเตียก็ไม่เคยเป็นเมืองขึ้นของใครและเป็นศัตรูกับอิสราเอลเสมอ (อพย 13:17; 1ซม 17:4; อมส 9:7)—ดูภาคผนวก ข4

ภ

ภาชนะใส่ถ่านไฟ, ภาชนะใส่ไส้ตะเกียง

ภาชนะที่ทำจากทองคำ เงิน หรือทองแดงซึ่งใช้ในเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์และวิหาร สำหรับเผาเครื่องหอมและเอาถ่านไฟออกจากแท่นบูชา หรือเอาไส้ตะเกียงที่ไหม้แล้วออกจากเชิงตะเกียงทองคำ บางครั้งเรียกว่าภาชนะสำหรับเผาเครื่องหอม—อพย 37:23; 2พศ 26:19; ฮบ 9:4

ม

มดยอบ

ยางไม้ชนิดหนึ่ง มีกลิ่นหอม ได้จากไม้พุ่มบางชนิดที่มีหนามหรือต้นไม้ขนาดเล็กในสกุล Commiphora มดยอบเป็นส่วนผสมอย่างหนึ่งในน้ำมันเจิมบริสุทธิ์ มีการใช้มดยอบเพื่อทำให้เสื้อผ้าหรือเตียงนอนมีกลิ่นหอม ใช้ผสมในน้ำมันสำหรับนวดและในครีมบำรุงผิว และใช้ในการเตรียมศพก่อนนำไปฝังด้วย—อพย 30:23; สภษ 7:17; ยน 19:39
ม้วนหนังสือ

แผ่นหนังหรือพาไพรัสแผ่นยาว ๆ ที่มีข้อความเขียนไว้ด้านหนึ่งและมักจะม้วนอยู่รอบแท่งไม้ มีการเขียนและคัดลอกพระคัมภีร์ไว้ในม้วนหนังสือแบบนี้ซึ่งใช้กันมากในสมัยที่เขียนคัมภีร์ไบเบิล—ยรม 36:4, 18, 23; ลก 4:17-20; 2ทธ 4:13
มหาปุโรหิต

เป็นตำแหน่งปุโรหิตสูงสุดตามที่กำหนดไว้ในกฎหมายของโมเสส เขาเป็นตัวแทนของประชาชนเพื่อเข้าเฝ้าพระเจ้าและเป็นผู้ดูแลปุโรหิตคนอื่น ๆ บางครั้งเรียกว่า “ปุโรหิตใหญ่” (2พศ 26:20; อสร 7:5) เขาเป็นคนเดียวที่มีสิทธิ์เข้าไปในห้องบริสุทธิ์ที่สุด ซึ่งเป็นห้องในสุดของเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์และวิหาร เขาจะเข้าไปในห้องนี้เฉพาะในวันไถ่บาปประจำปี คำว่า “มหาปุโรหิต” ยังใช้กับพระเยซูคริสต์ด้วย—ลนต 16:2, 17; 21:10; มธ 26:3; ฮบ 4:14
มัลคาม

อาจเป็นองค์เดียวกับพระโมเลคซึ่งเป็นเทพเจ้าสูงสุดของชาวอัมโมน (ศฟย 1:5)—ดูคำว่า “โมเลค”
มัสคิล

คำฮีบรูที่ไม่รู้ความหมายแน่ชัด อยู่ในหัวบทของสดุดี 13 บท คำนี้อาจหมายถึง “บทกวีใคร่ครวญ” บางคนคิดว่าคำนี้น่าจะมีความหมายเกี่ยวข้องกับอีกคำหนึ่งที่เขียนคล้าย ๆ กัน ซึ่งแปลว่า ‘รับใช้อย่างดี’—2พศ 30:22; สด 32:0
มาซิโดเนีย

ดินแดนทางเหนือของกรีซ ซึ่งมีบทบาทสำคัญในช่วงที่อเล็กซานเดอร์มหาราชปกครอง เป็นดินแดนเอกราชที่ไม่ขึ้นกับใครจนถึงตอนที่จักรวรรดิโรมันมาพิชิตได้ ตอนที่อัครสาวกเปาโลไปยุโรปครั้งแรก มาซิโดเนียเป็นแคว้นหนึ่งของจักรวรรดิโรมัน เปาโลเคยไปที่นั่น 3 ครั้ง (กจ 16:9)—ดูภาคผนวก ข13
มานา

อาหารหลักของชาวอิสราเอลในช่วง 40 ปีในที่กันดารซึ่งพระยะโฮวาจัดเตรียมให้โดยการอัศจรรย์ ทุกเช้าหลังจากน้ำค้างระเหยไปแล้วจะเห็นมานาอยู่บนพื้นดินยกเว้นในวันสะบาโต ตอนที่ชาวอิสราเอลเห็นมานาครั้งแรก พวกเขาพูดว่า “นี่คืออะไร?” หรือในภาษาฮีบรูคือ “มานฮู?” (อพย 16:13-15, 35) ในข้อคัมภีร์อื่น ๆ เรียกมานาว่า “อาหารจากท้องฟ้า” (สด 78:24) “ขนมปังจากสวรรค์” (สด 105:40) และ “อาหารของผู้มีฤทธิ์” (สด 78:25) พระเยซูก็พูดถึงมานาในเชิงเปรียบเทียบด้วย—ยน 6:49, 50
มาหะลัท

ดูเหมือนเป็นศัพท์ทางดนตรีที่อยู่ในหัวบทของสดุดีบท 53 และ 88 อาจเกี่ยวข้องกับคำกริยาภาษาฮีบรูที่แปลว่า “อ่อนแรง” หรือ “ป่วย” คำนี้จึงแสดงถึงอารมณ์เศร้า ซึ่งตรงกับเนื้อหาที่หดหู่ของเพลงสดุดีทั้งสองบท
ม่าน

ผ้าที่ทออย่างสวยงามและมีลายปักเป็นภาพเครูบ ใช้สำหรับกั้นระหว่างห้องบริสุทธิ์กับห้องบริสุทธิ์ที่สุดทั้งในเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์และในวิหาร (อพย 26:31; 2พศ 3:14; มธ 27:51; ฮบ 9:3)—ดูภาคผนวก ข5
มาร

ชื่อเรียกซาตานในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีก เป็นชื่อที่บ่งบอกนิสัยของซาตานเพราะ “มาร” แปลว่า “ผู้หมิ่นประมาท” ซาตานได้ชื่อว่ามารเพราะมันเป็นผู้นำตัวสำคัญในการหมิ่นประมาทและใส่ร้ายพระยะโฮวา และทำให้ชื่อที่บริสุทธิ์ของพระองค์เสื่อมเสีย—มธ 4:1; ยน 8:44; วว 12:9
มินา

ในหนังสือเอเสเคียลใช้คำว่า “มาเน” เป็นทั้งหน่วยน้ำหนักและหน่วยเงินตรา เมื่อดูจากหลักฐานทางโบราณคดี 1 มินาเท่ากับ 50 เชเขล และ 1 เชเขลหนัก 11.4 กรัม มินาในพระคัมภีร์ภาคภาษาฮีบรูหนัก 570 กรัม อาจมีทั้งมินาธรรมดาและมินาหลวงเหมือนในกรณีของศอก ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีก 1 มินาเท่ากับ 100 ดรัคมา ซึ่งหนักเท่ากับ 340 กรัม และ 60 มินาเท่ากับ 1 ตะลันต์ (อสร 2:69; ลก 19:13)—ดูภาคผนวก ข14
มิคทาม

คำภาษาฮีบรูที่อยู่ในหัวบทของสดุดี 6 บท (สด 16, 56-60) คำนี้เป็นศัพท์เฉพาะที่ไม่รู้ความหมายแน่ชัด แต่อาจเกี่ยวข้องกับคำว่า “คำจารึก”
มิลโคม

พระที่ชาวอัมโมนนมัสการ อาจเป็นองค์เดียวกับพระโมเลค (1พก 11:5, 7) โซโลมอนสร้างสถานบูชาบนที่สูงให้พระเท็จองค์นี้ในช่วงท้ายการปกครองของเขา—ดูคำว่า “โมเลค”
มีเดีย, ชาวมีเดีย

ชนชาติที่สืบเชื้อสายมาจากมาดัยลูกของยาเฟท พวกเขาอาศัยอยู่ในเขตเทือกเขาของที่ราบสูงอิหร่านซึ่งกลายมาเป็นประเทศมีเดีย ชาวมีเดียร่วมมือกับบาบิโลนเพื่อพิชิตอัสซีเรีย ตอนนั้น เปอร์เซียเป็นแคว้นหนึ่งที่อยู่ใต้อำนาจของมีเดีย แต่ไซรัสกษัตริย์เปอร์เซียกบฏ มีเดียจึงถูกรวมเข้ากับเปอร์เซียและกลายเป็นจักรวรรดิมีเดีย-เปอร์เซียซึ่งเอาชนะจักรวรรดิบาบิโลนใหม่ได้ในปี 539 ก่อน ค.ศ. มีชาวมีเดียบางคนอยู่ในกรุงเยรูซาเล็มในวันเพ็นเทคอสต์ปี ค.ศ. 33 (ดนล 5:28, 31; กจ 2:9)—ดูภาคผนวก ข9
มุธลับเบน

คำที่อยู่ในหัวบทของสดุดีบท 9 ตามที่พูดต่อ ๆ กันมาคำนี้แปลว่า “เกี่ยวกับความตายของลูกชาย” บางคนคิดว่าคำนี้อาจเป็นชื่อเพลงหรือเป็นคำขึ้นต้นของเพลงหนึ่งที่มีทำนองคุ้นหู ซึ่งจะใช้ทำนองของเพลงนั้นในการร้องเพลงสดุดีบทนี้
เมโรดัค

เทพเจ้าสูงสุดของกรุงบาบิโลน หลังจากฮัมมูราบีซึ่งเป็นกษัตริย์และผู้บัญญัติกฎหมายของบาบิโลนตั้งกรุงบาบิโลนเป็นเมืองหลวงของบาบิโลเนีย เมโรดัค (หรือมาร์ดุก) ก็มีความสำคัญมากขึ้นเรื่อย ๆ จนในที่สุดก็มาแทนที่เทพเจ้าองค์ก่อน ๆ และกลายเป็นเทพเจ้าสูงสุดที่ชาวบาบิโลนนับถือ ในสมัยต่อมา ชื่อเมโรดัค (หรือมาร์ดุก) ถูกแทนที่ด้วยตำแหน่ง “เบลู” (“เจ้าของ”) และคนทั่วไปเรียกเมโรดัคว่าเบล—ยรม 50:2
เมสสิยาห์

มาจากคำภาษาฮีบรูที่แปลว่า “ถูกเจิม” หรือ “ผู้ถูกเจิม” และมีความหมายตรงกับคำว่า “คริสต์” ในภาษากรีก—ดนล 9:25; ยน 1:41
เมืองของดาวิด

ชื่อเรียกเมืองเยบุสหลังจากดาวิดยึดเมืองนี้ได้และสร้างวังของเขาที่นั่น เมืองนี้มีอีกชื่อหนึ่งว่าศิโยน เป็นส่วนที่อยู่ทางตะวันออกเฉียงใต้ของกรุงเยรูซาเล็มและเป็นส่วนที่เก่าแก่ที่สุดของกรุงนี้—2ซม 5:7; 1พศ 11:4, 5
เมืองลี้ภัย

เมืองของคนในตระกูลเลวี ซึ่งคนที่ฆ่าคนตายโดยไม่เจตนาจะหนีไปหลบภัยในเมืองเหล่านี้เพื่อจะไม่ถูกคนที่มีสิทธิ์แก้แค้นฆ่าเอาได้ มีเมืองลี้ภัยอยู่ 6 เมืองกระจายอยู่ในแผ่นดินที่พระเจ้าสัญญา โมเสสเป็นคนเลือกเมืองเหล่านี้โดยการชี้นำของพระยะโฮวาและต่อมาโยชูวาก็ทำหน้าที่นี้ เมื่อมาถึงเมืองลี้ภัย คนที่หนีมาต้องอธิบายเรื่องของเขาต่อหน้าพวกผู้นำที่ประตูเมือง เขาถึงจะเข้าไปอยู่ในเมืองนั้นได้ และเพื่อป้องกันไม่ให้คนที่เจตนาฆ่าคนฉวยประโยชน์จากการจัดเตรียมนี้ คนที่หนีมาจะต้องถูกพิจารณาคดีในเมืองที่เกิดการฆาตกรรมขึ้นเพื่อพิสูจน์ว่าเขาบริสุทธิ์จริง และถ้าเขาบริสุทธิ์จริง เขาจะกลับไปเมืองลี้ภัยได้และต้องอยู่แต่ในเขตเมืองนั้นไปตลอดชีวิต หรือจนกว่ามหาปุโรหิตจะตาย—กดว 35:6, 11-15, 22-29; ยชว 20:2-8
โมล็อค—

ดูคำว่า “โมเลค”
โมเลค

พระของชาวอัมโมน อาจเป็นองค์เดียวกับพระมัลคาม พระมิลโคม และพระโมล็อค คำนี้อาจเป็นตำแหน่ง ไม่ใช่ชื่อของพระองค์ไหนโดยเฉพาะ กฎหมายของโมเสสสั่งให้ประหารชีวิตคนที่ถวายลูกเป็นเครื่องบูชาให้พระโมเลค—ลนต 20:2; ยรม 32:35; กจ 7:43
ไม่สะอาด

อาจหมายถึงสภาพร่างกายที่สกปรก หรือการทำผิดหลักศีลธรรม แต่ในคัมภีร์ไบเบิล คำนี้มักหมายถึงสิ่งที่ยอมรับไม่ได้หรือไม่สะอาดตามกฎหมายของโมเสส (ลนต 5:2; 13:45; กจ 10:14; อฟ 5:5)—ดูคำว่า “สะอาด”
ไม้วัด

ไม้สำหรับวัดยาว 6 ศอก ถ้าเป็นศอกธรรมดา 1 ไม้วัดจะยาวเท่ากับ 2.67 เมตร แต่ถ้าเป็นศอกยาว 1 ไม้วัดจะยาวเท่ากับ 3.11 เมตร (อสค 40:3, 5; วว 11:1)—ดูภาคผนวก ข14

ย

ยะโฮวา

เป็นชื่อของพระเจ้า มาจากอักษรฮีบรู 4 ตัวที่เรียกว่าเททรากรัมมาทอน การออกเสียงชื่อพระเจ้าแบบนี้ใช้ในพระคัมภีร์ไทยฉบับแรก ๆ และชื่อนี้มีในพระคัมภีร์ฉบับแปลนี้มากกว่า 7,000 ครั้ง—ดูภาคผนวก ก4 และ ก5
ยาโคบ

ลูกชายของอิสอัคกับเรเบคาห์ ต่อมาพระเจ้าเรียกเขาว่าอิสราเอล ยาโคบเป็นต้นตระกูลของชาวอิสราเอล (ต่อมาเรียกว่าชาวยิว) เขามีลูกชาย 12 คนซึ่งเกิดลูกหลานกลายเป็น 12 ตระกูลของชาติอิสราเอล ชื่อยาโคบยังใช้เรียกชาติอิสราเอลหรือประชาชนชาวอิสราเอลด้วย—ปฐก 32:28; มธ 22:32
ยิว

ชื่อที่ใช้เรียกคนในตระกูลยูดาห์หลังจากอาณาจักรอิสราเอล 10 ตระกูลล่มสลาย (2พก 16:6) หลังการเนรเทศไปบาบิโลน คำนี้หมายถึงชาวอิสราเอลตระกูลต่าง ๆ ที่กลับมาแผ่นดินอิสราเอล (อสร 4:12) ต่อมา ทั่วโลกมีการใช้คำนี้เพื่อแยกชาวอิสราเอลออกจากคนชาติอื่น (อสธ 3:6) อัครสาวกเปาโลใช้คำนี้ในความหมายแฝงเมื่ออธิบายว่าเชื้อชาติไม่ใช่สิ่งสำคัญในประชาคมคริสเตียน—รม 2:28, 29; กท 3:28
ยุค, โลกนี้

ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีก คำนี้มาจากคำภาษาเดิมว่า เอโอน หมายถึงสภาพการณ์หรือลักษณะเด่นของโลกหรือบางส่วนของโลกในช่วงเวลาหนึ่งหรือสมัยหนึ่ง เช่น พระคัมภีร์พูดถึง “โลกนี้ [หรือ “ยุคนี้” เชิงอรรถ]” ซึ่งหมายถึงสภาพการณ์โดยรวมในโลกนี้และรูปแบบชีวิตของคนในโลก (2ทธ 4:10) เมื่อพระเจ้าทำสัญญาเกี่ยวกับกฎหมายของโมเสส นั่นเป็นการเริ่มต้นยุคหนึ่งที่เรียกได้ว่าเป็นยุคของอิสราเอลหรือยิว ต่อมา หลังจากพระเยซูคริสต์สละชีวิตเป็นเครื่องบูชาไถ่แล้ว พระเจ้าใช้พระเยซูให้เริ่มต้นยุคใหม่ซึ่งมีจุดศูนย์รวมอยู่ที่ประชาคมคริสเตียนผู้ถูกเจิม สัญญาเกี่ยวกับกฎหมายของโมเสสเป็นภาพตัวอย่างของหลายสิ่งที่มีในยุคใหม่นี้—มธ 24:3; มก 4:19; รม 12:2; 1คร 10:11
ยูดาห์

ลูกชายคนที่ 4 ของยาโคบกับเลอาห์ ตอนที่ยาโคบใกล้จะตาย เขาบอกล่วงหน้าว่าผู้ปกครองที่ยิ่งใหญ่ผู้หนึ่งซึ่งจะปกครองตลอดไปจะมาจากเชื้อสายของยูดาห์ ตอนที่พระเยซูมาเกิดเป็นมนุษย์ ท่านก็เป็นลูกหลานคนหนึ่งที่สืบเชื้อสายมาจากยูดาห์ คำว่ายูดาห์ยังเป็นชื่อของตระกูลและต่อมาก็เป็นชื่อของอาณาจักรด้วย อาณาจักรยูดาห์เป็นอาณาจักรทางใต้ซึ่งประกอบด้วยตระกูลยูดาห์ ตระกูลเบนยามิน รวมทั้งพวกปุโรหิตกับคนเลวี อาณาจักรนี้ครอบครองดินแดนทางใต้ของประเทศ และกรุงเยรูซาเล็มกับวิหารก็อยู่ในเขตอาณาจักรยูดาห์—ปฐก 29:35; 49:10; 1พก 4:20; ฮบ 7:14
ยูเฟรติส

แม่น้ำที่ยาวที่สุดและสำคัญที่สุดในเอเชียตะวันตกเฉียงใต้ เป็นแม่น้ำสายหลักหนึ่งในสองสายในเมโสโปเตเมีย มีการพูดถึงแม่น้ำนี้ครั้งแรกที่ปฐมกาล 2:14 ว่าเป็นแม่น้ำสายหนึ่งในสี่สายที่ไหลผ่านสวนเอเดน ในพระคัมภีร์มักเรียกแม่น้ำยูเฟรติสว่า “แม่น้ำ” (ปฐก 31:21) แม่น้ำยูเฟรติสยังเป็นพรมแดนทางเหนือของอิสราเอลด้วย (ปฐก 15:18; วว 16:12)—ดูภาคผนวก ข2
เยดูธูน

คำที่ไม่รู้ความหมายแน่ชัด อยู่ในหัวบทของสดุดีบท 39, 62, และ 77 หัวบทเหล่านี้ดูเหมือนเป็นคำสั่งสำหรับการแสดง อาจเป็นการกำหนดรูปแบบการร้องหรือเครื่องดนตรีที่จะใช้สำหรับเพลงสดุดีบทนั้น เนื่องจากมีนักดนตรีชาวเลวีคนหนึ่งชื่อเยดูธูน ดังนั้น การแสดงหรือเครื่องดนตรีแบบเยดูธูนอาจเกี่ยวข้องกับนักดนตรีคนนี้หรือลูกหลานของเขาก็ได้

ร

รถม้า, รถศึก

รถสองล้อที่ใช้ม้าลาก ส่วนใหญ่ใช้ในการรบ—อพย 14:23; วนฉ 4:13; กจ 8:28
ระเบียงทางเดินของโซโลมอน

ทางเดินที่มีหลังคาในวิหารสมัยพระเยซู อยู่ทางตะวันออกของลานชั้นนอก เชื่อกันว่าเป็นส่วนที่หลงเหลือจากวิหารของโซโลมอน พระเยซูเดินที่นั่น ‘ตอนฤดูหนาว’ และคริสเตียนรุ่นแรกมาพบกันที่นั่นเพื่อนมัสการพระเจ้า (ยน 10:22, 23; กจ 5:12)—ดูภาคผนวก ข11
รัฐบาลของพระเจ้า

หมายถึงอำนาจปกครองสูงสุดของพระเจ้า ซึ่งพระองค์แสดงผ่านทางรัฐบาลที่มีพระคริสต์เยซูลูกของพระองค์เป็นกษัตริย์—มธ 12:28; ลก 4:43; 1คร 15:50
ราชินีแห่งท้องฟ้า

ชื่อเรียกเทพธิดาซึ่งชาวอิสราเอลที่ทิ้งพระเจ้าในสมัยเยเรมีย์นมัสการ บางคนคิดว่าราชินีแห่งท้องฟ้าหมายถึงเทพธิดาอิชทาร์ (แอสตาร์เต) ของชาวบาบิโลนหรือเทพธิดาอินันนาของชาวสุเมเรียน เทพธิดาองค์นี้ยังเป็นเทพธิดาแห่งการเจริญพันธุ์ด้วย ในข้อความจารึกของชาวอียิปต์ เทพธิดาแอสตาร์เตถูกเรียกว่า “ธิดาแห่งท้องฟ้า”—ยรม 44:19
ราหับ

ชื่อที่พบในหนังสือโยบ สดุดี และอิสยาห์ (ไม่ได้หมายถึงผู้หญิงชื่อราหับในหนังสือโยชูวา) ท้องเรื่องในหนังสือโยบช่วยให้รู้ว่าราหับเป็นสัตว์ทะเลตัวใหญ่ แต่ในท้องเรื่องอื่น ๆ สัตว์ทะเลตัวใหญ่นี้เป็นสัญลักษณ์หมายถึงอียิปต์—โยบ 9:13; สด 87:4; อสย 30:7; 51:9, 10
รูปเขาสัตว์บนแท่นบูชา

ส่วนที่เป็นเหมือนเขาสัตว์ซึ่งยื่นออกมาจากมุมทั้งสี่ของแท่นบูชา (ลนต 8:15; 1พก 2:28)—ดูภาคผนวก ข5 และ ข8
รูปเคารพ, การไหว้รูปเคารพ

รูปเคารพคือรูปภาพหรือรูปจำลองของอะไรก็ตาม ทั้งที่มีจริงและจินตนาการขึ้นมาซึ่งผู้คนใช้ในการนมัสการ การไหว้รูปเคารพคือการบูชา รัก นมัสการ หรือยกย่องเทิดทูนรูปเคารพ—สด 115:4; กจ 17:16; 1คร 10:14
โรคเรื้อน

โรคผิวหนังร้ายแรงชนิดหนึ่ง คำว่าโรคเรื้อนในพระคัมภีร์มีความหมายกว้างกว่าโรคเรื้อนที่รู้จักกันในปัจจุบัน เพราะอาจเกิดกับคน เสื้อผ้า หรือตัวบ้านก็ได้—ลนต 14:54; ลก 5:12

ล

ลก

มาตราตวงของเหลวที่เล็กที่สุดในคัมภีร์ไบเบิล คัมภีร์ทัลมุดของชาวยิวพูดถึงมาตรานี้ว่าเท่ากับ 1 ใน 12 ฮิน ดังนั้น ถ้าคำนวณโดยอาศัยข้อมูลนี้ 1 ลกจะมีความจุ 0.31 ลิตร (ลนต 14:10)—ดูภาคผนวก ข14
ลาน

ที่โล่งรอบเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์ซึ่งมีผ้ากั้นไว้ ในสมัยต่อมาหมายถึงลานรอบวิหารซึ่งมีกำแพงล้อมรอบ แท่นบูชาสำหรับเครื่องบูชาเผาตั้งอยู่ในลานเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์และสมัยต่อมาตั้งอยู่ในลานชั้นในของวิหาร (ดูภาคผนวก ข5, ข8, ข11) คัมภีร์ไบเบิลยังพูดถึงลานบ้านหรือลานในวังกษัตริย์ด้วย—อพย 8:13; 27:9; 1พก 7:12; อสธ 4:11; มธ 26:3
ลานนวดข้าว

สถานที่สำหรับนวดข้าวเพื่อให้เมล็ดหลุดจากรวงและเปลือก การนวดข้าวอาจทำโดยใช้ไม้ฟาด ถ้ามีข้าวจำนวนมากก็จะใช้เครื่องมือพิเศษ เช่น ลูกกลิ้งหรือเลื่อนนวดข้าวโดยให้สัตว์ลาก เครื่องมือนี้จะบดเมล็ดข้าวที่อยู่บนลานนวด ซึ่งเป็นลานวงกลมมีพื้นเรียบและมักจะอยู่บนที่สูงที่มีลมพัดผ่าน—ลนต 26:5; อสย 41:15; มธ 3:12
ลำน้ำ

อาจหมายถึงธารน้ำหรือลำธารโดยทั่วไป และยังหมายถึงหุบเขาที่ปกติจะแห้งแต่จะกลายเป็นลำธารเฉพาะในฤดูที่มีฝนตกหนักเท่านั้น ลำธารแบบนี้เรียกว่า ธารวาดี ซึ่งในบางท้องเรื่องก็ใช้คำว่า “หุบเขา”—ปฐก 26:19; กดว 34:5; 1พก 18:5; โยบ 6:15
ลูกชายคนโต

ลูกชายคนแรกของครอบครัว ในสมัยคัมภีร์ไบเบิล ลูกชายคนโตมีตำแหน่งที่มีเกียรติในครอบครัว และจะเป็นผู้นำครอบครัวหลังจากพ่อของเขาตาย—อพย 11:5; 13:12; ปฐก 25:33; คส 1:15
ลูกมนุษย์

คำนี้มีประมาณ 80 ครั้งในหนังสือข่าวดี เป็นคำที่ใช้หมายถึงพระเยซูคริสต์และแสดงว่าท่านมาเกิดเป็นมนุษย์ที่มีเลือดเนื้อจริง ๆ ไม่ใช่แค่ทูตสวรรค์ที่แปลงร่างเป็นมนุษย์ คำนี้ยังแสดงว่าพระเยซูเป็นผู้ที่จะทำให้คำพยากรณ์ในดาเนียล 7:13, 14 เป็นจริง ในพระคัมภีร์ภาคภาษาฮีบรู มีการใช้คำนี้กับเอเสเคียลและดาเนียลเพื่อเน้นว่าสองคนนี้เป็นแค่มนุษย์ที่พระเจ้าใช้ให้พยากรณ์ ซึ่งเทียบไม่ได้เลยกับพระเจ้าที่เป็นผู้ให้ข่าวสารกับพวกเขา—อสค 3:17; ดนล 8:17; มธ 19:28; 20:28
ลูกหลานของอาโรน

คนที่สืบเชื้อสายมาจากอาโรนหลานชายของเลวี อาโรนเป็นคนแรกที่ได้รับเลือกเป็นมหาปุโรหิตตามกฎหมายของโมเสส ลูกหลานของอาโรนจึงทำหน้าที่ปุโรหิตที่เต็นท์ศักดิ์สิทธิ์และที่วิหาร—1พศ 23:28
ลูกหลานดาวิด

มักใช้หมายถึงพระเยซู เป็นการเน้นว่าท่านเป็นผู้มีสิทธิ์ตามสัญญาเรื่องรัฐบาล เพราะคนที่จะทำให้สัญญานี้เป็นจริงต้องอยู่ในเชื้อสายของดาวิด—มธ 12:23; 21:9
เลบานอน

ชื่อเทือกเขาซึ่งอยู่ทางตะวันตกของประเทศเลบานอน ส่วนเทือกเขาซึ่งอยู่ทางตะวันออกคือเทือกเขาแอนติเลบานอน มีหุบเขาที่อุดมสมบูรณ์เป็นแนวยาวอยู่ระหว่างเทือกเขาทั้งสองนี้ เทือกเขาเลบานอนอยู่ใกล้กับชายฝั่งทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ยอดเขาสูงโดยเฉลี่ย 1,800 เมตรถึง 2,100 เมตร (6,000 ฟุตถึง 7,000 ฟุต) ในสมัยโบราณ เทือกเขาเลบานอนเต็มไปด้วยต้นสนซีดาร์ที่สูงใหญ่ซึ่งเป็นที่ต้องการของชาติโดยรอบ (ฉธบ 1:7; สด 29:6; 92:12)—ดูภาคผนวก ข7
เลวี

ลูกชายคนที่ 3 ของยาโคบกับเลอาห์ และเป็นชื่อตระกูล ลูกชาย 3 คนของเลวีเป็นต้นกำเนิดของคนเลวี 3 กลุ่มที่ทำหน้าที่แตกต่างกัน คำว่า “คนเลวี” หมายถึงคนในตระกูลเลวีที่รับใช้ที่เต็นท์ศักดิ์สิทธิ์หรือวิหาร แต่คำว่า “คนเลวี” จะไม่รวมตระกูลของอาโรนซึ่งเป็นปุโรหิต ส่วนคำว่า “คนในตระกูลเลวี” หมายถึงคนในตระกูลนี้ทั้งหมด ตระกูลเลวีไม่ได้รับส่วนแบ่งในแผ่นดินที่พระเจ้าสัญญา แต่ได้ 48 เมืองซึ่งอยู่ในเขตแดนของตระกูลอื่น—ฉธบ 10:8; 1พศ 6:1; ฮบ 7:11
เลวีอาธาน

สัตว์ชนิดหนึ่งที่มักมีการพูดถึงว่าอยู่ในน้ำ ในโยบ 3:8 และ 41:1 คำนี้อาจหมายถึงจระเข้หรือสัตว์น้ำขนาดใหญ่ที่แข็งแรง แต่ในสดุดี 104:26 อาจหมายถึงวาฬชนิดหนึ่ง ในที่อื่น ๆ คำนี้มีความหมายเป็นนัยและไม่สามารถระบุได้ว่าเป็นสัตว์ชนิดใด—สด 74:14; อสย 27:1
เล่นชู้, มีชู้

การมีเพศสัมพันธ์ระหว่างคนที่แต่งงานแล้วกับคนที่ไม่ใช่คู่สมรสของตัวเอง ซึ่งเกิดจากการยินยอมพร้อมใจของทั้งคู่—อพย 20:14; มธ 5:27; 19:9
เลฟตัน

ในสมัยที่มีการเขียนพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีก เลฟตันเป็นเหรียญทองแดงหรือทองสัมฤทธิ์ที่เล็กที่สุดของคนยิว (มก 12:42; ลก 21:2; เชิงอรรถ)—ดูภาคผนวก ข14

ว

วันขึ้นเดือนใหม่

วันแรกของแต่ละเดือนตามปฏิทินของชาวยิว ซึ่งเป็นวันที่มีการชุมนุมกัน เลี้ยงฉลองกัน และถวายเครื่องบูชาเป็นพิเศษ ต่อมา วันนี้กลายเป็นเทศกาลสำคัญของชาติ และประชาชนจะไม่ทำงานในวันนั้น—กดว 10:10; 2พศ 8:13; คส 2:16
วันเตรียม

วันก่อนวันสะบาโต เป็นวันที่ชาวยิวจะเตรียมทุกสิ่งให้พร้อมสำหรับวันสะบาโต วันเตรียมสิ้นสุดลงตอนดวงอาทิตย์ตกในวันศุกร์ตามปฏิทินสมัยนี้ แล้ววันสะบาโตก็เริ่มต้น วันของชาวยิวเริ่มนับจากตอนเย็นไปจนถึงตอนเย็นของวันถัดไป—มก 15:42; ลก 23:54
วันไถ่บาป

วันศักดิ์สิทธิ์ที่สำคัญที่สุดของชาวอิสราเอล บางครั้งมีการเรียกวันนี้ว่ายมคิปปูร์ (มาจากคำภาษาฮีบรู ยมฮัคคิปปูริม “วันของการปิดคลุม”) ตรงกับวันที่ 10 เดือนเอธานิม วันนี้เป็นวันเดียวที่มหาปุโรหิตจะเข้าไปในห้องบริสุทธิ์ที่สุดในเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์ซึ่งต่อมาก็คือวิหาร เพื่อถวายเลือดจากเครื่องบูชาเพื่อไถ่บาปให้ตัวเอง ไถ่บาปให้คนเลวีคนอื่น ๆ และไถ่บาปให้ประชาชน เป็นวันที่ต้องประชุมกันเพื่อนมัสการพระเจ้าและอดอาหาร และถือว่าเป็นวันสะบาโตซึ่งทุกคนต้องหยุดทำงานด้วย—ลนต 23:27, 28
วันพิพากษา

วันหรือช่วงเวลาหนึ่งที่พระเจ้าพิพากษากลุ่มคน ชนชาติ หรือมนุษย์ทั้งโลก อาจเป็นช่วงเวลาที่มีการตัดสินลงโทษคนที่สมควรตาย หรือให้โอกาสบางคนรอดและมีชีวิตตลอดไป พระเยซูคริสต์และอัครสาวกบอกให้รู้ว่า “วันพิพากษา” ที่จะมีมาในอนาคตจะเกี่ยวข้องกับทั้งคนที่มีชีวิตอยู่และคนตายที่จะถูกปลุกให้ฟื้นขึ้นมา—มธ 12:36
วางมือ

การวางมือบนใครคนหนึ่งเป็นการแต่งตั้งคนนั้นให้ทำงานพิเศษหรืออวยพรเขา หรือรักษาโรค หรือให้พลังบริสุทธิ์ของพระเจ้า บางครั้งมีการวางมือบนสัตว์ก่อนจะฆ่าเป็นเครื่องบูชา—อพย 29:15; กดว 27:18; กจ 19:6; 1ทธ 5:22
วิชาอาคม

คำนี้ในพระคัมภีร์หมายถึงการใช้พลังอำนาจที่มาจากพวกปีศาจ—2พศ 33:6
วิหาร

อาคารถาวรในกรุงเยรูซาเล็มซึ่งใช้เป็นศูนย์กลางการนมัสการของชาวอิสราเอลแทนเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์ที่เคลื่อนย้ายได้ วิหารหลังแรกสร้างโดยโซโลมอนและถูกชาวบาบิโลนทำลาย วิหารหลังที่สองสร้างโดยเศรุบบาเบลหลังกลับมาจากการเป็นเชลยที่บาบิโลนและสร้างขึ้นใหม่อีกครั้งโดยเฮโรดมหาราช ในสมัยที่ยังไม่มีวิหาร คำว่าวิหารยังหมายถึงเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์ด้วย (อสร 1:3; 6:14, 15; 1พศ 29:1; 2พศ 2:4; มธ 24:1)—ดูภาคผนวก ข8 และ ข11
ไว้ทุกข์

การแสดงความโศกเศร้าเมื่อมีคนตายหรือเมื่อเกิดเรื่องเลวร้ายในสมัยคัมภีร์ไบเบิล เป็นธรรมเนียมที่จะไว้ทุกข์ช่วงหนึ่ง นอกจากร้องไห้เสียงดังแล้ว คนที่ไว้ทุกข์ยังสวมชุดไว้ทุกข์ โปรยขี้เถ้าใส่หัว ฉีกเสื้อที่ใส่อยู่ และตีอกชกหัวตัวเอง บางครั้งมีการจ้างคนมาแสดงความโศกเศร้าในงานศพด้วย—ปฐก 23:2; อสธ 4:3; วว 21:4

ศ

ศอก

มาตราวัดความยาวที่ยาวประมาณข้อศอกถึงปลายนิ้วกลาง โดยทั่วไประยะ 1 ศอกของชาวอิสราเอลยาวประมาณ 44.5 ซม. แต่บางครั้งก็ยาวกว่านั้น 1 ฝ่ามือ คือยาวประมาณ 51.8 ซม. (ปฐก 6:15; ลก 12:25)—ดูภาคผนวก ข14
ศิโยน, ภูเขาศิโยน

ชื่อเรียกเมืองที่มีป้อมปราการของชาวเยบุสซึ่งตั้งอยู่บนเนินเขาด้านตะวันออกเฉียงใต้ของกรุงเยรูซาเล็ม เมืองนี้เคยมีชื่อว่าเยบุส หลังจากดาวิดยึดเมืองนี้ได้ เขาสร้างวังของตัวเองขึ้นที่นั่น ต่อมาจึงเรียกเมืองนี้ว่า “เมืองของดาวิด” (2ซม 5:7, 9) ศิโยนเป็นชื่อภูเขาด้วย และเป็นภูเขาที่บริสุทธิ์เป็นพิเศษสำหรับพระยะโฮวาตั้งแต่ดาวิดสั่งให้ย้ายหีบสัญญาไปที่นั่น ต่อมาชื่อศิโยนยังรวมไปถึงบริเวณที่ตั้งวิหารบนภูเขาโมริยาห์ด้วย และบางครั้งก็หมายถึงกรุงเยรูซาเล็มทั้งหมด คำว่าศิโยนส่วนใหญ่ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีกไม่ได้มีความหมายตามตัวอักษร—สด 2:6; 1ปต 2:6; วว 14:1
ศิฟ

ชื่อเดิมของเดือนที่ 2 ตามปฏิทินทางศาสนาของยิวและเดือนที่ 8 ตามปฏิทินการเกษตร เริ่มจากกลางเดือนเมษายนถึงกลางเดือนพฤษภาคม เรียกว่าเดือนอียาร์ในคัมภีร์ทัลมุดของยิวและในงานเขียนต่าง ๆ หลังจากชาวยิวเป็นเชลยในบาบิโลน (1พก 6:37)—ดูภาคผนวก ข15

ส

สโตอิก

กลุ่มนักปรัชญาชาวกรีกที่เชื่อว่าความสุขเกิดจากการใช้ชีวิตสอดคล้องกับเหตุผลและธรรมชาติ และเชื่อว่าคนที่มีปัญญาอย่างแท้จริงจะวางเฉยกับความรู้สึกเจ็บปวดหรือความสนุกเพลิดเพลิน—กจ 17:18
สถานบูชาบนที่สูง, ที่สูง

สถานที่สำหรับการนมัสการ มักอยู่บนยอดเขา บนภูเขา หรือบนแท่นที่มนุษย์ทำขึ้น แม้บางครั้งสถานบูชาบนที่สูงอาจใช้สำหรับนมัสการพระเจ้า แต่ส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับการนมัสการพระเท็จ—กดว 33:52; 1พก 3:2; ยรม 19:5
สเปลต์

ข้าวสาลีชนิดหนึ่ง (Triticum spelta) ไม่ใช่ข้าวคุณภาพดี และเป็นข้าวที่เอาเปลือกออกยาก—อพย 9:32
สมัยสุดท้าย

คำพยากรณ์ในคัมภีร์ไบเบิลใช้คำนี้เมื่อพูดถึงช่วงเวลาที่จะเกิดเหตุการณ์สำคัญ ๆ ซึ่งนำไปถึงจุดจบ (อสค 38:16; ดนล 10:14; กจ 2:17) ช่วงเวลานี้อาจยาวนานแค่ไม่กี่ปีหรือนานกว่านั้น ขึ้นอยู่กับว่าเป็นคำพยากรณ์เรื่องอะไร ส่วนใหญ่แล้วคัมภีร์ไบเบิลใช้คำนี้เมื่อพูดถึง “สมัยสุดท้าย” ของโลกปัจจุบันในช่วงการประทับของพระเยซูที่มนุษย์มองไม่เห็น—2ทธ 3:1; ยก 5:3; 2ปต 3:3
ส่วน 1 ใน 10

ของที่ถวายเพื่อวัตถุประสงค์ทางศาสนา โดยถวายส่วน 1 ใน 10 หรือ 10 เปอร์เซ็นต์จากของที่มีอยู่ (มลค 3:10; ฉธบ 26:12; มธ 23:23) กฎหมายของโมเสสกำหนดว่า ชาวอิสราเอลจะต้องยกส่วน 1 ใน 10 ของผลผลิตที่ได้จากแผ่นดินและฝูงสัตว์ที่มีเพิ่มขึ้นให้กับคนเลวีทุกปีเพื่อสนับสนุนคนเลวี และคนเลวีก็จะเอาส่วน 1 ใน 10 ของสิ่งที่เขาได้รับไปให้กับปุโรหิตเพื่อสนับสนุนพวกปุโรหิตอีกต่อหนึ่ง นอกจากนี้ มีการให้ส่วน 1 ใน 10 ในแบบอื่น ๆ ด้วย การถวายส่วน 1 ใน 10 ไม่ใช่ข้อเรียกร้องสำหรับคริสเตียน
สะดูสี

นิกายใหญ่นิกายหนึ่งของศาสนายิว ประกอบด้วยพวกชนชั้นสูงที่ร่ำรวยและพวกปุโรหิตที่มีอำนาจควบคุมกิจกรรมในวิหาร พวกสะดูสีไม่ทำตามธรรมเนียมสืบปากเหมือนที่พวกฟาริสีทำกันและปฏิเสธความเชื่อหลายอย่างของพวกฟาริสี พวกนี้ไม่เชื่อเรื่องการฟื้นขึ้นจากตาย ไม่เชื่อว่ามีทูตสวรรค์ และต่อต้านพระเยซู—มธ 16:1; กจ 23:8
สะบาโต

มาจากคำภาษาฮีบรูที่แปลว่า “พักผ่อน” หรือ “หยุดพัก” เป็นวันที่เจ็ดของสัปดาห์ของชาวยิว (ตั้งแต่ดวงอาทิตย์ตกของวันศุกร์ถึงดวงอาทิตย์ตกของวันเสาร์) วันเทศกาลบางวัน รวมทั้งปีที่ 7 และปีที่ 50 ก็เรียกว่าสะบาโตด้วย ในวันสะบาโตจะต้องไม่มีใครทำงาน ยกเว้นปุโรหิตซึ่งทำงานในที่ศักดิ์สิทธิ์ ส่วนในปีสะบาโต ที่ดินจะต้องไม่มีการไถหว่านและเจ้าหนี้ชาวฮีบรูจะทวงหนี้จากเพื่อนร่วมชาติไม่ได้ กฎหมายของโมเสสกำหนดข้อห้ามในวันสะบาโตไว้อย่างสมเหตุสมผล แต่พวกผู้นำศาสนาค่อย ๆ เพิ่มกฎอื่นเข้าไป จนพอถึงสมัยของพระเยซู ประชาชนจึงรู้สึกว่ากฎเรื่องวันสะบาโตทำตามได้ยาก—อพย 20:8; ลนต 25:4; ลก 13:14-16; คส 2:16
สะมาเรีย

เมืองหลวงของอาณาจักรอิสราเอล 10 ตระกูลทางเหนือในช่วงประมาณ 200 ปีและเป็นชื่อเรียกเขตแดนทั้งหมดของอาณาจักรนี้ เมืองนี้สร้างขึ้นบนภูเขาสะมาเรีย ในสมัยพระเยซู สะมาเรียเป็นชื่อแคว้นหนึ่งซึ่งทางเหนือติดกับแคว้นกาลิลีและทางใต้ติดกับแคว้นยูเดีย พระเยซูมักจะไม่ประกาศเรื่องพระเจ้าเมื่อเดินทางในแถบนี้ แต่บางครั้งท่านก็ผ่านเข้าไปในเขตสะมาเรียและพูดกับคนสะมาเรีย เปโตรใช้ลูกกุญแจของรัฐบาลสวรรค์ดอกที่ 2 ตอนที่ชาวสะมาเรียได้รับพลังบริสุทธิ์ของพระเจ้า (1พก 16:24; ยน 4:7; กจ 8:14)—ดูภาคผนวก ข10
สะอาด

ในคัมภีร์ไบเบิล คำนี้ไม่ได้หมายถึงความสะอาดภายนอกเท่านั้น แต่ยังหมายถึงสภาพที่ไม่มีตำหนิหรือการกลับคืนสู่สภาพที่ไม่มีตำหนิ ไม่มีอะไรแปดเปื้อน มีศีลธรรมที่ดีและมีความสัมพันธ์ที่ดีกับพระเจ้า นอกจากนั้น ภายใต้กฎหมายของโมเสส คำนี้ยังหมายถึงการอยู่ในสภาพที่สะอาดตามพิธีกรรมด้วย—ลนต 10:10; สด 51:7; มธ 8:2; 1คร 6:11
สัญญา

ข้อตกลงอย่างเป็นทางการระหว่างพระเจ้ากับมนุษย์ หรือระหว่างมนุษย์ด้วยกันเองว่าจะทำหรือไม่ทำอะไรบางอย่าง บางครั้งอาจมีเพียงฝ่ายเดียวที่ต้องทำตามข้อตกลง (ในกรณีที่เป็นคำสัญญาหรือเป็นการรับปาก) แต่บางครั้งทั้งสองฝ่ายต้องทำตามข้อตกลง นอกเหนือจากสัญญาที่พระเจ้าทำกับมนุษย์แล้ว คัมภีร์ไบเบิลยังพูดถึงสัญญาระหว่างมนุษย์ด้วยกัน ระหว่างตระกูล ระหว่างชาติ หรือกลุ่มคน สัญญาที่มีผลกว้างไกลก็คือสัญญาที่พระเจ้าทำกับอับราฮัม ดาวิด ชนชาติอิสราเอล (สัญญาเกี่ยวกับกฎหมาย) และอิสราเอลของพระเจ้า (สัญญาใหม่)—ปฐก 9:11; 15:18; 21:27; อพย 24:7; 2พศ 21:7
สาบาน

การพูดยืนยันว่าเรื่องใดเรื่องหนึ่งเป็นความจริง หรือสัญญาอย่างหนักแน่นว่าจะทำหรือไม่ทำบางอย่าง ส่วนใหญ่จะสาบานโดยอ้างผู้ที่เหนือกว่าเช่น พระเจ้า ให้เป็นพยาน แม้แต่พระยะโฮวาก็สาบานด้วยเพื่อยืนยันสัญญาที่พระองค์ทำกับอับราฮัม—ปฐก 14:22; ฮบ 6:16, 17
สิวัน

หลังจากชาวยิวเป็นเชลยในบาบิโลน สิวันเป็นชื่อเดือนที่ 3 ตามปฏิทินทางศาสนาของยิวและเดือนที่ 9 ตามปฏิทินการเกษตร เริ่มจากกลางเดือนพฤษภาคมถึงกลางเดือนมิถุนายน (อสธ 8:9)—ดูภาคผนวก ข15
สุภาษิต

คำพูดหรือเรื่องเล่าสั้น ๆ ที่ให้ข้อคิดหรือสอนความจริงที่ลึกซึ้งด้วยคำเพียงไม่กี่คำ สุภาษิตในคัมภีร์ไบเบิลอาจเป็นคำพูดชวนคิดหรือเป็นปริศนา สุภาษิตอธิบายความจริงด้วยภาษาที่ทำให้เห็นภาพชัดเจนและมักใช้คำเปรียบเทียบ บางสำนวนกลายเป็นคำพูดที่คนชอบใช้เพื่อเยาะเย้ยหรือดูถูกคนอื่น—ปญจ 12:9; 2ปต 2:22
สุหนัต

การขริบหนังหุ้มปลายอวัยวะเพศชาย เป็นคำสั่งที่อับราฮัมกับลูกหลานต้องทำ แต่ไม่ใช่ข้อเรียกร้องสำหรับคริสเตียน ในบางท้องเรื่องก็ใช้เป็นเชิงเปรียบเทียบ—ปฐก 17:10; 1คร 7:19; ฟป 3:3
เสราฟ

ทูตสวรรค์ที่อยู่รอบบัลลังก์ของพระยะโฮวาในสวรรค์ คำภาษาฮีบรู เสราฟิม แปลตรงตัวว่า “ผู้ที่ไฟเผาผลาญอยู่”—อสย 6:2, 6
เสลาห์

คำที่ใช้ในบทเพลงหรือบทท่องจำซึ่งอยู่ในหนังสือสดุดีและฮาบากุก คำนี้อาจเป็นการบอกให้หยุดร้องเพลงหรือหยุดเล่นดนตรีสักครู่หนึ่ง หรือให้หยุดคิดเงียบ ๆ หรือเป็นคำที่ใส่ไว้เพื่อเน้นอารมณ์ของเพลง ฉบับเซปตัวจินต์ภาษากรีกแปลคำนี้ว่า ดิอัปซัลมา ซึ่งหมายความว่า “ดนตรีคั่นรายการ”—สด 3:4; ฮบก 3:3
เสอร์ทิส

อ่าวน้ำตื้นขนาดใหญ่ 2 อ่าวบนชายฝั่งของประเทศลิเบีย ทางเหนือของทวีปแอฟริกา นักเดินเรือในสมัยโบราณกลัวอ่าวนี้มากเพราะเต็มไปด้วยสันดอนทรายที่อันตรายซึ่งเปลี่ยนแปลงตลอดเวลาตามกระแสน้ำขึ้นน้ำลง (กจ 27:17)—ดูภาคผนวก ข13
เสา

(1) อาจเป็นเสารองรับโครงสร้างหรือเสาค้ำ บางครั้งมีการตั้งเสาไว้เพื่อระลึกถึงเหตุการณ์ในประวัติศาสตร์ มีการใช้เสาเพื่อรองรับโครงสร้างของวิหารและวังที่โซโลมอนสร้างขึ้น คนที่ไม่นมัสการพระยะโฮวาตั้งเสาศักดิ์สิทธิ์เพื่อใช้ในการนมัสการเท็จ และบางครั้งชาวอิสราเอลก็ทำอย่างนั้นด้วย (วนฉ 16:29; 1พก 7:21; 14:23)—ดูคำว่า “หัวเสา”

(2) อาจหมายถึงไม้ที่ตั้งตรงท่อนหนึ่งซึ่งเอาไว้ตรึงนักโทษ บางชนชาติเคยใช้เสาเพื่อประหารชีวิตและใช้แขวนศพเพื่อประจานหรือเตือนคนอื่นไม่ให้เอาเยี่ยงอย่าง ชาวอัสซีเรียซึ่งได้ชื่อว่าเป็นชาติที่ทำสงครามอย่างโหดเหี้ยมจะใช้เสาปลายแหลมแทงที่หน้าท้องเชลยให้ทะลุลำตัวขึ้นไปถึงอก แล้วปล่อยให้ร่างเสียบคาอยู่บนเสาอย่างนั้น แต่ตามกฎหมายของชาวยิว คนที่ทำผิดร้ายแรง เช่น หมิ่นประมาทพระเจ้าหรือไหว้รูปเคารพจะถูกประหารโดยใช้หินขว้างหรือทำให้ตายด้วยวิธีอื่นก่อน แล้วจึงแขวนศพไว้บนเสาหรือต้นไม้ เพื่อเตือนคนอื่นไม่ให้เอาเยี่ยงอย่าง (ฉธบ 21:22, 23; 2ซม 21:6, 9) บางครั้งชาวโรมันก็มัดนักโทษไว้กับเสา ซึ่งนักโทษอาจมีชีวิตอยู่หลายวัน แต่ก็ต้องตากแดด อดข้าวอดน้ำ และเจ็บปวดทรมานจนตาย บางครั้งพวกเขาก็ใช้ตะปูตอกมือและเท้านักโทษติดกับเสา เช่น ตอนที่ประหารพระเยซู (ลก 24:20; ยน 19:14-16; 20:25; กจ 2:23, 36)—ดูคำว่า “เสาทรมาน”
เสาทรมาน

แปลจากคำภาษากรีก สเตาโรส ซึ่งหมายถึงไม้หรือเสาที่ตั้งตรงท่อนหนึ่ง เช่น เสาที่ใช้ประหารพระเยซู ไม่มีหลักฐานเลยว่าคำภาษากรีกคำนี้หมายถึงไม้กางเขนแบบพวกที่ไม่นมัสการพระยะโฮวาใช้เป็นสัญลักษณ์ทางศาสนาอยู่หลายศตวรรษก่อนพระคริสต์ คำว่า “ทรมาน” ช่วยถ่ายทอดความหมายที่ครบถ้วนของคำนี้ในภาษาเดิม เรารู้เรื่องนี้ได้เพราะมีการใช้คำ สเตาโรส เพื่อบอกให้รู้ว่าสาวกของพระเยซูจะต้องเจอการทรมาน ความทุกข์ และความอับอาย (มธ 16:24; ฮบ 12:2)—ดูคำว่า “เสา”
เสาศักดิ์สิทธิ์

คำภาษาฮีบรู (อะเชราห์) หมายถึง (1) เสาศักดิ์สิทธิ์ที่ใช้แทนอัชเชราห์เทพธิดาแห่งการเจริญพันธุ์ของชาวคานาอัน หรือ (2) รูปปั้นของเทพธิดาอัชเชราห์ ดูเหมือนเป็นเสาที่ตั้งตรงและอย่างน้อยบางส่วนของเสาทำจากไม้ อาจเป็นเสาที่ไม่ได้แกะสลักหรือเป็นต้นไม้ก็ได้—ฉธบ 16:21; วนฉ 6:26; 1พก 15:13
โสเภณี

คนที่สำส่อนทางเพศ มักจะทำเพื่อเงิน (คำนี้ในภาษากรีกคือ พอร์เน มาจากรากศัพท์ที่แปลว่า “ขาย”) คำนี้มักใช้กับผู้หญิงแต่คัมภีร์ไบเบิลก็พูดถึงโสเภณีชายด้วย การเป็นโสเภณีเป็นสิ่งที่ผิดกฎหมายของโมเสส และเงินค่าตัวของโสเภณีจะเอามาบริจาคที่วิหารของพระยะโฮวาไม่ได้ ซึ่งตรงข้ามกับพวกที่ไม่นมัสการพระยะโฮวาที่ใช้โสเภณีประจำวิหารเป็นช่องทางหารายได้ (ฉธบ 23:17, 18; 1พก 14:24) คัมภีร์ไบเบิลยังใช้คำนี้เป็นภาพเปรียบเทียบหมายถึงคน ชนชาติ หรือองค์การที่เกี่ยวข้องกับการไหว้รูปเคารพบางรูปแบบทั้ง ๆ ที่อ้างว่านมัสการพระเจ้า ตัวอย่างเช่น ในหนังสือวิวรณ์ ศาสนาที่เรียกว่า “บาบิโลนใหญ่” ได้ฉายาว่าโสเภณีเพราะเธอมีความสัมพันธ์กับผู้มีอำนาจปกครองของโลกนี้ โดยหวังจะได้อำนาจและความร่ำรวย—วว 17:1-5; 18:3; 1พศ 5:25
ไสยศาสตร์

คำนี้ในพระคัมภีร์หมายถึงวิชาเกี่ยวกับเวทมนตร์คาถาซึ่งอาศัยความเชื่อที่ว่าวิญญาณของคนที่ตายแล้วออกจากร่างและสามารถติดต่อกับคนเป็นโดยผ่านทางคนทรง คำภาษากรีกที่แปลว่า “การเล่นไสยศาสตร์” มาจากคำว่า ฟาร์มาเกีย ซึ่งหมายถึง “การใช้ยาหรือยาเสพติด” ต่อมา คำนี้ถูกโยงกับไสยศาสตร์เพราะในสมัยโบราณตอนที่ทำการปลุกอำนาจของปีศาจเพื่อจะใช้วิชาอาคม มักมีการใช้ยาหรือยาเสพติดด้วย—กท 5:20; วว 21:8

ห

หมอดู

คนที่อ้างว่าสามารถทำนายอนาคตได้ ในคัมภีร์ไบเบิลพวกนักบวชที่ใช้เวทมนตร์คาถา ผู้ทำนาย หรือโหรก็อยู่ในกลุ่มเดียวกับหมอดู—ลนต 19:31; ฉธบ 18:11; กจ 16:16
หลุมศพ

หมายถึงที่ฝังศพจริง ๆ ของมนุษย์ แต่ส่วนใหญ่แล้วพระคัมภีร์ใช้คำนี้เป็นภาพเปรียบเทียบหมายถึงสภาพที่มนุษย์ส่วนใหญ่หลับไปในความตาย ในความหมายนี้ “หลุมศพ” แปลมาจากคำภาษาฮีบรู “เชโอล” และคำภาษากรีก “ฮาเดส”—ปฐก 35:20; สด 16:10; ปญจ 9:10; กจ 2:31
ห้องบริสุทธิ์

ห้องแรกของเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์หรือของวิหาร เป็นห้องที่ใหญ่กว่าห้องในสุดซึ่งเรียกว่าห้องบริสุทธิ์ที่สุด สมัยที่มีเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์ ห้องบริสุทธิ์จะมีเชิงตะเกียงทองคำ แท่นบูชาทองคำสำหรับเผาเครื่องหอม โต๊ะตั้งขนมปังถวาย และเครื่องใช้ที่ทำด้วยทองคำ ส่วนสมัยที่มีวิหาร ห้องบริสุทธิ์จะมีแท่นบูชาทองคำ เชิงตะเกียงทองคำ 10 อัน และโต๊ะตั้งขนมปังถวาย 10 ตัว (อพย 26:33; ฮบ 9:2)—ดูภาคผนวก ข5 และ ข8
ห้องบริสุทธิ์ที่สุด

ห้องที่อยู่ด้านในสุดของเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์และวิหาร ซึ่งเป็นที่เก็บหีบสัญญา ตามกฎหมายของโมเสส คนที่ได้รับอนุญาตให้เข้าไปในห้องบริสุทธิ์ที่สุดได้คือมหาปุโรหิต ซึ่งเขาจะเข้าได้เฉพาะในวันไถ่บาปประจำปีเท่านั้น—อพย 26:33; ลนต 16:2, 17; 1พก 6:16; ฮบ 9:3
หัวบท

ข้อความที่อยู่ตอนต้นของหนังสือสดุดีบางบท ซึ่งบอกให้รู้ว่าใครเป็นคนแต่ง บอกข้อมูลภูมิหลัง เป็นคำสั่งในการร้องหรือเล่นดนตรี หรือบอกจุดประสงค์ของเพลงบทนั้น—ดูหัวบทของสดุดี 3, 4, 5, 6, 7, 30, 38, 60, 92, 102
หัวเสา

ส่วนบนสุดที่ใช้ประดับตกแต่งเสา หน้าวิหารของโซโลมอนมีเสาคู่หนึ่งชื่อยาคีนกับโบอาส บนยอดของเสาสองต้นนี้มีหัวเสาที่ใหญ่มาก (1พก 7:16)—ดูภาคผนวก ข8
หินโม่

เครื่องบดชนิดหนึ่งทำจากแผ่นหินกลม 2 แผ่นวางซ้อนกัน ใช้บดเมล็ดข้าวให้เป็นแป้ง ในช่องตรงกลางของหินแผ่นล่างมีหมุดยึดซึ่งทำหน้าที่เป็นแกนให้หินแผ่นบนหมุนได้ ตามบ้านเรือนส่วนใหญ่ในสมัยคัมภีร์ไบเบิล พวกผู้หญิงจะใช้หินโม่ที่หมุนด้วยมือ กฎหมายของโมเสสห้ามไม่ให้ชาวอิสราเอลยึดโม่หรือหินโม่แผ่นบนไว้เป็นของประกันเพราะทุกครอบครัวต้องใช้หินโม่เพื่อทำอาหารทุกวัน ถ้าเป็นหินโม่ขนาดใหญ่ก็จะใช้สัตว์หมุน—ฉธบ 24:6; มก 9:42
หินหัวมุม

หินที่อยู่หัวมุมของอาคารตรงจุดที่กำแพงสองด้านมาบรรจบกัน เป็นหินก้อนสำคัญที่เชื่อมกำแพงสองด้านเข้าด้วยกัน หินหัวมุมหลักคือหินหัวมุมที่อยู่ตรงฐานราก ส่วนใหญ่จะมีการเลือกหินที่แข็งแรงเป็นพิเศษเมื่อทำหินหัวมุมของอาคารสาธารณะและกำแพงเมือง มีการใช้คำนี้เมื่อพูดถึงการสร้างโลก และพระเยซูก็ถูกเรียกว่า “หินหัวมุมของฐานราก” สำหรับประชาคมคริสเตียนซึ่งเทียบได้กับวิหารของพระเจ้า—อฟ 2:20; โยบ 38:6
หีบสัญญา

หีบซึ่งทำจากไม้อะคาเซียหุ้มด้วยทองคำ เก็บไว้ในห้องบริสุทธิ์ที่สุดของเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์ และต่อมาเก็บไว้ในห้องบริสุทธิ์ที่สุดของวิหารที่โซโลมอนสร้าง ฝาหีบทำด้วยทองคำ มีเครูบ 2 องค์หันหน้าเข้าหากันอยู่บนฝาหีบ มีแผ่นหิน 2 แผ่นที่จารึกบัญญัติ 10 ประการเก็บอยู่ข้างใน (ฉธบ 31:26; 1พก 6:19; ฮบ 9:4)—ดูภาคผนวก ข5 และ ข8
หุสบ

พืชที่มีก้านและใบขนาดเล็ก ใช้ประพรมเลือดหรือน้ำในพิธีชำระ หุสบอาจเป็นพืชชนิดเดียวกับมาร์จอรัมซึ่งอยู่ในตระกูลเดียวกับมินต์ (Origanum maru; Origanum syriacum) หุสบที่ยอห์น 19:29 พูดถึง อาจเป็นต้นมาร์จอรัมที่ผูกติดกับก้านข้าวฟ่าง (Sorghum vulgare) เพราะพืชชนิดนี้มีก้านยาวพอจะเสียบฟองน้ำชุบเหล้าองุ่นเปรี้ยวเพื่อชูให้ถึงปากของพระเยซูได้—อพย 12:22; สด 51:7
แหวนตรา

ตราชนิดหนึ่งซึ่งสวมไว้ที่นิ้วหรืออาจห้อยไว้ที่คอ เป็นสัญลักษณ์แสดงถึงอำนาจของผู้ปกครองบ้านเมืองหรือของเจ้าหน้าที่ (ปฐก 41:42)—ดูคำว่า “ตรา, ตราประทับ, ดวงตรา”
โหร

คนที่ศึกษาการโคจรของดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ และดวงดาวเพื่อทำนายอนาคต—ดนล 2:27; มธ 2:1

อ

องครักษ์ของจักรพรรดิ

กองทหารโรมันที่ตั้งขึ้นเพื่อคุ้มครองจักรพรรดิโรมัน พวกเขามีอิทธิพลทางการเมืองมากถึงขนาดที่จะหนุนหรือโค่นล้มจักรพรรดิได้—ฟป 1:13
อดอาหาร, ถือศีลอดอาหาร

งดเว้นจากการกินอาหารทุกอย่างช่วงหนึ่ง ชาวอิสราเอลจะถือศีลอดอาหารในวันไถ่บาป ในช่วงที่เป็นทุกข์ และในช่วงที่อ้อนวอนขอการชี้นำจากพระเจ้า ชาวยิวมีธรรมเนียมถือศีลอดอาหารปีละ 4 ครั้งเพื่อระลึกถึงเหตุการณ์ที่เลวร้ายในประวัติศาสตร์ของพวกเขา การถือศีลอดอาหารไม่ใช่ข้อเรียกร้องสำหรับคริสเตียน—อสร 8:21; อสย 58:6; ลก 18:12
อะลาบาสเตอร์

ชื่อเรียกขวดน้ำหอมขนาดเล็กซึ่งในยุคแรกทำมาจากหินที่พบแถว ๆ อะลาบาสตรอนในอียิปต์ มักมีคอขวดคอดและปิดแน่นได้เพื่อกันไม่ให้น้ำหอมที่มีราคาแพงรั่วซึมออกมา ในสมัยต่อมา อะลาบาสเตอร์ยังเป็นชื่อเรียกหินชนิดที่ใช้ทำขวดประเภทนี้ด้วย—มก 14:3
อัครทูตสวรรค์

หมายถึง “หัวหน้าทูตสวรรค์” คำว่า “อัคร” แปลว่า “หัวหน้า” หรือ “ผู้มีตำแหน่งสูงสุด” คำนี้ในคัมภีร์ไบเบิลใช้ในรูปเอกพจน์เท่านั้น แสดงว่ามีอัครทูตสวรรค์เพียงองค์เดียว คัมภีร์ไบเบิลบอกด้วยว่าอัครทูตสวรรค์มีชื่อว่ามีคาเอล—ดนล 12:1; ยด 9; วว 12:7
อัครสาวก

ความหมายพื้นฐานของคำนี้ในภาษากรีกคือ “ผู้ถูกส่งออกไป” ซึ่งใช้กับพระเยซูและคนที่ถูกส่งไปรับใช้คนอื่น มักใช้คำนี้กับกลุ่มสาวก 12 คนที่พระเยซูเลือกเองและแต่งตั้งให้เป็นตัวแทนของท่าน—มก 3:14; กจ 14:14
อัชโทเรท

เทพธิดาแห่งสงครามและการเจริญพันธุ์ของชาวคานาอัน เป็นภรรยาของพระบาอัล—1ซม 7:3
อับ

หลังชาวยิวเป็นเชลยในบาบิโลน อับเป็นชื่อเดือนที่ 5 ตามปฏิทินทางศาสนาของยิวและเดือนที่ 11 ตามปฏิทินการเกษตร เริ่มจากกลางเดือนกรกฎาคมถึงกลางเดือนสิงหาคม ไม่มีการพูดถึงชื่อเดือนนี้ในคัมภีร์ไบเบิล แต่ใช้ว่า “เดือน 5” (กดว 33:38; อสร 7:9)—ดูภาคผนวก ข15
อัลฟาและโอเมกา

อักษรตัวแรกและตัวสุดท้ายในภาษากรีก มีการใช้อักษรสองตัวนี้ 3 ครั้งในหนังสือวิวรณ์เมื่อพูดถึงตำแหน่งของพระเจ้า ในท้องเรื่องเหล่านั้น คำนี้มีความหมายเหมือนกับสำนวน “ผู้แรกและผู้สุดท้าย” และ “จุดเริ่มต้นและจุดจบ”—วว 1:8; 21:6; 22:13
อาคายา

ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีก เป็นแคว้นหนึ่งของจักรวรรดิโรมัน อยู่ทางตอนใต้ของกรีซ รวมพื้นที่คาบสมุทรทางใต้ (เพโลพอนนีส) กับบางส่วนของกรีซที่อยู่บนแผ่นดินใหญ่ เมืองหลวงคือโครินธ์ (กจ 18:12)—ดูภาคผนวก ข13
อาซาเซล

ชื่อภาษาฮีบรูที่อาจแปลว่า “แพะที่หายไป” และในวันไถ่บาป แพะที่ฉลากระบุว่าอาซาเซลจะถูกเอาไปปล่อยในที่กันดาร ซึ่งเป็นสัญลักษณ์แสดงถึงการเอาบาปที่ประชาชนทำในปีที่ผ่านมานั้นไป—ลนต 16:8, 10
อาดาร์

หลังชาวยิวเป็นเชลยในบาบิโลน อาดาร์เป็นชื่อเดือนที่ 12 ตามปฏิทินทางศาสนาของยิวและเดือนที่ 6 ตามปฏิทินการเกษตร เริ่มจากกลางเดือนกุมภาพันธ์ถึงกลางเดือนมีนาคม (อสธ 3:7)—ดูภาคผนวก ข15
อาบีบ

ชื่อเดิมของเดือนแรกตามปฏิทินทางศาสนาของยิวและเดือนที่ 7 ตามปฏิทินการเกษตร แปลว่า “รวงข้าวใหม่” เริ่มจากกลางเดือนมีนาคมถึงกลางเดือนเมษายน และหลังจากชาวยิวกลับจากการเป็นเชลยในบาบิโลน ก็เรียกเดือนนี้ว่าเดือนนิสาน (ฉธบ 16:1)—ดูภาคผนวก ข15
อาเมน

“ขอให้เป็นอย่างนั้น” หรือ “แน่นอน” คำนี้มาจากรากศัพท์ภาษาฮีบรู อามัน ซึ่งแปลว่า “ซื่อสัตย์” “วางใจได้” คำว่า “อาเมน” ใช้พูดกันเมื่อเห็นด้วยกับคำสาบาน คำอธิษฐาน หรือคำพูดของใครคนหนึ่ง ในหนังสือวิวรณ์ คำนี้เป็นตำแหน่งที่ใช้เรียกพระเยซู—ฉธบ 27:26; 1พศ 16:36; วว 3:14
อารัม, ชาวอารัม

อารัมเป็นลูกชายของเชม ลูกหลานของอารัมส่วนใหญ่อาศัยอยู่แถบเทือกเขาเลบานอนไปจนถึงเมโสโปเตเมีย และจากแถบเทือกเขาทอรัสทางเหนือลงไปจนถึงดามัสกัส และเลยไปถึงทางใต้ ดินแดนบริเวณนี้เรียกว่าอารัมในภาษาฮีบรู แต่ต่อมาเรียกว่าซีเรีย และคนที่อาศัยในบริเวณนี้ก็เรียกว่าชาวซีเรีย—ปฐก 25:20; ฉธบ 26:5; ฮชย 12:12
อาราเมอิก

ภาษานี้มีต้นตอมาจากภาษาเซมิติก อยู่ในกลุ่มเดียวกับภาษาฮีบรูและใช้พยัญชนะแบบเดียวกับภาษาฮีบรู ในตอนแรกเฉพาะชาวอารัมพูดภาษานี้ แต่ต่อมากลายเป็นภาษาสากลที่ใช้พูดกันในการติดต่อสื่อสารและค้าขายทั่วจักรวรรดิอัสซีเรียและบาบิโลน ภาษานี้ยังเป็นภาษาราชการของจักรวรรดิเปอร์เซียด้วย (อสร 4:7) บางส่วนของหนังสือเอสรา เยเรมีย์ และดาเนียลก็เขียนเป็นภาษาอาราเมอิก—อสร 4:8-6:18; 7:12-26; ยรม 10:11; ดนล 2:4ข-7:28
อาเรโอปากัส

เนินเขาสูงในกรุงเอเธนส์ อยู่ทางตะวันตกเฉียงเหนือของอะโครโปลิส คำนี้ยังเป็นชื่อสภาหรือศาลซึ่งจัดการประชุมบนเนินเขานี้ด้วย นักปรัชญาที่เป็นพวกเอปิคิวเรียนและพวกสโตอิกพาตัวเปาโลไปที่นั่นเพื่อให้อธิบายความเชื่อของเขา—กจ 17:19
อาลาโมท

ศัพท์ทางดนตรีที่มีความหมายว่า “หญิงสาว” ซึ่งอาจทำให้นึกถึงเสียงโซปราโนของหญิงสาว คำนี้อาจใช้เพื่อกำหนดให้เล่นดนตรีหรือร้องเพลงในช่วงเสียงสูง—1พศ 15:20; สด 46:0
อาหารมื้อเย็นของพระคริสต์

เป็นมื้ออาหารจริง ๆ มีการกินขนมปังไม่ใส่เชื้อและเหล้าองุ่นซึ่งเป็นภาพเปรียบเทียบถึงร่างกายและเลือดของพระคริสต์ เป็นการระลึกถึงการตายของพระเยซู พระคัมภีร์สั่งให้คริสเตียนทำอย่างนี้เป็นประจำ—1คร 11:20, 23-26
อาร์มาเกดโดน

คำนี้มาจากคำภาษาฮีบรู ฮาร์เมกิดโดน ซึ่งแปลว่า “ภูเขาเมกิดโด” คำนี้เกี่ยวข้องกับ “สงครามในวันใหญ่ของพระเจ้าผู้มีพลังอำนาจสูงสุด” เมื่อ “กษัตริย์ทั่วโลก” มารวมตัวกันเพื่อทำสงครามกับพระยะโฮวา (วว 16:14, 16; 19:11-21)—ดูคำว่า “ความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่”
อิลลีริคุม

แคว้นหนึ่งของจักรวรรดิโรมันที่อยู่ทางตะวันตกเฉียงเหนือของกรีซ เปาโลเคยเดินทางไปไกลถึงแคว้นนี้ตอนที่ทำงานประกาศ แต่พระคัมภีร์ไม่ได้บอกว่าเขาเข้าไปประกาศในแคว้นอิลลีริคุมหรือแค่ไปถึงชายแดนก่อนเข้าแคว้นนั้น (รม 15:19)—ดูภาคผนวก ข13
อิสราเอล

ชื่อที่พระเจ้าตั้งให้ยาโคบ ต่อมากลายเป็นชื่อเรียกลูกหลานของเขาไม่ว่าสมัยไหน บ่อยครั้งจะเรียกลูกหลานที่เกิดจากลูกชาย 12 คนของยาโคบว่า ลูกหลานของอิสราเอล ประชาชนชาวอิสราเอล หรือชาวอิสราเอล คำว่าอิสราเอลยังเป็นชื่อเรียกอาณาจักรทางเหนือ 10 ตระกูลซึ่งแยกตัวออกจากอาณาจักรทางใต้ และต่อมาเป็นคำที่ใช้เรียกคริสเตียนผู้ถูกเจิมคือ “อิสราเอลของพระเจ้า”—กท 6:16; ปฐก 32:28; 2ซม 7:23; รม 9:6
อุทยาน

สวนที่สวยงาม อุทยานแห่งแรกคือสวนเอเดนที่พระยะโฮวาสร้างให้มนุษย์คู่แรกอยู่ ตอนที่พระเยซูพูดกับผู้ร้ายคนหนึ่งที่ถูกตรึงอยู่ข้าง ๆ คำพูดของท่านแสดงว่าโลกจะเป็นอุทยาน คำว่า “อุทยาน” ที่ 2 โครินธ์ 12:4 หมายถึงอุทยานในอนาคต ส่วนที่วิวรณ์ 2:7 คำนี้หมายถึงอุทยานในสวรรค์—ลก 23:43
อุโมงค์รำลึก

สถานที่สำหรับเก็บศพคนตาย คำนี้แปลจากคำภาษากรีก มนีมีโอน ซึ่งมาจากคำกริยา “ระลึกถึง” แสดงว่าคนตายยังเป็นที่ระลึกถึงอยู่—ยน 5:28, 29
อูริมกับทูมมิม

เป็นสิ่งที่มหาปุโรหิตใช้เมื่อมีคำถามสำคัญ ๆ ที่เกี่ยวข้องกับคนทั้งชาติ เขาจะใช้อูริมกับทูมมิมในการทำสิ่งที่คล้ายกับการจับฉลาก เพื่อจะได้คำตอบว่าพระยะโฮวาต้องการให้ทำอะไร มหาปุโรหิตจะใส่อูริมกับทูมมิมไว้ในทับทรวงเมื่อเขาเข้าไปในเต็นท์ศักดิ์สิทธิ์ ดูเหมือนว่าไม่มีการใช้อูริมกับทูมมิมอีกต่อไปหลังจากที่ชาวบาบิโลนมาทำลายกรุงเยรูซาเล็ม—อพย 28:30; นหม 7:65
เอเชีย

แคว้นหนึ่งของจักรวรรดิโรมันในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีก มีอาณาเขตครอบคลุมพื้นที่ทางตะวันตกของตุรกีในปัจจุบัน รวมทั้งเกาะบางเกาะตามชายฝั่ง เช่น เกาะสามอส และเกาะปัทมอส เมืองหลวงของแคว้นนี้คือเอเฟซัส (กจ 20:16; วว 1:4)—ดูภาคผนวก ข13
เอโดม

อีกชื่อหนึ่งของเอซาวลูกชายของอิสอัค ลูกหลานของเอซาว (เอโดม) มาตั้งรกรากในแถบเทือกเขาเสอีร์ซึ่งอยู่ระหว่างทะเลเดดซีกับอ่าวอะกาบา ในภายหลังก็เรียกที่นั่นว่าเอโดม (ปฐก 25:30; 36:8)—ดูภาคผนวก ข3 และ ข4
เอธานิม

ชื่อเดือนที่ 7 ตามปฏิทินทางศาสนาของชาวยิวและเดือนแรกตามปฏิทินการเกษตร เริ่มจากกลางเดือนกันยายนถึงกลางเดือนตุลาคม และหลังจากชาวยิวกลับจากบาบิโลนก็เรียกเดือนนี้ว่าเดือนทิชรี (1พก 8:2)—ดูภาคผนวก ข15
เอธิโอเปีย

ชาติโบราณที่อยู่ทางใต้ของอียิปต์ ในสมัยก่อนมีอาณาเขตครอบคลุมส่วนใต้สุดของประเทศอียิปต์ในปัจจุบันและพื้นที่ทางตอนเหนือครึ่งหนึ่งของประเทศซูดานในปัจจุบัน บางครั้งก็ใช้คำนี้แทนคำว่า “คูช” ในภาษาฮีบรู—อสธ 1:1
เอปิคิวเรียน

กลุ่มนักปรัชญาซึ่งติดตามนักปรัชญาชาวกรีกที่ชื่อเอพิคิวรัส (341-270 ก่อน ค.ศ.) ปรัชญาของพวกเขามีแนวคิดหลักว่า เป้าหมายสูงสุดในชีวิตของมนุษย์คือการมีความสุข—กจ 17:18
เอฟาห์

มาตราตวงของแห้งและถังตวงของแห้งที่ใช้ตวงข้าว มาตรานี้เท่ากับมาตราบัทที่ใช้ตวงของเหลว คือ 22 ลิตร (อพย 16:36; อสค 45:10)—ดูภาคผนวก ข14
เอโฟด

เสื้อที่เหมือนผ้ากันเปื้อนซึ่งพวกปุโรหิตใส่ มหาปุโรหิตจะใส่เอโฟดที่ทำเป็นพิเศษและสวมทับทรวงไว้ด้านหน้า บนทับทรวงมีอัญมณี 12 เม็ดฝังอยู่ (อพย 28:4, 6)—ดูภาคผนวก ข5
เอลูล

หลังชาวยิวเป็นเชลยในบาบิโลน เอลูลเป็นชื่อเดือนที่ 6 ตามปฏิทินทางศาสนาของยิวและเดือนที่ 12 ตามปฏิทินการเกษตร เริ่มจากกลางเดือนสิงหาคมถึงกลางเดือนกันยายน (นหม 6:15)—ดูภาคผนวก ข15
เอฟราอิม

ชื่อลูกชายคนที่สองของโยเซฟ ต่อมาเป็นตระกูลหนึ่งของอิสราเอล และหลังจากที่มีการแบ่งอิสราเอลเป็น 2 อาณาจักร มักใช้ชื่อเอฟราอิมซึ่งเป็นตระกูลที่โดดเด่นที่สุดเมื่อพูดถึงอาณาจักร 10 ตระกูล—ปฐก 41:52; ยรม 7:15
แอก

ไม้ที่วางพาดบนไหล่คนและมีของห้อยที่ปลายไม้ทั้งสองด้าน หรือไม้ที่วางขวางบนคอสัตว์ 2 ตัว (ส่วนใหญ่เป็นวัว) เพื่อให้มันลากเครื่องมือการเกษตรหรือเกวียน เนื่องจากทาสมักจะใช้แอกแบกของหนัก แอกจึงเป็นสัญลักษณ์หมายถึงการเป็นทาสหรือการอยู่ใต้อำนาจ รวมทั้งการกดขี่และความทุกข์ การปลดหรือหักแอกหมายถึงการปลดปล่อยให้พ้นจากการถูกกักขัง ถูกกดขี่ และถูกเอารัดเอาเปรียบ—ลนต 26:13; มธ 11:29, 30
โอนิกซ์

เป็นหินกึ่งมีค่า มีลายเป็นชั้น ๆ สีขาวสลับกับสีดำ น้ำตาล แดง เทา หรือเขียว อาจเป็นอะเกตที่มีความแข็ง หรือไม่ก็เป็นคาลซิโดนีชนิดที่มีลายเป็นชั้น ๆ มีโอนิกซ์อยู่บนชุดของมหาปุโรหิต—อพย 28:9, 12; 1พศ 29:2; โยบ 28:16
โอเมอร์

มาตราตวงของแห้ง เท่ากับ 2.2 ลิตรหรือ 1 ใน 10 เอฟาห์ (อพย 16:16, 18)—ดูภาคผนวก ข14

ฮ

ฮิกกาโยน

ศัพท์เกี่ยวกับการควบคุมดนตรี ตามที่ใช้ในสดุดี 9:16 คำนี้อาจหมายถึงการบรรเลงพิณเสียงต่ำด้วยอารมณ์จริงจัง หรือการหยุดเพื่อให้ใคร่ครวญเงียบ ๆ
ฮิน

มาตราตวงของเหลวและภาชนะสำหรับตวง เท่ากับ 3.67 ลิตร (อพย 29:40)—ดูภาคผนวก ข14
ฮีบรู

มีการใช้คำนี้ครั้งแรกกับอับราม (อับราฮัม) เพื่อแยกเขาออกจากเพื่อนบ้านชาวอาโมไรต์ จากนั้นก็ใช้เมื่อพูดถึงลูกหลานของอับราฮัมซึ่งมาทางเชื้อสายของยาโคบหลานของเขา และยังหมายถึงภาษาที่พวกเขาพูดด้วย พอมาถึงสมัยของพระเยซู ภาษาฮีบรูมีคำภาษาอาราเมอิกหลายคำรวมอยู่ด้วย และเป็นภาษาที่พระคริสต์กับสาวกพูด—ปฐก 14:13; อพย 5:3; กจ 26:14
เฮโรด

นามสกุลของราชวงศ์ที่โรมแต่งตั้งให้ปกครองชาวยิว เฮโรดมหาราชเป็นที่รู้จักเพราะเขาสร้างวิหารในกรุงเยรูซาเล็มขึ้นใหม่และเป็นคนสั่งให้ฆ่าเด็กเพื่อจะกำจัดพระเยซู (มธ 2:16; ลก 1:5) ลูกชาย 2 คนของเฮโรดมหาราช คือเฮโรดอาร์เคลาอัสและเฮโรดอันทีพาส ได้รับการแต่งตั้งให้ปกครองแคว้นต่าง ๆ ที่พ่อของพวกเขาเคยปกครอง (มธ 2:22) เฮโรดอันทีพาสเป็นผู้ปกครองแคว้นและคนมักเรียกเขาว่า “กษัตริย์” เขาเป็นผู้ปกครองในช่วง 3 ปีครึ่งที่พระคริสต์ทำงานประกาศและต่อเนื่องจนถึงช่วงเหตุการณ์ก่อนกิจการบท 12 (มก 6:14-17; ลก 3:1, 19, 20; 13:31, 32; 23:6-15; กจ 4:27; 13:1) หลังจากนั้น เฮโรดอากริปปาที่หนึ่ง หลานชายของเฮโรดมหาราช ถูกทูตสวรรค์ของพระเจ้าประหารหลังจากขึ้นปกครองได้ไม่นาน (กจ 12:1-6, 18-23) ลูกชายของเขา คือเฮโรดอากริปปาที่สอง ได้ขึ้นปกครองเรื่อยมาจนถึงตอนที่ชาวยิวกบฏต่ออำนาจโรมัน (กจ 23:35; 25:13, 22-27; 26:1, 2, 19-32)—ดูคำว่า “พรรคพวกของเฮโรด”
เฮอร์เมส

เทพของกรีก ลูกชายของเทพซุส ผู้คนในเมืองลิสตราเข้าใจผิดและเรียกเปาโลว่าเฮอร์เมส เพราะเฮอร์เมสเป็นเทพที่มีหน้าที่ส่งข่าวจากพวกเทพและมีฝีปากดี—กจ 14:12
โฮเมอร์

มาตราตวงของแห้งซึ่งเทียบเท่ากับโคระ คือเท่ากับ 220 ลิตรโดยคำนวณจากปริมาตรโดยประมาณของมาตราบัท (ลนต 27:16)—ดูภาคผนวก ข14
โฮเรบ, ภูเขาโฮเรบ

แถบเทือกเขาที่อยู่รอบ ๆ ภูเขาซีนาย และเป็นอีกชื่อหนึ่งของภูเขาซีนาย (อพย 3:1; ฉธบ 5:2)—ดูภาคผนวก ข3

คัมภีร์ไบเบิลฉบับแปลโลกใหม่

ส่วนอธิบายศัพท์ในคัมภีร์ไบเบิล

ภาษามือไทย

ส่วนอธิบายศัพท์ในคัมภีร์ไบเบิล

https://assetsnffrgf-a.akamaihd.net/assets/ct/1add6d1d93/images/syn_placeholder_sqr.png

ลม น. 2226-2260

ก

กฎหมาย​ของ​โมเสส

กรีก

กลับ​ใจ

กอง​เรือ​ทาร์ชิช

การ​ทรยศ

การ​ประทับ

การ​รับ​ภรรยา​ม่าย​ของ​พี่​ชาย​หรือ​น้อง​ชาย​มา​เป็น​ภรรยา

การ​อัศจรรย์

กำยาน

กิเลอาด

กิททีธ

เกราห์

เกเฮนนา

เก็บ​ข้าว​ตก

แกลบ

ข

ขนมปัง​ถวาย

ขนมปัง​ที่​ตั้ง​ถวาย—

ของ​บรรณาการ

ของ​ประกัน, ของ​ค้ำ​ประกัน

ขันที

ขาบ

ข่าว​ดี

ขื่อ

ขุม​ลึก

เขา, เขา​สัตว์

ค

คทา

คน​กลาง

คน​ทรง

คน​ที่​มี​อิสระ, คน​ที่​ได้​รับ​อิสระ

คน​เฝ้า​ยาม, คน​ยาม

คริสเตียน

ครู​สอน​ศาสนา

ความ​กรุณา​ที่​ยิ่ง​ใหญ่

ความ​ทุกข์​ยาก​ลำบาก​ครั้ง​ใหญ่

ความ​รัก​ที่​มั่นคง

ความ​รู้สึก​ผิด​ชอบ​ชั่ว​ดี

ความ​ลับ​ศักดิ์สิทธิ์

ความ​เลื่อมใส​พระเจ้า

คานาอัน

ค่า​ไถ่

คำ​พยากรณ์

คิสเลฟ

คืบ

เคโมช

เครูบ

เคลเดีย, ชาว​เคลเดีย

เครื่อง​บูชา

เครื่อง​บูชา​ขอบคุณ

เครื่อง​บูชา​ดื่ม

เครื่อง​บูชา​ไถ่​ความ​ผิด

เครื่อง​บูชา​ไถ่​บาป

เครื่อง​บูชา​ผูก​มิตร

เครื่อง​บูชา​เผา

เครื่อง​บูชา​ยื่น​ถวาย

เครื่อง​บูชา​สำหรับ​คำ​ปฏิญาณ

เครื่องหมาย, สัญญาณ, สัญลักษณ์

เครื่องหมาย​อัน​บริสุทธิ์​ที่​แสดง​ถึง​การ​อุทิศ​ตัว

เครื่อง​หอม

เครื่อง​อาวุธ

แคสเซีย

โคระ

ฆ

เฆี่ยน

ง

งาน​รับใช้​ที่​ศักดิ์สิทธิ์

จ

เจ้าหน้าที่​ฝ่าย​ปกครอง

เจิม

ฉ

ฉลาก

ช

ช่วยเหลือ​คน​จน, ให้​ทาน

ช่าง​ปั้น​หม้อ

ชาว​นาซาเร็ธ

ชาว​สะมาเรีย

เชเขล

เชบัท

กฎหมายของโมเสส

กลับใจ

กองเรือทาร์ชิช

การทรยศ

การประทับ

การรับภรรยาม่ายของพี่ชายหรือน้องชายมาเป็นภรรยา

การอัศจรรย์

เก็บข้าวตก

ขนมปังถวาย

ขนมปังที่ตั้งถวาย—

ของบรรณาการ

ของประกัน, ของค้ำประกัน

ข่าวดี

ขุมลึก

เขา, เขาสัตว์

คนกลาง

คนทรง

คนที่มีอิสระ, คนที่ได้รับอิสระ

คนเฝ้ายาม, คนยาม

ครูสอนศาสนา

ความกรุณาที่ยิ่งใหญ่

ความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่

ความรักที่มั่นคง

ความรู้สึกผิดชอบชั่วดี

ความลับศักดิ์สิทธิ์

ความเลื่อมใสพระเจ้า

ค่าไถ่

คำพยากรณ์

เคลเดีย, ชาวเคลเดีย

เครื่องบูชา

เครื่องบูชาขอบคุณ

เครื่องบูชาดื่ม

เครื่องบูชาไถ่ความผิด

เครื่องบูชาไถ่บาป

เครื่องบูชาผูกมิตร

เครื่องบูชาเผา

เครื่องบูชายื่นถวาย

เครื่องบูชาสำหรับคำปฏิญาณ

เครื่องหมายอันบริสุทธิ์ที่แสดงถึงการอุทิศตัว

เครื่องหอม

เครื่องอาวุธ

งานรับใช้ที่ศักดิ์สิทธิ์

เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครอง

ช่วยเหลือคนจน, ให้ทาน

ช่างปั้นหม้อ

ชาวนาซาเร็ธ

ชาวสะมาเรีย

เชือกเหวี่ยงก้อนหิน

เชื้อรา

แช่ง, สาปแช่ง

ซีเรีย, ชาวซีเรีย—

ดาวประกายพรึก

ดาวรุ่ง—

ต้นไม้ที่ให้ชีวิต

ต้นไม้ที่ให้รู้ดีรู้ชั่ว

ตรา, ตราประทับ, ดวงตรา

ตัวชั่วร้าย

เต็นท์เข้าเฝ้า

เต็นท์ศักดิ์สิทธิ์

เตาไฟ

ถุงหนัง

ถูกต้องชอบธรรม

ไถ่บาป

ทับทรวง

ทางนั้น, ทาง, แนวทาง

ที่ประชุมของชาวยิว

ที่ศักดิ์สิทธิ์

เทศกาลเก็บเกี่ยว—

เทศกาลขนมปังไม่ใส่เชื้อ

เทศกาลฉลองการอุทิศวิหาร

เทศกาลอยู่เพิง

แท่งหินศักดิ์สิทธิ์

แท่นบูชา

เนรเทศ, ไปเป็นเชลย

เนินดิน

บริสุทธิ์, ความบริสุทธิ์

บ่อย่ำองุ่น