Exeni ambe enga jataka

Índisi jimbo nirani

KAPITULU 24

“¡Asï ché!”

“¡Asï ché!”

Judiuechaksï uékasïndi uándikuni Pabluni ka nirasïndi Féliksi jingoni kuájpikuarhini

Pʼitakata jarhasti Úkuecha 23:11–24:27

1, 2. ¿Néna mítespi Pablu eska no sési nitamakuarhipiringa Jerusaléni?

 NÁJKIRUKA Pablu úpka sïpakuarhikuani Jerusaléni anapuecha engaksï xáni ikiani japka, ménderu ónhakata jarhastia. Joperu Pablu mítetixaptia eska no sési kánhapiringa Jerusaléni, jimboka ma jurhiani arhinhaspka eska niárapiringa “ónhanhani ka no sési nitamakuarhini” Jerusaléni (Úku. 20:22, 23). Ima no mítesti ambesï meru úkuarhia sánderu orhepani, joperu seguru jarhasti eska seguiriuaka no sési kánhani Jesúsiiri nombri jimbo (Úku. 9:16).

2 Máru profeteechaksï aiangusptia Pabluni eska jupinhapiringa ka eska “no judiuecheri jájkiicha jimbo” jurajkunhapiringa (Úku. 21: 4, 10, 11). Ka nótki xáni ióniispti engaksï judiuecha uékeenga uándikuni, ka ménderu ísï tátsekuaksï Kʼérati Juesiichaksï uékasïreendi no sési kántani Pabluni jiáni engaksï arhirperani japka. Joperu iásï, Roma anapu sondaduechaksï kuáxatiia ka erokuarhixati eskaksï ménderu jusgariuaka ka exeni ambeksï kʼamanharhitantaa (Úku. 21:31; 23:10). Ambe enga xáni nitamakuarhini jaka Pablu iásï, uétarhinchani jati eskaksï uinhaperantaaka.

3. ¿Nénachi úsïni sési pʼikuarherantani parachi seguiriini aianhpini?

3 Ini últimu jurhiatikuecha jimbo, míteskachi eskaksï “imeecha engaksï Kristu Jesúsini chúxapajka ka engaksï uéjka sési marhuakuni Tata Diosïni” ístuksï no sési kánhaaka (2 Tim. 3:12). Ka ísï eska Pablu, juchajtuchi ménisï uétarhinchasïnga eskajtsïni nema uinhaperantaaka parachi seguiriini aianhpini. Ísï jimbo, kánikuachi sési pʼikuarherasïnga engachi kurhaajka ambe ma engajtsïni sési pʼikuastantajka meru jiáni engachi uétarhinchani jarhajka, ka úsïngachi indeni ambe kurhaani tánguarhikuecharhu ka publikasioniicharhu enga “jántspiri enga mintsinharhikueka ka jánhaskatiini” uaajka (Mat. 24:45). Tata Diosï Jeobajtsïni aiachisïndi eska no nema uaaka pʼínguni aianhpikuani ka nijtu kʼamajkuni imeeri kúnguarhikuani (Is. 54:17; Jer. 1:19). Joperu, ju je ménderu exeni ambe enga apostoli Pablu nitamakuarhipka. ¿Uinhaperantaspiksï paraka ima úpiringa seguiriini sési aianhpini nájkiruka xáni no sési kánhani japka? Ka enga ísïika, ¿né uinhaperantapi ka néna pʼikuarherapi Pablu?

Jurariisptiksï eskaksï uándikupiringa Pabluni, joperuksï no úspti ísï úni (Úkuecha 23:11-34)

4, 5. ¿Néna uinhaperanhantaspi Pablu ka andisï xáni uétarhinchani japi jiáni?

4 Tata Diosïiri karakata uandasïndi eska ima chúri engaksï Kʼérati Juesiicha sáno uándikupka Pabluni, nema kánikua uinhaperantaspti: “Tata jimajku xarhakuspti Pabluni ka arhispti: ‘¡Asï ché! jimboka ísï eskari na iámindu ambe sési uandantaka juchiiti ambe jini Jerusaléni, májkuendi uandantaaka Roma’” (Úku. 23:11). ¡Xáni enga ambakiti ambe arhipka! Jesúsi arhixapti Pabluni eska no uándikunhapiringa ka eska nipiringa Roma para uandantani Jesúsiiri ambe, ka kʼéri kóntperata máepirindi para Pablu.

“Jimbokaksï jukari 40 achamasïicha listu jarhaskia paraksï jakutsekuni” (Úkuecha 23:21).

5 Xáni sési enga Pablu uinhaperanhantapka, jimboka pauandikua jukari 40 judiuechaksï “uandontskuarhespti nénaksï jámapirini paraksï Pabluni uándikuni ka jurariisptiksï eskaksï no ma ambe apiringa nijtu itsïmani astakaksï na uándikupiringa”. Imeecha engaksï jurariipka meruksï uékasïreendi uándikuni, jimboka engaksï no ísï úpiringa, jakajkusïreendiksï eskaksï imeecha no sési ambe úkuarhinchapiringa (Úku. 23:12-15). Uékasïreendiksï ménderu páni kʼérati saserdotiicha ka orhejtsïkutiichani jingoni paraksïnha útasï seguiriini kurhamarhini mámaru ambe, ka kʼérati saserdotiicha ka orhejtsïkutiichaksï sési exespti ini ambe. Joperu imeecheeri eratsekua jindeespti xanharu jimbo jakutsekuni paraksï jupikani ka uándikuni.

6. ¿Apostoli Pabluni néna niáraspi míteni ambe engaksï uékeenga úkuni judiuecha ka ambeksï uaa jorhenguarhini iásï anapu tumbiicha?

6 Joperu apostoli Pablueri sobrinu jémba, engachi no míteka néna arhinhasïni, mítespti ambe engaksï judiuecha uékeenga úkuni ka niraspti aianguni ka ima arhispti eska nipiringa aianguni Klaudiu Lisiasini, enga sánderu kʼéri orhejtsïkutiipka sondaduecheeri (Úku. 23:16-22). ¡Xáni enga no cheenga i tumbi! Tata Diosï Jeoba kánikua xénchaasïndi i járhati tumbiichani engaksï no chéjka úni ambe ma imeecheeri erachiichani jimbo ka Reinuni jimbo.

7, 8. ¿Ambe úspi Lisiasi para kuájchakuni Pabluni?

7 Klaudiu Lisiasi 1,000 sondaduechani jatsiaspti. Ísï jimbo, enga mítepka eskaksï uékasïreenga uándikuni Pabluni, 470 sondaduechani axaaspti, máruksï i sondaduecha lanseechani kaasïreendi ka máruksï kabaiu jatarini jámasïreendi. Ka arhiaspti eskaksï ima mismu chúri pápiringa Pabluni Sesarea, nani enga gobernadoriiri kʼumanchikua japka. Jimaksï jurajkupirindi juramuti Féliksi jingoni. a Jima no xáni no sési kánhapirindi jimboka indeni ireta jimbo sánderuksï ima kʼuiripuecha irekaspka engaksï no judiuepka. Ístu no xáni no sési jánhaskuarhisïreendi eska Jerusaléni, nani engaksï kʼuiripuecha someni no sési niátani jarheenga relijioni jimbo. Ka ístu Sesarea jarhaspti sondaduecheeri kuarteli.

8 Ísï eska na uandeenga Roma anapu lei, Lisiasi karakata ma axakuspti Féliksini nani enga uandeenga ambe enga úkuarhini japka Pablu jingoni. Arhispti eska kuájpispka Pabluni enga mítepka eska Roma anapuespka ka engaksï judiuecha uékeenga uándikuni. Ístu arhispti eska Pablu ‘no ma ambe úspka enga jimbo jatsipka para uándikunhani o ónhanhani’, joperu eska Sesarea axaspka paraka kʼuiripu no uándikupiringa ka eska ima exepiringia ambe úni Pabluni jingoni enga na kurhajchaapiringia imeechani engaksï kʼamanharhitantani japka (Úku. 23:25-30).

9. a) ¿Néna jásï jimbo Lisiasi no respetarixapi Pablueri derechuechani? b) ¿Andisï uétarhia ménisï eskachi úrauaka paisiiri anapu leiichani parachi kuájpikuarhini?

9 ¿Jurhimbiti ambe uandantaspi Lisiasi? No iámu ambe. Ima uékasïreendi Féliksi jingoni sési pakarani. Para ueenani, ima chkuanderaspti enga uandapka eska kuájpispka enga mítepka eska Pablu Roma anapuespka. Ístu, no uandantaspti eska imasï juramupka eskaksï “tsimani kadeneecha jingoni jójkupiringa” Pabluni ka “eskaksï kʼuikirhipiringa engaksï kurhamarhini japiringa ambe ma” (Úku. 21:30-34; 22:24-29). Jiájkani, Lisiasi no respetariuaspti Pablueri derechuechani. Ístu, iásï Satanási úraasïndi kʼuiripuechani engaksï kánikua tsitijka imeecheri relijionini parajtsïni no sési úchini ka no jurajkuni eskachi marhuakuaka Tata Diosï Jeobani ísï eska na úkuarhinchapka Pablu. Ka ísï eska Pablu, juchajtuchi uaaka úraani paisirhu anapu leichani parachi kuájpikuarhini.

“Jimbosïni kánikua tsípini jaka tʼungini japarini kuájpikuarhini” (Úkuecha 23:35–24:21)

10. ¿Ambeeriksï kʼamanharhitantaxapi Pabluni?

10 Engaksï na Sesarea japkia, Pablunksï Erodesiiri kʼumanchikuarhu páspti paraksï jima kuáni jarhani engaksï jamberi niárapiringa Jerusaléni uératini ima kʼuiripuecha engaksï kʼamanharhitantani japka (Úku. 23:35). Íksï kʼuiripuecha sinko jurhiatikua ísï tátsekua niáraspti, jindeespti sánderu kʼéri saserdoti Ananíasi, abogadu ma enga Tértulu arhinheenga ka máru orhejtsïkutiicha. Tértulu imani ambe ueenaspti arhini enga Féliksi sési úni japka judiuechani jimbo, ka ísï arhispti nomasi para sési pakarani imani jingoni. b Tátsekua mátirku ísï uandaspti Pablueri ambe: “Jucha exeska na enga i achamasï iápurisï jámani jaka inchaakurhani. Jimboka iápurisï jámaxaka arhiani iámindu judiuechani eskaksï no kurhajchauaka juramutiichani ka grupuni ma orhejtsïkusïndi engaksï arhikuarhijka nasarenuecha. Ka ístu uékasïreendi ikichakueni jásï ambe úni templurhu, jimbochisï jupikaka”. Ka máteru “judiuechaksï ueenaspti uandani eska ísïispka ambe enga ima uandani japka” (Úku. 24:5, 6, 9). Ima kʼuiripu enga orhejtsïkupiringa para no sési ambe niátani o uarhipeni ka no sési ambe úni templurhu, uándikunhasïreendi.

11, 12. ¿Néna kuájpikuarhispi Pablu?

11 Tátsekua, arhisptiksï eska Pablu uandapiringia. Ima ísï ueenaspti uandani: Kánikua tsípixaka “tʼungini japarini kuájpikuarhini”. Ka uandaspti eska méntku no ísïispka eska templurhu uékasïreenga no sési ambe úni ka eska no ma grupuni orhejtsïkuxapka para no sési ambe niátani. Ka ístu uandaspti eska ima ióni nóteru jarhaspkia Jerusaléni ka eska kʼuanhatsentaspka para pákuani ambe ma imani kristianuechani engaksï pobri pakarapka jimboka kʼarhingua jarhaspka ka no sésiksï kánhani jarhani. Arhispti eska jiáni enga ima templurhu japka, pímbinhasï jarhaspka ísï eska lei na uandeenga ka eska méntkisï jánguarhintaspka “sési jámani Tata Diosïni japarini ka ístu kʼuiripuechani japarini” (Úku. 24:10-13, 16-18).

12 Joperu kʼóru uandaspti eska arini ambe úxapka:”Ji ísï úxaka eskaksï na újka indeecha engajtsï chá arhiajka “jimbanhi relijioni ma”, ji marhuakuxaka juchaari ióntki anapu parientiicheeri Tata Diosïni”. Ka ístu uandaspti eska jakajkusïreenga “iámindu ambe enga Leirhu uandajka” ka eska mintsikasïreenga “eska Tata Diosï tsítantauaka imeechani engaksï sési jámaka ka ístu imeechani engaksï no káni sési jámaka”, ísï eskaksï na mintsikeenga ima kʼuiripuecha engaksï kʼamanharhitantani japka. Ka ístu arhinharhikuaspti: “I achamasïicha engaksï ixú jaka, eskaksï indeecha uandaaka ambe no sési úski jiáni engani Kʼérati Juesiichani jingoni japka. Imantkusïni miájka eskani [kʼóru] uinhachaspka: ‘¡Iásï, chájtsïni jusgarixaka jimbokani jakajkusïnga eskaksï uarhiriicha tsíntaaka!’” (Úku. 24:14, 15, 20, 21).

13-15. Engachi niáraska juramutiichani jingoni pánhani, ¿nénachi uaa májkueni úni eska Pablu?

13 Ju je eratseni eska juchaari jakajkukua jimbo, máteru kʼuiripuechajtsïni juramutiichani jingoni pásïnga jimbokaksï uandasïnga eskachi no sési ambe úsïnga, eskachi no kurhajchaasïnga juramutiichani o eskachi relijioni ma jimbo jámasïnga enga no sési jaka. ¿Ambechi uaa jorhenguarhini Pablueri ambe? Pablu no ísï jámaspti eska Tértulu enga sési ambe arhipka juramutini nomasi para sési pakarani imani jingoni. Sánderu sési, Pablu sési eratsentaspti ambe enga uandapiringa, iatsitakuarhu ka janhanharhikua jingoni kuájpikuarhispti ka jurhimbikua ambe uandantaspti. Ístu uandaspti eskaksï Asia anapu judiuecha, imeecha engaksï uandani japka eska Pablu no sési ambe uékasïreenga úni templurhu, nóksï niáraspka, joperu eskaksï jatsispka para jima jarhani paraka Pablu kurhaapiringa ambe engaksï imeecha kʼamanharhitantani japka ka ima úni kuájpikuarhini (Úku. 24:18, 19).

14 Méntku no chéspti uandantani ambe enga jakajkuenga, ima balori jingoni aianguaspti eska jakajkusïreenga tsíntskueri ambe, ambe ma enga kánikua ikiataapka Kʼérati Juesiichani (Úku. 23:6-10). ¿Andisï tsíntskueri ambe uandapi para úni kuájpikuarhini? Jimboka ambe enga Pablu uandanteenga Jesúsiiri ambeespti ka tsíntskueri ambe, ka ima kʼuiripuecha engaksï ikiakuenga méntkuksï no sáni jakajkusïreendi indeni ambe (Úku. 26:6-8, 22, 23). Ka indeni ambe jimboksïsï jusgarini japti, jimboka Pablu jakajkusïreenga tsíntskuani ka sánderia jimboka uandasïreenga eska Jesúsi tsíntaspka.

15 Ka ísï eska Pablu na no chéenga uandantani ambe enga jakajkuenga, juchajtuchi uaaka májkueni úni. Ka parachi no chéni, uétarhisïndi eskachi miántaaka ambe enga Jesúsi arhiapka imeeri chúxapatiichani: “Iámindu kʼuiripuechaksïni kurhunhiati jíndeni jimbo. Joperu ima enga tekaantaaka astaka kʼamajkunhaaka parhakpini pʼímutantskata uéraati”. Ka engachi niáraska ísï nitamakuarhini, ¿jatsiachi para uandanhiani ambechi uandaa? Nómbe, jimboka Jesúsi uandaspka sánititu antesi: “Engaksïni juramutiicha jingoni paaka, asï uandanhia je eratseparini ambe engajtsï uandaaka; imani ambe uanda je engajtsï jiáni arhinhaaka. Jimbokajtsï no chásï uandaaka, sánderu sési, espiritu santusï uandaati chánksïni jimbo” (Mar. 13:9-13).

“Féliksi chérakuarhespti” (Úkuecha 24:22-27)

16, 17. a) ¿Ambe úspi ka ambe uandaspi Féliksi jiáni enga Pabluni jusgariini japka? b) ¿Andisï xáni chépi Féliksi ka andisï ménderu uandontskuarhepi Pablu jingoni?

16 Uánikua xanharisptia enga juramuti kurhaapka ambe engaksï jakajkuenga kristianuecha, jimboka ísï uandasïnga karakata: “Féliksi enga sési mítepka Tateeri Xanharueri ambe, uandaspti eska sánderu tátsekua exepiringia ambe úni ka arhiaspti iáminduechani: ‘Jiáni exeakia ambe engani uaaka indeni jingoni enga na Lisiasi ixú jauakia, ima enga sánderu kʼéri orhejtsïkutiika sondaduecheeri’. Joperu arhispti sondaduecheeri orhejtsïkutini eska ónhapiringa achamasïni [Pabluni] ka eska exeni japiringa, joperu eska jurajkupiringa máru ambe úni ka ístu eska jurajkuapiringa imeeri erachiichani paraksï nirani jarhuatani” (Úku. 24:22, 23).

17 Máru jurhiatikua tátsekua, Féliksi jima niáraspti imeeri témba Drusila jingoni enga judiaepka, ka “Féliksi pʼitajkuarhispti Pabluni ka arhispti eska aiangupiringa ambe arhikuekasïni jakajkuni tata Jesukristuni ka jingontku kurhajchaspti” (Úku. 24:24). “Joperu enga Pablu ueenapka uandani na enga jindeeka para sési jámani, para pʼíngukuarhini ka eska Tata Diosï jusgariuauaka kʼuiripuechani, Féliksi chérakuarhespti”, jimboka imeeri konsiensia ueenaspka no sési pʼikuastani imani ambe jimbo enga no sési úpka. Ka axantaspti Pabluni, arhispti: “Níia. Jíkeni pʼitajkuarhiakia na engani jatini uaaka”. Féliksi uánikua xanhari uandontskuarhespti Pablu jingoni joperu no jimboka uékasïreenga míteni jurhimbikuani, ima uékasïreendi eska Pablu sentabu íntskupiringa (Úku. 24:25, 26).

18. ¿Andisï Pablu uandapi “na enga jindeeka para sési jámani, para pʼíngukuarhini ka eska Tata Diosï jusgariuauaka kʼuiripuechani”?

18 ¿Andisï Pablu aiangupi Féliksini ka témbani “na enga jindeeka para sési jámani, para pʼíngukuarhini ka eska Tata Diosï jusgariuauaka kʼuiripuechani”? Jimbokaksï imeecha uékasïreenga míteni “ambe arhikuekasïni jakajkuni tata Jesukristuni”. Ka Pablu mítespti eskaksï i tsimarhani ísku jándiispka ka eskaksï no sési jámasïreenga, jimbosï mátirku arhiapti ambe enga ma jatsika para úni para kristianu máeni. Ísï exeraaspti eskaksï imeecha no ísï úxapka ambe enga Tata Diosï juramujka. Úptiksï kurhanguni eskajtsïni Tata Diosï jusgariuaka imani ambe jimbo engachi eratsejka, uandajka ka újka. Ístuksï jamberi kurhangupti eska Tata Diosï jusgariuapiringa tátsekua na uéjki Féliksi xáni juramukua jatsini jiáni para Pabluni jusgariini. ¡Iásïchi kurhangusïngia andisï Féliksi xáni chépi!

19, 20. a) ¿Ambechi jatsiski para úni imeecha jingoni engaksï ísï xarharajka enajkiksï uéjki míteni Biblieri ambe ka jiniksï no uékani mójtakurhini? b) ¿Nénachi míteski eska Féliksi no sáni xénchasïreenga Pabluni?

19 Jiáni engachi aianhpini jámani jauaka, jamberichi juchajtu exeantauaka xárhati kʼuiripuechani eska Féliksi. Jamberiksï uékaati míteni ambesï uandajki Biblia, ka jiniksï útasï ísï uékani irekani eskaksï imeecha na uéjka. Jatsiskachi para jingontku jámani enga i ambe úkuarhiska. Joperu ísï eska Pablu na úpka, uaakachi janhanharhikua jingoni arhiani ambeksï uaa úni para Tata Diosï jaiapanheantani. Jamberi mintsitarhu niárakuauati ambe enga Biblia uandajka. Joperu engachi exeska eskaksï meru no uékasïnga jurajkuni imani ambe enga Tata Diosï kurhunhijka, ju je jurajkuani ka sánderu sési, jánguarhintani imeechani jarhuataani engaksï mintsita jingoni uéjka míteni jurhimbikua ambe.

20 ¿Ambesï meru uékeeni Féliksi? Karakata uandasïndi: “Enga na nitamapkia tsimani uéxurhini, Féliksi uéntaspti [o nóteru juramutiisptia] ka ueenaspti Porsiu Festu juramuni. Ka jimboka Féliksi uékasïreenga sési pakarani judiuechani jingoni, ónhakata jurajkuspti Pabluni” (Úku. 24:27). I ambe xarhatasïndi eska Féliksi no sáni xénchasïreenga Pabluni. Ísïisti, mítespti eska imeecha engaksï Tateeri Xanharu jimbo jámeenga, nóksï orhejtsïkusïreenga uarhiperakua ambe ka eska Pablu méntkisï úspka ambe enga Roma anapu lei uandeenga (Úku. 19:23). Ka nájkiruka mítepkia ini ambe, útasï ónhakata jurajkuspti Pabluni jimboka “uékasïreenga sési pakarani judiuechani jingoni”.

21. Jiáni enga Porsiu Festu juramutiipkia, ¿útasï nani jarhaspi Pablu, ka ambe jarhuataspi para ima méntkisï mintsikani?

21 Ísï eska Úkuecha 24:27 na uandajka, iásï Porsiu Festu juramutiisptia Féliksiiri kuenta jimbo, joperu Pablu seguiriixapti ónhakata jarhani. Ísï jimbosï i apostoli enga xáni tsʼiuepka, someni pánhapti juramutiichani japarini. Jo, Pablu meru ísï nitamakuarhispti eska Lukasï 21:12 na uandajka, jimbokaksï someni páspka “reiicha ka juramutiicha” jingoni. Joperu ima méntkisï kánikua mintsikaspti Tata Diosïni, asta jiáni jamberi enga Roma anapu juramutini japarini jatsipka para uandantani ambe enga jakajkuenga. Ka méni enga ini ambe nitamakuarhienga, kánikua jarhuateendi miántani ambe enga Jesúsi arhipka: “¡Asï ché!”.

a Exe je rekuadruni “ Féliksi, Judea anapu juramuti”.

b Tértulu uandaspti eska Féliksini jimboespka engaksï iretarhu anapuecha xáni sési irekani japka. Joperu méntku no ísïispti jimboka imani tiempu jimbo enga Féliksi juramuni japka, kánikua no sési jánhaskuarhispti aparte de jiáni engaksï judiuecha nóteru uékeengia eska Roma juramukuapiringa. Ístu uandaspti eskaksï judiuecha méntku miáni jarhasïreenga ambe enga Féliksi mójtakupka iretani jimbo, joperu inde ambe no ísïispti, jimbokaksï sáno iámindu judiuecha ikiakusïreenga Féliksini jimboka no sési kámpisïreenga ka ataasïreendi judiuecha jiáni engaksï uékeenga uandakuarhini sáni (Úku. 24:2, 3).