Exeni ambe enga jataka

Índisi jimbo nirani

SEMANA 16

Ju je kurhangukuani ka pʼamojkuani juchari erachichani

Ju je kurhangukuani ka pʼamojkuani juchari erachichani

“Asï jáma je jusgarpini eska na xarharajka ma ambe, sino jusgarpi je eska námindu jurhimbikueka” (JUANU 7:24).

PIREKUA 101 Ju je májku kʼéri ánchikuarhini

AMBE ENGACHI EXEAKA *

1. ¿Ambejtsïni aiangusïni Biblia Jeobaeri ambe engajtsïni kánikua sési pʼikuastantajka?

¿A NO eskachi no tsitisïnga eskaksï máteruecha eratseaka ambe ma juchari kolori jimbo, na engachi jánharhika o na engachi jáxeka? Jimbochisï sési pʼikuarherajka míteni eska Jeoba no imani ambejku exesïnga na engachi xarharajka. Por ejemplu, jiáni enga Samueli exeapka Jeseri uájpechani, no májkueni ambe exespti eska Jeoba. Tata Diosï arhispti eska Jese uájpa ma niárapiringa Israeliri reini. Peru ¿né jindepirini? Enga Samueli exepka imani enga kʼéripka, Eliabini, uandaspti: “Jeoba ini erakuti”. Eliabi ísï xarharasïrendi enajki úpirini rei máeni. “Peru Jeoba arhispti Samuelini: ‘Asï exe na enga jáxeka ni na enga xáni iójtarhaka, jimbokani no indeni erakuska’”. ¿Ambechi jorhenguarhisïni? Tata Diosï ístu uandaspti: “Kʼuiripu imani ambejkusï exejti ambe enga imeri éskuecha exejka, peru Jeoba, mintsitanisï exejti” (1 Sam. 16:1, 6, 7).

2. Ísï eska na arhijka Juanu 7:24, ¿andichisï no jatsi para sóntku eratseni ambe ma kʼuiripueri ma, imani ambe jimbojku engachi exejka? Jatsiku je ejemplu ma.

2 Jimbokachi kʼamanharhintstiska, sóntkuchi eratsesïnga ambe ma máteruecheri ambe imani ambe jimbo engachi exejka (arhinta je Juanu 7:24). Peru nóchi uáka uánikua ambe míteni ma kʼuiripueri ambe imani ambe jimbojku engachi exejka. Por ejemplu. Na uéjki xáni jánhaskatini ka mítekuni doktori ma, enga solu exeska kʼuiripuni ma, no uáti sési míteni ambe enga pʼamenchani jaka. Jatsisti para jingontku kurhajchani kʼuiripuni para úni míteni ambesï pʼamenchajki, na jásï kʼuiripu máeski o néna pʼikuarherasïni. Jamberi arhiati imani kʼuiripuni eska niuaka radiografia ma pʼitakuarhini para exeni néna jarhaski imeri kuerpu. Enga doktori no úska iámindu ini ambe, no uáti sési aianguni kʼuiripuni ambe enga pʼamenchani jaka. Májkueni, nóchi uáka sési kurhangukuani juchari erachichani ka pirenchichani engachi solu exeaska na engaksï xarharajka. Ka nóchi méni uáka sési kurhangukuani máteruechani ísï eska Jeoba na újka, jimboka ima kʼóru úsïnga exeni ambe enga mintsitarhu jarhajka. Peruchi uáka jánguarhintani májkueni úni eska Jeoba. Ju je exeni néna.

3. ¿Nénajtsïni jarhuataa Bibliaeri anapu ejempluecha engachi ini jorhenguarhikua jimbo exeauaka?

3 Jeoba kurhaasïndi ambe engaksï imeri marhuaricha arhijka, exesïndi ambe engaksï imecha ióntki nitamakuarhika ka ambe engaksï iásï nitamakuarhini jaka ka pʼamojperakua xarhatakuasïndi. Ju je exeni néna úski ini ambe Jonasi, Eliasi, Agari ka Loti jingoni, ka ístuchi exeaka nénachi uá májkueni kaani juchari erachichani ka pirenchichani ísï eska Jeoba na újka.

JU JE JINGONTKU KURHAANI

4. ¿Andichisï úpirini no sési ambe eratseni Jonasiri ambe?

4 Jimbokachi no iámindu ambe míteka Jonasiri ambe, úpiringachi eratseni eska no mintsinharhikuespka ka eska jamberi no xáni ambakiti marhuari máespka. Jeoba juramukuspti Ninibe nirani aianhpini eska ima ireta kʼamajkunhapiringa. Peru no kurhajchaspti Jeobani, sánderu sési barku ma jataspti enga méntku máteru ladu jimbo nirani japka, nani enga iauani pakarenga jima uératini enga Jeoba axapka (Jon. 1:1-3). Jamberichi jucha nóteru sésikua íntskupiringuia para Jonasi imeri ánchikuarhitani úni. Peru Jeoba ménderu sésikua íntskuspti para ima imeri ánchikuarhitani úni (Jon. 3:1, 2).

5. Engachi arhintajka Jonás 2:1, 2, 9, ¿ambechi jorhenguarhisïni Jonasiri ambe?

5 Uákachi míteni na enga jásï kʼuiripu máepka Jonasi, imani kómarhikua jimbo enga ima úpka jiáni enga kʼéri kuruchari sïturhirhu japka (arhinta je Jonás 2:1, 2, 9). I kómarhikua, xáni uánikuecheri enga úpka, jarhuatasïndijtsïni exeni eska ima ambakiti kʼuiripu máespka ka no solu nema enga no uékapka úni imeri ánchikuarhitani. Imeri uandakuechaksï xarhatasïndi eska kaxumbitispka, jukaparharasïrenga iámindu ambe ka eska mintsita jingoni uékasïrenga kurhajchani Jeobani. Jimbosï Jeoba no solu imani ambe exepti ambe enga Jonasi úpka, mókukuntaspti imeri kómarhikuani ka jurajkuspti eska ima útasï profeta máepiringa.

Sési míteni ambe maeri, jarhuatasïndijtsïni sánderu kurhangutspini. (Exe je párrafu 6). *

6. ¿Andisï xáni jukaparhakue eskachi jingontku kurhajchauaka máteruechani?

6 Parachi úni jingontku kurhajchaani máteruechani, jatsiskachi para kaxumbitini ka tekaantstini. Kánikua jukaparhakuesti eskachi jánguarhintaaka ísï úni tanimu ambe jimbo. Orheta, jimbokachi ísï no eratseni jauaka ambe ma enga no ísïka. Tsimani úni jámani, jimbokachi ísï míteaka néna pʼikuarherasïni juchari erachi ka andisï újki ambe ma. I ambejtsïni jarhuataati parachi úni sánderu kurhangukuani erachichani. Ka tanimu úni jámani, jamberichi ísï uáka exerani ambe ma enga ima no mítepka eska sési úsïnga. Ménisï, ma kʼuiripu no úsïndi kurhanguni ambe enga pʼikuarherajka astaka na uandontskuarhejka nema jingoni (Prov. 20:5). Orhejtsïkuti ma enga Asia marhuani jaka, uandantasïndi: “Miásïnga eskani ma xanhari no sési úspka engani no jingontkuni kurhajchpepka. Ma jurhiani, arhispka pirenchini ma eska uétarhinchasïrenga sánderu sési mókuntani tánguarhikuecharhu. Tátsekua, mítespka eska pirenchi no úsïrenga sési arhintani ka eska kánikua jánguarhitasïrenga para mókuntskuechani íntspiani tánguarhikuecharhu”. Kánikua jukaparhakuesti eskaksï orhejtsïkuticha orheta jingontku kurhajchauaka erachichani ka pirenchichani ante de konseju ambe íntsaani (Prov. 18:13).

7. ¿Ambechi jorhenguarhisïni na enga kámapka Jeoba, Eliasini?

7 Máru erachichaksï úkua jukanchasïndi uandani ambe engaksï pʼikuarherajka imani ambe jimbo engaksï ióntki nitamakuarhika, pʼindekuecha jimbo o jimbokaksï xásïska. ¿Nénachi uá jarhuataani parajtsïni mintsita jingoni uandontskuarhicheni? Ju je miáni néna kámaspi Jeoba, Eliasini enga i sïpakuarhikuni japka reina Jesabelini. Uánikua jurhiatikuechaksï nitamaspti astaka profeta aiangupka imeri Táti auandarhu anapuni na enga pʼikuarherani japka. Ka Jeoba jingontku kurhajchaspti. Tátsekua, uinhaperantaspti ka kʼéri ánchikuarhita ma íntskuspti (1 Rey. 19:1-18). Jamberiksï juchari erachichajtu tiempu uétarhinchaati parajtsïni úni mintsikani ka iámu ambejtsïni aiangukuarhini. Peru engachi ísï tekaantstiuaka eska Jeoba, juchari erachichajtsïni niáraati mintsikani ka tátsekuajtsïni aianguni ambe engaksï pʼikuarherajka. Ka jiáni engaksï ísï uáka, ju je jingontku kurhajchaani.

JU JE SÉSI MÍTEANI JUCHARI ERACHICHANI

8. Eska na uandajka Génesis 16:9-11, 13, ¿Jeoba néna jarhuataspi Agarini?

8 Agari enga Sarairi jántspiri máepka, no sáni jánhaskakua jingoni jámaspti enga na Abraniri témbepkia. Jiáni enga embarasada japkia, uénaspti no sési kámani Saraini enga no káuenga sapiichani. Indeni ambe jimbo, Sarai no sési kámaspti Agarini ka i sïpakuarhispti (Gén. 16:4-6). Jamberichi eratsejka eska Agari imani ambe nitamakuarhispka jimboka kʼéramakuarhisïrenga. Joperu Jeoba no indeni ambe exespti Agariri. Ánjelini ma axakuspti paraka jarhuatapiringa mójtakurhini ka para újchakurani. Agari kuenta íntskukuarhispti eska Jeoba exexapka ka eska sési mítespka ambe enga nitamakuarhini japka. Ísï jimbo, ima niáraspti uandani eska Jeoba, Tata Diosï máeska enga jingontku exejka (arhinta je Génesis 16:9-11, 13).

9. ¿Ambe exespi Jeoba, Agariri ambe?

9 ¿Ambe exespi Jeoba, Agariri ambe? Mítespti ambe enga Agari xáni nitamakuarhipkia (Prov. 15:3). Ima Ejiptu anapuespti ka kʼumanchikua ma jimbo jarhaspti engaksï ebreuecha irekapka. ¿Ima ménisï niárapi pʼikuarherani eska no jima anapuespka? ¿Jirinhanteni imeri familiani ka nani enga anapuepka? Ka ístu, no imajkusï Abraniri témbepti. Ma tiempu jimbo, máru ióntki anapu Tata Diosïri marhuarichaksï jukari ma uarhiitini kámasïrendi. Nájkiruka uénani jámani Jeoba no indeni ambe uékenga (Mat. 19:4-6). Indeni ambe jimbo, Abraniri familiarhu niáraspti uandanhiata ambe jarhani jimbokaksï imeri témbecha no úsïrenga sési pájperani. Ísïsti, Jeoba no sési exespti enga Agari no janhanharhipka Saraini, peru ístu kurhangukuspti na enga pʼikuarherenga Agari ka ambe enga nitamakuarhini japka.

Ju je sánderu sési míteani erachichani ka pirenchichani. (Exe je párrafu 10 a 12). *

10. ¿Ambechi uá úni parachi sánderu sési míteani juchari erachichani?

10 Úsïngachi májkueni úni eska Jeoba engachi jánguarhintajka kurhangukuani máteruechani. Ísï jimbo, ju je sánderu sési míteani erachichani. Ju je uandontskuarheni imecha jingoni ante de tánguarhikua uénakuarhini ka enga na kʼamakurhiakia, májku kʼéri uérani aianhpini, ka engachi uáka ísï úni, ju je pʼímarhiani parachi tʼireni. Engachi indeni ambe uáka, jamberichi kuenta íntskukuarhiaka eska pirenchi ma enga ísï xarharajka enajki no nema jingoni uéjki kúnguarhini, jindeska jimboka chésïnga máteruecha jingoni jarhani, eska erachi ma enga kánikua tumina jatsika no tsitisïnga jatsikuarhikua ambe, sino eska tsitisïnga sési kámpini o intsïmpini ambe ma, o eska nema enga sáno méntkisï ióndajka tánguarhikuecharhu niárani, jindeska jimboka imeri familia no uékasïnga eska ima Jeobani marhuakuaka (Job 6:29). Ísïsti, jatsiskachi para sési míteani erachichani ka ambe engaksï nitamakuarhijka. I ambejtsïni jarhuataati parachi sánderu sési kurhangukuani. Peru nóchi jatsiska para méntku ‘iápurisï uékani inchaakurhani’ imecheri irekuarhu (1 Tim. 5:13, Táta Diósïri Uandakua Tata Jesukristueri Aiatsperakua).

11. ¿Andisï uétarhijki eskaksï orhejtsïkuticha sési míteauaka erachichani?

11 Uétarhisïndi eskaksï orhejtsïkuticha sési míteauaka kúnguarhikuarhu anapu erachichani. Ju je exeni ambe enga nitamakuarhipka sirkuitueri orhejtsïkuti ma enga Artur arhinhajka. I erachi, máteru orhejtsïkuti jingoni niraspti pirenchini ma pʼorhembini enga ísï xarharenga enajki cherhiaueni máteruechani. Erachi Artur uandasïndi: “Jiáni mítespkachi eska uámba ísï máru uéxurhinicha jimbo uarhispka engaksï na tembuperapkia. Nájkiruka no sési nitamakuarhipka, ima jorhendaaspti imeri tsimani nanakechani paraksï sési marhuakuni Jeobani. Ka tátsekua, pirenchi niáraspti nóteru sési éskania ka depresioni kámani. Peru útasï xénchasïrendi Jeobani ka mintsikani. Exespkachi eskachi jatsispka para uánikua ambe jorhenguarhini pirenchiri ambe” (Filip. 2:3). I sirkuitueri orhejtsïkuti jánguarhintasïrendi májkueni úni eska Jeoba, enga míteaka imeri marhuarichani ka ístu ambe engaksï xáni jatsijka para tekaantani (Éx. 3:7). Engaksï orhejtsïkuticha sési míteaska erachichani, uátiksï sánderu sési jarhuataani.

12. ¿Andisï xáni sési japi eska pirenchi Yip Yee sánderu sési mítepiringa pirenchini ma enga imeri kúnguarhikuarhu japka?

12 Engachi niáraska sánderu sési míteni erachini o pirenchini ma, uákachi sánderu sési kurhangukuni nájkirukachi no káni tsitiaka na enga jásïka o ambe enga újka. I ambesï nitamakuarhipti Asia anapu pirenchi ma enga Yip Yee arhinhajka. Ima uandantasïndi: “Juchiti kúnguarhikuarhu anapu pirenchi ma, jukari uinhachasïrendi enga undontskuarhienga. Ísï exesïrenga enajki no sáni janhanharpieni. Peru jiáni engani imani jingoni uérapka aianhpini, mítespka eska táti jémbechani jarhuataasïrenga kurucha atarantani merkadurhu ka jatsisïrendi para uinhachani para úni kurucha antarantani”. Ka pirenchi ístu uandasïndi: “Ambe engani jorhenguarhika, jindesti eskani jatsiska para sánderu sési míteani erachichani parani úni kurhangukuani”. No fásilisti ini ambe úni. Peru engachi újka ambe engajtsïni Biblia arhijka eskachi jatsiska para iáminduechani mintsita jingoni xénchaani, májkuenchi úsïnga eska Jeoba enga xénchaajka ‘iámindu kʼuiripuechani’ (1 Tim. 2:3, 4; 2 Kor. 6:11-13).

JU JE PʼAMOJPERAKUA XARHATANI

13. Eska na arhijka Génesis 19:15, 16, ¿ambeksï úspi ánjelicha jiáni enga Loti ióndani japka ka andiksïsï ísï úpi?

13 Ma jurhiani, Loti no jirejiresï kurhajchaspti Tata Diosïni ka indeni ambe jimbo, sáno uarhispti. Tsimani ánjelichaksï pʼorhembispti ka arhisptiksï eska ima ka imeri familia uéakuntapiringa ireta Sodoma, jimboka kʼamajkunhapiringa (Gén. 19:12, 13). Peru ísï pauandikua, Loti ka imeri familia útasïksï kʼumanchikuarhu jarhaspti. Ísï jimbo, ánjelichaksï ménderu aianguspti ambe enga úkuarhipiringa, joperu Loti útasï ióndaxapti. Jamberichi eratsejka eska Loti no kasu úsïrenga o no uékasïrenga úni ambe enga arhinhani japka. Peru Jeoba no kuatantaspti. Sánderu sési, pʼamojkuspti, ka jimboksïsï ánjelicha jupijkuapti iáminduechani ka jirejiresïksï petantaaspti imani ireta jimbo (arhinta je Génesis 19:15, 16).

14. ¿Andisï Jeoba pʼamojkupi Lotini?

14 ¿Andisï Jeoba pʼamojkupi Lotini? Uánikua ambe jimboepti. Jamberi Loti no jirejiresï uérapti kʼumanchikuarhu jimboka chérhiasïrenga kʼuiripuechani engaksï Sodoma ísï japka. Peru ístu jarhaspti máteru ambe enga jimbo Loti chénga. Seguru eska Loti niárapka míteni ambe enga úkuarhipka jima no iauani, tsimani reichaksï uékanhespti posuecharhu engaksï xunhandeni jásï (alquitrán) jatapka (Gén. 14:8-12). Ístu, jamberi uandanhiendi témbani ka imeri uátsïchani jimbo. Ístu jatsikuarhirispti, ka jamberi ambakiti kʼumanchikua ma jatsipti (Gén. 13:5, 6). Ísïsti, no jatsispti para indeni ambe jimbo no jirejiresï kurhajchani Jeobani. Peru Jeoba no imani ambejkusï exepti ambe enga Loti no sési úpka, sino exespti eska kʼuiripu máespka “enga jurhimbitku jámenga” (2 Ped. 2:7, 8).

Engachi jingontku kurhajchaaska máteruechani, uákachi sánderu pʼamojperakua xarhatakuani. (Exe je párrafu 15 ka 16). *

15. Parachi no no sési ambe eratseni imani ambe jimbo enga kʼuiripu ma újka, ¿ambechi jatsiski para úni?

15 Ju je jánguarhintani kurhanguni na enga pʼikuarherajka kʼuiripu ma ka no no sési ambe eratseni jarhani imani ambe jimbo enga újka. Verónica, Europa anapu pirenchi ma jánguarhintaspti arini ambe úni, uandasïndi: “Pirenchi ma jarhaspti enga méntkisï ísï xarharenga enajki ikiani jarheni. No nema jingoni kúnguarhisïrendi. Ménisï chésïrenga uandajpani. Peruni eratsespka eska engani jí ísï pʼikuarherani japiringa, kánikuarini marhuachepirindi amigani ma jatsini. Ísï jimbo kurhamarhispka na jarhaspi, ka imarini uénaspti uandontskuarhicheni. Iásï, sánderuni sési kurhangukusïnguia imani pirenchini”.

16. ¿Andichisï jatsi para kurhakuni Jeobani eskajtsïni jarhuataaka kurhangutspini?

16 Jeobajkusï jindeti engajtsïni meru sési kurhanguchijka (Prov. 15:11). Ísï jimbo, ju je kurhakuni eskajtsïni jarhuataaka ísï exeani máteruechani eska ima na exeajka ka parachi míteni néna xarhatakuani pʼamojperakua. Kómarhikua, jarhuataspti pirenchini ma enga Anzhela arhinhajka para sánderu kurhangutspini. Pirenchi ma jarhaspti imeri kúnguarhikuarhu enga no káni uénga sési pájperani máteruecha jingoni. Anzhela uandantasïndi: “Sánderu fásilipirindi no sési ambe uandani pirenchiri ambe ka no uandajpani. Peru kurhakuspka Jeobani eskarini jarhuatapiringa kurhangukuni pirenchini”. ¿Mókukuntaspi Jeoba? Pirenchi uandasïndi: “Ma jurhiani, tsimarhanchi uéraspka aianhpini ka tátsekuachi ióni uandontskuarhespka. Pʼamojperakua jingoni kurhajchaspka. Iásï, sánderuni xénchasïnguia ka uékasïnga jarhuatani”.

17. ¿Ambechi jatsiski para jánguarhintani úni?

17 Nóchi uáka jucha uandani náki erachini xarhatakuni pʼamojperakua ka nákini nómbe. Iáminduechaksï jatsiasïndi uandanhiatechani ísï eska Jonasi, Eliasi, Agari, ka Loti. Ka ménisï, imechaksï jandiajku jirinhakuarhiasïndi uandanhiatechani. Peru sési jimbo, iáminduechachi ménisï niáraska jirinhakuarhiani uandanhiatechani. Jimbojtsïnisï Jeoba arhijti eskachi kurhangutsperaaka (1 Ped. 3:8). Engachi kurhajchajka, jarhuajpisïngachi parachi májku kʼéri jarhani iámindu erachicha interu parhakpini anapuecha jingoni engachi xáni mámaru jásïka. Ísï jimbo, ju je jánguarhintani kurhangukuani ka pʼamojkuani juchari erachichani ka pirenchichani.

PIREKUA 87 Ju sési pʼikuarherantani

^ párr. 5 Jimbokachi kʼamanharhintstiska, jirejiresïchi eratsesïnga ambe ma máteruecheri ka andiksïsï újki ambe ma. Peru Jeoba no ísï úsïndi. Ima exesïndi ambe enga juchari mintsitarhu jaka (1 Sam. 16:7). Ini jorhenguarhikua jimbochi exeaka néna jarhuataspi Jeoba uékperakua jingoni Jonasini, Eliasini, Agarini ka Lotini. Ka ístujtsïni jarhuataati parachi májkueni kaani juchari erachichani ka pirenchichani.

^ párr. 52 AMBE ENGAKSÏ XARHATAJKA IMAJENICHA: Erachi ma enga jatirikia, ikiasïni sáni enga exejka eska máteru erachi ióndaska tánguarhikuarhu niárani. Tátsekua, mítesïndi eska ióndaska jimboka no sési úkuarhinchaspka karru jingoni.

^ párr. 54 AMBE ENGAKSÏ XARHATAJKA IMAJENICHA: Erachi ma enga grupuni orhejtsïkujka aianhpikuarhu, eratsesïndi eska pirenchi ma no tsitisïnga kúnguarhini máteruecha jingoni, peru tátsekua mítesïndi eska pirenchi chésïnga máteru kʼuiripuecha jingoni jarhani enga no míteaka.

^ párr. 56 AMBE ENGAKSÏ XARHATAJKA IMAJENICHA: Enga pirenchi ma jánguarhintajka míteni máteru pirenchini, niárasïndi exeni eska pirenchi no xásïska eska ima na eratsepka enga Kʼumanchikua Reinuerirhu exepka, sino eska xénchpisïnga ka sési kámpini.