1. ¿Né íntskuasïreeni uinhapikua Tata Diosïiri marhuariichani engaksï ióntki irekapka?

 BIBLIA sáno méntkisï uandasïndi eska Tata Diosïiri marhuariicha uinhapitiispka. Peru asta imeecha engaksï kánikua uinhapitiipka niárasptiksï débili pʼikuarherani. Pori ejemplu, ménichanisï rei Dabidi balori xarhataspti ka ísï xáni uinhapiti pʼikuarheraspti komueska “k’éri juáta ma” joperu ménichanisï chéni pʼikuarherasïreendi ka débili (Sal. 30:7). Ka Sansóni kánikua uinhapisïreendi jiáni enga Tata Diosï Jeoba imeeri espiritu íntskuenga, peru ima mítespti eska enga Tata Diosï no íntskupiringa imeeri uinhapikuani “xáni débilipirin[ga] komueska máteru kʼuiripuecha” (Juec. 14:​5, 6; 16:17). ¿Naniksï p’irasïreeni uinhapikua i Tata Diosïiri marhuariicha? Tata Diosï Jeoba íntskuasïreendi.

2. ¿Andisï Pablu uandapi eska débiliispka, peru ístu, eska uiuinhasï pʼikuarherasïreenga? (2 Korintu 12:​9, 10).

² Apostoli Pablu ístu jiókuarhispti eska imajtu uétarhinchasïreenga Tata Diosï Jeobaeri uinhapikuani (arhinta je 2 Korintu 12:​9, 10). Májkueni eska jucha, Pablu no sési nitamakuarhinchaspti pʼamenchakuecha jimbo (Gal. 4:​13, 14). Ka ménichanisï ístu úkua jukanchasïreendi imani ambe úni enga sési jaka (Rom. 7:​18, 19). Ka ménichanisï jukari uandanhiasïreendi ka chésïreendi imani ambe jimbo enga úpiringa úkuarhinchani (2 Kor. 1:​8, 9). Nájkiruka ísïipka, ima uandaspti: “Engani ji chkérini jarhajka, jiájkanimendusïni sánderu uíuinhasï pʼikuarherajka”. ¿Néna úsïreeni ísï úni? Tata Diosï Jeoba íntskusïreendi uinhapikuani enga ima xáni uétarhincheenga, ka ísï Pablu uiuinhasï jarhasïreendi.

3. ¿Náki kurhamarhikuechanchi mókuantani jaua ini jorhenguarhikua jimbo?

³ Tata Diosï Jeoba aiachisïndijtsïni eskajtsïni ístu uinhaperantaaka (1 Ped. 5:10). Joperu paraka inde ambe úkuarhiaka, juchajtuchi jatsiska para úni ambe ma. Ju je eranhaskani karruni ma. Paraka karru ma xanharaaka uétarhinchasïndi motori ma, peru motori no uaati xanhatatani  karruni sino astaka ima enga manejariini jauaka tʼauajchakuaka aseleradorini. Májkueni eska inde motori, Tata Diosï Jeoba uaatijtsïni uinhapikua íntskuni xáni engachi xáni uétarhinchani jauaka. Peru juchajtuchi jatsiska para úni ambe ma. ¿Ambe ka ambe úrasïni Tata Diosï Jeoba parajtsïni uinhaperantani? ¿Ka ambechi jatsiski para úni parajtsïni Tata Diosï íntskuni indeni uinhapikuani? Parachi míteni, ju je exeni néna uinhaperantaspi Tata Diosï Jeoba profeta Jonásini, Maríani Jesúsiiri amambani ka ístu apostoli Pabluni. Ka ístuchi exeaka eska Tata Diosï Jeoba seguirixaka ini jurhiatikuechani jimbo uinhaperantaani imeeri marhuariichani.

4. ¿Ambechi uaa úni parajtsïni Tata Diosï Jeoba íntskuni imeeri uinhapikuani?

⁴ Ma ambe engachi uaaka úni parajtsïni Tata Diosï Jeoba íntskuni imeeri uinhapikuani, jindeesti kómarhini. Ima mókuantasïndi juchaari kómarhikuechani engajtsïni íntskujka “indeni uinhapikua enga no ma kʼuiripu újka jatsini” (2 Kor. 4:7). Ístu, kánikuajtsïni marhuacheati engachi arhintaska Tata Diosïiri Uandakuani ka eratsentani ambe enga uandajka (Sal. 86:11). Ambe engajtsïni ima arhijka Bibliarhu “kánikua uinhapikua jatsisti” (Ebr. 4:12). Ísï jimbo, engajtsï kómarhiska Tata Diosï Jeobani ka arhintantsï imeeri Uandakuani, jatsiakajtsï imani uinhapikuani engajtsï uétarhinchani jauaka parajtsï tekaantani, seguiriini tsípikua jingoni marhuakuni Tata Diosïni o parajtsï kumplirini imani responsabilidadini enga úkua jukaaka para chá. Ju je exeni na enga uinhaperantapka Tata Diosï Jeoba profeta Jonásini.

5. ¿Andisï Jonási uétarhincheeni uinhapikua?

⁵ Jonási uétarhinchasïreendi eskaksï uinhaperantapiringa. Tata Diosï Jeoba ánchikuarhita ma íntskuspti. Peru ima chéspti úni indeni ánchikuarhitani, barku ma jataspti ka máteru naniisï niraspti sïpakuarhini. ¿Ambe úkuarhispi tátsekua? Jonási ka iámindu imeecha engaksï barkurhu nirani japka sánoksï uarhispti k’éri janikua ma jimbo. Engaksï ima acheetiicha engaksï barkurhu nirani japka itsïarhu kʼuanimapka Jonásini: k’éri kurucha ma kunajkaspti, Jonási imeeri sïturhirhu pakaraspti, jima kánikua pápkʼandespti ka chónharhikuarhispti. ¿Néna pʼikuarherapi Jonási? ¿Eratsepi eska jima uarhipiringa? ¿Jamberi eratsepi eska Tata Diosï Jeoba jurajkuspkia? Néna uéjki jindeeni, ima kánikua no sési p’ikuarherapti.

6. ¿Ambe uinhaperantaspi Jonásini jiáni enga k’éri kurucheeri sïturhirhu japka? (Jonás 2:​1, 2, 7).

⁶ ¿Ambe úspi Jonási para uinhapikua jatsini enga kurucheeri sïturhirhu japka? Jima uératini enga jandiajku japka kómarhispti Tata Diosï Jeobani (arhinta je Jonás 2:​1, 2, 7). Nájkiruka Jonási no kurhandirapka, ima mítespti eska Tata Diosï Jeoba kurhaapiringa enga ima kaxumbikua jingoni kómarhipiringa, jimboka ima sési jimbo móantaspka. Ístu ima eratsentaspti ambe engaksï uandeenga Karakateecha. ¿Nénachi míteski i ambe? Jimboka imani kómarhikua jimbo enga úpka, enga Jonási kapitulu 2 jimbo jaka, uánikua uandakuechani úraspti engaksï Salmuecharhu jaka (pori ejemplu, terukutanta je Jonás 2:​2, 5, Salmo 69:1; 86:7 jingoni). Xarharasïndi eska Jonási sési míteaspka indeni tekstuechani. Jimboka ima eratseantasïreenga indeni tekstuechani, jiáni enga ima no sési nitamakuarhinchani japka, mintsikaspti eska Tata Diosï Jeoba jarhuatapiringa. Ísï tátsekua enga ima echerirhu japkia, listu jarhasptia para jiókuarhini ka úni imani ánchikuarhitani (Jon. 2:10–3:4).

7, 8. ¿Ambe jarhuataspi erachini ma enga no sési nitamakuarhini japka?

⁷ Jonásiiri ejemplu uaatijtsïni jarhuatani engachi no sési ambe nitamanchani jauaka. Ju je eratsentani erachini Zhiming enga Taiwán anapueka. b Ima uinhamu pʼamenchaxati ka ístu jimboka Tata Diosï Jeobani marhuakusïnga, imeeri familia kánikua no sési kámasïndi. ¿Ambe úsïni para Tata Diosï Jeoba uinhapikua íntskuni? Kómarhisïndi ka Biblieri ambe jorhenguarhisïndi. Ima uandasïndi: “Ménichani engani problema ambe jatsijka, jukari uandanhiasïnga ka no úsïnga Biblieri ambe jorhenguarhini”. Peru ima seguirixati jánguarhintani. Uandantasïndi: “Orhetani Tata Diosï Jeobani kómarhisïnga. Tátsekua jukaantasïnga juchiiti audifunuechani  ka kurhauasïnga máru pirekua Reinueriichani. Ménichani iatsitakuarhu pireasïnga astakani sési pʼikuarherantaaka. Ka jiáni ueenasïnga jorhenguarhini Biblieri ambe”.

⁸ Ambe enga Zhiming jorhenguarhikia imeeri Biblieri jorhenguarhikuarhu, uinhapikua íntskusïndi jiáni enga ima meru uétarhinchani jarhajka. Ma xanhari jiáni enga ima apenasi sési pʼikuarherantani japka jimbokaksï operariispka, enfermera ma arhispti eska ima no uánikua glóbulu rojuechani kaaxapka, eska uétarhinchaxapka eskaksï iurhiri jatsirantapiringa. Ima chúrikua ante de operarinhani, ima arhintaspti pirenchiri eksperiensia ma enga májkueni ambeeri operarinhapka eska ima. Peru ima pirenchi sánderu namunitu glóbulu rojuechani kaaxapti eska Zhiming ka no jiókuarhispti eskaksï iurhiri jatsirantapiringa ka sési pʼikuarherantaspti. Inde eksperiensia uinhaperantaspti ini erachini para seguiriini sési marhuakuni Tata Diosï Jeobani.

9. Engajtsï nóteru jatsikia uinhapikua tsʼéjkukua ma jimbo, ¿ambejtsï uaa úni? (Ístu exea je imajeniichani).

⁹ Engajtsï tsʼéjkukua ma jatsijka, ¿xántsï uandanhiasïni engajtsï jamberi úkua jukanchajka kómarhini? ¿Ojtsï ísï pʼikuarherasïni eskajtsï no jatsiska uinhapikua parajtsï estudiarini? Miá je eskaksïni Tata Diosï Jeoba sési kurhanguchesïnga ambe engajtsï jimbo nitamakuarhini jaka. Ísï jimbo, nájkirukajtsï sapichitu kómarhikua ma uaaka, uaakajtsï seguru jarhani eskaksïni ima íntskuaka ambe engajtsï meru uétarhinchani jaka (Éfes. 3:20). Engajtsï no sési pʼikuarherani jaka, ojtsï kómu pʼikuarherani jarhani ka indeni ambe jimbojtsï no úni Bibliani arhintani ka estudiarini, ambe ma engajtsï uaaka úni jindeesti kurhauani Biblieri grabasionichani o juchaari publikasionicheeri. Máteru ambe engaksïni uaaka jarhuatani jindeesti jatsikuantani juchaari pirekuechani o bideuechani engaksï jw.org jimbo jaka. Engajtsï kómarhiska Tata Diosï Jeobani ka jirinhantani imeeri mókuntskuani Bibliarhu o máteru publikasionicharhu engajtsïni ima íntskujka, ísïisti enajkijtsï arhini japirini “Jimboetakua, íntskurini uinhapikua”.

10. ¿Nénajtsïni uinhaperantasïni erachiicha?

¹⁰ Tata Diosï Jeoba uaati úrani erachiichani parajtsïni uinhaperantani. Imeechajtsïni uaati sési pʼikuastantani engachi no sési nitamakuarhini jauaka o parachi niárani úni k’éri responsabilidadi ma (Kol. 4:​10, 11). Jiánchi sánderu uétarhinchaasïnga juchaari amiguechani engachi uandanhiata ambe jatsijka (Prov. 17:17). Engachi no sési pʼikuarherani jauaka, juchaari erachiichajtsïni uaati íntskuni ambe engachi uétarhinchani jauaka, uaatijtsïni sési pʼikuastantani  ka jarhuatantsïni parachi seguiriini sési marhuakuni Tata Diosï Jeobani. Iásï ju je exeni néna jarhuatanhaspi ka uinhaperanhantani María enga Jesúsiiri amambeepka.

11. ¿María andisï uétarhincheeni uinhapikua?

¹¹ María kánikua uinhapikua uétarhinchaxapti para úni imani ánchikuarhitani enga Tata Diosï Jeoba arhipka. Seguruchi jarhaska eska kánikua uandanhiapka jiáni enga ánjeli Gabrieli arhipka eska k’éri responsabilidadi ma jatsipiringa. Ima charhaku ma kánguarhipirindi peru nótki uambuchatixapti. María no mítespti néna tʼarhexerani charhakuni ma, ka imani enga tʼarhexerapiringa jindeepirindi Mesíasi. No nemani jingoni jatsixapti relasioni seksuali, peru iásï jatsipirindia para aianguni Joséni, enga jingoni uambuchapiringa, eska sapini ma kánguarhipiringa (Luk. 1:​26-33).

12. Eska na arhijka Lukasï 1:​39-45, ¿María néna intsïnhaspi imani uinhapikua enga uétarhinchani japka?

¹² ¿Néna intsïnhaspi María uinhapikua para úni imani xáni k’éri ánchikuarhitani? Jurajkuspti eskaksï máteruecha jarhuatapiringa. Pori ejemplu, arhispti ánjeli Gabrielini eska aiangupiringa sánderu ambe ima ánchikuarhiteeri enga Tata Diosï Jeoba íntskuni japka (Luk. 1:34). Sánisï tátsekua, niraspti iretarhu ma enga Judá japka para pʼorhembini Elisabetini enga imeeri parienti máepka. ¡Kánikua sési úspti enga ísï nípka pʼorhembini! Elisabeti felisitariispti Maríani, ka Tata Diosïiri espiritu jimbo uandaspti profesia ma ima charhakueri enga María kánguarhipiringa (arhinta je Lukasï 1:​39-45). Ka María arhispti Elisabetini eska Tata Diosï Jeoba imeeri jájki jingoni xarhataspka na “enga xáni uinhapitiika” (Luk. 1:​46-51). Tata Diosï Jeoba úraspti ánjeli Gabrielini ka Elisabetini para uinhaperantani Maríani.

13. ¿Ambe úkuarhispi enga Dasurí jarhuajperata kurhakuapka erachiichani?

¹³ Májkueni eska Maríani, máteru Tata Diosïiri marhuariichaksï uaati uinhaperantani. Ju je exeni ambe enga úkuarhinchapka Bolivia anapu pirenchi ma enga Dasurí arhinhajka. Imeeri taati jémbanksï pʼamenchakua ma exekuntaspti enga nóteru úpiringia ambakentani ka ospitalirhuksï páspti. Ima uékasïreendi jima jarhani para kuidarini (1 Tim. 5:4). Peru inde ambe no méntkisï fásiliispti, jimbosï uétarhincheendi eskaksï máteruecha jarhuatapiringa. Ima uandantasïndi: “Uánikua xanhari ísï p’ikuarheraspka enajkini nóteru úpirinia”. Peru ueenakuarhu no nemani arhispti eska jarhuatapiringa. ¿Andi? Dasurí uandantasïndi: “No uékasïreenga uandanhiatani erachiichani. Jandiajkuminduni arhikuarhisïreenga: ‘Tata Diosï Jeobarinisï jarhuataati’. Peruni kuenta íntskukuarhespka eskani jarhariaxapka erachiicha, ka jandiajku uékaxapka orhepani uérakuani juchiiti problemechani” (Prov. 18:1). Tátsekua Dasurí karakuaspti máru imeeri amiguechani ka aianguaspti ambe enga nitamakuarhini japka. Ima uandantasïndi: “No úsïnga uandantani na engajtsïni xáni jarhuataka juchiiti amiguecha ka na engajtsïni uinhaperantaka erachiicha. Juásïreendiksï t’irekua ospitalirhu ka uinhaperantasïreendijtsïni Biblieri tekstuecha jingoni. ¡Kánikua sésisti pʼikuarherani eskari no jandiajku jarhaska! Juchachi Tata Diosï Jeobaeri familia jingoni jarhaska, familia ma engakeni uéjka jarhuatani jiáni engari sánderu uétarhinchani jarhajka, engaksï tʼungini jingoni uerajka ka engaksï jarhuatajka orhepani uérakuani uandanhiateechani”.

14. ¿Andichisï jatsi para jiókuarhini eskajtsïni orhejtsïkutiicha jarhuataaka?

¹⁴ Tata Diosï Jeoba ístu úraasïndi orhejtsïkutiichani parajtsïni uinhaperantani. Ísïistiksï komueska regaluecha engajtsïni Tata Diosï íntskuajka parajtsïni uinhaperantani ka sésijtsïni pʼikuastantani (Is. 32:​1, 2). Ísï jimbo, uandontskuarhi je imeecha jingoni engajtsï uandanhiata ma jatsiaka. Tsípikua jingoni jiókuarhi je engaksïni uékaska jarhuatani. Tata Diosï Jeoba imeechani úraasïndi paraksïni uinhaperantani.

15. ¿Náki ambakiti erokuarhikuachi jatsiski iámindu kristianuecha?

¹⁵ Ambe enga Biblia uandajka eska úkuarhiaka sánderu orhepatini uinhaperantasïndijtsïni (Rom. 4:​3, 18-20). Iámindu kristianuechachi erokuarhixaka irekani para méntkisï, iasea auandarhu  o ixú Echerirhu jiáni enga paraisu ma úkuarhintaaka. Jimbokachi i ambe erokuarhixaka, uinhapikuarhintasïngachi para tekaantani tsʼéjkukuechani, parachi úni aianhpini ambakiti ambe Reinueri ka parachi uaani juchaari ánchikuarhiteechani engachi kúnguarhikuarhu jatsiajka (1 Tes. 1:3). Ju je exeni na enga inde erokuarhikua uinhaperantapka apostoli Pabluni.

16. ¿Andisï uétarhincheeni Pablu eskaksï uinhaperantapiringa?

¹⁶ Apostoli Pablu uétarhinchaxapti eskaksï uinhaperantapiringa. Imani karta jimbo enga karakuapka Korintu anapuechani, ima uandaspti eska ísï débiliispka komueska jatakua ma enga atsïmueriika enga sóntku kakakuarhijka. Pablu uandantaspti eska ísï jarhaspka enajkiksï katsinhani japi, eskaksï no sési kámaspka, eskaksï kuáskuspka, ka eska ménichani no jánhaskasïreenga ambe úni. Ka ménichani sáno niáraspti uarhini (2 Kor. 4:​8-10). Apostoli Pablu jiáni karaspti ini ambe enga ima terseru biaji misionalini úpka. Jamberi ima útasï no mítepti eska kánikua no sési ambe nitamakuarhipiringa. Peru sánderu orhepatini, ima mismu biajini jimbo, uánikua kʼuiripu no sési kámaspti, jupikasptiksï, ka sáno uarhispti marirhu.

17. Eska na uandajka 2 Korintu 4:​16-18, ¿ambe uinhapikua íntskuspi apostoli Pabluni para úni tekaantani tsʼéjkukuechani?

¹⁷ ¿Ambe uinhapikua íntskuspi Pabluni para úni tekaantani? Eratsentani imeeri erokuarhikuani (arhinta je 2 Korintu 4:​16-18). Ima arhiaspti Korintu anapu erachiichani eska nájkiruka imeeri kuerpu “sánhani arhini japka kʼamakurhini”, ima útasï no chkétakuarhixapka. Ima eratsentaspti imani ambe enga jatsipiringa sánderu orhepatini. Para Pablu, auandarhu nirani irekani, “sánhani arhixapti sánderu k’éri ambeeni”. Ima listu jarhaspti para tekaantani ambe uéjki enga úkuarhipiringa para úni andani ambe enga erokuarhini japka. Pablu eratsentasïreendi imeeri erokuarhikuani, ka inde ambe jarhuataspti para ʻpauani pauani sánderu jimbanhintaniʼ.

18. ¿Néna uinhaperantasïni Tíjomirini ka imeeri familiani ambe enga úkuarhiaka sánderu orhepatini?

¹⁸ Ambe enga úkuarhiaka sánderu orhepatini uinhaperantasïndi Bulgaria anapu erachini ma enga arhinhajka Tíjomir. Máru uéxurhiniistia, enga imeeri ermanu jémba enga sánderu sapichueka, uarhika aksidenti ma jimbo karreterarhu. Tíjomir kánikua no sési pʼikuarheraspti. ¿Ambe jarhuataspi imani ka imeeri familiani paraksï úni orhepani uérani? Eratsentani  na enga úkuarhiaka tsíntskua. Ima uandantasïndi: “Uandontskuarhesïngachi nanichi erontaa juchiiti ermanuni, ambechi úmakuntaa, neechanchi pʼímarhiaua jiáni engachi kʼuínchikua úkuntaaka para erontani ka ambechi aiangua ima ambeeri enga últimu jurhiatikuechani jimbo úkuarhika”. Tíjomiri uandantasïndi eska eratsentani tsíntskuani uinhapikua íntskusïnga imeeri familiani paraksï seguiriini tekaantani jarhani ka paraksï erokuarhini jarhani enga Tata Diosï Jeoba tsítantaaka imeeri ermanu jémbani.

19. ¿Ambejtsï uaa úni parajtsï sánderu mintsikani imani ambe engajtsï erokuarhini jaka? (Ístu exe je imajenini).

¹⁹ ¿Ambejtsï uaa úni parajtsï sánderu mintsikani imani ambe engajtsï erokuarhini jaka? Engajtsï erokuarhini jaka irekani para méntkisï Echerirhu, arhinta je ambe enga Biblia uandajka Paraisueri ambe ka eranhaska je eskajtsï jima jarhaskia (Is. 25:8; 32:​16-18). Eranhaska je na enga irenhaaka jimbanhi parhakpinirhu. ¿Jimajtsï exekuarhixakia? ¿Neechantsï exeaxaki? ¿Ambejtsï kurhaaxaki? ¿Nájtsï pʼikuarheraxaki? Imajeniicha Paraisueri engaksï jaka juchaari publikasionicharhu jarhuataatiksïni parajtsï eranhaskani eskajtsï jima jarhaskia. Ístuksïni uaati jarhuatani exeani bideuechani engaksï kústakua jingoniika, komu ariicha Jimbanhi parhakpini ma, Nóteru ióni kuerataxapti o Janoxatia ima jurhiatikua. Engachi pʼindeaka eratsentani na engachi irekaaka jimbanhi parhakpinirhu, uandanhiateecha engachi jatsiauaka ‘ariskuksï nitamaati ka no xáni kʼéri ambeuatiksï’ (2 Kor. 4:17). Ísï jimbo, ambe enga uaaka Tata Diosï Jeoba sánderu orhepatini uinhaperantasïndijtsïni.

20. ¿Ambejtsïni uaa uinhaperantani engachi débili pʼikuarherani jauaka?

²⁰ “Tata Diosïni jimbochi uinhapikua jatsiaka” asta jiáni engachi débili pʼikuarherani jauaka (Sal. 108:13). Tata Diosï Jeobajtsïni íntskustia iámindu ambe engachi uétarhinchajka parachi uinhapiti jarhani. Ísï jimbo, jiáni engajtsï úkua jukanchaaka kumplirini responsabilidadi ma, engajtsï tsʼéjkukua ma jatsiaka o parajtsï seguiriini tsípikua jingoni marhuakuni Tata Diosï Jeobani, mintsita jingoni kómarhi je Tata Diosïni ka Bibliani jorhenguarhi je parakaksïni ima jarhuataaka. Ístu, jiókuarhi je engaksïni máteru erachiicha uékaaka jarhuataani ka mintsika je imani ambe enga no ióni jimbo úkuarhiaka. Engajtsï ísï úska, Tata Diosï Jeobaksïni íntskuati uinhapikua “enga xáni kʼéri ambeeka” “parajtsï chá seguiriini jarhani tekaantani ka tsípikua jingoni jámani ka parajtsï no kuatantani” (Kol. 1:11).