Exeni ambe enga jataka

Índisi jimbo nirani

KAPITULU 15

Na enga jeiapanhintajka Tata Diosï eskaksï marhuakuaka

Na enga jeiapanhintajka Tata Diosï eskaksï marhuakuaka
  • ¿Jaiapanhiantasïni Tata Diosï iámindu relijionichani?

  • ¿Nénachi mítia náki relijioni jaiapanhintasïni Jeoba?

  • ¿Néksïsï sési marhuakuni jaki Tata Diosïni iásï?

1. ¿Nénajtsïni marhuachia, marhuakuni Tata Diosïni eska ima na uékajka?

JEOBA kánikuajtsïni uékasïndi. Jimbojtsïnisï arhijti eskajtsïni orhechipaaka, parachi sési irekani. Engachi marhuakuska eska ima na uékajka, sésichi irekaaka ka nóteruchi xáni uandanhiatechani jatsiauaka. Ístu, Jeobajtsïni újchakuraati ka jarhuataatijtsïni (Isaías 48:17). Peru uánikua relijionichaksï jarhasti. Ka nájkirukaksï uandajka eskaksï jurhimbiti ambe jorhentpesïnga Tata Diosïri ambe, nóksï jamberi úsïndi májkueni jorhentpini néski Tata Diosï ka ambesï erokuarhijki eskachi uáka.

2. ¿Nénajtsï uá mítini néna jaiapanhintasïni Jeoba eskaksï marhuakuaka ka náki ejempluntsï úpirini úrani?

2 ¿Nénajtsï uá mítini néna jaiapanhintasïni Jeoba eska nema marhuakuaka? No uétarhiati eskajtsï jorhenguarhiaka ka terokutantani ambeksïsï jakajkujki iámindu relijionicha. Ambe enga uétarhijka, jindesti eskajtsï jorhenguarhiaka ambemindusï jorhentpejki Biblia eska kurhajkuarhisïnga Tata Diosï para nema úni marhuakuni. Ju je ejemplu ma exeni. Eskajtsï na mítikia, uánikua paisichani jimbo meru kánhasïndi biieticha engaksï falsueka. Iásï eratsi je eskaksïni arhisïnga eskajtsï erakuantauaka biieti falsuechani. ¿Nénajtsï úpirini mítini náki falsueski? ¿Jorhenguarhini iámindu imani ambe enga újka eska biieti ma falsueuaka? ¿No sánderu sésipirini jorhenguarhini néna jáxeski ka ambeksï jukanharhiski biieticha engaksï no falsueka? Engajtsï sési mítiaska biietichani engaksï marhuajka, uákajtsï mítiantani falsuechani. Májkuenisti relijioni no jurhimbitichani jingoni, sánderu fásiliuati mítiantani, engachi jorhenguarhiska néna jatsiski para jindeeni jurhimbiti relijioni.

3. ¿Ambe uandaspi Jesusi eskachi uáka parajtsïni Tata Diosï jaiapanhintani?

3 Jukaparhakuesti marhuakuni Jeobani, eska ima na jeiapanhintajka. Uánikuechaksï uandasïndi eska Tata Diosï iámindu relijionichani jeiapanhiantasïnga, peru Biblia no ísï uandasïndi. Ka nójtu jindesti nomasi uandani eska ma kristianueska, jimboka Jesusi uandaspka: “No iáminduecha engajtsïni arhijka: ‘Tata, Tata,’ inchaatiksï auandarhu anapu juramukuarhu, solu imecha engaksï újka eska juchiti Táti na jeiapanhintajka”. Ísï jimbo, Tata Diosï jiántkujtsïnisï jaiapanhintaati engachi jorhenguarhiska ka engachi úska ambe engajtsïni ima kurhachijka. Imechani engaksï no újka ambe enga Tata Diosï jaiapanhintajka, Jesusi arhiaspti “no sési úricha” (Mateu 7:21-23). Relijioni no jurhimbiti ísïsti eska tumina falsu: méntku no marhuasïndi. Peru kʼóru, kánikua no sési útspisïndi.

4. ¿Ambeksï arhikuekasïni ima tsimani xanharuecha enga Jesusi uandaapka ka naniksï pájpesïni?

4 Jeoba sésikua íntskuaxati iáminduechani paraksï úni irekani para méntkisï. Peru parachi ísï úni, jatsiskachi para marhuakuni Jeobani ísï eska na jaiapanhintajka, ka jámani eska ima na uékajka. Peru uánikuaksï no uékasïndi ísï úni ka jimbosï Jesusi uandapti: “Incha je imani puerta jimbo enga no kómukurhaka, jimboka kómukurhaska puerta ka kórurhani xanharu enga tsïnchikuarhu pájpijka, ka uánikuestiksï engaksï inchajka imani jimbo, jimboka no kómukurhaska puerta ka no kórurhani xanharu enga tsípikuarhu pájpijka, ka nóksï uánikuesti imecha engaksï exentajka” (Mateu 7:13, 14). Jiájkani, jurhimbiti relijioni tsípikuarhu pájpesïndi peru relijioni no jurhimbiti, uarhikuarhu. Peru Jeoba uékasïndi eskaksï iáminduecha pʼímutantskateuaka, eska no nema kʼamajkunhaaka, ísï jimbosï sésikua íntskuani jati iáminduechani, parakaksï jorhenguarhiaka imeri ambe (2 Pedru 3:9). Engachi ísï marhuakuska Tata Diosïni eska na jeiapanhintajka uákachi tsípikua jatsini, peru engachi no ísï úska, uákachi uarhini.

¿NÉNACHI MÍTIA NÁKI RELIJIONI JURHIMBITISKI?

5. ¿Nénachi uá mítini néksïsï páni jaki relijioni jurhimbitini?

5 ¿Nénachi uá exentani imani “xanharu enga tsípikuarhu pájpijka”? Jesusi uandaspti eska fásilipiringa mítiantaani imechani engaksï jurhimbiti relijionini kámajka, exeparini na engaksï irekajka. Jesusi i ambe uandaspti: “Chájtsï mítiantaaka indeni ambe jimbo engaksï újka”, jimboka “iámindu ambakiti anhatapu, ambakiti fruta jukasïn[ga]” (Mateu 7:16, 17). Ísï jimbo, imecha engaksï relijioni jurhimbitirhu jaka, mítikatesïndiksï imani ambe jimbo engaksï jorhentpijka ka engaksï újka. Ka nájkirukaksï pekadorika, ka nóksï úni iámindu ambe sési úni, jánguarhintasïndiksï márku, imani ambe úni enga Tata Diosï jeiapanhintajka. Ju je exeni seisi ambe, engajtsïni jarhuataaka mítiantani.

6, 7. ¿Náksï exesïni Tata Diosïri marhuatspiricha Bibliani, ka tata Jesukristu néna íntspeski ejemplu?

6 Tata Diosïri marhuatspirichaksï Bibliarhu pʼitasïndi ambe engaksï jakajkujka. Biblia uandasïndi: “Iámindu Diosïri Karakata, Diosïni jimboesti, ka marhuasïndi para jorhentpini, para jánhastpini, ka para arhistatspini ka para mítitarpini na enga jindeka para jurhimbitku jámani, paraka Diosïri kʼuiripuecha no ma ambe kueratanchaaka, sino sésiksï jorhendakata jarhani para iámindu ambakiti ambe úni” (2 Timoteo 3:16, 17). Apostuli Pablu, i ambe karakuaspti Tesalonika anapu kristianuechani: “Engajtsï cha pʼika ini uandakuani engaksïni jucha eianguka, nójtsï pʼiraska komueska kʼuiripuecheri uandakuani, sino eska námindu jindeka, uandakua Diosïri” (1 Tesalonika 2:13). Ísï jimbo, ima ambe enga jurhimbiti relijioni újka ka jorhentpini, Bibliarhu pʼitakata jarhasti, ka no kʼuiripuecheri jakajkukua ambesti ka ni imecheri pʼindekuecha.

7 Tata Jesukristu íntspesti ejemplu, jimboka Tata Diosïri Karakatarhu pʼitasïrenga iámindu ambe enga jorhentpienga. Ma uelta, kómarhikua ma jimbo ísï arhispti imeri Táti Jeobani: “Chíti uandakua ísïsti” (Juanu 17:17). Tata Jesukristu jakajkusïrendi Tata Diosïri Uandakuani, ka jima pʼitasïrendi iámindu ambe enga jorhentpienga. Mémindu uandasti: “Karakata jarhasti”, ka jirejiresï uandasïrendi ambe enga uandaenga Tata Diosïri Karakata (Mateu 4:4, 7, 10). Iásïjtu májkueni, imecha engaksï marhuakujka Tata Diosïni, nóksï jorhentpesïndi imecheri eratsikua. Sánderu sési, jakajkusïndiksï eska Biblia, Tata Diosïri Uandakueska ka jimaksï pʼitasïndi iámindu ambe engaksï jorhentpejka.

8. ¿Ambe ka ambe ístu jindeski Jeobani marhuakuni?

8 Engaksï jurhimbiti relijionirhu jámajka, Jeobankuksïsï marhuakujti ka eianhpisïndiksï imeri arhinhakuani. Tata Jesukristu uandaspti: “Chiiti Tata Diosïntkusïri kʼéri ambe arhiaka, ka solu imantkusïri marhuakuaka” (Mateu 4:10). Tata Jesukristu Deuteronomio 6:13 jimbo pʼitasti ini uandakuechani, ka ixú Tata Diosïri arhinhakua jukanharhisti. Ísï jimbo, jurhimbiti relijioni Jeobantkuksï marhuakujti ka no máteru nemani. Ka mítitarpisïndiksï Tata Diosïri arhinhakuani ka na enga jásïka ima, ka i ambe para imecha, ístu jindesti marhuakuni jarhani Tata Diosïni. Salmo 83:18 uandasïndi: “Tʼu, engari arhinhajka Jeoba, tʼujkuri jindeska enga Sánderu Kʼéri ambeeka iámu parhakpinirhu”. Tata Jesukristueri ambakiti ejempluni chúxapasïndiksï, imecha engaksï jarhuataajka kʼuiripuechani mítini Tata Diosïni. Biblia i ambe uandasïndi Jesusiri ambe: “Ji eianguaka juchiti ermanuechani chiiti nombrini” (Ebreu 2:12). Iásïjtuksï Tata Diosïri marhuatspiricha, jorhendaasïndi máteruechani nákiski Tata Diosïri arhinhakua, ambesï eratsini jaki úni, ka na enga jásïka.

9, 10. ¿Nénaksï xarhatatsperasïni uékperakua jurhimbiti kristianuecha?

9 Tata Diosïri marhuatspirichaksï meru uékperasïndi, no ma ambe erokuarhiparini. Tata Jesukristu uandaspti: “Ka ini jimboksï mítiati iámindu kʼuiripuecha eskajtsï jindeska juchiti jorhenguarhiticha engajtsï uékperaaka máteru ka máteruni jingoni” (Juanu 13:35). Primeru kristianuechaksï ísï uékperasïrendi. Uékperakua engaksï Tata Diosïri marhuatspiricha xarhatatsperajka, úsïndi eskachi no eraerapkuaka kʼuiripuni, ka eskachi uékaauaka iáminduechani, ka eskachi sési pájperaaka, nájkirukaksï rikueuaka o pobrini o nájkirukaksï kʼéri exenhajka o nómbe. I uékperakuajtsïni jarhuatati parachi ísï exejperani komueska ermanuecha (arhinta je Kolosasi 3:14). Imecha engaksï no jurhimbiti relijionichani jimbo jaka nóksï ísï uékperasïndi. ¿Andichisï ísï uandajki? Jimbokaksï uándikperasïnga nomasi jimbokaksï máteru paisi anapueska o jimbokaksï máteru idioma uandasïnga. Jurhimbiti kristianuechaksï no inchamukusïndi uarhiperakuecharhu para uándikuani imecheri erachichani ka ni máteru nemani. Biblia i ambe uandasïndi: “Ka ini jimbosïksï mítinhantajti Diosïri uájpecha ka ístu Noambakitiri uájpecha. Ima enga no jurhimbitku jámajka ka níjtu exenchani ermanuembani, no jindesti Diosïri uájpa [...,] uékperaaka[jtsï] máteru ka máteruni jingoni, ka nójtsï ísï jámani eska na jámamka Kaini enga Noambakitiri uájpepka, ka uándikuni imeri ermanuembani” (1 Juanu 3:10-12; 4:20, 21).

10 Peru ambakiti uékperakua no nomasi indeni ambe arhikuekasïndi, no uándikuni máteru nemani. Jurhimbiti kristianuechaksï úrasïndi tiempu, uinhapikua ka ambe engaksï jatsikuarhika paraksï jarhuajperani ka paraksï uinhaperperantani (Ebreu 10:24, 25). Engaksï no sési nitamakuarhini jauaka, apoiarperasïndiksï ka jurhimbikua jingonksï kásïndi máteruechani. Úsïndiksï ambe enga i textu uandajka: “Jaue sési úkuani iáminduechani” (Galasia 6:10).

11. ¿Andisï xáni jukaparhakue jiókuarhini eska tata Jesukristu jindeska ima enga Tata Diosï úraka parajtsïni pʼímutantani?

11 Jurhimbiti kristianuechaksï jiókuarhisïndi tata Jesukristuni komueska imani enga Tata Diosï úrajka parajtsïni pʼímutantani. Biblia jorhentpesïndi eska “nóteru nemani jimbo jarha[ska] pʼímutantskua, jimboka nóteru ma nombri jarhaska íntsperakata ixú parhakpinirhu, enga jimbo jucha uáka pʼímutantskata jarhani” (Ukuecha 4:12). Eskachi na exekia in kapitulu 5 jimbo, Jesusi íntspesti tsípikuani para euajpiantani imechani engaksï kurhandijka (Mateu 20:28). Ka ístu Jeoba, Juramuti ústia ima Reinurhu enga auandarhu anapueka ka enga juramuaka ixú Echerirhu. Ísï jimbo, Tata Diosï erokuarhisïndi eskachi kurhajchaaka Jesusini ka eskachi uáka ambe enga ima jorhentpika. I ambe úparintkuchisï uáka irekani para méntkisï. Jimbosï Biblia uandajti: ‘Ima enga jakajkujka Diosïri Uájpani, jatsisti tsípikua para méntkisï, peru ima enga no jakajkujka Diosïri Uájpani, no jatsiati tsípikua’ (Juanu 3:36).

12. ¿Ambeski no kuenta úkuarhini ini parhakpini jingoni?

12 Tata Diosïri jurhimbiti marhuatspirichaksï no i parhakpini jingoni kuenta úkuarhisïndi. Enga Jesusi, Pilatu japarini japka, juramuti Roma anapu enga jusgarini japka, Jesusi i ambe arhispti: “Juchiti juramukua no ini parhakpini jimboesti” (Juanu 18:36). Nani uéjki paisi jimboksï anapueni, Kristueri jurhimbiti jorhenguarhitichaksï kurhajchasïndi Tata Diosïri Reinuni. Jimboksïsï no inchamukujti politikarhu ni uarhiperakuecharhu engaksï i parhakpinirhu jarhajka, ka nóksï nemani apoiarisïndi ka nóksï nema jingoni úkuarhini. Peru engaksï máteruecha uékaaka partidu ma jingoni úkuarhini, o kandidatu ambeeni o uékani botarini, imaksï no ma ambe arhiasïndi. Ka nájkirukaksï no jámajka politikarisï, kurhajchasïndiksï juramutichani. ¿Andi? Jimboka Biblia juramukuasïnga kristianuechani i ambe, “janhanharhia je imechani engaksï juramukua jatsika”, jo, juramutichani (Roma 13:1). Peru engaksï juramuticha kurhakuajka ambe ma kristianuechani enga Tata Diosï no jeiapanhintajka, íchaksï májkueni úsïndi eska apostulicha engaksï uandapka: “Uétarhisïndi eska jucha sánderu janhanharhiaka Diosïni ka eska kʼuiripuechani” (Ukuecha 5:29; Markusʌ 12:17).

13. ¿Ambeksï jakajkusïni Tata Diosïri Reinueri ambe jurhimbiti Jesusiri chúxapaticha ka ini ambe jimbo, ambeksï úsïni?

13 Jurhimbiti tata Jesukristueri chúxapatichaksï eianhpesïndi eska Tata Diosïri Reinujkusï uáka sési peentani iámindu ambe. Tata Jesukristu ini profesiani uandaspti: “I ambakiti eianhperakua Diosïri juramukueri, eianhpinhaati iápuru parhakpinirhu paraka iápuru anapu kʼuiripuecha mítitinksï jauaka, ka jimajkani kʼamaraati i tiempu” (Mateu 24:14). Kristueri jorhenguarhitichaksï no méni arhisïndi kʼuiripuni eskaksï mintsikaaka eskaksï juramuticha uáka iámindu ambe sési peentani. Sánderu sési, eianhpesïndiksï eska Tata Diosïri Reinujkusï uáka sési peentani iámindu ambe (Salmo 146:3). Jesusijtsïni jorhendasti kurhajkuarhini juchari kómarhikuecharhu eska juuaka i xáni ambakiti gobiernu, jimbosï uandapti: “Jaue ixú parhakpinirhu chiiti juramukua. Úkuarhie eska tʼu na uékajka ixú parhakpinirhu, májku jásï eska na úkuarhijka auandarhu” (Mateu 6:10). Tata Diosïri karakata uandasïndi eska i Reinu “kʼamajkuaua[ka] iámindu ini gobiernuechani, ka imajkusï jauati para méntkisï” (Daniel 2:44; Jaŋaskuecha 16:14; 19:19-21).

14. ¿Náki relijionintsï exesïni cha eska úxaka iámindu ambe enga úpiringa relijioni jurhimbiti?

14 Mítitini i ambe, kurhamarhikuarhi je: “¿Náki relijioni, Bibliarhu pʼitasïni iámindu ambe enga jorhentpejka ka aianhpini eska Tata Diosï, Jeoba arhinhasïnga? Jo, ¿náki relijioni xarhatasïni ima uékperakuani enga Jeoba jorhentpika, néchaksïsï kánikua jakajkujki Jesusini, ka nóksï parhakpini jingoni kuenta úkuarhini ka uandantanksï eska Tata Diosïri Reinujkusï uáka sési peentani iámindu ambe ixú echerirhu? Iámindu relijionicheri engaksï jaka Parhakpinirhu, ¿nákijkusï úni jaki iámindu i ambe?”. Iámindu ambe xarhatasïndi eskaksï jindeska, Jeobaeri testiguecha (arhinta je Isaías 43:10-12).

¿AMBEJTSÏ UÁ CHA?

15. ¿Ambe sánderu ambe erokuarhisïni Tata Diosï eskachi uáka ka eska solu mítini eska tsípiti jarhaska?

15 Parakajtsïni Tata Diosï jeiapanhintaaka, no nomasi uétarhisïndi jakajkuni eska ima jarhaska. Jimboka Biblia uandasïnga eska demoniuechaksï jamberi jakajkusïnga eska Tata Diosï jarhaska (Santiagu 2:19). Peruchi mítiska eskaksï imecha no úsïnga ambe enga Jeoba uékajka ka eska Jeoba no jeiapanhiantasïnga. Parakajtsïni Tata Diosï jeiapanhintaaka, nochi solu jatsiska para jakajkuni eska ima tsípiti jarhaska, sino ístu, uétarhisïndi úni ambe enga ima jeiapanhintajka. Ístuchi jatsiska para jurajkuni no jurhimbiti relijionini ka jurhimbiti relijionini jingoni úkuarhini.

16. ¿Ambechi jatsiski para úni, parachi no kuenta úkuarhini relijioni no jurhimbiti jingoni?

16 Apostuli Pablu uandasti eskachi no jámapiringa relijioni no jurhimbiti jingoni. I ambe karaspti eska uandasïnga Jeoba: “‘Késtakukua je no jakajkutichani ka jarhariantsï. Ka ásteru jáma je pʼárhini no sési jásï ambe, ka jíksïni pʼíkuntaaka’” (2 Korintu 6:17; Isaías 52:11). Ísï jimbo, jurhimbiti kristianuechaksï ikichasïndi ambe enga no jurhimbiti relijionirhu anapueuaka.

17, 18. ¿Néski “Kʼéri Babilonia”, ka andisï uétarhijki sóntku ‘uéakuntani’ jima uératini?

17 Biblia jorhentpesïndi eska iámindu relijioni no jurhimbitichaksï grupu máeska enga arhinhajka “Kʼéri Babilonia” (Jaŋaskuecha [Apocalipsis] 17:5). * I arhinhakua, miátantasïndijtsïni ióntki anapu iretani enga arhinhaenga Babilonia, jima enga uénaaka no jurhimbiti relijioni tátsekua enga nitamapka Noeri Dilubiu. Uánikua jorhenguarhikuecha ka jakajkukuecha engaksï iásï sáno iámindu relijionicha jakajkujka, jima Babiloniaksï uérasti. Jima anapuecha, jatsikuarhiasïrendiksï diosïchani engaksï trinidadipka ka iásïjtu uánikua relijionicha, trinidadinksïsï sánderu jakajkuti. Peru Biblia jorhentpesïndi eska májku Tata Diosï jarhaska ka eska tata Jesukristu, Tata Diosïri Uájpeska (Juanu 17:3). Babilonia anapuechajtuksï jakajkusïrendi eskaksï kʼuiripuecha alma ma jatasïrenga enga tsípiti pakaraenga enga ma uarhienga ka eska i alma, úpiringa no sési nitamakuarhini infiernu ma jimbo. Iásïjtu, sáno iámindu relijionichaksï jorhentpesïndi eskachi alma ma o espiritu ma jataska enga no méni uarhijka ka eska i alma, úsïnga no sési nitamakuarhini infiernurhu.

18 Ima relijioni enga ióntki Babilonia japka, iápuru parhakpinirhu etsakuarhisti. Ísï jimbochisï kurhangujka eska iásï anapu Kʼéri Babilonia enga Biblia uandajka, iámindu ima relijioni no jurhimbitichestiksï, engaksï iámu parhakpinirhu jaka ka engaksï no jiókuarhijka Jeobani komueska imecheri Tata Diosï. Peru Tata Diosï uandarixatia eska iámindu relijioni no jurhimbitichaksï ma repentku kʼamajkunhaaka. ¿Kurhanguskijtsïa andisï xáni uétarhijki eskajtsï sóntku jurajkuaka Kʼéri Babiloniani? Tata Diosï Jeoba uékasïndi eskajtsï cha sóntku ‘uéakuntaaka’ inde relijionirhu uératini, iásï enga útasï tiempu jaka (arhinta je Jaŋaskuecha 18:4, 8).

Engajtsï marhuakuska Jeobani imeri kúnguarhikua jingoni, uánikua kóntperatechantsï jatsiauaka

19. ¿Ambejtsï niáraa jatsini engajtsï marhuakuska Jeobani?

19 Engajtsï cha jurajkuska relijioni no jurhimbitini, máru kʼuiripuechaksï jamberi nóteru uékaatia chánksïni jingoni kúnguarhini. Peru engajtsï marhuakuska Jeobani Imeri kúnguarhikua jingoni, no ískueuati, chájtsï uánikua kóntperatechani jatsiauaka. Niárakajtsï imani ambe jatsini eska ima orheta Jesusiri jorhenguarhiticha engaksï mámaru ambe jurajkupka paraksï Jesusini chúxapani: jatsiauakajtsï uánikua ermanuechani Jeobaeri kúnguarhikuarhu. Iámu parhakpinirhu, kʼéri familiantsï ma jatsiaka, imechani jingoni engaksï sési marhuakuni jaka Tata Diosïni ka engaksï ermanueka ka kánikuaksïni uékaati. Ka “imani jurhiatikua jimbo enga janoni jaka” uákajtsï kóntperatani jatsini enga jindeka irekani para méntkisï (arhinta je Markusʌ 10:28-30). Ka ístu, úpirindi úkuarhini eskaksï imecha engaksï nóteru uékajkia chánksïni jingoni kúnguarhini jimbokaksï no jakajkusïnga inde ambe engajtsï cha jakajkujka, sánderu orhepatini jorhenguarhiaka Bibliaeri ambe ka ístu marhuakunksï Jeobani.

20. ¿Ambeksï intsïnhaa imecha engaksï jurhimbiti relijionirhu jaka?

20 Biblia jorhentpesïndi eska no ióni jimbo Tata Diosï kʼamajkuaka ini no ambakiti parhakpinini ka eska uénaaka ima jimbanhi parhakpini enga kánikua ambakitiuaka ka enga jimbo Tata Diosïrini Reinu juramuaka (2 Pedru 3:9, 13). ¡Kánikua ambakitiuati ima jimbanhi parhakpini! Ini jimbo, ma relijionijku jauati, relijioni enga Jeoba jeiapanhintajka. ¿Nójtsï ísï exesïni eska uétarhisïnga mátirku uénani úni ambe ma, para kúrhiani imechani engaksï sési marhuakuni jaka Tata Diosïni?

^ párr. 17 Apendisirhu, “¿Ambeski ‘Kʼéri Babilonia’?” uandasïndi andisï i uarhiiti enga Kʼéri Babilonia arhinhajka relijionichani arhikuekaajki engaksï iámu parhakpinirhu jaka ka engaksï no jiókuarhijka Jeobani komueska imecheri Tata Diosï.