Exeni ambe enga jataka

Índisi jimbo nirani

SEMANA 34

Uaakachi uánikua ambe jorhenguarhini Biblieri profesiecheeri ambe

Uaakachi uánikua ambe jorhenguarhini Biblieri profesiecheeri ambe

ʻJánhastiichajkuksïsï uaati kurhanguniʼ (DAN. 12:10).

PIREKUA 98 Tata Diosïni jimboesti ambe enga Karakata jaka

AMBE ENGACHI EXEAKA a

1. ¿Ambejtsïni jarhuata tsitini estudiariuani Biblieri profesiechani?

 TUMBI ma enga Ben arhinhajka, uandasïndi: “Kánikua tsitisïnga estudiariuani Biblieri profesiechani”. ¿Chá májkueni uandapirini? ¿Ojtsï uandapirini eska kánikua úkua jukaska estudiariuani Biblieri profesiechani ka eskajtsï kuatantapiringa? Enga ísïika, jamberijtsï niáraaka ménderueni eratseni engajtsï sánderu sési kurhanguska andisï Tata Diosï Jeoba uékapi eska Bibliarhu karanhapiringa profesiecha.

2. ¿Ambechi exeni jaua ini jorhenguarhikua jimbo?

2 Ini jorhenguarhikua jimbo, exeakachi andichisï jatsi para sési míteani Biblieri profesiechani ka ístuchi exeaka ambe engachi jatsika para úni parachi estudiariuani. Tátsekuachi exeani jauaka tsimani profesiechani engaksï libru de Danieli jimbo jaka ka exeakachi eska kurhanguni ambe engaksï arhikuekajka, jarhuatasïngajtsïni iásï.

¿ANDICHISÏ JATSI PARA ESTUDIARIUANI BIBLIERI PROFESIECHANI?

3. ¿Ambechi jatsiski para úni parachi kurhanguani Biblieri profesiechani?

3 Parachi úni kurhanguani Biblieri profesiechani, jatsiskachi para jarhuajperata kurhajkuarhini. Ju je eratsentani arini ejempluni. Eranhaska je eskajtsï nirasïnga siudadi ma jimbo engajtsï no miiuka, peruksïni pámbetasïndi amigu ma enga sési miiuka. Chaari amigu sési mítesti nani engajtsï jaka ka nani engaksï pájpejka mándani xanharu. ¡Xáni sési engaksïni chaari amigu pámbeka! Tata Diosï Jeoba, ísïisti komueska inde amigu, ima sési mítesti náki tiempu jimbochi irekaxaki ka ambe enga úkuarhiaka sánderu orhepatini. Ísï jimbo, parachi kurhanguani Biblieri profesiechani, jatsiskachi para kaxumbikua jingoni kurhakuni Tata Diosï Jeobani eskajtsïni jarhuataaka (Dan. 2:28; 2 Ped. 1:19, 20).

Estudiariuani Biblieri profesiechani jarhuataatijtsïni parachi preparadu jarhani para ima ambe enga sánderu orhepatini úkuarhiaka. (Exe je párrafu 4).

4. ¿Andisï Tata Diosï Jeoba kararkuarhia imeeri Karakatarhu profesiechani? (Jeremías 29:11; ístu exe je fotuni).

4 Ísï eska ambakiti taati ma, Tata Diosï Jeoba uékasïndi eska sési nikuauaka sánderu orhepatini imeeri uájpeechani (arhinta je Jeremías 29:11). Kʼuiripuechaksï no úsïndi míteni ambe enga úkuarhiaka sánderu orhepatini, joperu Tata Diosï Jeoba kʼóru mítesti iámindu ambe. Ima kararkuarhisti imeeri Karakatarhu, profesiechani parachi tʼuini mítetini jarhania ambe enga úkuarhiaka sánderu orhepatini (Is. 46:10). Ísï jimbo, uaakachi ísï exeani profesiechani komueska regaluecha engajtsïni juchaari Taati auandarhu anapu íntsaaka kánikua uékperakua jingoni. Joperu, ¿nénachi uaa seguru jarhani eskaksï profesiecha meru niáraaka ísï úkuarhini?

5. ¿Ambeksï uaa jorhenguarhini tumbiicha Maxiiri ejemplu jingoni?

5 Eskuelarhu, uátsïicha ka tumbiicha engaksï Testigueka imani kʼuiripuecha jingonksï jarhasïndi engaksï sántku o engaksï meru no jukaparharajka Bibliani. Jamberiksï i kʼuiripuecha uandajti oksï úni ambe ma enga újka eskaksï juchaari tumbiicha no seguru jauaka ima amberi engaksï jakajkujka. Ju je exeni Maxiiri ejempluni. Ima uandantasïndi: “Engani tumbi sapichuepka, uénaspka eratseni sini ima relijioni engajtsïni juchiiti taatiicha jorhendani japka jurhimbitiipi ka sini Biblia meru Tata Diosïiri Karakatepi”. ¿Ambeksï úspi imeeri taatiicha? Max, uandasïndi: “Imeechaksï uandanhiaxapti, perujtsïni no xukaspti”. Imeeri taatiichaksï Bibliani úraspti paraksï mókukuantani imeeri kurhamarhikuechani. Ka ístu Max jánguarhintaspti úni ambe ma. Ima uandantasïndi: “Estudiariuaspka Biblieri profesiechani, ka uandontskuarhekuasïreenga ambe engani jorhenguarhienga kúnguarhikuarhu anapu tumbiichani. ¿Néna jarhuataspi i ambe? Max uandasïndi: “Tátsekua niáraspka meru seguru jarhani eska Biblia Tata Diosïni jimboeska”.

6. ¿Ambechi uaa úni engachi no seguru jaka ima ambeeri engachi jakajkujka, ka andi?

6 Ka enga chá ueenaaka no seguru jarhani eska ísïiska ambe enga Biblia uandajka, ísï eska Max na úkuarhinchapka, asï no sési pʼikuarhera je. Peru uétarhisïndi eskajtsï uaaka ambe. No seguru jarhani ima ambeeri engachi jakajkujka, ísïisti komueska ambe ma engachi kánikua jukaparharajka peru enga óksidarikuarhini jarhajkia ka engachi no kutsurhintaaka, niáraati ambendurhikuarhini. Sáno májkueni, engajtsï chá no seguru jaka ambe máeri engajtsï jakajkujka, inde ambe niáraati ísïini komueska óksidarikuarhini jarhani. Peru, ¿ambejtsï uaa úni parajtsï seguru jarhani eska ambe enga Biblia uandajka ísïiska? Orheta kurhamarhikuarhi je: “¿Jakajkusïni ambe enga Biblia uandajka eska úkuarhiaka sánderu orhepatini?”. Engajtsï no seguru jaka, jiájkani uétarhiati eskajtsï estudiariuaka imani Biblieri profesiechani engaksï kumplirikuarhikia. ¿Ambeksïni jarhuataa ísï úni?

¿AMBE KA AMBECHI JATSISKI PARA ÚNI PARACHI BIBLIERI PROFESIECHANI ESTUDIARIUANI?

Parachi mintsikani Tata Diosï Jeobani ísï eska Danieli na úpka, jatsiskachi para kaxumbikua jingoni estudiariuani Biblieri profesiechani, sési estudiariuani ka imani ambe jimbo enga sési jaka. (Exe je párrafu 7).

7. ¿Ambe jarhuataspi Danielini para estudiariuani profesiechani? (Daniel 12:10; ístu exe je fotuni).

7 Para estudiariuani Biblieri profesiechani, kánikua sési jarhasti eskachi exeaka Danieliiri ejempluni. Ima estudiariuasïreendi Biblieri profesiechani ambakiti ambe jimbo. Uékasïreendi míteni jurhimbikuani. Ístu kaxumbitiispti. Ima mítespti eska Tata Diosï Jeoba jarhuataapiringa kurhanguani Biblieri profesiechani imeechani engaksï no méni jurajkupiringa, ka engaksï kurhajchaapiringa imeeri juramukuechani (Dan. 2:27, 28; arhinta je Daniel 12:10). Danieli xarhataspti eska kaxumbitiispka enga kurhakupka Tata Diosï Jeobani eska jarhuatapiringa (Dan. 2:18). Ístu, Danieli sési estudiariuaspti Karakateechani. Sési inbestigarisïreendi ambe engaksï arhienga ima Biblieri karakateecha engaksï jiánisï japka enga ima irekapka (Jer. 25:11, 12; Dan. 9:2). ¿Ka juchachi néna uaa májkueni úni eska Danieli?

8. ¿Andiksïsï estudiariuajki Biblieri profesiechani máru kʼuiripuecha, peruchi jucha andisï estudiariuajki?

8 Exe je andijtsïsï estudiariuajki profesiechani. ¿Jindeeski jimbokajtsï uékasïnga míteni jurhimbikuani? Enga ísïika, Tata Diosï Jeobaksïni jarhuataati (Juanu 4:23, 24; 14:16, 17). Máru kʼuiripuechaksï estudiarisïndi Bibliani paraksï exentani ambe ma enga xarhataaka eska Biblia no Tata Diosïni jimboeska, paraksï ísï úni imeecha uandani ambe enga sési jaka ka ambe enga no sési jaka, ka paraksï imani ambe úni engaksï imeecha tsitijka. Peru engachi estudiariuani jauaka Biblieri profesiechani, jatsiskachi para imani ambe jimbo úni enga sési jaka. Ístu, parachi kurhanguani uétarhinchasïngachi kualidadi ma enga kánikua jukaparhakueka.

9. ¿Náki kualidadinchi uétarhinchasïni parachi kurhanguani Biblieri profesiechani, ka andi?

9 Kaxumbitii je. Tata Diosï Jeoba aiatspesïndi eska jarhuatauaka kaxumbitiichani (Sant. 4:6). Ísï jimbo, engachi uéjka kurhanguani Biblieri profesiechani, jatsiskachi para kómarhini parajtsïni jarhuatani. Ístu, engachi kaxumbitiiska jiókuarhiakachi jarhuajperata engajtsïni íntskujka jántspiri enga mintsinharhikueka, jimboka Tata Diosï Jeoba imani úrasïnga parakajtsïni jorhendaaka imeeri ambe jiáni enga sési jauaka (Luk. 12:42). Tata Diosï Jeoba iámindu ambe ordeni jimbo úsïndi, jimbosï ma ambejku úrajti parajtsïni jorhendani Biblieri jurhimbikua ambe (1 Kor. 14:33; Efes. 4:4-6).

10. ¿Ambejtsïni jorhendasïni Estheriri ejemplu?

10 Sési estudiari je. Imani Biblieri profesiani ueena je estudiarini engajtsï chá kánikua tsitijka. Indeni ambesï úpti pirenchi ma enga Esther arhinhajka. Ima kánikua tsitiasïreendi imani profesiechani engaksï uandeenga káni enga janopiringa Mesíasi. Ima uandantasïndi: “Engani 15 jatiriipka, uékasïreenga ji mismu exeni eskaksï ima profesiecha meru jiáni karakuarhispka ante de Jesúsi Echerirhu jurhani”. ¿Ambe úspi i pirenchi? Arhintaspti ambe enga uandanhajka Rollos de mar Muertueri ambe, ka ambe enga jorhenguarhipka, úspti eska seguru japiringa inde profesiecheri ambe. Esther uandasïndi: “Máru inde roiuechaksï karanhaspti antede Jesúsi Echerirhu jurhani. Ísï jimbo, inde profesiecha engaksï jimini jaka Tata Diosïni jimboestiksï”. Peru ístu uandasïndi: “Jatsispka parani uánikua xanhari arhintani máru ambe parani úni kurhanguni”. Peru ima kánikua sési pʼikuarheraspti enga ísï úpka. Ka ístu uandasïndi na enga pʼikuarherapka enga ísï sési estudiariuapka uánikua Biblieri profesiechani: “Ji mismuni úspka exekuarhini eska ambe enga Biblia uandajka meru ísïiska”.

11. ¿Nénajtsïni jarhuatasïni míteni eska ambe enga Biblia uandajka jurhimbikueska?

11 Engachi exejka na engaksï kumplikuarhini jaka máru profesiecha engaksï Bibliarhu jaka, sánderuchi mintsikasïnga Tata Diosï Jeobani ka ístuchi sánderu mintsikasïnga ambe engajtsïni arhijka eskachi uaaka. Ístu, Biblieri profesiechaksï ambakiti ambe uandasïndi enga úkuarhiaka sánderu orhepatini. Ísï jimbo, engachi estudiariuaska profesiechani jarhuataatijtsïni parachi ambakiti ambe eratseni ambe uéjkichi nitamakuarhini jarhani. Iásïchi tsimani profesiechani exeani jauaka, engaksï libru de Danieli jimbo jaka ka engaksï ini jurhiatikuecha jimbo kumplirikuarhini jaka. Kurhanguni ambe engaksï arhikuekajka i profesiecha jarhuataatijtsïni parachi ambakiti ambe erakuni úni.

¿ANDIJTSÏSÏ JATSI PARA MÍTENI AMBE ENGAKSÏ ARHIKUEKAJKA JANTSIRIICHA TIÁMUERI KA ATSÏMUERI?

12. ¿Nénksï arhikuekasïni jantsiriicha engaksï “tiámu ka atsïmu jingoni jeuekuarhitini japka”? (Daniel 2:41-43).

12 (Arhinta je Daniel 2:41-43). Rei Nabukodonosori tsánharhispti kʼéri estatuani ma engaksï imeeri jantsiriicha “tiámu ka atsïmu jingoni jeuekuarhitini japka”. Engachi terukutantaska ini profesiani máteru profesiecha jingoni engaksï Daniel ka Jaŋaskuecha jimbo jaka, kurhangusïngachi eskaksï jantsiriicha Estados Unidos ka Reino Unidoni arhikuekasïnga, engaksï kánikua juramukua jatsika iámu parhakpinirhu. Enga Danieli aiangupka Nabukodonosorini ambe enga arhikuekeenga imeeri tsánharhikua, i ambe arhispti i kʼéri juramukueri ambe: “Juramukuajtu ma parti uinhapiati ka máteru nómbe”. ¿Andisï ma parti no uinhapipirini? Jimboka kʼuiripu enga ini tsánharhikua jimbo jindeeka atsïmu, no jurajkusïnga eska i kʼéri juramukua úraaka imeeri uinhapikuani enga ísïika eska tiámu. b

13. ¿Ambe ka ambejtsïni jarhuatasïni kurhanguni i profesia enga kánikua jukaparhakua ambeeka?

13 Ambe enga uandajka Danieli i estatueri enga rei tsánharhipka ka jantsiriicheeri ambe, jarhuatasïndijtsïni kurhanguni máru ambe enga kánikua jukaparhakueka. Orheta, i kʼéri juramukua enga jindeeka Estados Unidos ka Reino Unido xarhatastiksïa eskaksï uinhapiska. Pori ejemplu, íksï jindeesti ma ima nasioniicheeri engaksï andapka Primera ka Segunda Guerra Mundiali. Peru i kʼéri juramukua, sánhani arhixati nóteru xáni uinhapinia, jimbokaksï inde paisirhu anapuecha méntku uarhiperani jarhasïnga ka ístuksï uarhiperasïndi gobiernu jingoni. Segundu, i jindeuati últimu kʼéri juramukua enga jauaka, ante de Tata Diosïiri Reinu kʼamajkuani iámindu kʼuiripuecheeri juramukuechani. Nájkirukaksï máteru nasionicha uékaaka kénditani ini kʼéri juramukuani nóksï uaati ísï úni, ka míteskachi ini ambe jimboka profesia uandasïnga eska “tsakapu”, enga Tata Diosïiri Reinuni arhikuekajka, purunduriauaka estatueri jantsiriichani (Dan. 2:34, 35, 44, 45).

14. Kurhanguni ambe enga arhikuekajka profesia enga estatueri jantsiriicheeri ambe uandajka, ¿nénajtsïni jarhuatasïni ambakiti ambe erakuni úni?

14 ¿Segurujtsï jarhaski eska ísïiska ambe enga Danieli uandaka estatueri jantsiriicheeri ambe? Enga ísïika, xarharaati chaari irekuarhu. Pori ejemplu, nójtsï sánderu arhiaka sentabu andani ojtsï sánderu tsitini jatsikuarhekua ambe jatsini, jimbokajtsï míteska eska i parhakpini no ióni jimbo kʼamajkunhaaka (Luk. 12:16-21; 1 Juanu 2:15-17). Ístu, kurhanguni ini profesiani jarhuataatiksïni sánderu jukaparharani nirani aianhpini ka Jesúsiiri chúxapatiichani uaani (Mat. 6:33; 28:18-20). Ísï jimbo, iásï engachi jorhenguarhikia ini profesiani, sési jauati eskajtsï kurhamarhikuarhiaka: “¿Ambe engani erakujka úni xarhatasïni eska Tata Diosïiri Reinu no ióni jimbo kʼamajkuauakia kʼuiripuecheeri juramukuani?”.

TSIMANI REIICHA ENGAKSÏ NO SÉSI PÁJPERAJKA KA AMBE ENGA ARHIKUEKAJKA INDE AMBE PARA CHÁ

15. ¿Néksï jindeeski iásï “nortirhu anapu rei” ka “surirhu anapu rei”? (Daniel 11:40).

15 (Arhinta je Daniel 11:40). Danieli kapitulu 11, uandasïndi tsimani reiicheeri o juramutiicheeri engaksï no sési pájperajka jimbokaksï tsimarhani uékasïnga iámu parhakpinirhu juramuni. Terukutantaparini ini profesiani máteru profesiecha jingoni engaksï Bibliarhu jaka niárasïngachi kurhanguni eska iásï “nortirhu anapu rei” jindeeska Rusia ka ima paisiicha engaksï apoiarijka, ka eska “surirhu anapu rei” jindeeska Estados Unidos ka Reino Unido engaksï jindeeka kʼéri juramukua. c

Sánderuchi mintsikaaka Tata Diosï Jeobani ka nóchi xáni uandanhiauaka engachi kuenta íntskukuarheska eska na engajtsïni no sési kámajka “nortirhu anapu rei” ka “surirhu anapu rei” kumplirixakaksï Biblieri profesiechani. (Exea je párrafuechani 16 a 18).

16. ¿Néna kámasïni “nortirhu anapu rei” Tata Diosïiri iretani?

16 “Nortirhu anapu rei” no sési kaaxati imani Tata Diosïiri marhuariichani engaksï imani lugariicha jimbo irekaka enga i rei juramuni jaka. Máru Jeobaeri testiguechanksï ataasti ka ónhaani imeecheeri jakajkukua jimbo. Peru juchaari erachiichaksï no chésïndi imani ambe jimbo enga “nortirhu anapu rei” úni jaka. Sánderu sési, sánderuksï mintsikasïndi Tata Diosïni. ¿Andi? Jimbokaksï míteskia eska libru enga Danieli karaka uandasïnga eskaksï ísï kánhapiringa (Dan. 11:41). d Míteni ini ambe, ístujtsïni jarhuataati parachi no mirikurhini ambe enga úkuarhiaka sánderu orhepatini ka ístu parachi no méni jurajkuni Tata Diosï Jeobani.

17. ¿Ambe ka ambeksï xáni nitamakuarhisïni ima Tata Diosïiri marhuariicha engaksï jimeesïsï irekaka enga “surirhu anapu rei” juramujka?

17 Ístu ióntki, “surirhu anapu rei” no sési kámaspti Tata Diosï Jeobaeri iretani. Pori ejemplu, Primera ka Segunda Guerra Mundialirhu, máru erachiichanksï ónhaaspti jimbokaksï no uékaspka guerrarhu nirani ka máru sapiichanksï petaantaspti eskuelarhu uératini jimbokaksï no uékasïreenga banderani saludarini. Peru ini jurhiatikuechani jimbo, Tata Diosï Jeobaeri marhuariichaksï máteru ambe jimbo tsʼéjkunhaxati paraksï xarhatani na engaksï xáni mintsikajka Tata Diosïiri Reinuni. Pori ejemplu, jiáni engaksï kampaniecha úkuarhijka para juramutiichani erakuantani, jamberi kristianu ma uékaati apoiarini partidu politikuni ma o kandidatuni ma. Ísïisti eska no botariuaka nemani jimbo, peru jamberi imeeri eratsekuarhu ka imeeri mintsitarhu uékani jati eska máisï andaaka. Peru, parachi meru no inchamukuni politikarhisï, nóchi solu jatsiaka para jingontku jámani imani ambe jingoni engachi újka, sino ístu imani ambe jingoni engachi eratsejka ka engachi pʼikuarherajka (Juanu 15:18, 19; 18:36).

18. ¿Nájtsï pʼikuarherasïni engajtsï exejka eskaksï i tsimani reiicha no úsïnga sési pájperani? (Ístu exea je imajeniichani).

18 Jamberi imeecha engaksï no mintsikaajka Bibliarhu anapu profesiechani, kánikuaksï chéjti enga “surirhu anapu rei” uatatani jaka imeeri sïuanguechani “nortirhu anapu rei” jingoni (Dan. 11:40, nota). Íksï tsimani reiicha jatsiasti kʼérati bombeechani engaksï úpiringa kʼamajkuni tsípikuani parhakpinirhu. Peruchi míteska eska Tata Diosï Jeoba no jurajkuaka eska inde ambe úkuarhiaka (Isa. 45:18). Ísï jimbo, nóchi chésïnga ni uandanhiani. Sánderu sési, engachi exejka eska “nortirhu anapu rei” ka “surirhu anapu rei” nóksï úsïnga sési pájperani sánderuchi mintsikasïnga Tata Diosïni, jimboka inde ambe xarhatasïnga eska nóteru ióni kuerataxakaia paraka i parhakpini kʼamajkunhaaka.

JU JE SEGUIRIINI PENDIENTI JARHANI PROFESIECHEERI

19. ¿Ambechi uaa engachi no kurhanguauaka Biblieri profesiechani?

19 Nóchi míteska na engaksï kumplirikuarhiaka máru Biblieri profesiecha, ni sikiera profeta Danieli ueeni sési kurhanguni máru ambe ima ambeeri enga kareenga (Dan. 12:8, 9). Peru nájkirukachi no uaaka sési kurhanguni na enga kumplirikuarhiaka profesia ma, inde ambe no arhikuekasïndi eska no niáraaka ísï úkuarhini. Seguruchi jarhaska eskajtsïni Tata Diosï sánhani arhiaka aianguni ambe engachi jatsika para míteni, ísï eska na úpka ióntki (Amós 3:7).

20. ¿Náki ambakiti profesiechaksï úkuarhia no ióni jimbo, ka ambechi jatsiski para seguiriini úni?

20 Jiáni, nasioniichaksï uandaati “Pínandisti ka sésichi nitamaxaka” (1 Tes. 5:3). Ka jiáni, parhakpinirhu anapu juramutiichaksï ueenaati no sési kaani no jurhimbiti reliojiniichani ka kʼamajkuauatiksï (Jaŋ. 17:16, 17). Tátsekuaksï ueenaati no sési kámani Tata Diosïiri iretani (Ezeq. 38:18, 19). Ka jiáni ueenakuarhiati Armajedoni (Jaŋ. 16:14, 16). Seguruchi jarhaska eska i ambe sóntku úkuarhiaka. Enga jamberi niáraaka i jurhiatikua, ju je pendienti jarhani Biblieri anapu profesiecha jingoni ka ístu jarhuataani kʼuiripuechani paraksï májkueni úni, engachi ísï úska xarhatakunchi jauaka juchaari Taati auandarhu anapuni eskachi agradesidu jarhaska.

PIREKUA 95 Lusi ma kánikua tʼíntskaxati

a Nájkiruka kánikua no sési jánhaskuarhiaka parhakpinirhu, uaakachi seguru jarhani eska sánderu orhepatini iámindu ambe sési niántaaka. ¿Andichisï ísï uandajki? Jimbokachi jorhenguarhiskia ambe engaksï uandajka Biblieri profesiecha. Ini jorhenguarhikua jimbo, exenchi jauaka máru ambe engachi jimbo jatsika para jorhenguarhini Biblieri profesiechani. Ístuchi exeni jauaka tsimani profesiechani engaksï libru de Danieli jimbo jaka ka exeakachi na engajtsïni jarhuatajka iásï kurhanguani ini profesiechani.

b Exea je párrafuechani 7 a 9 jorhenguarhikueri “Jehová revela ‘las cosas que tienen que suceder dentro de poco’”, enga uéraka rebistarhu La Atalaya 15 de juniu de 2012.

c Exea je párrafuechani 3 ka 4 jorhenguarhikueri, “¿Neeski ‘nortirhu anapu rei’ ini jurhiatikuecha jimbo?”, enga uéraka rebistarhu Aianhpiri maiu de 2020.

d Exea je párrafuechani 7 a 9 jorhenguarhikueri, “¿Neeski ‘nortirhu anapu rei’ ini jurhiatikuecha jimbo?”, enga uéraka rebistarhu Aianhpiri maiu de 2020.